KLUCZ DO EFEKTYWNEGO

UCZENIA SIĘ

MÓZG

• Zdolność zapamiętywania stanowi jedną z

najwspanialszych umiejętności człowieka.

• Badania nad pamięcią wsparło odkrycie, że tak

naprawdę mamy „dwa mózgi”.

• Udoskonalając naszą pamięć powinniśmy

zintegrować działanie obu półkul mózgowych.

• Wszystkie techniki zapamiętywania angażują

logikę i kreatywność. Optymalne zapamiętanie

• i odtworzenie informacji może nastąpić wówczas,

gdy informacje będą podane w taki

• sposób, że trafią one zarówno do prawej, jak i do

lewej półkuli mózgu

MÓZG

• W tradycyjnych systemach nauki

wykorzystywana jest przede
wszystkim lewa półkula, co często jest
źródłem wielu niepowodzeń w nauce.

• Efekty są znacznie bardziej

zadawalające, gdy wykorzystujemy
aktywność całego mózgu, a nie
nadmiernie obciążamy jedną półkulę.

Pamięć

• „Pamięć zależy od trzech warunków:

silnego wrażenia, zdolności utrwalania

i łatwości odtwarzania.” (Kalina, 1997).

• Możliwość zmagazynowania wiedzy w

pamięci długotrwałej uzależniona jest w

dużym stopniu od intensywności

pierwszego zapisu.

• Dlatego ważne są sposoby podania wiedzy

ułatwiające jej zapamiętywanie.

• Trzeba wykorzystać wszystkie czynniki

sprzyjające powstaniu mocnych śladów

pamięciowych.

STYLE UCZENIA SIĘ

• Preferencja w wykorzystaniu półkul

mózgowych dotyczy tego, w jaki sposób

przetwarzamy docierające do nas informacje,

czyli jak myślimy, w jaki sposób

przechowujemy wiedzę w naszym mózgu.

• W zależności od preferowanej

sensoryczności, wyróżniamy cztery główne

style uczenia się:

 wzrokowy
 słuchowy
 dotykowy
 kinestetyczny

STYLE UCZENIA SIĘ

sposób uczenia się

=

dominacja półkulowa

+

styl uczenia się

Dominacja półkulowa

• Każdy z nas używa obu półkul

mózgowych.

• Ze względu na dominację jednej z

nich, można podzielić nas na:

 lewo-półkulowych,
 prawo-półkulowych,
 obu- półkulowych.

Dominacja półkulowa

LEWA PÓŁKULA

PRAWA PÓŁKULA

kontrola prawej strony ciała

operowanie słowami

mowa

myślenie logiczne

analiza

szczegóły

myślenie linearne

krok po kroku

myślenie abstrakcyjne

porządek
kolejność

systematyzowanie

operowanie liczbami

czas

planowanie

dosłowność

kontrola lewej strony ciała
tworzenie obrazów
wizualizacja
myślenie intuicyjne
synteza
ogląd ogółu
wyobraźnia
Kojarzenie
marzenia
kreatywność, twórczość
muzyka, rytm, taniec
widzenie przestrzenne
kolor
uczucia, emocje
spontaniczność
metaforyzowanie

Dominacja półkulowa

Kluczem do

szybkiego

uczenia się

jest
integracja
pracy

obu półkul

mózgowych.

Dominacj

a

Profil preferowany
przez
tradycyjną szkołę

Profil, który szkoła
uznaje za
prawie niewyuczalny

Półkula

L

P

Oko

P

P

Ucho

P

P

Ręka

P

P

Noga

P

P

Wg Taraszkiewicz
(2007)

Style uczenia się

• Wykorzystując określone sposoby uczenia się

sprawiamy, że stają się one dominujące i

zaczynamy ich używać w sposób

automatyczny.

• Dzięki temu szybciej i skuteczniej uczymy się,

rozwijając indywidualny, najlepszy dla nas styl

uczenia się.

• W procesie zapamiętywania posługujemy się

wszystkimi swoimi zmysłami. Najlepsze

rezultaty tego działania są jednak wtedy, gdy

głównie wykorzystujemy zmysł dominujący.

• Dzięki temu efektywność uczenia się wyraźnie

wzrasta.

Style uczenia się

• Badania prowadzone nad stylami przetwarzania informacji

wykazują, że:



około

30%

ludzi zapamiętuje trzy czwarte tego, co usłyszy,

 około

40%

zapamiętuje trzy czwarte z tego, co przeczyta lub

zobaczy,

 około

15%

najlepiej uczy się dotykowo,

 około

15%

z nas uczy się poprzez ruch, działanie

(kinestetycznie).

• Według takiej dominacji można podzielić nas na grupy:

Wzrokowcy Słuchowcy Dotykowcy

Kinestetycy

Wzrokowcy

• Lubią porządek wokół siebie,

pamiętają dobrze kolory i rysunki

oraz lokalizację przedmiotów.

• Mają problemy z zapamiętaniem

nazwisk, tytułów, nazw itp.

• Używają zwrotów: „ciemno to widzę”,

„zobacz, jaka piękna muzyka”,

„popatrz, jak łatwo to zrozumieć”,

„spójrz, jak to pięknie pachnie”.

Słuchowcy

• Lubią mówić i dobrze im to wychodzi.
• Uczą się, słuchając innych, słysząc w

rozmowie samych siebie oraz dyskutując z
innymi.

• Mogą mieć kłopoty z odczytaniem map i

geometrią, za to dobrze zapamiętują
muzykę, dialogi.

• Często używają sformułowań: „coś mi tu

zgrzyta”, „słuchaj, jakie to ciekawe”,
„posłuchaj jakie to dobre”.

Dotykowcy/czuciowcy

• To najczęściej osoby refleksyjne,

wrażliwe i spokojne.

• Uczą się, dotykając, doznając wrażeń

na powierzchni skóry, używając rąk i
palców, łącząc to, czego się uczą, ze
zmysłem dotyku i emocjami.

