EDUKACJA I REEDUKACJA

FUNKCJI KOŃCZYN GÓRNYCH

Możliwości kończyn górnych człowieka porównuje się

zwykle do rozmaitych narzędzi. W tym ujęciu odrębnie

rozpatruje się bliższe odcinki kończyny górnej i

możliwości chwytne ręki. Bliższe odcinki pełnią funkcje

wysięgnika, umożliwiającego odpowiednie usytuowanie

ręki w przestrzeni. Ręka jest natomiast właściwym

narzędziem chwytnym i manipulacyjnym.

Wyróżnia się cztery główne typy

chwytu:



hak,



pierścień

,

(chwyty siłowe – trzymanie, przenoszenie)



kleszcze,



szczypce

,

(czynności chwytno-manipulacyjne)

Jednak nie wszystkie czynności wymagają chwytu. Ręka

może wykonywać również tzw. pracę otwartą (np. pisanie

na maszynie).

Edukacja czynności kończyn
górnych

Do normalnego rozwoju funkcji kończyn górnych wystarczą

zwykle bodźce środowiskowe, wsparte atrakcyjnymi

zabawkami i ewentualnym zachęceniem do zabawy,

jedynie umiejętności manualne (złożone zdolności

koordynacyjne) wymagają żmudnej pracy i wielu

powtórzeń precyzyjnego wykonania danej czynności.

Reedukacja funkcji kończyn

górnych

Przy reedukacji funkcji kończyn górnych pojawiają się

problemy, ponieważ przyczyn zaburzenia czy ograniczenia

tej funkcji może być wiele. Gdy mamy do czynienia z

ograniczeniem zakresu ruchu w stawie lub z osłabieniem

mięśnia postępowanie jest stosunkowo proste – usunięcie

przyczyny automatycznie przywraca utraconą funkcję.

Jednak w wielu schorzeniach przyczyny i skutki tworzą

złożony łańcuch, co znacznie utrudnia postępowanie –

stosuje się ćwiczenia, których celem jest zwiększenie

zasięgu, siły i precyzji różnych chwytów, a także zdobycie

umiejętności manipulowania przedmiotami.

Reedukacja funkcji kończyn

górnych

Odrębną grupę stanowią ćwiczenia zmierzające do

zdobywania umiejętności z zakresu higieny osobistej,

przygotowywania i spożywania posiłków, ubierania i

rozbierania się. Czasami, gdy przywrócenie omawianej

funkcji nie jest możliwe, konieczne staje się

kompensacyjne usprawnianie drugiej kończyny. Ogromną

rolę odgrywa tu odpowiednia terapia zajęciowa, w

niektórych przypadkach konieczne jest wyposażenie

pacjenta w przedmiot ortopedyczny, a w innych adaptacja

różnych przedmiotów.

Edukacja funkcji kończyn górnych

u osób amputowanych

Problem ten dotyczy sterowania protezą funkcjonalną i jest

zróżnicowany zależnie od wysokości amputacji i rodzaju

zastosowanej protezy. Źródłem siły dla poruszania

łokciem i końcówką protezy są ruchy głównie górnej

części tułowia i ruchy w stawie barkowym. W innych

rozwiązaniach silę uzyskuje się z tzw. tunelizacji mięśni

bądź z silników elektrycznych i pneumatycznych.

Proteza Sullivana

Działanie urządzenia rozpoczyna

się od świadomego polecenia

Sullivana. Jeżeli, na przykład,

pomyśli on o zaciśnięciu ręki,

polecenie z jego mózgu przenosi

się poprzez nerwy, jako prąd

elektryczny o niskim napięciu, do

zespołu mięśni w klatce

piersiowej. Mięśnie klatki

piersiowej są dla Sullivana

najważniejsze, ponieważ jest to

centrum, w którym nerwy z

amputowanej ręki i ramienia

zostały powtórnie połączone ze

sobą lub zregenerowane podczas

wykonanej wcześniej operacji

.

KSZTAŁCENIE RUCHOWE W KONTEKŚCIE

ZDOLNOŚCI MOTORYCZNYCH

Zdolności motoryczne (umiejętności ruchowe) –

wewnętrzne predyspozycje (czynniki biologiczne i

psychospołeczne) organizmu, które umożliwiają sprawne

wykonanie określonej czynności, zewnętrznym

przejawem jest ich efekt. Mają one ogromne znaczenie w

leczeniu usprawniającym.

Zdolności motoryczne:

1.

Zdolności energetyczne – maksymalna siła i zdolność aerobowa,

która może być rozwijana przez odpowiednie ćwiczenia,

prowadzące do poprawienia sprawności układy krążenia i

oddychania. Może ona zależeć od przekroju mięsni, liczby

aktywizowanych jednostek motorycznych i sprawności

mechanizmów uwalniania energii.

2.

Zdolności kompleksowe – szybkościowe, u ich podłoża leżą

szybkość kurczenia się mięśni, beztlenowe źródła energii oraz

zdolność wykonywania harmonijnych ruchów.

3.

Zdolności koordynacyjne – dotyczą możliwości wykonywania

precyzyjnych ruchów w zmieniających się warunkach w trakcie

wykonywania danego zadania ruchowego. Uwarunkowania tych

zdolności to właściwa struktura całego aparatu ruchu oraz

prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego.

Koordynacja ruchowa (zwinność)

Koordynacja ruchowa (zwinność) – za ruchy skoordynowane

uważa się takie, które wykonywane są celowo, z precyzją,

płynnie i w odpowiednim rytmie. Odmianą zwinności jest

zręczność, która odnosi się głównie do rąk, a także głowy

i stóp.

W grupie zdolności koordynacyjnych można

wyróżnić przede wszystkim (wg W.

Mynarskiego):



zdolność różnicowania kinestetycznego - wyczucie układu ciała
i działających na niego czynników zewnętrznych, właściwy
odbiór, ocena i przetwarzanie informacji o kątowych
ustawieniach w stawach, zaangażowaniu siły mięśni itd.
Parametry te postrzegane są w czasie i przestrzeni, w toku
danej czynności ruchowej, warunkując optymalne jej
wykonanie,



zdolność poczucia równowagi – dotyczy możliwości utrzymania
zrównoważonego układu ciała oraz zachowania i odzyskiwania
równowagi podczas rożnych czynności ruchowych –
lokomocyjnych i obrotowych. Podstawą jest czucie błędnikowe,
dotykowe, optyczne, a także doznania kinestetyczne,

W grupie zdolności koordynacyjnych można

wyróżnić przede wszystkim (wg W.

Mynarskiego):



zdolność szybkiej reakcji – reagowanie na bodźce
akustyczne, dźwiękowe i kinestetyczne,



zdolność orientacji czasowo-przestrzennej – wyczuwanie
pozycji ciała oraz jej zmian podczas wykonywania ruchów
całego ciała w przestrzeni i w czasie,



zdolność rytmizacji – możliwość dostosowania się do
narzuconego rytmu, a także inicjowanie i zmiany
własnego rytmu ruchu.

W edukacji i reedukacji ruchowej poszczególne

zdolności mogą być kształtowane w różny sposób.

Przy prawidłowym rozwoju są kształtowane

odruchowo. Natomiast w rehabilitacji dominuje

podejście analityczne. Na podstawie przyczyny

dysfunkcji i samego zaburzenia dobiera się

ćwiczenia kształtujące daną zdolność motoryczną.

W zdolnościach koordynacyjnych przeważa

podejście syntetyczne – wykonywanie

kompleksowego ruchu jako całości.