Układ powłokowy

Wnętrze organizmu stanowi swoistą przestrzeń, w

której we względnie stałych warunkach
chemicznych oraz termicznych zachodzą różnorodne
procesy metaboliczne i fizjologiczne. Utrzymanie
stałego środowiska wewnętrznego możliwe jest
dzięki wykształceniu przez organizm mechanizmów
utrzymujących równowagę i częściowemu
odizolowaniu się od otoczenia.

Spośród zwierząt kręgowce, w tym także człowiek,

wykształciły najbardziej skomplikowany rodzaj
powłoki ciała, która oddziela organizm od
środowiska zewnętrznego –

SKÓRĘ

.

Funkcje skóry

• ochrania organizm przed;
- urazami mechanicznymi i termicznymi
- czynnikami chemicznymi
- szkodliwym promieniowaniem

ultrafioletowym

- wnikaniem mikroorganizmów i innych ciał

obcych

• bierze udział w procesie termoregulacji
• reguluje gospodarkę wodną i mineralną
• pełni funkcje czuciowe

Budowa skóry

Skóra składa się z:
-

naskórka

(1)

-

skóry właściwej

(2)

Skóra ssaków spoczywa na

warstwie podskórnej

(3)

zbudowanej

z

tkanki

łącznej luźnej i tkanki
tłuszczowej. Ta ostatnia
izoluje ciało i chroni je
przed utratą ciepła.

Naskórek

Stanowi wodoszczelną warstwę oddzielającą delikatne tkanki

naszego ciała od otoczenia. Wyróżniamy w nim kilka

warstw komórek. Najbardziej zewnętrzną warstwą jest

warstwa rogowa

a warstwą położoną najgłębiej -

warstwa

podstawowa

.

Warstwa powierzchniowa naskórka (rogowa) składa się ze,

płaskich komórek, które ulegają zrogowaceniu i

złuszczeniu. Komórki tej warstwy zawierają

keratynę

–

białko o specyficznej budowie, które nadaje skórze

wytrzymałość mechaniczną w połączeniu z giętkością.

Dzięki keratynie skóra jest także wodoszczelna.

W warstwie wewnętrznej, twórczej naskórka, komórki stale

dzielą się mitotycznie. Wytwarzane są wciąż nowe partie

komórek,

które

przesuwane

ku

górze

zastępują

złuszczające się komórki warstwy rogowej.

Barwnik skóry

W warstwie twórczej naskórka znajdują się także komórki produkujące

melaninę

– barwnik nadający barwę włosom i skórze. Melanina chroni

głębsze warstwy skóry przed szkodliwym działaniem promieni
ultrafioletowych. Pod wpływem tych promieni ilość melaniny zwiększa
się, powodując przejściową zmianę zabarwienia skóry. Należy pamiętać,
że przy intensywnym opalaniu może jednak dojść do uszkodzenia
głębszych warstw skóry (oparzenia słoneczne). Melanina występuje
także w tęczówce oka, nadając jej zależnie od rozmieszczenia
charakterystyczny kolor.

Skóra właściwa

• Zbudowana jest z

tkanki łącznej

zbitej

zawierającej kolagen, który

nadaje skórze wytrzymałość, a

zarazem giętkość i sprężystość.

• Znajdują się w niej liczne

naczynia krwionośne

(3) oraz

zakończenia nerwowe

(4), które

zapewniają czucie dotyku,

ucisku, zimna, ciepła oraz bólu.

• W

skórze właściwej

(5) osadzone

są wytwory nabłonkowe naskórka

tj.

włosy

(2),

gruczoły łojowe

(1) i

potowe

(6).

• Grubość skóry jest zmienna i

zależy od okolicy ciała.

Najgrubszą skórą pokryte są

dłonie i podeszwy, a najcieńszą

powieki.

Wytwory naskórka - włosy

Są to nitkowate twory,

pochodzenia naskórkowego ,

które wyrastają z zagłębień

skóry tworzących kanał zwany

mieszkiem włosowym

. Do tego

kanału uchodzą przewody

gruczołów łojowych

(2).

