Podstawowe podzespoły

komputera między innymi

:

• Procesor
• Pamięć wewnętrzna: ROM i RAM
• Gniazda rozszerzeń
• Układ chipsetów
• Płyta główna
• Karta dźwiękowa

•

Opracował Stanisław Nowak

Procesor

• Procesor (ang. processor) nazywany często CPU (ang. Central Processing

Unit) - urządzenie cyfrowe sekwencyjne potrafiące pobierać dane z pamięci,

interpretować je i wykonywać jako rozkazy. Wykonuje on bardzo szybko ciąg

prostych operacji (rozkazów) wybranych ze zbioru operacji podstawowych

określonych zazwyczaj przez producenta procesora jako lista rozkazów

procesora. Można powiedzieć że procesor jest „sercem komputera”

• Współczesne procesory (zwane mikroprocesorami) wykonywane są zwykle

jako układy scalone zamknięte w hermetycznej obudowie, często

posiadającej złocone wyprowadzenia (stosowane ze względu na własności

stykowe tego metalu). Ich sercem jest monokryształ krzemu, na który

naniesiono techniką fotolitografii szereg warstw półprzewodnikowych,

tworzących, w zależności od zastosowania, sieć od kilku tysięcy do kilkuset

milionów tranzystorów. Połączenia wykonane są z metalu (aluminium,

miedź). Ważnym parametrem procesora jest rozmiar elementów budujących

jego strukturę. Im są one mniejsze tym niższe jest zużycie energii, napięcie

pracy oraz wyższa częstotliwość pracy. Współczesne procesory używane w

komputerach osobistych wykonywane są w technologii pozwalającej na

uzyskanie elementów o rozmiarach mniejszych niż 65 nm., pracujących z

częstotliwością kilku GHz. Według planów największych producentów

procesorów, pod koniec roku 2007 powinny pojawić się procesory wykonane

w technologii 45 nm., a w 2010 - 32 nm. Fabryki procesorów muszą posiadać

pomieszczenia o niezwykłej czystości, co jest bardzo kosztowne.

Budowa typowego procesora

• Mikroprocesor jest to arytmetyczno-logiczna jednostka centralna

komputera. Termin mikroprocesor został użyty po raz pierwszy w 1972 r.,

jednakże "era" mikroprocesorów rozpoczęła się w 1971 r. wraz z

wprowadzeniem przez firmę Intel układu 4004 -mikroprogramowalnego

komputera jednoukładowego. W układzie tym umieszczono 4 bitowy

sumator, 16 czterobitowych rejestrów, akumulator i stos, czyli podstawowe

podzespoły jednostki centralnej systemu komputerowego. Układ 4004,

składający się z 2300 tranzystorów, mógł wykonywać 445 różnych

instrukcji,

przy

czym

architektura

była

zbliżona

do

układów

kalkulatorowych. Mikroprocesor nie jest jednostką zdolną do samodzielnej

pracy,

lecz

wymaga

połączenia

z

innymi

układami

systemu

komputerowego, takimi jak pamięć oraz układy wejścia/wyjścia. Układy te

są połączone szynami: adresową, danych i sterującą. Procesor realizuje

operacje arytmetyczno - logiczne i koordynuje pracę całego systemu.

Pamięć przechowuje program w postaci ciągu instrukcji oraz dane

niezbędne do realizacji wykonywanego programu i wyniki końcowe. Układy

We/Wy pośredniczą w przekazywaniu informacji pomiędzy procesorem,

pamięcią a urządzeniami zewnętrznymi lub innymi obiektami będącymi

źródłem lub odbiorcą informacji przetwarzanych w systemie. W

standardowym procesorze możemy wyróżnić trzy bloki połączone

systemem szyn wewnętrznych. Są to sekcja arytmetyczno - logiczna, blok

rejestrów i sekcja sterowania. Struktura ta przedstawiona jest na rysunku.

Zasada działania

procesora

• Ze względu na przepływ danych i rozkazów w procesorze, można

wyróżnić w nim kilka zasadniczych modułów:

1. Blok wstępnego pobierania i dekodowania instrukcji. Odpowiada

on za dostarczenie kolejnych poleceń z pamięci operacyjnej i

przekazanie ich do odpowiedniej jednostki wykonawczej.

