Antybiotyki

Antybiotyki

bakteriostatyczne

bakteriostatyczne

MAKROLIDY

MAKROLIDY

PREPARATY:

PREPARATY:

erytromycyna

erytromycyna

josamycyna

josamycyna

klarytromycyna

klarytromycyna

roksytromycyna

roksytromycyna

spiramycyna

spiramycyna

azytromycyna

azytromycyna

złożona budowa:

złożona budowa:

antybiotyki otrzymane z

antybiotyki otrzymane z

grzybów typu

grzybów typu

Streptomyces

Streptomyces

lub

lub

półsyntetyczne analogi

półsyntetyczne analogi

Alternatywa przy

Alternatywa przy

uczuleniach na penicyliny

uczuleniach na penicyliny

Oporność krzyżowa

Oporność krzyżowa

(m.in. z linkozamidami i

(m.in. z linkozamidami i

chloramfenikolem)

chloramfenikolem)

Mechanizm działania

Mechanizm działania

Hamowanie syntezy białka w fazie

Hamowanie syntezy białka w fazie

elongacji przez wpływ na translokację

elongacji przez wpływ na translokację

Hamowanie translokacji

Hamowanie translokacji

Odwracalne wiązanie z podjednostką

Odwracalne wiązanie z podjednostką

50S rybosomów

50S rybosomów

DZIAŁANIE

DZIAŁANIE

bakteriostatyczne na tlenowce (np.

bakteriostatyczne na tlenowce (np.

streptokoki)

streptokoki)

Gram(+) beztlenowce (np. laseczki wąglika)

Gram(+) beztlenowce (np. laseczki wąglika)

niektóre Gram(-) (np.

niektóre Gram(-) (np.

Legionella, Bordetella,

Legionella, Bordetella,

Haemophilus)

Haemophilus)

Bakterie nie posiadające ściany komórkowej

Bakterie nie posiadające ściany komórkowej

(np.

(np.

Listerie, Mykoplazmy, Chlamydie)

Listerie, Mykoplazmy, Chlamydie)

umiarkowana skuteczność wobec

umiarkowana skuteczność wobec

Toxoplasma gondii

Toxoplasma gondii

(spiramycyna)

(spiramycyna)

FARMAKOKINETYKA

FARMAKOKINETYKA

Dobra penetracja do tkanek (z

Dobra penetracja do tkanek (z

wyjątkiem płynu mózgowo-

wyjątkiem płynu mózgowo-

rdzeniowego)

rdzeniowego)

Przenikanie i magazynowanie

Przenikanie i magazynowanie

makrolidów w makrofagach

makrolidów w makrofagach

Modyfikacja budowy zwiększa

Modyfikacja budowy zwiększa

kwasooporność i wchłanianie, zwalnia

kwasooporność i wchłanianie, zwalnia

eliminację oraz umożliwia aktywność

eliminację oraz umożliwia aktywność

antybakteryjną metabolitów

antybakteryjną metabolitów

WSKAZANIA

WSKAZANIA

Zapalenia płuc wywołane przez

Zapalenia płuc wywołane przez

mykoplazmy i legionelle

mykoplazmy i legionelle

Choroby przenoszone drogą płciową

Choroby przenoszone drogą płciową

(kiła, rzeżączka, wrzód miękki)

(kiła, rzeżączka, wrzód miękki)

Chlamydiowe zapalenie cewki moczowej

Chlamydiowe zapalenie cewki moczowej

(skuteczność jednej dawki

(skuteczność jednej dawki

azytromycyny)

azytromycyny)