Włos zbudowany jest z

korzenia

(3) zanurzonego w skórze oraz

łodygi

(1) wystającej ponad

powierzchnię skóry. U

podstawy korzenia wykształca

się specjalne zgrubienie –

cebulka

(5), która obejmuje

brodawkę włosa

(4). Brodawka

zawiera liczne naczynia

odpowiedzialne za odżywianie

cebulki.

6 -

mięsień przywłośny

,

odpowiedzialny za stroszenie

włosów

Włosy

Na skórze człowieka występuje kilka

różnych różnych rodzajów włosów.
Najmniejsze, słabo widoczne, rosną
prawie na całej powierzchni skóry
tworząc tzw.

meszek

.

Włosy utraciły u człowieka funkcję

ochronną przed utratą ciepła, jaką
pełnią

u

większości

ssaków.

Owłosienie u człowieka zachowało
się głównie na głowie, w okolicach
pachowych

oraz

narządów

rozrodczych.

W

pozostałych

okolicach występuje jedynie jako
owłosienie szczątkowe.

Wytwory naskórka - paznokcie

To zrogowaciałe blaszki, które ochraniają

opuszki palców; ich rola związana jest
z dotykiem – opuszka pozbawiona
paznokcia jest mniej wrażliwa na
dotyk.

1 – płytka paznokcia
2 – obłączek
3 – wały boczne paznokcia
4 – wał tylny paznokcia
5 – oskórek
6 – brzeg wolny

Wytwory naskórka - gruczoły

potowe

• Pojedyncze, cewkowate gruczoły leżące w głębi

skóry

właściwej,

rozmieszczone

nierównomiernie.

• Są charakterystycznie zwinięte na końcu w

kształcie kłębka.

• Wydzielają

pot

, który bierze udział w

termoregulacji.

Pot zawiera wodę, NaCl, mocznik, amoniak, kwas

moczowy, stąd rolą potu jest wydalanie
zbędnych i szkodliwych produktów przemiany
materii.

Przekształconymi

gruczołami

potowymi

są

gruczoły mleczne

, których czynność jest ściśle

związane z rozrodem.

Wytwory naskórka - gruczoły

łojowe

Należą do gruczołów pęcherzykowatych, zlokalizowane są w

najbliższym otoczeniu włosów. Ich wydzielina, zwana

łojem

, zawiera głównie kwasy tłuszczowe, cholesterol oraz

woski.

Łój pokrywa skórę wodoodporną powłoką, nadaje naskórkowi

i włosom odpowiednią wilgotność i elastyczność.

Receptory zmysłów w skórze

• ciałko Paciniego – receptor ucisku (4)
• ciałko Ruffiniego – receptor ciepła (6)
• ciałko Krauzego – receptor zimna (1)
• ciałka Meissnera – receptor czucia dotyku (5)
• wolne zakończenia nerwowe w skórze – receptory bólu (2,3)

Budowa wewnętrzna skóry.

Główne warstwy
skóry:
A – naskórek
B - skóra właściwa;
C - tkanka podskórna
1. Warstwa
rozrodcza naskórka
2. Mięsień włosa
3. Gruczoł łojowy
4. Włos
5. Naczynia
krwionośne
6. Komórki
tłuszczowe
7. Tętnice i żyły
skóry
8. Gruczoł potowy
9. Mieszek włosowy
10. Zakończenia
receptorów
nerwowych

Choroby skóry:

a.Ropne zapalenie skóry wywołane wniknięciem
bakterii do głębszych warstw skóry i jej zakażenia.
Najczęściej w miejscu uszkodzenia powierzchni
naskórka. Powstają wtedy wypryski wypełnione ropą.

b.Grzybica skóry wywołana zakażeniem
grzybami. Dotyka najczęściej skóry stóp
(pomiędzy i pod palcami), rąk i paznokci.
Do zakażenia może dojść w czasie
korzystania ze wspólnych łazienek, prysznicy,
używania ręcznika lub obuwia zakażonej osoby.

