Radiologia i diagnostyka

obrazowa

Metody diagnostyczne

Metody diagnostyczne

• Zdjęcia rtg, prześwietlenie

• Usg

• Mammografia
• Tomografia komputerowa - TK

• Rezonans magnetyczny – MR

• Badania i zabiegi

wewnątrznaczyniowe

Historia

• 1895 r. odkrycie prom. X, Wilhelm

Roentgen, pierwsze zdj. rtg

• 1950-60 pierwsze aparaty usg

(Polska – lata 80-te)

• 1972 – pierwsze aparaty TK (Polska

lata 80-te)

• 1977 – pierwsze aparaty MR (Polska

lata 90-te)

Promieniowanie X

• Elektomagnetyczne (teoria falowo-

kwantowa)

• Lampa rentgenowska (katoda -

emituje elektrony, anoda – ich
wyhamowanie i emisja
promieniowania)

• Promieniowanie hamowania i

charakterystyczne (mammografia)

Cechy promieniowania X

• Ulega osłabieniu przechodząc

przez materię (pochłanianie i

rozpraszanie)

metal

kości – Ca (Z=20)

tk. miękkie – H (Z=1), C (Z=6), N

(Z=7), O (Z=8)
krew
woda
tłuszcz

powietrze

Cechy promieniowania X

• Zaczernia kliszę fotograficzną
• Zmniejsza natężenie z kwadratem

odległości

• Wywołuje jonizację materii
• Ma działanie biologiczne

Skutki biologiczne

promieniowania

rentgenowskiego

• Jonizacja cząstek organicznych oraz

powstawanie wolnych rodników –

uszkodzenie DNA, działanie mutagenne

• Najbardziej wrażliwe:

tkanki płodu i

tkanki o dużej intensywności podziałów

(szpik kostny, gonady, soczewki oczu,

tarczyca)

• Najmniej wrażliwe:

tkanka nerwowa,

skóra i kości

Obrazowanie rentgenowskie

• Lampa rtg – pacjent -

detektor

• Rtg konwencjonalne – błona rentgenowska
• Rtg cyfrowe – folia pamięciowa (obraz utajony,

czytnik laserowy)

• Prześwietlenie (fluoroskopia) – wzmacniacz

obrazu połączony z telewizją

• TK – wirująca lampa rtg (ew. 2 lampy) i rzędy

detektorów elektronicznych (od 1 do 64)

Tomografia

komputerowa

TK –

podczas badania uzyskujemy tylko skany

poprzeczne

Grubość wartwy zależy od rzędów aparatu

slice thickness

0,625

mm – 2,0 cm

TK – rekonstrukcje

strzałkowe

objętościowe

TK

aparat 1-rzędowy, słaba jakość

rekonstrukcji

TK

aparat 64-rzędowy

Szkodliwość promieniowania

Badany narząd

Równoważna liczba zdjęć

rtg

Równoważny okres

naturalnego

promieniowania tła

Klatka piersiowa

1

3 dni

czaszka

5

2 tygodnie

Kręgosłup lędźwiowy

120

14 miesięcy

Jama brzuszna

75

9 miesięcy

Skopia przełyku i żołądka

100

1 rok

Wlew doodbytniczy

450

4,5 roku

mammografia

25

10 tygodni

TK głowy

100

1 rok

TK jamy brzusznej

400-1000

4 lata

Ochrona radiologiczna

• Odległość od źródła promieniowania
• Osłony z ołowiu (ubranie, szyby)
• Filtry, kolimatory wiązki,

optymalizacja dawki

• Ograniczanie liczby badań,

szczególnie dzieci

• Bezwzględny zakaz badania kobiet w

ciąży

Ultrasonografia

USG

• Fale ultradźwiękowe (akustyczne)
• głowica usg (odbiornik i nadajnik - odwrotne

zjawisko piezoelektryczne)

• Rozchodzi się w ośrodkach sprężystych – najlepiej

płyny, tkanki miękkie, źle w powietrzu

• Zalety

- badanie nieinwazyjne, nieszkodliwe,

tanie, dynamiczne (opcja dopplerowska – ocena

przepływu krwi), obrazowanie wielopłaszczyznowe

(3D)

• Wady

- zależne od operatora (ocena subiektywna),

ograniczona głębokość penetracji fali usg

Rezonans magnetyczny

Rezonans magnetyczny

• Pole magnetyczne
• Żródło – magnes
• Stałe pole magnetyczne (0,25 T, 1,0 T,

1,5 T

, 3 T, 7 T) – namagnesowanie

protonów

• Zmienne pole magnetyczne

(częstotliwość radiowa) - zaburzenie
równowagi

• Powrót do równowagi – emisja sygnału

Rezonans magnetyczny

• Zalety

Nieszkodliwe

Wysoka rozdzielczość

przestrzenna

Obrazowanie

wielopłaszczyznowe

Obrazowanie

funkcjonalne

• Wady

Długość badania
Wysoka cena
Ograniczenia

monitoringu pacjenta

Przeciwwskazania

Klaustrofobia

Wszczepione w ciało

materiały

ferromagnetyczne

Środki kontrastowe

• W rentgenodiagnostyce (badania

konwencjonalne, TK, badania i
zabiegi wewnątrznaczyniowe)

• W rezonansie magnetycznym

• W ultrasonografii

Środki kontrastowe - rtg

• Negatywne

(powietrze, tlen, gazy

szlachetne)

• Pozytywne

– wsp. pochłaniania 50-1000

razy większy niż tkanek, jod i bar

śr. nierozpuszczalne w wodzie – siarczan

baru

(baryt),

podanie p.o.

śr. rozpuszczalne w wodzie –

związki jodu

Środki kontrastowe - rtg

• Śr. rozpuszczalne w wodzie, podawane

i.v. lub miejscowo (angiografie, przetoki,
drogi moczowe, kanał kręgowy)

• Hepato- i urotropowe
• Monomery i

dimery

• Jonowe i

niejonowe (↓ osmolalność,

lepkość, hydrofilność, jonizacja)

Radiologia konwencjonalna

nierozpuszczalny w wodzie – siarczan

baru

Do picia

Wlewka doodbytnicza

Radiologia klasyczna i TK

rozp. w wodzie – roztwór jodu

i.v.

Jodowe środki kontrastowe

powikłania

Lekkie

Umiarkowane

Ciężkie

8%

1-2%

0,1-0,2%

Nudności
Wymioty
Pokrzywka
Świąd skóry
Chrypka
Kaszel
Kichania
Pocenie się
Uczucie ciepła

Omdlenie
Silne wymioty
Rozległa

pokrzywka
Obrzęk twarzy
Obrzęk krtani
Skurcz oskrzeli

Drgawki
Obrzęk płuc
Wstrząs
Zatrzymanie

oddechu
Zatrzymanie

krążenia

Środki kontrastowe

• MR, paramagnetyki,

związki gadolinu

skracają czasy relaksacji T1 i T2
skutki uboczne: ból głowy, uczucie gorąca
(1-2%), reakcje anafilaktoidalne (0,01%)

• USG – środki wzmacniające

echogeniczność krwi (mikropęcherzyki
powietrza)