2. Główny blok wykonawczy to jednostka arytmetyczno-logiczna

ALU. Zapewnia ona prawidłowe przetworzenie wszystkich danych

stałoprzecinkowych. ALU wyposażony jest w niewielka

zintegrowana pamięć, nazywana zestawem rejestrów. Każdy

rejestr to pojedyncza komórka używana do chwilowego

przechowywania danych i wyników.

3. FPU, czyli koprocesor wykonujący wszystkie obliczenia

zmiennoprzecinkowe.

4. Po zakończeniu "obliczeń" dane będące wynikiem przetwarzania

trafiają do modułu wyjściowego procesora. Jego zadaniem jest

przekierowanie nadchodzących informacji np. do odpowiedniego

adresu w pamięci operacyjnej lub urządzenia wejścia/wyjścia.

Architektura i cechy procesora

• Charakterystyczne cechy, które odróżniają procesory od

siebie to:

• architektura (CISC lub RISC)

liczba bitów przetwarzana w jednym takcie

częstotliwość taktowania podawana w MHz

• Architektura:

• Wszystkie współczesne procesory maja podobna

architekturę oparta na superskalarnym jądrze RISC

(architektura procesora o uproszczonej liście rozkazów).

Jeszcze kilka lat temu procesory zaliczano do rodziny CISC

(architektura procesora wykorzystująca złożoną listę

rozkazów). Dzisiaj, dzięki zastosowaniu w nich techniki

przekodowywania rozkazów, uzyskano ogromne

zwiększenie wydajności procesora, a RISC-owa konstrukcja

umożliwia stosowanie wysokich częstotliwości zegara.

Pamięć wewnętrzna RAM

• Pamięć RAM jest pamięcią roboczą komputera, przechowywane są tam dane potrzebne

aktualnie do pracy komputera. Zawartość pamięci RAM jest jednak ulotna i znika po
wyłączeniu zasilania komputera. Co oznacza się że możemy wolnej chwili zapisać i
odczytywać informacje. W oddzielną pamięć RAM wyposażona jest karta graficzna,
służąca do wyświetlania grafiki na ekranie komputera

• Zasada działania
Aby zorganizować komórki pamięci w sprawnie funkcjonujący układ, należy je

odpowiednio zaadresować. Najprostszym sposobem jest zorganizowanie pamięci
liniowo - jest to tak zwane adresowanie 2D. Do każdej komórki podłączone jest wejście,
sygnał wybierania pochodzący z dekodera oraz wyjście. Nieco innym sposobem jest
adresowanie przy użyciu tzw. matrycy 3D.Pamięć organizuje się tutaj dzieląc dostępne
elementy na wiersze i kolumny. Dostęp do pojedynczego elementu pamiętającego
można uzyskać po zaadresowaniu odpowiedniego wiersza i kolumny. Dlatego też
komórka RAM obok wejścia i wyjścia musi dysponować jeszcze dwoma sygnałami
wybierania, odpowiednio z dekodera kolumn i wierszy.Zaletą pamięci adresowanej
liniowo jest prosty i szybszy dostęp do poszczególnych bitów niż w przypadku pamięci
stronicowanej (3D), lecz niestety, przy takiej organizacji budowanie większych
modułów RAM jest kłopotliwe. Dlatego też w przemyśle stosuje się zazwyczaj układy
pamięci zorganizowanej w matrycę 3D, pozwala to na nieskomplikowane tworzenie
większych modułów o jednolitym sposobie adresowania.

Budowa pamięć RAM

• Układy pamięci RAM zbudowane są z elektronicznych

elementów, które mogą zapamiętać swój stan. Dla każdego

bitu informacji potrzebny jest jeden taki układ. W zależności

od tego czy pamięć RAM jest tak zwaną statyczną pamięcią

(SRAM-Static RAM), czy dynamiczną (DRAM-Dynamic RAM)

zbudowana jest z innych komponentów i soje działanie

opiera na innych zasadach. Pamięć SRAM jako element

pamiętający wykorzystuje przerzutnik, natomiast DRAM

bazuje najczęściej na tzw. pojemnościach pasożytniczych

(kondensator). DRAM charakteryzuje się niskim poborem

mocy, jednak związana z tym skłonność do samorzutnego

rozładowania się komórek sprawia, że konieczne staje się

odświeżanie zawartości impulsami pojawiającymi się w

określonych odstępach czasu. W przypadku SRAM, nie

występuje konieczność odświeżania komórek lecz okupione

jest to ogólnym zwiększeniem poboru mocy. Pamięci SRAM,

ze względu na krótki czas dostępu są często stosowane jako

pamięć podręczna. Wykonane w technologii CMOS pamięci

SRAM mają mniejszy pobór mocy, są jednak stosunkowo

drogie w produkcji.