• Używa zwrotów „czuję…”, „mam

wrażenie…”.

Kinestetycy

• Uczą się najchętniej w ruchu, angażując się

aktywnie w procesie uczenia się poprzez

stymulacje, odgrywanie ról, eksperymenty,

badania i ruch oraz uczestnicząc w

czynnościach z życia codziennego.

• Męczą się słuchając wykładów i potrzebują

wtedy choćby najmniejszej formy ruchu.

• Lubią nieporządek.
• Charakterystyczne dla nich zwroty to: „to

mnie porusza”, „czuję nacisk/napięcie” ...

Preferencje uczniów i nauczycieli

w przypadku poszczególnych

modalności.

Modalność

Uczeń

Nauczyciel

Wzrokowiec

- lubi demonstracje lub
pokazy,
- lubi wykresy i tabele,
- lubi opisy,
- pamięta twarze i imiona,
- lubi robić notatki,
- lubi patrzeć, rysować,
- preferuje sztuki wizualne.

mówi szybko,
- stosuje pomoce wizualne,
- przekazuje dużo informacji
wizualnie,
- ważna jest u niego forma
przekazu,
- ocenia na podstawie wyglądu,
- dotrzymuje planu czasowego.

Słuchowiec

- lubi dialogi i rozmowy,
- powtarza głośno to, co
napisali,
- rozmawia ze sobą,
- lubi słuchać,
- lubi wykłady,
- lubi długie wypowiedzi
własne,
- lubi muzykę,

- mówi rytmicznie,
- lubi dyskusje i omawianie,
- często informacje przekazuje,
czytając,

Preferencje uczniów i nauczycieli

w przypadku poszczególnych

modalności.

Modalność

Uczeń

Nauczyciel

Słuchowiec

- woli mówić o działaniach
niż je
oglądać,
- dobrze pamięta twarze,
- lubi czytać głośno lub
półgłosem.

- parafrazuje wypowiedzi uczniów,
- ocenia płynność wypowiedzi,
- często zbacza z tematu.

Czuciowiec/
kinestetyk

- uczy się przez
wykonywanie czynności i
bezpośrednie
zaangażowanie,
- lubi emocje, ruch,
- nie lubi czytać
- pamięta, co sam wykonał,
- musi się poruszać, wiercić,
co trzymać,
- tupie,
-gestykuluje,
-nie lubi słuchać.

- mówi powoli,
- preferuje modele, prace
praktyczne,
- przekazując informacje lubi
projekty,
dużo ruchu,
- ważna dla niego jest idea,
- ocenia działania i aktywność,
- prace na zajęciach chętnie dzieli
na
zespoły.

Co usłyszę, zapomnę.

Co zobaczę, zapamiętam.

Co zrobię, zrozumiem.

– Konfucjusz

Efektywne metody pracy

umysłowej

• Odwołują się jednocześnie do lewej i prawej

półkuli mózgowej – słownej i obrazowej,
racjonalnej i intuicyjnej, logicznej i
kreatywnej części naszego mózgu.

• Stosując odpowiednie metody pracy,

angażujemy cały mózg i dzięki temu
możemy więcej zrozumieć i zapamiętać,
szybciej i skuteczniej się uczyć, mieć więcej
twórczych pomysłów, czy lepiej zaplanować
nasze działania.

Sugerowane połączenia

- muzyka + matematyka,

- matematyka + odtwarzanie

stosunków przestrzennych,

- taniec (i inne wymagające kontroli

nad ruchami) + nauka języków.

Proces zapamiętywania

• Aby zoptymalizować proces

zapamiętywania i odtwarzania informacji

należy podać informacje w taki sposób,

żeby trafiły one zarówno do prawej, jak i

do lewej półkuli mózgu.

• Dlatego konieczne jest dopasowanie

sposób prezentacji nowego materiału do

różnych preferencji uczniów

.

• Jeśli jednak tego nie zrobimy, nauka będzie

sprawiała im kłopoty i spadnie motywacja

do pracy.

Proces zapamiętywania

• Jeśli nasz uczeń przetwarza informacje w

formie symboli takich jak słowa, będzie wolał

sposób nauczania, który odwołuje się do słów i

języka.

• Z kolei, jeśli ktoś odbiera nowe dane w formie

sensorycznych wyobrażeń, będzie podatny na

odwołanie się w nauczaniu do sensorycznych

wyobrażeń i doświadczeń.

• Optymalne byłoby, gdyby nauczyciel co 5 – 10

min. zmieniał modalność przekazu informacji,

aby stymulować wszystkie zmysły.

• Unikanie monotonii metodycznej otwiera drzwi

do uczenia się dla wszystkich uczniów.

Metody

- wykład
- czytanie
- stosowanie pomocy audiowizualnych
- prezentacja graficzna
- dyskusja w grupie
- gry dydaktyczne
- odgrywanie ról
- drama
- symulacja
- działania praktyczne
- analiza przypadków
- projekty
- uczenie innych.

Czym jest przyspieszone

uczenie się?

• pozytywną samooceną i wiarą we własne

siły, połączonymi ze zdolnością
wyznaczania sobie indywidualnych celów,
będących podstawą efektywnego uczenia
się,

• etapami postępowania utworzonymi na

podstawie i w sposób rozwijający model
wielorakiej inteligencji Howarda Gardnera,

• zasadami zawierającymi się w wyzwaniu

„... nad poziomy wylatuj”.

Zasady przyspieszonego

uczenia się

1. Pierwszą dyrektywą praktyczną przyspieszonego

uczenia się jest zdobycie Wiedzy o własnym umyśle

i zasadach jego funkcjonowania podczas uczenia

się. Dzięki zrozumieniu działania trzech części

mózgu.