c.Opryszczka choroba wywołana zakażeniem
wirusem. W okolicy warg powstają pęcherzyki.

d. Świerzb jest chorobą

wywołaną przez
pasożytniczego pajęczaka –
świerzbowca. Drąży on pod
skórą korytarze wywołując
zmiany na skórze i silne
swędzenie. Do zakażenia
może dojść w czasie
bezpośredniego kontaktu z
chorą osobą lub pościelą czy
bielizną chorego.

e. Wszawica jest to choroba

wywołana przez
pasożytniczego owada – wesz
ludzką. Wysysa ona krew
wywołując swędzenie.
Rozdrapywanie ranek może
prowadzić do stanów
zapalnych skóry.

f. Trądzik młodzieńczy występuje w okresie

dojrzewania. Przyczyną jest nadmierne
wydzielanie łoju i potu przez skórę. Jego
objawami jest powstawanie wągrów
(zaskórniaków), a następnie krost. Łój
i martwe komórki naskórka są doskonałą
pożywką dla bakterii, które powodują stan
zapalny. Aby przeciwdziałać tej chorobie
należy przede wszystkim często myć skórę
twarzy czy innych zakażonych miejsc ciepłą wodą i
mydłem. W przypadku cięższych postaci trądziku
należy zwrócić się do lekarza chorób skórnych –
dermatologa.

g. Łuszczyca choroba skóry wywołana zaburzeniami

w prawidłowym funkcjonowaniu skóry. Objawia się
wysychaniem i łuszczeniem naskórka. Dotyczy
często skóry głowy objawiając się tzw. łupieżem.

h.Alergie objawiają się różnego rodzaju zmianami

skórnymi: zaczerwienienia, wysypka, łuszczenie
skóry. Najcięższą postacią jest atopowe zapalenie
skóry.

i. Nowotwory skóry zmiany komórek skóry

wywołane różnorodnymi czynnikami
kancerogennymi np. nadmiernym
promieniowaniem ultrafioletowym. Przykładem
nowotworu skóry jest czerniak (zdjęcie).

Zasady higieny skóry:

regularne mycie ciepłą wodą z mydłem,

dostęp świeżego powietrza do skóry – stosowanie
odpowiednich, przewiewnych ubrań,

właściwe odżywianie dostarczające witamin i soli
mineralnych,

hartowanie skóry poprzez naprzemienny zimny i ciepły
prysznic,

odpowiedni ubiór aby nie przegrzewać ani nie ochładzać
nadmiernie skóry,

rozsądne korzystanie z promieni słonecznych, aby nie
doprowadzić do oparzeń skóry,

używanie własnych przyborów toaletowych, bielizny,
ubrań,

stosowanie kosmetyków pielęgnacyjnych dostosowanych
do wieku i potrzeb naszej skóry np. antyalergicznych dla
skóry wrażliwej.

Czy wiesz, że…?

Linie papilarne na opuszkach palców są rzędami

charakterystycznych

i

niepowtarzalnych

wzorów

wyniosłości skóry właściwej - tak zwanych brodawek
skórnych. Stałość linii papilarnych wykorzystuje się w
kryminalistyce, a także w medycynie – do rozpoznania
niektórych chorób, np. zespołu Downa. Badaniem i
porównywaniem linii papilarnych dla celów policyjnych
zajmuje się

daktyloskopia

.

Skóra działa przeciwkrzywicznie, syntetyzując pod

wpływem promieniowania słonecznego witaminę D.

Literatura:

•

Lewiński W. i inni, 2006. Biologia 1. Operon, Gdynia

•

Traczyk W. Z., 2005. Fizjologia człowieka w zarysie. PZWL, Warszawa

•

Villee i inni, 1996. Biologia. Multico, Warszawa

•

Wiśniewski H, 1998. Biologia. Agmen, Warszawa

•

Lewiński W, 2001. Biologia 2. Operon

•

Gołda w., Wardas J., 1994. Biologia. Nowa Era, Warszawa