Kurs dla osób wykonujących

czynności ppoż. w zakładach

pracy

Przedmiot:

Temat:

Ocena zagrożenia pożarem i wybuchem

urządzeń technologicznych i

pomieszczeń

Prowadzący:

mł. bryg. inż. Tadeusz Jankowski

Zabezpieczenia ppoż. instalacji

użytkowych i technologicznych

Cel wykładu



Poznanie pojęcia zagrożenie pożarowe



Poznanie pojęcia zagrożenie wybuchowe



Zapoznanie się ze strefami zagrożenia wybuchem



Określenie zasad obowiązujących przy ustalaniu
poziomu zagrożenia pożarowego i wybuchowego:



aparatów i urządzeń technologicznych



pomieszczeń



procesów technologicznych

Zagrożenie pożarowe



analiza profilaktyczna powstania pożaru - zapobieganie
powstaniu pożaru



analiza profilaktyczna rozwoju pożaru - zapobieganie
rozprzestrzenianiu się ognia



analiza warunków przygotowania zakładu do
prowadzenia działań ratowniczo-gaśniczych



analiza ewentualnych skutków pożaru - ocena
zagrożenia dla zdrowia i życia ludzkiego, zwierząt oraz
mienia

Ocena zagrożenia pożarowego związana jest z

analizą 4 punktów:

Zagrożenie pożarowe



materiał palny



temperatura, ciepło



tlen



reakcja rodnikowa

Pożar jest procesem niekontrolowanego spalania w miejscu do tego
celu nie przeznaczonym, wywołanym współistnieniem 4 czynników:

Z wymienionych czynników tylko 2
zależą od człowieka - nagromadzenie
materiału palnego

i wytworzenie ciepła - temperatury.

Materiał palny



właściwości fizyko-chemiczne np. stan skupienia, ciepło
spalania, reaktywność z wodą i innymi substancjami
chemicznymi



właściwości pożarowe i wybuchowe np. temperatura
zapłonu, samozapłonu, granice wybuchowości,
dymotwórczość



ilość materiału palnego czyli gęstość obciążenia ogniowego



sposób jego składowania, opakowania, transportu



warunki, w jakich występuje podczas procesu
technologicznego - otoczenie temperatury, innych
materiałów, wpływ środowiska.

Ustalenia dotyczące

materiału palnego

obejmują:

Ciepło - Temperatura



Ustalenie miejsc, czynności, zjawisk w procesie
technologicznym, w pomieszczeniach, w
przestrzeniach, w których wytworzyć się może
temperatura o pojemności cieplnej mogącej
spowodować zapłon nagromadzonego materiału
palnego.



Ustalone temperatury należy porównać z
właściwościami fizyko-chemicznymi materiału palnego
np. z temperaturą zapłonu, samozapalenia, wartością
ciepła spalania, dolną granicą wybuchowości,
minimalną energią zapłonu itp.

Ustalenia dotyczące ciepła obejmują:

Zagrożenie pożarowe



Należy ocenić w oparciu o analizę statystycznych przyczyn
wywołujących pożary, a w szczególności należy uwzględnić:

Zapobieganie powstawaniu pożaru



Stan wyszkolenia i samodyscypliny profilaktycznej
pracowników (popielniczki, kosze, realizacja prac
niebezpiecznych pożarowo, posługiwanie się ogniem
otwartym lub materiałami rozgrzanymi, chemikaliami)



Stan instalacji technicznych - oświetleniowej,
elektrycznej, odgromowej, uziemiającej, gazowej,
pneumatycznej, wodnej, kanalizacyjnej, centralnego
ogrzewania wraz z kotłem i składem paliwa-opału.

Zagrożenie pożarowe



Należy ocenić w oparciu o analizę statystycznych przyczyn
wywołujących pożary, a w szczególności należy uwzględnić:

Zapobieganie powstawaniu pożaru



Stan ładu i porządku na stanowiskach pracy -
czyszczenie i konserwacja maszyn, usuwanie
gromadzącego się pyłu i kurzu



Stan techniczny maszyn i urządzeń funkcjonujących
w procesie technologicznym, szczególnie tych, które
wytwarzają lub mogą wytworzyć ciepło w stanie
normalnym lub awaryjnym oraz wydzielić palne i
wybuchowe substancje w różnym stanie skupienia.

Zagrożenie pożarowe



Należy ocenić w oparciu o analizę zgodności z przepisami:

Zapobieganie rozprzestrzenianiu się ognia



przygotowania obiektu do wczesnego wykrycia pożaru



wielkości stref pożarowych



wielkości obciążenia ogniowego



warunków konstrukcyjno-budowlanych



elementów wystroju wnętrz



stanu technicznego elementów oddzieleń
przeciwpożarowych, uszczelnień i przegród
ognioodpornych.