2. Kiedy jesteśmy otwarci i zrelaksowani, zwiększa się

nasza zdolność przyswajania nowych informacji i

pojęć. Koniecznym warunkiem uczenia się jest stan

„czujnej gotowości”. Będąc w tym stanie, uczeń

czuje się dowartościowany, pewny siebie i nie

obawia się podjąć ryzyka. Uczenie się powinno, więc

być Zabawą, a nie przeżyciem wywołującym strach.

Zasady przyspieszonego

uczenia się

3. Zaistnienie podczas Lekcji sytuacji sprzyjającej

całkowitemu wykorzystaniu możliwości

intelektualnych uczniów wymaga od nauczyciela

stworzenia stymulującego, a przy tym

przyjaznego środowiska, w którym proces uczenia

się przebiegać będzie jednocześnie na kilku

różnych poziomach. Uczeń zachęcony jest

wówczas do stawiania sobie ambitnych celów

oraz do poszukiwania konkretnych środków

służących ich realizacji.

4. Efektywne uczenie się odbywa się za pomocą

środków wizualnych, słuchowych i

kinestetycznych (VAK).

Zasady przyspieszonego

uczenia się

5. Oprócz wykorzystania VAK, powinniśmy również

trafnie dobierać strategie nauczania i uczenia się w

sposób pozwalający na zrobienie użytku z różnych

typów inteligencji. Należy zatem najpierw

zdiagnozować rozkład poszczególnych typów

inteligencji wśród uczniów, a następnie prowadzić

zajęcia, pozostając w zgodzie z wynikami diagnozy.

6. Kształtując i utrzymując w uczniach wiarę w siebie

i wysoką samoocenę, inwestujemy w nich.

7. Poddawaj więc próbom i poszukuj nowych metod

uczenia się, starając się znajdować te najlepsze.

Weryfikuj je, wyjaśniając lub demonstrując uczniom

nowe umiejętności i wiedzę, stale sprawdzając

różnorodne metody.

Teoria wielorakiej

inteligencji Howarda

Gardnera

Siedem rodzajów inteligencji Gardnera to pogrupowane zdolności

i umiejętności nie do końca wyliczalne.

Gardner opisuje je następująco:

1. Lingwistyczna: umiejętność posługiwania się językiem, wzorami

i systemami.

2. Matematyczna i logiczna: umiłowanie precyzji oraz myślenia

abstrakcyjnego i ustrukturalizowanego.

3. Wizualna i przestrzenna: myślenie obrazowe, umiejętne korzystanie z

map, diagramów i tabel, wykorzystanie ruchu towarzyszącego procesowi

uczenia się.

4. Muzyczna: wrażliwość emocjonalna, poczucie rytmu, zrozumienie

złożoności muzyki.

5. Interpersonalna: łatwy kontakt z innymi ludźmi, umiejętności mediacyjne,

dobra komunikatywność.

6. Intrapersonalna: automotywacja, wysoki poziom wiedzy o samym sobie,

silne poczucie wartości.

7. Kinestetyczna: dobre wyczucie czasu, uzdolnienia manualne, duże

znaczenie zmysłu dotyku, ruchliwość, dobra organizacja przestrzenna.

Każdy człowiek ma swój styl

uczenia się i każdy też ma swoje

mocne strony.

• Prace różnych naukowców nad przyspieszonym

uczeniem się dowodzą,iż rozwój pełnego zakresu

inteligencji wspomaga proces trwałego uczenia

się,a efektywne nauczanie powinno dostarczać

okazji do rozwijania wszystkich typów inteligencji.

• Według Gardnera rodzimy się, posiadając

wszystkie typy inteligencji, jednak podczas

naszego życia niektóre z nich rozwijają się silniej,

niektóre słabiej, a jeszcze inne – prawie wcale.

• Uzyskanie dostępu do każdej z nich wymaga

zrozumienia, z czym się wiążą.

Fazy cyklu przyspieszonego

uczenia się

–

FAZA WSTĘPNA

• Tworzenie

środowisk
a
wspierając
ego
proces
uczenia
się

• Faza ta następuje przed rozpoczęciem

właściwego cyklu. Do jej zakończenia
zachodzi wtedy, gdy zostaną
przygotowane odpowiednie warunki do
nauki:

– Uczeń musi być wolny od obaw i stresu oraz

czuć, że zostało postawione przed nim
wyzwanie.

– Jego umysł powinien pozostawać otwarty

na przyjmowanie nowych
wiadomości. Stan ten może osiągnąć dzięki
stosowaniu ćwiczeń relaksujących.

– Elementy modelu WSWS są prawidłowo

wdrażane.

– Nauczyciel w pozytywny sposób przekazuje

swoje wysokie oczekiwania.

Fazy cyklu przyspieszonego

uczenia się

–

FAZA PIERWSZA

Powiązan
ie treści
nauczani
a

•

Podczas tej fazy temat lub grupa tematów
zostaje powiązana z już przerobionym
materiałem oraz tym, który ma być
dopiero omawiany podczas lekcji.

– Pomóż uczniom połączyć przerabiane

treści nauczania z ich długookresowym
celami.

– Pozwól im odkryć swoje mocna strony i

określić indywidualny styl uczenia się.

– Pomóż im powiązać nowe wiadomości z

poprzednimi tematami oraz przewidywać
te, które dopiero będą przerabiane.

– Wykorzystaj ćwiczenia dedukcyjne, aby

dotrzeć do wiedzy już poznanej oraz
przewidzieć tematy następnej lekcji.

Fazy cyklu przyspieszonego

uczenia się

–

FAZA DRUGA

Stworzenie

ogólnego
obrazu

przerobione

go tematu

• W toku tej fazy uczniom zostaje

podany ogólny obraz
przerabianego tematu.

– Skoncentruj się na zrobieniu użytku

z prawej półkoli mózgowej uczniów

– Kontynuując wstępne zapoznawanie

się z zawartością tematu, pomóż
uczniom zadawać sobie nawzajem
pytania

– Przystąp do usuwania obaw

dotyczących stopnia trudności i
wartości poznawanego zagadnienia.