Rodzaje pamięć RAM

• Fast Page Mode (FPM RAM)
• Extented Data Output (EDO RAM)
• Burst Extended Data Output (BEDO RAM
• Synchroniczna DRAM (SDRAM)

• SIMM-y kontra DIMM-y

• Pamięć cache

Pamięć wewnętrzna ROM

•

Pamięć ROM zwaną EPROM . Pamięć ta jest pamięcią stała co oznacza że po

wytłoczeniu komputera pamięć ta nie ginie. Przechowuje ona podstawowe

testy diagnostyczne mikrokomputera (POST - Power On Self Test) oraz

oprogramowanie obsługujące urządzenia wejścia/wyjscia, dołączone do

mikrokomputera (tzw. BIOS). Umieszczona jest w podstawce, dzięki czemu

istnieje możliwość zmiany jej pojemności. Oczywiście o fakcie zmiany

pojemności pamięci EPROM, musi być powiadomiony system, poprzez zmianę

położenia odpowiedniej zworki na płycie głównej. Pamięć możemy również

programować za pomocą odpowiedniego programu zwanego W normalnym

cyklu pracy urządzenia pamięć ta może być tylko odczytywana.

Przygotowanie, poprzez zapis informacji do pamięci, wykonywane jest w

zależności od rodzaju pamięci. Najpopularniejsze rodzaje to:

a)

MASK ROM - pamięć programowane w procesie technologicznym

niekasowalna.

b)

PROM - pamięć programowane jednorazowo (historia).

c)

EPROM - pamięć programowane prądem wielokrotnie kasowana promieniem

UV..

d)

OTPROM - odmiana EPROM programowanie jednorazowo.

e)

EEPROM - programowanie jednorazowo i kasowaniem prądem.

f)

FLAS EPROM – odmienna pamięć EEPROM ze sprzętowym wspomaganiem

kasowania.

g)

FEPROM - pamięć zapisywana kasowana prądem bez ograniczeń

Gniazda rozszerzeń

• Na płycie głównej znajduje się szereg różnych typów złączy

opracowanych

według

określonego

standardu

gwarantującego że wszystkie urządzenia pochodzące od
różnych producentów (zgodne ze standardem PC) będą
mogły prawidłowo ze sobą współpracować. Standardowe
opracowanie wyprowadzeń i wtyczek umożliwia zatem
fizyczne połączenie oraz wzajemną komunikację różnych
urządzeń. Wymiana informacji pomiędzy poszczególnymi
komponentami komputera dokonuje się z kolei za pomocą
tzw. magistrali, którą podzielić możemy na dwa rodzaje:
zewnętrzną odpowiadającą za komunikację systemu z
urządzeniami zewnętrznymi, oraz wewnętrzną sprawującą
kontrolę nad urządzeniami wewnętrznymi.

Standardy i przeznaczenia gniazd

• PCI - (ang. Peripheral Component Interconnect) stanowi nowoczesny

standard gniazd rozszerzeń dla kart przystosowanych pod tą architekturę.
Wprowadzona w 1993 r. przez firmę Intel specyfikacja szyny PCI spełnia
normy standardu Plug & Play, obsługuje 32 jak i 64 bitową magistralę danych
a maksymalna przepustowość może wynosić 133 Mb/s. PCI obsługuje tzw.
bus mastering, dzięki któremu w przypadku rozpoczęcia transmisji danych
przez określone urządzenie, przesyłanie informacji odbywa się przy
wykorzystaniu całej szerokości magistrali, a inne urządzenia nie mają w tym
czasie prawa do przerwania tej operacji. Gniazda PCI są wykorzystywane
przede wszystkim do instalacji kart graficznych, muzycznych lub sieciowych.