Zagrożenie pożarowe



Należy ocenić w oparciu o analizę zgodności z przepisami:

Warunki przygotowania obiektu do
prowadzenia działań ratowniczo-gaśniczych:



wyposażenia w podręczny sprzęt gaśniczy ( ilość, rodzaj,
legalizacja ), rozmieszczenia hydrantów wewnętrznych oraz
ich zgodności z wymaganiami norm ( wydajność i ciśnienie )



stanu zaopatrzenia wodnego do celów zewnętrznego
gaszenia z uwzględnieniem stanu przygotowania
najbliższych źródeł wody do ustawienia pomp pożarniczych



dróg dojazdowych oraz placów manewrowych przy obiekcie



wyposażenia obiektu w stałe i półstałe urządzenia gaśnicze.

Zagrożenie pożarowe



Należy ocenić w oparciu o analizę zgodności z przepisami:

Ocena zagrożenia dla życia i zdrowia
człowieka, zwierząt oraz mienia:



warunków dróg, przejść i wyjść ewakuacyjnych,
ich ochronę przed zadymieniem i gwałtownym
rozwojem pożaru na drogach ewakuacji



techniczne wyposażenie dróg ewakuacji -
oświetlenie, oznakowanie, sygnalizacja pożaru,
systemy oddymiania i ograniczania zadymienia



czas dojazdu jednostek ratowniczych – odległość.

Zagrożenie wybuchem

Zagrożenie wybuchem

jest to możliwość

tworzenia przez palne gazy, pary palnych
cieczy, pyły lub włókna palnych ciał stałych,
w różnych warunkach, mieszanin z
powietrzem, które pod wpływem czynnika
inicjującego zapłon (iskra, łuk elektryczny lub
przekroczenie temperatury samozapalenia)
wybuchają czyli ulegają gwałtownemu
spalaniu połączonemu ze wzrostem ciśnienia.

Zagrożenie wybuchem

Dolna Granica Wybuchowości DGW

– stężenie,

przy którym zapłon jest już możliwy

Górna Granica Wybuchowości GGW

– stężenie,

przy którym zapłon jest jeszcze możliwy

Strefa zagrożenia wybuchem

– jest to przestrzeń, w

której może występować mieszanina substancji palnych
z powietrzem lub innymi gazami utleniającymi o
stężeniu zawartym pomiędzy dolną i górną granicą
wybuchowości.

Klasyfikacja stref

zagrożenia wybuchem



0

– strefa, w której mieszanina wybuchowa gazów, par lub

mgieł

występuje stale lub długotrwale

w normalnych

warunkach pracy



1

– strefa, w której mieszanina wybuchowa gazów, par lub

mgieł

może występować

w normalnych warunkach pracy



2

– strefa, w której

istnieje niewielkie prawdopodobieństwo

wystąpienia mieszaniny wybuchowej gazów, par lub mgieł,
przy czym mieszanina wybuchowa może występować
jedynie

krótkotrwale

GAZY I PARY

Klasyfikacja stref

zagrożenia wybuchem



20

– strefa, w której mieszanina wybuchowa pyłów

występuje

często lub długotrwale

w normalnych warunkach pracy



21 lub 22

– (w zależności od prawdopodobieństwa wystąpienia

atmosfery wybuchowej) strefa, w której zalegające pyły

mogą

krótkotrwale stworzyć

mieszaninę wybuchową wskutek

przypadkowego zawirowania powietrza.

PYŁY

Zagrożenie wybuchem



wskazanie pomieszczeń zagrożonych wybuchem



wyznaczenie w pomieszczeniach i przestrzeniach
zewnętrznych wielkości stref zagrożenia wybuchem oraz
wskazanie czynników mogących w nich zainicjować zapłon

Ocena zagrożenia wybuchem

pomieszczeń oraz

przestrzeni zewnętrznych obejmuje:

UWAGA!

Za dokonanie oceny zagrożenia wybuchem

odpowiedzialny jest inwestor, projektant lub
użytkownik decydujący o procesie technologicznym

Zasady wyznaczania stref

zagrożonych wybuchem



W pomieszczeniu należy wyznaczyć strefę zagrożenia
wybuchem, jeżeli może w nim występować mieszanina
wybuchowa o objętości co najmniej 0,01 m

3

w zawartej

przestrzeni.



Przy dokonywaniu oceny zagrożenia wybuchem należy brać pod
uwagę najbardziej niekorzystną z punktu widzenia ewentualnych
skutków wybuchu sytuację, mogącą wytworzyć się w procesie
ich eksploatacji, uwzględniając najbardziej niebezpieczny,
występujący tam rodzaj substancji chemicznej oraz największą
jej ilość, jaka mogłaby brać udział w reakcji wybuchu.