Fazy cyklu przyspieszonego

uczenia się

–

FAZA TRZECIA

Określenie
efektów

•

W tej fazie przedstaw uczniom, czego
nauczą się podczas wspólnych
lekcji lub zachęć ich, by zrobili to
samodzielnie.

- Podziel temat na małe, łatwe do

przyswojenia partie
materiału

- Używaj pozytywnych stwierdzeń,

np. „Pod koniec tej lekcji dowiecie
się...”

- Mówiąc o efektach, używaj słów:

„musicie”, „powinniście”,
„możecie...”

Fazy cyklu przyspieszonego

uczenia się

–

FAZA CZWARTA

Szczegółowe
przedstawienie

tematu

Szczegółowo poinformuj uczniów o temacie lekcji

oraz zagadnieniach wchodzących w jego zakres,

wykorzystując systemy reprezentacyjne VAK.

• Podając nowe wiadomości, stosuj komunikację

wizualną, audytywną i kinestetyczną

• Jeśli to tylko możliwe, docieraj do pamięci

długotrwałej (stosując model MAPA KLANU

SZKOTÓW)

• Starają się wszystkie informacje powtarzać za

pomocą różnych środków przekazu, np.,

aktywnego udziału w dyskusji, czytanie z

podziałem na role, wizualnych środków

dydaktycznych

• Pamiętaj, że czas trwania tej fazy nie powinien

przekroczyć maksymalnego czasu skupienia

uczniów nad rozwiązaniem jednego zadania

Fazy cyklu przyspieszonego

uczenia się

–

FAZA PIĄTA

Ćwiczen

ia

Podczas tej fazy zrób równomierny użytek

z poszczególnych typów inteligencji,

przygotowując odpowiednie ćwiczenia

pogłębiające przerabiane zagadnienia.

• Staraj się zrobić użytek z wszystkich siedmiu

typów inteligencji

• Prawidłowo rozplanuj czas ćwiczeń, nie

przesadzaj z ich liczbą

• Zadbaj, aby uczniowie zapoznali z cyklem

uczenia się i potrafili go odpowiednio

wykorzystać

• Przeprowadź ćwiczenia indywidualne, w

parach i grupach

• Zachęcaj uczniów do podejmowania decyzji i

określenie kryteriów sukcesu, tzn. kryteriów

dla sprawdzenia, czy efekty zostały

osiągnięte

Fazy cyklu przyspieszonego

uczenia się

–

FAZA SZÓSTA

Prezentac

ja

Podczas tej fazy uczniowie

prezentują nowo zdobytą wiedzę.

• Pary uczniów dzielą się nabytymi

wiadomościami, wykorzystując

mapy pamięci, plakaty, pomoce

wizualne oraz inne sposoby

• Uczniowie prowadzą pokazy, testy,

quizy, dyskusje, próbne lekcje

• Uczniowie analizują procesy, które

miały miejsce podczas uczenia się

• Uczniowie tworzą swoją własną

„drogę” do sukcesu

Fazy cyklu przyspieszonego

uczenia się

–

FAZA SIÓDMA

Powtórka

przypomnieni

e

i utrwalenie

wiadomości

Istotą tej fazy jest powtórka

wiadomości, która ma kluczowe

znaczenie dla zapamiętania ich na

dłuższy okres oraz łatwego powracania

do potrzebnych fragmentów

• Wykorzystaj różne techniki

powtarzania wiadomości

• Ucz się różnych technik

zapamiętywania i

przypominania

• Przygotuj szczegółowy plan powtórki
• Wykorzystaj technikę aktywnego

słuchania

Techniki uczenia się -

przykłady

Karty ze spisem treści

• Kluczowe terminy, podsumowujące temat, bądź

jedno z zagadnień, należy zapisać na specjalnych

kartkach, natomiast na ich odwrotnej stronie

umieścić kolorowy obrazek lub symbol, który ma

pomóc w przypomnieniu terminu.

• Połóż kartki tak, by na wierzchniej stronie był

obrazek bądź symbol i postaraj się ułożyć je w takiej

kolejności, by obrazowały podsumowanie tematu.

• Pomieszaj je następnie i postaraj ponownie ułożyć.
• Jest to okazja, by nauczyć się wynikania jednego

terminu (zagadnienia) z drugiego.

Techniki uczenia się -

przykłady

Przyklejane notki

• Karteczki z kluczowymi terminami

ponaklejaj w pokoju do nauki, sypialni i
przedpokoju.

• Tak jak poprzednio, ich układ możesz

wcześniej dowolnie zmieniać, układając
je np. na blacie stołu.

• Metoda dobra przy pisaniu

wypracowań!

Techniki uczenia się -

przykłady

Plakaty

• Jaskrawe, kolorowe plakaty,

stanowiące wizualne podsumowanie

najważniejszych zagadnień, można

umieścić na linii lub nad linią wzroku.

Ściąga

• Sporządź listę najistotniejszych dla

danego tematu informacji i trzymaj ją

zawsze przy sobie.

Techniki uczenia się -

przykłady

Powtórki przy muzyce

• Powtórki przy muzyce są przyjemnym i

łatwym sposobem zapamiętywania
istotnych informacji.

• Muzyka w tempie 60-70 uderzeń na

minutę pozwala na osiągnięcie stanu
Alfa.

• Jest on szczególnie korzystny dla

zapamiętywania długotrwałego.

Techniki uczenia się -

przykłady

Sceniczny monolog

• Głośne wypowiadanie tekstu bądź

kluczowych zagadnień (terminów)
podsumowania może pomóc w
późniejszym przypominaniu
wiadomości, szczególnie, jeśli
wypowiadane słowa są bardzo mocno
akcentowane!

Techniki uczenia się -

przykłady

Poszukaj pomocnika

• Poproś kogoś (nie nauczyciela!), aby cię

posłuchał, zrobił z tobą test lub przepytał.