• ISA lub AT BUS - (ang. Industry Standard Architecture) 16 bitowa magistrala

danych w komputerach klasy PC umożliwiająca montowanie dodatkowych
kart rozszerzeń opracowanych pod tego typu gniazdo. Ten rodzaj złącza
wychodzi powoli z użycia głównie z powodu małej przepustowości 8,33 Mb/s i
braku obsługi standardu Plug & Play, jednak z powodu znacznej popularności
w ubiegłych latach, a co za tym idzie dużej liczbie obecnych jeszcze na rynku
urządzeń, przystosowanych na to gniazdo, jest ono jeszcze montowane na
płytach głównych.

• AGP - (ang. Accelerated Graphic Port) jest opracowanym w 1997 r.

przez firmę Intel gniazdem przeznaczonym wyłączne dla kart
graficznych. AGP zapewnia większą przepustowość niezbędną dla
zachowania płynnego i realistycznego wyświetlania skomplikowanych
obrazów trójwymiarowych oraz umożliwia wykorzystanie dla własnych
celów pamięci RAM komputera. Szyna AGP została stworzona głównie w
celu sprostania wymaganiom w zakresie przetwarzania złożonych
operacji graficznych 3D (grafika trójwymiarowa i gry). Istnieją trzy
rodzaje kart AGP gdzie przepustowość osiąga różne wartości: 1x - (66
MHz) gdzie przepustowość może wynosić maksymalnie 266 MB/s, 2x -
(66 MHz) gdzie dane mogą być przesyłane zarówno podczas fazy
wschodzącej, jak i opadającej sygnału, przez co praktyczna szerokość
pasma ulega podwojeniu do 528 MB/s, 4x - (100 MHz) o maksymalnym
transferze danych do 800 MB/s. To, który z trybów jest obsługiwany
przez kartę graficzną oraz płytę główną zależy od układu graficznego
oraz chipsetu na płycie głównej.

• AMR (ang. Audio Modem Riser) i PTI (ang. Panel Link TV-Out Interface)

to gniazda przeznaczone do osadzania specjalnych kart, spełniających
rolę wyprowadzeń dla elementów wbudowanych w chipset.
Odpowiednia karta AMR udostępnia funkcje modemu lub karty
dźwiękowej, a PTR umożliwia podłączenie urządzeń TV, wyświetlaczy
LCD itp.

• MCA - (ang. Micro Channel Architecture) opracowany w 1987 r. przez

firmę IBM stanowi przestarzałą już magistralę danych stosowaną

głównie w starych komputerach PS/2. Mimo wielu zalet takich jak np.

możliwość blokowania z zewnątrz działania określonej karty, lub

obsługa 8, 16 i 32 bitowych kart standard ten nie doczekał się

szerszego zastosowania. Maksymalna przepustowość magistrali MCA

kształtowała się na poziomie 20 Mb/s.

• EISA - (ang. Extended Industry Standard Architecture) to

konkurencyjna w stosunku do MCA 32 bitowa magistrala danych. Złącze

EISA mogło współpracować zarówno z kartami ISA jak i EISA. Standard

ten oferował transfer danych z szybkością 33 Mb/s, jednak wysoki koszt

tej technologii (głównie opłat patentowych) oraz narastający rozwój

nowego i bardziej wydajnego standardu PCI spowodował że EISA szybko

straciła popularność.

• VESA Local Bus (VLB) - (ang. Video Electronics Standards Association)

jest standardem gniazd rozszerzeń przeznaczonych dla szybkich kart

graficznych oraz kontrolerów. Standard ten był najbardziej popularny w

latach 1993 - 1995, lecz potem został wyparty przez znacznie lepszą

technologie PCI. VLB był właściwie rozszerzeniem gniazd ISA, dodawał

złącze na płycie głównej oraz własną magistralę danych zwiększającą

szybkość transferu danych pomiędzy kartą graficzną a procesorem.

Maksymalna przepustowość tej magistrali mogła wynosić 120 Mb/s.