Eradykacja

Eradykacja

Helicobacter pylori

Helicobacter pylori

–

–

klarytromycyna

klarytromycyna

Leczenie toksoplazmozy u kobiet w ciąży

Leczenie toksoplazmozy u kobiet w ciąży

- spiramycyna

- spiramycyna

DZIAŁANIA NIEPOŻĄDANE

DZIAŁANIA NIEPOŻĄDANE

Mała toksyczność narządowa

Mała toksyczność narządowa

Zaburzenia żołądkowo-jelitowe (mniejsze

Zaburzenia żołądkowo-jelitowe (mniejsze

przy stosowaniu nowszych pochodnych)

przy stosowaniu nowszych pochodnych)





transaminaz we krwi

transaminaz we krwi

Przedłużenie czasu QT w EKG

Przedłużenie czasu QT w EKG

Reakcje nadwrażliwości

Reakcje nadwrażliwości

Po przedawkowaniu odwracalna głuchota

Po przedawkowaniu odwracalna głuchota

INTERAKCJE

INTERAKCJE

Hamowanie enzymów cytochromu P-450

Hamowanie enzymów cytochromu P-450





hamowanie biotransformacji teofiliny,

hamowanie biotransformacji teofiliny,

pochodnych kumaryny, benzodiazepin,

pochodnych kumaryny, benzodiazepin,

opioidowych anelgetyków

opioidowych anelgetyków

Interferencja z enzymami w jelitach

Interferencja z enzymami w jelitach





zwolniona eliminacja digoksyny

zwolniona eliminacja digoksyny

Zwiększenie dostępności biologicznej

Zwiększenie dostępności biologicznej

cyklosporyny

cyklosporyny









hepatotoksyczności,

hepatotoksyczności,

nefrotoksyczności i neurotoksyczności

nefrotoksyczności i neurotoksyczności

cyklosporyny

cyklosporyny

LINKOZAMIDY

LINKOZAMIDY

Aktualnie w lecznictwie stosowana

Aktualnie w lecznictwie stosowana

KLINDAMYCYNA

KLINDAMYCYNA

Antybiotyk rezerwowy

Antybiotyk rezerwowy

zakres działania – jak makrolidy

zakres działania – jak makrolidy

Podstawowe znaczenie ma działanie na

Podstawowe znaczenie ma działanie na

gronkowce i G(-) pałeczki beztlenowe

gronkowce i G(-) pałeczki beztlenowe

Dobra penetracja do tkanek (również do

Dobra penetracja do tkanek (również do

kości!)

kości!)

Metabolity obdarzone aktywnością

Metabolity obdarzone aktywnością

antybakteryjną

antybakteryjną

Wydalanie - przez nerki i z kałem

Wydalanie - przez nerki i z kałem

DZIAŁANIA NIEPOŻĄDANE

DZIAŁANIA NIEPOŻĄDANE

Zaburzenia żołądkowo – jelitowe

Zaburzenia żołądkowo – jelitowe

Rzekomobłoniaste zapalenie jelita

Rzekomobłoniaste zapalenie jelita

grubego

grubego

Rzadko: leukopenie i uszkodzenie

Rzadko: leukopenie i uszkodzenie

wątroby

wątroby





efektu zwiotczającego leków

efektu zwiotczającego leków

miorelaksacyjnych

miorelaksacyjnych

RZEKOMOBŁONIASTE ZAPALENIE JELIT

RZEKOMOBŁONIASTE ZAPALENIE JELIT

Clostridium difficile

Clostridium difficile

Objawy: biegunki śluzowe lub

Objawy: biegunki śluzowe lub

krwawe, trwające ponad 48 godzin,

krwawe, trwające ponad 48 godzin,

bóle brzucha, gorączka i leukocytoza

bóle brzucha, gorączka i leukocytoza

Początek możliwy po zakończeniu

Początek możliwy po zakończeniu

leczenia

leczenia

Leczenie: Wankomycyna

Leczenie: Wankomycyna

p.os

p.os

co 6

co 6

godzin

godzin

TETRACYKLINY

TETRACYKLINY

Szerokie spektrum

Szerokie spektrum

działania

działania

przeciwbakteryjnego

przeciwbakteryjnego

Tetracykliny naturalne

Tetracykliny naturalne

– już nie są stosowane

– już nie są stosowane

Tetracykliny

Tetracykliny

zmodyfikowane –

zmodyfikowane –

skuteczniejsze, o

skuteczniejsze, o

lepszych

lepszych

właściwościach

właściwościach

farmakokinetycznych

farmakokinetycznych

Stosowane:

Stosowane:

DOKSYCYKLINA,

DOKSYCYKLINA,

MINOCYKLINA

MINOCYKLINA

Nowa klasa

Nowa klasa

tetracyklin –

tetracyklin –

glicykliny, aktywne

glicykliny, aktywne

w stosunku do

w stosunku do

szczepów

szczepów

opornych wobec

opornych wobec

innych tetracyklin

innych tetracyklin

MECHANIZM DZIAŁANIA

MECHANIZM DZIAŁANIA

Hamowanie rybosomalnej syntezy białka

Hamowanie rybosomalnej syntezy białka

Hamowanie wiązania grupy

Hamowanie wiązania grupy

aminoacylowej tRNA do miejsc

aminoacylowej tRNA do miejsc

akceptorowych rybosomów, hamowanie

akceptorowych rybosomów, hamowanie

elongacji łańcuchów polipeptydowych

elongacji łańcuchów polipeptydowych

Oporność bakterii związana jest z

Oporność bakterii związana jest z

aktywnym transportem na zewnątrz

aktywnym transportem na zewnątrz

bakterii (informacja genetyczna zapisana

bakterii (informacja genetyczna zapisana

w plazmidach opornościowych)

w plazmidach opornościowych)

DZIAŁANIE

DZIAŁANIE

bakteriostatyczne na Gram(+) np.

bakteriostatyczne na Gram(+) np.

paciorkowce i listerie

paciorkowce i listerie

Na liczne bakterie Gram(-) np. dwoinki

Na liczne bakterie Gram(-) np. dwoinki

rzeżączki, jersinie,

rzeżączki, jersinie,

Haemophilus, Brucella,

Haemophilus, Brucella,

Bordetella pertussis, Treponema, Leptospira

Bordetella pertussis, Treponema, Leptospira

Klinicznie istotne działanie na drobnoustroje

Klinicznie istotne działanie na drobnoustroje

wewnątrzkomórkowe np. prątki, riketsje,

wewnątrzkomórkowe np. prątki, riketsje,

chlamydie

chlamydie

Stosowane w leczeniu boreliozy

Stosowane w leczeniu boreliozy

FARMAKOKINETYKA

FARMAKOKINETYKA

Wchłaniane z jelit w 75%

Wchłaniane z jelit w 75%

Nie przenikają do tkanki tłuszczowej

Nie przenikają do tkanki tłuszczowej

Słabo do płynu mózgowo –

Słabo do płynu mózgowo –

rdzeniowego

rdzeniowego

Gromadzenie w kościach w formie

Gromadzenie w kościach w formie

kompleksu z wapniem

kompleksu z wapniem

Długi okres półtrwania

Długi okres półtrwania

Częściowa biotransformacja

Częściowa biotransformacja

Wydalanie z żółcią i przez nerki

Wydalanie z żółcią i przez nerki

DZIAŁANIA NIEPOŻĄDANE

DZIAŁANIA NIEPOŻĄDANE

Nieodwracalne zmiany zębów –

Nieodwracalne zmiany zębów –

szkliwo plamkowe oraz hipoplazja

szkliwo plamkowe oraz hipoplazja

szkliwa

szkliwa

Uczulenie na światło słoneczne

Uczulenie na światło słoneczne

Rzadko: biegunki i wymioty

Rzadko: biegunki i wymioty

Przeciwwskazane w ciężkich

Przeciwwskazane w ciężkich

uszkodzeniach wątroby i nerek oraz w

uszkodzeniach wątroby i nerek oraz w

ciąży i u dzieci poniżej 8-12 roku życia

ciąży i u dzieci poniżej 8-12 roku życia

INTERAKCJE

INTERAKCJE

Jony metali (zwłaszcza wapnia) oraz

Jony metali (zwłaszcza wapnia) oraz

kolestyramina zmniejszają

kolestyramina zmniejszają

wchłanianie tetracyklin

wchłanianie tetracyklin

Tetracykliny zwiększają działanie

Tetracykliny zwiększają działanie

pochodnych kumaryny oraz

pochodnych kumaryny oraz

sulfonylomocznika

sulfonylomocznika

Zwiększają toksyczność metotreksatu

Zwiększają toksyczność metotreksatu

i cyklosporyny

i cyklosporyny

Zmniejszają skuteczność doustnych

Zmniejszają skuteczność doustnych

środków antykoncepcyjnych

środków antykoncepcyjnych

CHLORAMFENIKOL

CHLORAMFENIKOL

ZASTOSOWANIE:

ZASTOSOWANIE:

Bakteryjne

Bakteryjne

zapalenie opon

zapalenie opon

mózgowych

mózgowych

Leczenie durów i

Leczenie durów i

paradurów

paradurów

Riketsjozy

Riketsjozy

Miejscowo – w

Miejscowo – w

chorobach oczu

chorobach oczu

Antybiotyk

Antybiotyk

„rezerwowy”

„rezerwowy”

Mechanizm działania:

Mechanizm działania:

hamowanie syntezy

hamowanie syntezy

białek w fazie elongacji

białek w fazie elongacji

Antybiotyk wytwarzany

Antybiotyk wytwarzany

przez

przez

Streptomyces

Streptomyces

venezuelae

venezuelae

,

,

otrzymywany jednak

otrzymywany jednak

przez syntezę

przez syntezę

chemiczną

chemiczną

Poważne działania

Poważne działania

niepożądane

niepożądane

Uszkodzenie szpiku kostnego

Uszkodzenie szpiku kostnego

(niezależne od dawki

(niezależne od dawki

→

→

panmyelopatia

panmyelopatia

nieodwracalna lub odwracalna,

nieodwracalna lub odwracalna,

zależne

zależne

od dawki

od dawki

→

→

dotyczy wytwarzania

dotyczy wytwarzania

erytrocytów i leukopoezy)

erytrocytów i leukopoezy)

Zespó

Zespó

ł

ł

szarego dziecka

szarego dziecka

Przeciwwskazany w powa

Przeciwwskazany w powa

ż

ż

nych

nych

uszkodzeniach w

uszkodzeniach w

ą

ą

troby

troby

KWAS FUSYDOWY

KWAS FUSYDOWY

Lipofilny naturalny antybiotyk o strukturze

Lipofilny naturalny antybiotyk o strukturze

podobnej do steroidów

podobnej do steroidów

mechanizm działania polega na blokowaniu

mechanizm działania polega na blokowaniu

biosyntezy białka

biosyntezy białka

Brak oporności krzyżowej wobec innych

Brak oporności krzyżowej wobec innych

antybiotyków

antybiotyków

Dobre, ale powolne wchłanianie po podaniu

Dobre, ale powolne wchłanianie po podaniu

doustnym

doustnym

Dobre wiązanie z białkami osocza

Dobre wiązanie z białkami osocza

Eliminacja nieaktywnych metabolitów z

Eliminacja nieaktywnych metabolitów z

żółcią

żółcią

KWAS FUSYDOWY

KWAS FUSYDOWY

Skuteczny w zakażeniach

Skuteczny w zakażeniach

gronkowcowych

gronkowcowych

Wskazania:

Wskazania:

zakażenia wywołane przez gronkowce

zakażenia wywołane przez gronkowce

-

zakażenie skóry i tkanek miękkich m.in. liszajec,

zakażenie skóry i tkanek miękkich m.in. liszajec,

czyraczność, zapalenie gruczołów potowych i mieszków

czyraczność, zapalenie gruczołów potowych i mieszków

włosowych, zanokcica, figówka, trądzik pospolity

włosowych, zanokcica, figówka, trądzik pospolity

-

zapalenie kości i szpiku

zapalenie kości i szpiku

-

posocznica

posocznica

-

zapalenie płuc, ropień płuca

zapalenie płuc, ropień płuca

W trakcie leczenia szybko następuje selekcja opornych

W trakcie leczenia szybko następuje selekcja opornych

gronkowców, dlatego zaleca się stosowanie terapii

gronkowców, dlatego zaleca się stosowanie terapii

skojarzonej z innym antybiotykiem aktywnym wobec tych

skojarzonej z innym antybiotykiem aktywnym wobec tych

bakterii (np. z kloksacyliną, erytromycyną,

bakterii (np. z kloksacyliną, erytromycyną,

cefalosporynami, ryfampicyną, klindamycyną lub

cefalosporynami, ryfampicyną, klindamycyną lub

wankomycyną

wankomycyną

KWAS FUSYDOWY

KWAS FUSYDOWY

Może wywoływać zaburzenia żołądkowo-

Może wywoływać zaburzenia żołądkowo-

jelitowe oraz zaburzenia funkcji wątroby

jelitowe oraz zaburzenia funkcji wątroby

(rzadko) oraz reakcje nadwrażliwości

(rzadko) oraz reakcje nadwrażliwości

Stosowany

Stosowany

p.o.

p.o.

,

,

i.v.

i.v.

oraz w

oraz w

kremach i

kremach i

maściach

maściach

OKSAZOLIDYNONY

OKSAZOLIDYNONY

nowa klasa syntetycznych chemioterapeutyków

nowa klasa syntetycznych chemioterapeutyków

aktywna wobec

aktywna wobec

Gram(+)

Gram(+)

(pneumokoki i

(pneumokoki i

gronkowce oraz prątki)

gronkowce oraz prątki)

Hamują biosyntezę białka we wczesnej fazie

Hamują biosyntezę białka we wczesnej fazie

Preparaty:

Preparaty:

LINEZOLID, EPEREZOLID

LINEZOLID, EPEREZOLID

Dzięki innemu mechanizmowi działania linezolid

Dzięki innemu mechanizmowi działania linezolid

nie wykazuje oporności krzyżowej z pozostałymi

nie wykazuje oporności krzyżowej z pozostałymi

antybiotykami

antybiotykami

Zastosowanie:

Zastosowanie:

zapalenia płuc szpitalne i

zapalenia płuc szpitalne i

pozaszpitalne, zakażenia skóry i tkanek miękkich

pozaszpitalne, zakażenia skóry i tkanek miękkich

Zarejestrowana forma

Zarejestrowana forma

i.v.

i.v.

oraz

oraz

p.o.

p.o.

Streptograminy

Streptograminy

Quinpristin i dalfopristin (Synercid) – półsyntetyczne

Quinpristin i dalfopristin (Synercid) – półsyntetyczne

pochodne pristinamycyny tworzą nową grupę antybiotyków

pochodne pristinamycyny tworzą nową grupę antybiotyków

nazywaną streptograminami, quinpristin jest kombinacją

nazywaną streptograminami, quinpristin jest kombinacją

trzech makrolaktonów natomiast dalfopristin jest to

trzech makrolaktonów natomiast dalfopristin jest to

pojedyncza substancja.

pojedyncza substancja.

Mechanizm działania: działają na funkcję rybosomów czyli

Mechanizm działania: działają na funkcję rybosomów czyli

biosyntezę białek, oba działają po zmetabolizowaniu,

biosyntezę białek, oba działają po zmetabolizowaniu,

dostępne są jedynie w postaci złożonej (30% - quinpristin,

dostępne są jedynie w postaci złożonej (30% - quinpristin,

70% dalfopristin), uważa się że działają synergistycznie

70% dalfopristin), uważa się że działają synergistycznie

Spektrum: szczególnie aktywne przeciw bakteriom Gram +,

Spektrum: szczególnie aktywne przeciw bakteriom Gram +,

w szczególności w leczeniu zagrażających życiu infekcji

w szczególności w leczeniu zagrażających życiu infekcji

Enterococcus faecium, leczenie powikłanych zakażeń

Enterococcus faecium, leczenie powikłanych zakażeń

Staphylococcus aureus (metycylinowrażliwych), być może

Staphylococcus aureus (metycylinowrażliwych), być może

działają także na metycylinooporne ale do chwili obecnej

działają także na metycylinooporne ale do chwili obecnej

brak jest wiarygodnych danych.

brak jest wiarygodnych danych.