Zasady wyznaczania stref

wybuchowych



Klasyfikacji strefy zagrożenia wybuchem dokonuje komisja
powołana przez Dyrektora, w skład której powinien wejść
specjalista w dziedzinie ochrony przeciwpożarowej.



Z faktu wyznaczenia strefy sporządzany jest protokół.



Jeśli Komisja zakwalifikuje pomieszczenie do strefy
zagrożenia wybuchem, wówczas nie jest konieczne
dokonywanie obliczeń związanych z przyrostem ciśnienia.



Jeśli występują wątpliwości, dokonuje się obliczeń
przyrostu ciśnienia i w przypadku wyniku przekraczającego
wartość 5 kPa pomieszczenie klasyfikuje się jako
zagrożone wybuchem.

Zasady wyznaczania stref

wybuchowych

Obliczenia związane z przyrostem ciśnienia



Analizując proces technologiczny określa się ilość substancji,
która może stworzyć zagrożenie



Uwzględnia się tylko produkty lotne - mnoży się ustalony
współczynnik odparowania, uwzględniając ewentualną
wentylację



W przypadku mieszaniny ustala się procentowy udział
poszczególnych składników i oblicza się ich masę tworzącą
zagrożenie.



Wykonuje się zestawienie danych fizykochemicznych
poszczególnych składników.

Zasady wyznaczania stref

wybuchowych

Obliczenia związane z przyrostem ciśnienia



Oblicza się wartość zmiennej Cst wchodzącej w skład wzoru
podstawowego



Oblicza się wartość zmiennej





Określa się objętość przestrzeni powietrznej pomieszczenia (
V ), stanowiącą różnicę między objętością pomieszczenia
budowlaną i objętością znajdujących się w nim urządzeń,
instalacji, sprzętu, materiałów produkcyjnych, zamkniętych
opakowań itp.



Oblicza się ogólną wartość przyrostu P stanowiącą sumę
przyrostów dla poszczególnych składników mieszaniny.

Zasady wyznaczania stref

wybuchowych

Przyrost ciśnienia dla jednorodnych palnych gazów lub

par cieczy palnych oblicza się z następującego wzoru:

m

max

x

Δ P

max

x

W

Δ P = -------------------------------- ( Pa )
V

x

ρ

x

c

st

m

max

– maksymalna masa substancji palnych tworzących mieszaninę

wybuch.

ΔP

max

– max. przyrost ciśnienia przy wybuchu mieszaniny stechiometrycznej

W

– współczynnik przebiegu reakcji wybuchu (0,17 – gazy, 0,1 – pary cieczy)

V

– objętość przestrzeni powietrznej pomieszczenia

ρ

– gęstość palnych gazów lub par cieczy w temperaturze pomieszczenia

c

st

– objętościowe stężenie stechiometryczne palnych gazów lub par cieczy

Zasady wyznaczania stref

wybuchowych

Przyrost ciśnienia dla pozost. subst. oblicza się z nast. wzoru:

m

max

x

q

sp

x

P

o

x

W

Δ P = -------------------------------- ( Pa )
V

x

ρ

p

x

c

p

x

T

m

– maksymalna masa substancji palnych

q

sp

– ciepło spalania

P

o

– ciśnienie atmosferyczne normalne

W

– współczynnik przebiegu reakcji wybuchu

V

– objętość przestrzeni powietrznej pomieszczenia

ρ

p

– gęstość powietrza w temperaturze T

c

p

– ciepło właściwe powietrza

T

– temperatura pomieszczenia w warunkach normalnych

Podstawy prawne



Ustawa z dnia 7.07.1994 r. – Prawo budowlane (Tekst jednolity –

Dz. U. Nr 207/2003 z późniejszymi zmianami )



Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12.04.2002 r. w

sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać

budynki i ich usytuowanie (Dz. U. Nr 75, poz. 690 z

późniejszymi zmianami)



Rozporządzenie Ministra SWiA z dnia 21.04.2006 r. w sprawie

ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów

budowlanych i terenów (Dz. U. Nr 80, poz. 563)



Rozporządzenie Ministra SWiA z dnia 16.06.2003 r. w sprawie

przeciwpożarowego zaopatrzenia w wodę oraz dróg

pożarowych (Dz. U. Nr 121, poz. 1139)



Rozporządzenie Ministra SWiA z dnia 16.06.2003 r. w sprawie

uzgadniania projektu budowlanego pod względem ochrony

przeciwpożarowej (Dz. U. Nr 121, poz. 1137)