Mała konkurencyjność w stosunku do PCI, brak obsługi standardu Plug

& Play oraz częste zawieszanie się pracy komputera gdy tylko

dochodziło do konfliktu przerwań z kartą graficzną spowodowały

spadek zainteresowania producentów tą specyfikacją. Złącze VESA jest

wyglądem bardzo podobne do ISA, z tym że jest koloru brązowego i

zawiera dodatkowe styki na jej przedłużeniu, dzięki temu korzystając z

tego samego gniazda, można używać zarówno karty ISA jak i VLB.

Chipsety

• Chipsety są układami scalonymi stanowiącymi integralną część

płyty głównej. Ich liczba może być różna i w zależności od typu

waha się od jednego do kilku sztuk ( np.; SIS 5571 - pojedynczy

układ, Intel 430 FX Triton - cztery układy scalone). Od strony

funkcjonalnej chipset składa się z wielu modułów, których

zadaniem jest integracja oraz zapewnienie współpracy

poszczególnych komponentów komputera (procesora, dysków

twardych, monitora, klawiatury, magistrali ISA, PCI, pamięci DRAM,

SRAM i innych).

Trzon każdego chipsetu stanowi:

-kontroler CPU,

-kontroler pamięci operacyjnej RAM,

-kontroler pamięci cache,

-kontroler magistral ISA, PCI i innych.

Podstawowe funkcje chipsetu

•

Dodatkowo chipset może integrować następujące elementy:

-kontroler IDE, SCSI, FDD i innych,

-kontroler klawiatury (KBC), przerwań IRQ, kanałów DMA,

-układ zegara rzeczywistego (RTC),

-układy zarządzania energią - pojęcie to ogólnie określa grupę funkcji

umożliwiających zarządzanie, a przede wszystkim oszczędzanie energii podczas

pracy komputera. Głównym założeniem systemu jest redukcja poboru prądu przez

urządzenia, które w danej chwili są wykorzystywane.

-kontroler układów wejścia / wyjścia: Centronix, RS232, USB i innych,

-kontroler takich interfejsów jak: AGP, UMA, adapterów graficznych i muzycznych.

Chipsetu nie da się wymienić na nowszy, tak jak ma to miejsce w przypadku np.

procesora. Decydując się na dany model, jesteśmy całkowicie uzależnieni od jego

parametrów, a jedynym sposobem wymiany jest zakup nowej płyty głównej.

Konfiguracja parametrów pracy poszczególnych podzespołów wchodzących w skład

chipsetu zmieniana jest poprzez BIOS i zapamiętywana w pamięci CMOS komputera.

Ustawienia te możemy zweryfikować, korzystając z programu usługowego BIOS-u.

Producenci chipsetów starają się, aby jak najwięcej modułów było zawartych w

jednym fizycznym układzie (chipie). Jest to jeden ze sposobów obniżenia kosztów

produkcji płyt głównych, co ma bezpośredni wpływ na cenę gotowego komputera.

Liczba chipsetów wchodzących w skład pełnej jednostki obsługującej komputer waha

się od jednego układu do około 5-6. Poziom integracji jest ważny jedynie dla

producentów płyt głównych.

Płyta główna

• Płyta główna (ang. mainboard) – najważniejsza płyta drukowana

urządzenia elektronicznego, na której zamontowano najważniejsze elementy

urządzenia,

umożliwiająca

komunikację

wszystkim

pozostałym

komponentom i modułom.

• W komputerze na płycie głównej znajdują się procesor, pamięć operacyjna

lub gniazda do zainstalowania tych urządzeń oraz gniazda do zainstalowania

dodatkowych płyt zwanych kartami rozszerzającymi (np. PCI), urządzeń

składujących (dyski twarde, napędy optyczne itp.) i zasilacza. W niektórych

konstrukcjach także innych urządzeń zewnętrznych (port szeregowy, port

równoległy, USB, złącze klawiatury, złącze myszy).

• stanowi najważniejszy element całego komputera, jest jego swoistym

kręgosłupem stanowiącym bazę do instalowania pozostałych elementów

komputera. To za jej pośrednictwem odbywa się wzajemna komunikacja

między poszczególnymi zainstalowanymi w komputerze urządzeniami. Od jej

rodzaju zależy, jakimi możliwościami rozbudowy będzie dysponował

komputer, jakie urządzenia będzie mógł obsługiwać oraz decyduje o

wyborze komponentów z jakimi będzie mógł współpracować - rodzaj

procesora, pamięci, kart rozszerzających czy obudowy. Z płyty głównej

odchodzą złącza dla modułów pamięci RAM (SIMM lub DIMM), gniazd CPU,

napędów dyskietek, urządzeń typu IDE lub EIDE, klawiatury czy monitora. W

zależności od typu płyty znajdują się na niej również gniazda PCI, ISA i AGP

służące do podłączenia kart rozszerzających

.