• Z pomocą takiej osoby zrób „generalny

sprawdzian” swojej wiedzy.

Jaskrawe mazaki

• Można nimi podkreślać kluczowe terminy,

aby wyróżnić je spośród reszty tekstu.

• Ucząc się języków, używaj różnych kolorów

do podkreślania różnych części zdania.

Techniki uczenia się -

przykłady

Specjalne miejsce

• Przypominanie informacji stanie się

łatwiejsze, kiedy skojarzysz je z

charakterystycznymi miejscami.

• Każdego rozdziału książki możesz uczyć

się w innym pokoju.

• Możesz również rozłożyć na podłodze karty

z poszczególnymi zagadnieniami ze spisu

treści i chodzić pomiędzy nimi.

• Technika ta jest bardzo pomocna dla osób

posiadających inteligencję kinestetyczną.

Techniki uczenia się -

przykłady

Rapowanie, rytm i rym

• Tekst stanie się łatwiejszy do zapamiętania,

jeżeli zrobisz z niego rymowankę lub

skomponujesz do niego muzykę.

• Pomagaj sobie przy tym całym ciałem –

muzyka jest po to, aby się w jej takt

poruszać!

• Technika ta świetnie nadaje się do

zapamiętywania dat, okresów panowania

królów, tablic matematycznych, twierdzeń,

tablic okresowych, „suchych” faktów.

Techniki uczenia się -

przykłady

Wizualizacja

• Umieść informację w pamięci wzrokowej.

• Spraw, aby obraz był jasny, duży, kolorowy

i pasował do określonej osoby, miejsca lub

przedmiotu.

• Dla zapamiętania trudnej pisowni jakiegoś

wyrazu wyobraź go sobie jako szereg

jasnych, grubych i kolorowych kawałków

połączonych w całość.

• Stwórz z nich obrazek i zachowaj go w

pamięci.

• Powinieneś być w stanie zobaczyć go

zawsze wtedy, gdy będzie ci potrzebny .

Techniki uczenia się -

przykłady

Twarze i miejsca

• Technika zapamiętywania „twarze i miejsca”

polega na kojarzeniu pewnych informacji z

określonym miejscem lub dobrze znaną

uczniowi twarzą nauczyciela.

• Przypomnienie sobie twarzy lub miejsca

pociąga za sobą wydobycie z pamięci

łączonych się z nimi informacji.

• Podobną techniką jest dzielenie informacji na

proste elementy składowe, a następnie

łączenie ich w jak najbardziej kolorowym,

humorystycznym lub niezwykłym

opowiadaniu.

Techniki uczenia się -

przykłady

Dziwaczne zastosowania

• Najłatwiej zapamiętać to, co niezwykłe i

absurdalne.

• Wyjmowanie informacji z kontekstu i

nadawanie im zabawnych znaczeń
powoduje, że dana informacja „zakorzenia
się” w pamięci.

• Spróbuj wyobrazić sobie królową brytyjską i

papieża walczących na ringu poduszkami
wypełnionymi pierzem oraz wykrzykujących
odmienne poglądy na temat reformacji!

Techniki uczenia się -

przykłady

Mapy pamięci

• Opisane dalej w tym rozdziale mapy pamięci mogą być

dzielone, łączone, wzbogacane lub skracane.

• Nie nawarstwiają się one.

• Wpływają na intensyfikację wzajemnych oddziaływań

prawej i lewej półkuli mózgowej dzięki uaktywnianiu

wyobraźni, prezentowaniu kluczowych terminów i

schematów.

Tworzenie map

• Szara tapeta, druga strona dużego plakatu lub papier

do pakowania z okresu Bożego Narodzenia mogą zostać

wykorzystane do sporządzenia mapy prezentującej

program nauczania całego roku szkolnego, która

zostanie następnie powieszona na ścianie.

• Wszystkie elementy obecne przy tworzeniu map

pamięci, a więc tabele, słowa kluczowe i jaskrawe

podkreślenia będą wzmacniały zamierzony efekt.

21 sposobów doskonalenia

procesu uczenia się

– zadania nauczyciela

1. Zawsze działaj zgodnie z założeniami

modelu

WSWS

(

ws

pomaganie

w

ysokiej

s

amooceny)

• U podstaw wszelkiego uczenia się leży

pozytywna samoocena uczniów i wiara w
siebie.

• Stwórz w szkole i w poszczególnych

klasach systemy nagród i dodatnich
wzmocnień wspomagających uczenie się.

• Stosuj je podczas lekcji.

21 sposobów doskonalenia

procesu uczenia się

– zadania nauczyciela

2. Wykorzystuj techniki relaksacyjne i

zachęty do działania, aby

wprowadzać uczniów w stan czujnej

gotowości

• Stosując techniki relaksacyjne lub

gimnastykę umysłową, pomagaj uczniom

w stawaniu się bardziej podatnymi na

przyjmowanie nowych wiadomości.

• Techniki te ułatwiają złagodzenie

wrodzonej niechęci do nauki.

21 sposobów doskonalenia

procesu uczenia się

– zadania nauczyciela

3. Wysokie oczekiwania stawiaj w

sposób umiarkowany

• Stale informuj swoich uczniów o tym,

czego od nich oczekujesz, wówczas
twoje oczekiwania będą
przekazywane świadomie i
podświadomie.

21 sposobów doskonalenia

procesu uczenia się

– zadania nauczyciela

4. Posługuj się pozytywnym, afirmującym

językiem

• Dokładnie określaj zachowania, których

spodziewasz się po swoich uczniach.

• Uważaj na słowa i zwroty, którymi się posługujesz!
• Każde twoje „nie” przekazuje zakodowaną pokusę

do podjęcia działania wręcz odwrotnego.

• „Nie patrz w dół!” powoduje natychmiastowe

opuszczenie głowy przez inną osobę.