Streptograniny

Streptograniny

Leczenie obejmuje infekcje brzuszne, skóry, dróg

Leczenie obejmuje infekcje brzuszne, skóry, dróg

moczowych, zwykle likwidacja bakteriemii trwa max 48h.,

moczowych, zwykle likwidacja bakteriemii trwa max 48h.,

nie stwierdza się oporności krzyżowej

nie stwierdza się oporności krzyżowej

Działanie niepożądane: w miejscu wstrzyknięcia obrzęk,

Działanie niepożądane: w miejscu wstrzyknięcia obrzęk,

zapalenie, ból; nudności, wymioty, biegunka, bóle mięśni i

zapalenie, ból; nudności, wymioty, biegunka, bóle mięśni i

stawów, rzekomobłoniaste zapalenie jelita grubego

stawów, rzekomobłoniaste zapalenie jelita grubego

Wpływ na ciążę: kategoria B, do chwili obecnej nie

Wpływ na ciążę: kategoria B, do chwili obecnej nie

przeprowadzono badań na dzieciach poniżej 16 roku życia,

przeprowadzono badań na dzieciach poniżej 16 roku życia,

podobna sytuacja z wydzielaniem do mleka

podobna sytuacja z wydzielaniem do mleka

Lek jest silnym inhibitorem CYP 3A4, czyli może powodować

Lek jest silnym inhibitorem CYP 3A4, czyli może powodować

wydłużenie okresów półtrwania wielu leków (antagonistów

wydłużenie okresów półtrwania wielu leków (antagonistów

kanałów wapniowych, leków antyhistaminowych,

kanałów wapniowych, leków antyhistaminowych,

benzodiazepin i innych)

benzodiazepin i innych)

Lek jest wydalany z żółcią w 75%, jest to podstawowa droga

Lek jest wydalany z żółcią w 75%, jest to podstawowa droga

wydalania leku, stosuje się go co 8 h, w przypadku

wydalania leku, stosuje się go co 8 h, w przypadku

podawania dożylnego w roztworze 5% glukozy

podawania dożylnego w roztworze 5% glukozy

Ketolidy

Ketolidy

telithromycyna (Kelek),

telithromycyna (Kelek),

Nowa grupa antybiotyków bardzo blisko

Nowa grupa antybiotyków bardzo blisko

spokrewniona z makrolidami, pochodne 14 pierścieniowe

spokrewniona z makrolidami, pochodne 14 pierścieniowe

erytromycyny. Aktywne wobec bakterii opornych na makrolidy

erytromycyny. Aktywne wobec bakterii opornych na makrolidy

Mechanizm działania – blokowanie syntezy białek poprzez łączenie

Mechanizm działania – blokowanie syntezy białek poprzez łączenie

z podjednostką 50S rybosomów w okolicy łączenia transferazy

z podjednostką 50S rybosomów w okolicy łączenia transferazy

peptydylowej, siła wiązania tych leków jest znacznie wyższa niż

peptydylowej, siła wiązania tych leków jest znacznie wyższa niż

makrolidów.

makrolidów.

Zastosowanie obejmuje podawanie w infekcjach bakteriami Gram

Zastosowanie obejmuje podawanie w infekcjach bakteriami Gram

(+) jak paciorkowce w tym oporne na makrolidy, działają także na

(+) jak paciorkowce w tym oporne na makrolidy, działają także na

H. influenzae i bakterie atypowe.

H. influenzae i bakterie atypowe.

Penetracja tkankowa: dobrze przechodzą do tkanki płucnej (całego

Penetracja tkankowa: dobrze przechodzą do tkanki płucnej (całego

układu oddechowego), skuteczne w infekcjach całego układu

układu oddechowego), skuteczne w infekcjach całego układu

oddechowego, zapaleń zatok czy gardła.

oddechowego, zapaleń zatok czy gardła.

Profil działań niepożądanych podobny do nowszych makrolidów

Profil działań niepożądanych podobny do nowszych makrolidów

np: klaritromycyny

np: klaritromycyny

Wydalany z moczem i z kałem (76%),

Wydalany z moczem i z kałem (76%),

Podawanie: 1 x dziennie

Podawanie: 1 x dziennie