Budowa płyty głównej

• Kontrolery poszczególnych urządzeń

zgrupowane są głównie w dwóch

mostkach – północnym i południowym.

• Mostek

północny,

podłączony

bezpośrednio

do

procesora

przy

pomocy FSB, zawiera kontroler pamięci

oraz kontroler szyny graficznej. W

przypadku zintegrowania kontrolera

pamięci z procesorem mostek ten

może

nie

występować,

wówczas

bezpośrednio do procesora podłączany

jest przez HyperTransport mostek

południowy.

• Mostek południowy, podłączony do

mostka północnego, może zawierać

kontrolery

PCI,

USB,

dźwięku,

Ethernetu, dysków (ATA, SATA) itp. Do

niego też zazwyczaj podłączone są

dodatkowe zewnętrzne kontrolery.

Rodzaje płyt głównej

• ATX Obecnie najbardziej popularnym standardem płyt głównych. Charakteryzuje się on

zintegrowanymi z płytą wszystkimi gniazdami wyprowadzeń. Złącza portów

szeregowych i równoległych, klawiatury, myszy, USB czy IEEE są integralną częścią

samej płyty co zwiększa jej funkcjonalność, ułatwia instalację i korzystnie wpływa na

ujednolicenie standardu. Poza tym płyty ATX dzięki lepszemu rozmieszczeniu

komponentów zapewniają mniejszą plątaninę kabli wewnątrz komputera, łatwiejszy

dostęp do modułów pamięci, a wszystkie złącza kart rozszerzających można

wykorzystywać w ich pełnej długości, dla porównania w płytach Baby AT przyłączenie

np. karty dźwiękowej ze złączem ISA było czasem niemożliwe ze względu na to, że

kolidowało ono z gniazdem CPU. Dodatkowo płyty ATX wyposażone są w tzw. Funkcję

Soft Power (określaną również jako soft-off power) dzięki któremu płyta steruje

włączaniem i wyłączaniem zasilania, co w przypadku długiej bezczynności pozwala

komputerowi samemu się wyłączyć oszczędzając w ten sposób energię. Mechanizm Soft

Power daje możliwość kontrolowania zasilania z poziomu systemu operacyjnego.

Standard ATX posługuje się również lepszym sposobem chłodzenia. Mamy tu

doczynienia zarówno z nawiewem powietrza do wnętrza obudowy, jak i jego

wywiewem. Powoduje to znacznie lepszą wymianę powietrza wewnątrz obudowy a tym

samym lepsze chłodzenie wszystkich elementów komputera. Płyty w standardzie ATX

wymagają zgodnej z nią obudowy w tym samym standardzie. Format ATX posiada kilka

odmian, sąto:

- mini ATX - nieco mniejsze od ATX ale o takich samych właściwościach.

- mikro ATX - jeszcze mniejsze od poprzednich ale umożliwiają przyłączenie najwyżej 4

kart ISA, PCI lub AGP (dla porównania karty ATX i mini ATX mają zwykle 7 gniazd kart

rozszerzeń). Poza tym karty mikro ATX pozwalają na wykorzystanie najwyżej dwóch

modułów DIMM. Karty te są stosunkowo tanie ale nie dają dużych możliwości

rozszerzeń.

• WTX jest rozwinięciem idei

ATX. Posiada architekturę

umożliwia jeszcze łatwiejsze

uaktualnienia konfiguracji

poprzez wymianę modułu

specjalnej karty rozszerzającej

"Riser card" zawierającej

układy oraz złącza

komunikacyjne. Specyfikacja

ta określa tzw. strefy związane

z poszczególnymi elementami

płyty głównej. Odpowiednie

wycięcia w obudowie

umożliwiają łatwe instalowanie

różnych modułów "Riser",

zależnie od zapotrzebowań,

mogą to być kontrolery SCSI,

karty sieciowe LAN lub szybkie

adaptery Super I/O.