• Twoje pozytywne przesłania muszą być

przekazywane pozytywnym, bezwarunkowym,

stymulującym do działania językiem.

21 sposobów doskonalenia

procesu uczenia się

– zadania nauczyciela

5. Pamiętaj o właściwym wprowadzeniu do tematu lekcji

• Zawsze dostarczaj swoim uczniom informacji na temat

przyszłych tematów i zagadnień.

• Posługuj się pomocami wizualnymi.

• Pokaż swoim uczniom mapę pracy całorocznej.

• W miarę upływu czasu zwracaj uwagę na kolejne punkty

odniesienia na mapie.

• Staraj się zbudować atmosferę „podróży” o jasno

określonym celu i kamieniach milowych leżących na drodze.

• Zachęcaj do pogłębionych przemyśleń związanych z każdym

nadchodzącym tematem lub zagadnieniem.

• Stosuj ćwiczenia wprowadzające, takie jak np. „Zapiszcie

teraz wszystko, co już wiecie na temat...”

• Zorganizuj zajęcia w parach lub małych grupach, aby

uczniowie zdołali zebrać całą swoją dotychczasową wiedzę

na dany temat zanim rozpoczniesz jego prezentację.

21 sposobów doskonalenia

procesu uczenia się

– zadania nauczyciela

6. Przedstawiaj swoim uczniom

najpierw ogólny zarys tematu

• Przed każdą lekcją przedstaw uczniom

zarys jej przebiegu i spodziewanych

wyników lub poproś, aby zrobili to sami.

• Za pomocą kredy i tablicy lub podobnych

narzędzi powiedz uczniom, o ile będą

bogatsi po zakończeniu lekcji.

• Działania te zacznij od słów: „Po

zakończeniu tych zajęć będziecie...”

21 sposobów doskonalenia

procesu uczenia się

– zadania nauczyciela

7. Dziel temat lekcji na kilka zagadnień
• Rozpocznij od przedstawienia całego tematu, a

następnie podziel go na kilka części.

• Największą liczbą pojedynczych informacji, jakie

człowiek jest w stanie zapamiętać jednocześnie,

jest siedem.

• Siedem plus/minus dwa będzie zatem stanowiło

optymalną liczbę zagadnień.

• Pamiętaj, że uczniowie z dominacją prawej półkuli

mózgowej wymagają najpierw całościowego

przedstawienia tematu.

• Dopiero potem możesz go podzielić na części.

21 sposobów doskonalenia

procesu uczenia się

– zadania nauczyciela

8. Pobudzaj do pracy obydwie półkule mózgowe;

przekazuj informacje, stosując systemy

reprezentacyjne VAK

• Staraj się uzyskać pełny obraz doświadczeń w zakresie

uczenia się, jakie są udziałem uczniów twojej klasy.

• Czy są one bardziej związane z wykorzystaniem prawej czy

lewej półkuli mózgowej?

• Czy potrafisz przedstawić nowy materiał w taki sposób, który

zapewni pobudzenie obydwu półkul mózgowych?

• Nauczaj, wykorzystując wszystkie systemy reprezentacyjne.

• Dla osiągnięcia właściwego stanu umysłu inicjuj krótkie

dyskusje wprowadzające, stosuj wykresy i pomoce wizualne,

wykorzystuj różne techniki dramy pokazujące możliwości

zastosowania i znaczenia nowych informacji.

• Czas pracy nad jednym ćwiczeniem ograniczaj do nie więcej

niż 2 minut zależnie od wieku uczniów.

• Wprowadzaj krótkie przerwy lub podsumowania.

21 sposobów doskonalenia

procesu uczenia się

– zadania nauczyciela

9. Wykorzystuj 7 typów inteligencji

• Jeżeli każdy z nas będzie uczył się wyłącznie w

preferowany przez siebie sposób, będzie mógł

uczestniczyć tylko w niewielkiej części

ćwiczeń, co w konsekwencji jest niezwykle

ograniczające.

• Dokonaj zatem analizy stopnia rozwoju

poszczególnych typów inteligencji u swoich

uczniów, wykorzystując do tego celu

kwestionariusz wielorakiej inteligencji.

• Wyniki zaznacz na kole RI.

• Następnie odwołuj się do każdego z 7 typów

inteligencji tak często, jak tylko to możliwe.

21 sposobów doskonalenia

procesu uczenia się

– zadania nauczyciela

10. Stosuj ćwiczenia indywidualne,

w parach i grupach

• Zorganizowana nauka z

rówieśnikami, dostarczająca okazji do
bezpiecznego dzielenia się
spostrzeżeniami, w dużym stopniu
wspomaga długotrwałe
zapamiętywanie.

21 sposobów doskonalenia

procesu uczenia się

– zadania nauczyciela

11. Wykorzystuj dodatkowe pomoce

dydaktyczne i wzorce osobowe

• Wizualne przedstawienie nauczanego

materiału na tablicach rozmieszczonych

dookoła klasy poprawia długotrwałe

zapamiętywanie o około 90%.

• Wśród tablic powinny znaleźć się także

wizerunki sławnych ludzi, którzy wiele w

życiu osiągnęli.

• Ich przykład wpływa pozytywnie na

zachowania uczniów.

21 sposobów doskonalenia

procesu uczenia się

– zadania nauczyciela

12. Staraj się, aby proces uczenia się

przebiegał w twojej klasie
„wielokanałowo”

• Kiedy tylko jest to możliwe, stosuj

ćwiczenia dające więcej niż jedną
możliwość rozwiązania oraz obrazujące
holistyczne podejście do tematu.

• Zróżnicowane pod względem rodzajów

ćwiczeń zajęcia są najlepszym
symulatorem przyspieszonego uczenia się.

21 sposobów doskonalenia

procesu uczenia się

– zadania nauczyciela

13. Wprowadzaj stopniowo opanowywanie

nowych zagadnień

• Uczenie się skomplikowanych zagadnień wymaga

dobrego wprowadzenia.

• Pozwalaj, więc uczniom zapoznać się z trudnym

zagadnieniem od podstaw, wracaj do niejasnych

punktów i poświęć na nie tyle czasu, ile potrzeba.

• Podświadomość uczniów będzie wtedy miała czas

na uporządkowanie nawału nowych informacji.

• Zanim temat zostanie zgłębiony, uczniowie będą

przygotowani na zrozumienie jego złożoności.

21 sposobów doskonalenia

procesu uczenia się

– zadania nauczyciela

14. Dostarczaj uczniom okazji do

zaprezentowania nowej wiedzy

• Uczniowie muszą czuć się

bezpiecznie w środowisku, w którym
się uczą, a wówczas będzie im
łatwiej wykazać się wiedzą i
umiejętnościami.

21 sposobów doskonalenia

procesu uczenia się

– zadania nauczyciela

15. Uczyń z powtórek codzienną praktykę
• 80% nowych informacji zostaje utraconych w

ciągu 24 godzin, jeśli nie są one powtarzane.

• Wprowadzaj powtórki na zakończenie każdej

lekcji i przed rozpoczęciem następnej.

• Zachęcaj uczniów do powtarzania w domu z

wykorzystaniem map pamięci oraz innych
technik pozwalających na zrobienie użytku z
wszystkich 7 typów inteligencji.

21 sposobów doskonalenia

procesu uczenia się

– zadania nauczyciela

16. Stosuj mapy pamięci do

sporządzania notatek

• Prawidłowo sporządzone mapy pamięci

odzwierciedlają nielinearne i
niesekwencyjne zdolności umysłu do
kojarzenia informacji.

• Wykorzystując kolorowe ilustracje i kartki

papieru, zachęcaj uczniów do tworzenia
map ilustrujących ich własne sposoby
rozumienia przerabianego materiału.

21 sposobów doskonalenia

procesu uczenia się

– zadania nauczyciela

17. Staraj się pobudzać podświadomość, aby pomóc w

przypominaniu informacji

• Dla pobudzenia uczniów do zachowań odpowiadających

wysokim oczekiwaniom nauczyciela olbrzymie znaczenie ma

staranny dobór pozytywnych stwierdzeń.

• Muzyka barokowa ułatwia wprowadzenie uczniów w stan

czujnej gotowości.

• Jej rytm – 60-70 uderzeń na minutę – pomaga w osiągnięciu

stanu Alfa.

• Sprzyja to powtarzaniu dużych partii materiału i pobudzaniu

zarówno świadomych, jak i podświadomych możliwości mózgu.

• Innym sposobem na dotarcie do podświadomości jest

wykorzystanie metafor.

• Umysł poszukuje wtedy odpowiedzi na otwarte pytania.

• Metafora będąca częścią opowiadania jest doskonałym

sposobem świadomego i podświadomego wspomagania

procesu uczenia się.

21 sposobów doskonalenia

procesu uczenia się

– zadania nauczyciela

18. Ucz gospodarowania czasem i

koncentracji w sprawach
najważniejszych

• Pomagaj swoim uczniom w tym względzie,

przedstawiając im techniki opisane w tej
książce i regularnie sprawdzaj postępy.

• Zachęcaj do wymiany doświadczeń i

przedstawiaj przykłady osób, które bardzo
dobrze gospodarują własnym czasem oaz
poprawnie ustalają priorytety.

21 sposobów doskonalenia

procesu uczenia się

– zadania nauczyciela

19. „Kotwicz” pozytywne stany

świadomości

• Utrzymuj swoich uczniów w

przekonaniu o ich zdolności,
osiągania postawionych przed sobie
celów.

• Stosuj technikę „Kotwiczenia” i bądź

ostrożny w wyrażaniu swoich opinii.

21 sposobów doskonalenia

procesu uczenia się

– zadania nauczyciela

20. Stosuj kreatywna wizualizację
• Wizualizację można stosować na wiele

różnych sposobów.

• Pomagając uczniom w przemyśleniach na

temat ich przeszłych sukcesów, stosując

systemy reprezentacyjne VAK, możesz

pozytywnie wpływać na ich wiarę w siebie.

• Pomocne w zrozumieniu skomplikowanych

tematów może być także wyobrażanie

sobie składających się na nie zagadnień.

21 sposobów doskonalenia

procesu uczenia się

– zadania nauczyciela

21. Uczyń z nauki zabawę
- Czas naszego życia, w którym musieliśmy się

najwięcej uczyć, przypadał na wczesny okres

dzieciństwa – okres pełen różnorodnych

doświadczeń, eksperymentów, porażek i

ponownych prób.

- Jeżeli dzisiaj potrafimy pracować z taką otwartością

umysłu, chęcią poznawania i gotowością do nauki

jak wtedy, sukcesy będą łatwiejsze do osiągnięcia.

- Odwołując się do doświadczeń uczenia się w

dzieciństwie, Georgi Łozanow opracował trening

przyspieszonego uczenia się języków, który cieszy

się wielkim powodzeniem.

Cele przyspieszonego uczenia

się

1. Cel diagnozujący

• Bieżące, okresowe i roczne

rozpoznawanie i określanie poziomu
zainteresowań i uzdolnień, co daje
uczniowi, nauczycielowi i rodzicom
informacje służące ewaluacji.

• Systematyczne dokumentowanie

postępów uczniów w nauce.

Cele przyspieszonego uczenia

się

2. Cel wspierający

•

Przedstawienie uczniom określonych wymagań

oraz jasnych kryteriów uczestnictwa w

programie.

•

Pomaganie uczniom w uświadomieniu, co może

jeszcze zrobić, by się rozwinąć.

•

Usprawnianie procesu rozwoju uzdolnień

poprzez współpracę uczniów, nauczycieli i

rodziców.

•

Doskonalenie metod uczenia się ucznia.

•

Promowanie osiągnięć uczniów w środowisku

lokalnym i lokalnej prasie.