• AT lub Baby-AT jest innym coraz

rzadziej spotykanym standardem

płyt głównych (różnica polega

jedynie na rozmiarach płyty; AT

około - 12 x 13 cali, Baby-AT około

- 8,3 x 13 cali). Charakterystyczną

cechą płyt w tym standardzie jest

sposób organizacji gniazd portów:

szeregowego i równoległego.

Gniazda te połączone są z płytą

główną za pomocą tzw. taśm i

umieszczone każda oddzielnie z

tyłu obudowy blokując najczęściej

gniazda rozszerzeń. Poza tym

gniazdo procesora jest na płycie

umieszczane w prostej linii z

gniazdami rozszerzeń co w

niektórych przypadkach

szczególnie długich kart

rozszerzeń blokuje ich instalację.

• LPX to kolejny choć rzadko używany standard stosowany przede

wszystkim w firmowych zestawach komputerowych wyposażanych

w różne warianty obudowy desktop. Małe rozmiary płyt i

odpowiadające im obudowy, były podyktowane dążeniem

producentów do jak najniższych kosztów produkcji. Ich

podstawową cechą był brak złączy dla kart rozszerzających,

alternatywę rozbudowy stanowiła dopiero oddzielna karta,

zawierająca dopiero odpowiednie wyprowadzenia dla kart

rozszerzających. Gniazda portów szeregowych i równoległych oraz

złącza do podłączenia myszy i klawiatury stanowiły integralną

część samej płyty. Rozwinięciem standardu LPX jest z kolei

• NLX jest z kolei rozwinięciem standardu LPX.Wprowadzony na

rynek w 1998 r. przez firmę Intel, w większym stopniu jest

przystosowany do najnowszych wymogów technologicznych.

Umożliwiają zastosowanie najnowszych typów procesorów,

większych modułów pamięci, wsparcie grafiki poprzez

wykorzystanie złącza AGP, łatwiejszy dostęp do komponentów

płyty i jej prostszą instalacje.

Karta dźwiękowa

• Karta dźwiękowa (ang. sound card) umożliwia rejestrację,

przetwarzanie i odtwarzanie dźwięku.

• Najbardziej znaną grupą kart dźwiękowych jest seria Sound Blaster

firmy Creative Labs.

• Obecnie karty dźwiękowe wystarczające do zastosowań

amatorskich często wbudowywane są w płytę główną. Pojawiły się

również zewnętrzne karty dźwiękowe podłączane do komputera

przez jeden z portów np. USB.

Budowa karty dźwiękowej

Karty dźwiękowe w zależności od stopnia skomplikowania i

zaawansowania mogą posiadać następujące elementy:

• Generator dźwięku - występował w starszych kartach i był

to zazwyczaj generator AM lub FM oraz generator szumu,

służył do sprzętowego generowania dźwięków za pomocą

modulacji i łączenia fal oraz szumu

• Przetworniki A/C i C/A - umożliwiające rejestrację i

odtwarzanie dźwięku

• Mikser dźwięku - służy do łączenia sygnałów dźwięku z

różnych źródeł, generatorów dźwięku, przetworników C/A,

wejść zewnętrznych, itp.

• Wzmacniacz wyjściowy nbn- do podłączenia słuchawek

lub dopasowania linii wyjściowych przetwornika C/A

• Interfejs do komputera - służący do komunikacji i wymiany

danych z kartą dźwiękową, zazwyczaj ISA, PCI lub USB

• Procesor DSP - służy do cyfrowej obróbki dźwięku, np.

nakładania efektów

• Interfejs MIDI - służy do podłączania do komputera

cyfrowych instrumentów muzycznych

Kolory gniazd i wtyków

Kolor

Funkcje

różowy

Analogowe wejść do mikrofonu.

błękitny

Analogowe wejście audio.

jasnozielony

Analogowe wyjście dla głośników albo słuchawek, w systemach wielogłośnikowych wyjście
dla przednich głośników

czarny

Analogowe wyjście dla głośników tylnych.

pomarańczo
wy

Cyfrowe wyjście dźwięku (S/PDIF), czasami tym kolorem oznacza się analogowe wyjście dla
głośnika centralnego i nisko tonowego.