Cele przyspieszonego uczenia

się

3. Cel motywujący

• Motywowanie do samorozwoju

poprzez stwarzanie sytuacji i

warunków temu służących.

• Zachęcanie do samodzielnej i

twórczej pracy poprzez umożliwienie

uczestnictwa w konkursach.

• Ukierunkowanie pracy ucznia, aby

osiągnąć postęp w jego rozwoju.

Sztuka uczenia się

metodą PPLPP

• Metoda ta opiera się na tzw.

Pięciu Krokach

– etapach pracy nad przyswajanym
tekstem.

• Wszystkie kroki odpowiadają kolejnym

literom, które składają się na nazwę
techniki, co pozwala łatwo ją opanować i
sprawia wrażenie zabawy.

• Dzięki temu łatwiej zachęcić dzieci i

młodzież do zapoznania się z jej zasadami.

KROK PIERWSZY - PRZEGLĄD

• Uczący się czyta najpierw spis treści

aby zorientować się jak zbudowana

jest książka.

• Przejrzenie wstępu pozwoli dostrzec

temat owej pozycji.

• Warto także poznać podsumowania

znajdujące się na końcu

poszczególnych rozdziałów oraz

„ przekartkować” książkę, czytając

tytuły części, oglądając ilustracje.

KROK DRUGI - PYTANIA

• Dotyczą one tego, co w danym materiale

jest najważniejsze.

• Mogą to być tzw. „ pytania policyjne” : Kto?

Co? Jak? Kiedy? Dlaczego? Gdzie?

• Takie stawianie pytań przed nauką sprawia,

że w czasie przyswajania materiału umysł

jest nastawiony na cel uzyskania dokładnej

odpowiedzi na frapujące pytania.

• Pytania budują ponadto w uczącym się

silniejszą motywację, ponieważ pomagają w

stwierdzeniu luk w wiedzy oraz nadają sens

nauce, stanowiąc swoiste wyzwanie.

KROK TRZECI - LEKTURA

• „Czytanie z otwartymi oczami i pamięcią”.

• Jest to najważniejsza czynność tej metody.

• Efektywne uczenie się wymaga bezwzględnej koncentracji.

• Warto też w trakcie czytania przyjąć też odpowiednią

postawę: twarde krzesło, stopy na podłodze, szybkie tempo.

• Uczeń, czytając, powinien wychwycić główne myśli, może

zakreślać markerem ważne partie tekstu lub notować na

marginesie.

• Podkreślamy to co nowe, czego musimy się nauczyć, co

chcemy widzieć przy powtarzaniu - ilość zaznaczonego

tekstu nie powinna być wielka.

• W trakcie nauki uczeń powinien być stale czujny,

przypominać sobie, że celem lektury ma być zrozumienie i

zapamiętanie materiału.

• Warto też zwracać uwagę na tabele i ilustracje – w końcu

przecież większość z nas ma pamięć wzrokową.

KROK CZWARTY -

PRZYSWAJANIE

• Odtwarzanie pamięciowe przeczytanego tekstu

własnymi słowami.

• „Powtarzanie swoimi słowami poprawia współczynnik

zdolności zapamiętywania” twierdzi Knoblauch.

• Powtórzyć treść materiału i w dodatku po swojemu

można tylko wtedy, gdy ją rozumiemy.

• Dlatego też zamiast „ kuć” na pamięć, lepiej uczyć

się wyrażania tekstu własnymi słowami.

• Powinno się także odtwarzać treść głośno, ponieważ

uruchamia się wtedy maksymalnie pamięć.

• Inną metodą przyswajania wiedzy jest notowanie na

marginesie tekstu.

• W odpowiednim miejscu zapisujemy główną myśl

fragmentu.

KROK PIĄTY - POWTARZANIE

• Doświadczalnie stwierdzono, że najlepsze

wyniki daje dokonanie powtórek w drugim,

ósmym i trzydziestym dniu po

przyswojeniu materiału.

• Jednak już podczas nauki należy

kontrolować stopień zapamiętywanych

wiadomości.

• Powtarzanie materiału należy

przeprowadzać według określonego

wcześniej rozkładu, lecz nigdy przed

samym egzaminem czy sprawdzianem.

KROK PIĄTY - POWTARZANIE

Jostsch – uczony badający techniki przyswajania

wiedzy - zaobserwował następującą zależność:

powtarzając określoną dawkę materiału:

• 24 razy w ciągu 1 dnia zapamiętujemy około 40%

• 12 razy w ciągu 2 dni zapamiętujemy około 50%

• 8 razy w ciągu 3 dni zapamiętujemy około 60%

• 6 razy w ciągu 4 dni zapamiętujemy około 70%

• 4 razy w ciągu 6 dni zapamiętujemy około 80%

• 2 razy w ciągu 12 dni zapamiętujemy około 90%

LITERATURA i ŹRÓDŁA

•

Buzan T., (1997), Pamięć na zawołanie, Łódź, Ravi.

• Carter P. I Russell K., (2002), Równowaga umysłu, Warszawa,

MUZA SA

• Dryden G. i Vos J., (2000), Rewolucja w uczeniu, Poznań,

Wydawnictwo Moderski i S-ka

• Kalina P., (1997), Mnemonika czyli sztuka Kształcenia i

wzmacniania pamięci, Warszawa, TKS.

• · Linksman R., (2001), W jaki sposób szybko się uczyć,

Warszawa, Bertelsmann Media

• · Łukaszewicz M., (1999), Sukces w szkole, Poznań, Ośrodek

Doskonalenia Umiejętności.

• · O’Brien D., (2001), Sztuka zapamiętywania, Warszawa,

Muza.

• · Taraszkiewicz M. i Rose C., (2006), Atlas efektywnego

uczenia (się), Warszawa, CODN.

• · Yates F. A., (1997), Sztuka pamięci, Warszawa, PIW.