Zamach majowy i rządy

Zamach majowy i rządy

sanacji w latach 1926-35.

sanacji w latach 1926-35.

Przygotowania do przejęcia władzy przez

Przygotowania do przejęcia władzy przez

Piłsudskiego trwały już od końca 1925

Piłsudskiego trwały już od końca 1925

roku. Ostatnia faza odegrała się w 1926

roku. Ostatnia faza odegrała się w 1926

roku kiedy kruszyć zaczął się koalicyjny

roku kiedy kruszyć zaczął się koalicyjny

rząd Skrzyńskiego.

rząd Skrzyńskiego.

Nocą z

Nocą z

11 na 12 maja 1926

11 na 12 maja 1926

roku generał

roku generał

Żeligowski oddał dowództwo nad

Żeligowski oddał dowództwo nad

oddziałem w Rembertowie Józefowi

oddziałem w Rembertowie Józefowi

Piłsudskiemu. Rankiem armia ta

Piłsudskiemu. Rankiem armia ta

wzmocniona jeszcze dodatkowymi

wzmocniona jeszcze dodatkowymi

posiłkami rozpoczęła marsz na

posiłkami rozpoczęła marsz na

Warszawę.

Warszawę.

Spotkanie na moście

Spotkanie na moście

Oddziały Piłsudskiego szybko opanowały

Oddziały Piłsudskiego szybko opanowały

budynek MSW, Dowództwa Okręgu Korpusu

budynek MSW, Dowództwa Okręgu Korpusu

i koszary szwoleżerów. Zaskoczony rząd

i koszary szwoleżerów. Zaskoczony rząd

mógł liczyć jedynie na 700 ludzi. W tej

mógł liczyć jedynie na 700 ludzi. W tej

sytuacji

sytuacji

prezydent Wojciechowski udał się

prezydent Wojciechowski udał się

na most Poniatowskiego i spotkał się w

na most Poniatowskiego i spotkał się w

cztery oczy z Piłsudskim

cztery oczy z Piłsudskim

. Rozmowa ta

. Rozmowa ta

obrosła w legendę, ale w rzeczywistości nie

obrosła w legendę, ale w rzeczywistości nie

przyniosła żadnych rozwiązań.

przyniosła żadnych rozwiązań.

Dlaczego Piłsudski chciał

Dlaczego Piłsudski chciał

zdobyć władzę?

zdobyć władzę?

-

Chwiejna sytuacja polityczna – zmiany rządów,

Chwiejna sytuacja polityczna – zmiany rządów,

„partyjniactwo”

„partyjniactwo”

-

Nadmierna władza parlamentu nad innymi instytucjami;

Nadmierna władza parlamentu nad innymi instytucjami;

-

Obawy, że rządy sejmowe (sejmokracja) nie sprawdza się

Obawy, że rządy sejmowe (sejmokracja) nie sprawdza się

w młodym państwie;

w młodym państwie;

-

Zadawniony konflikt lewicy z endecją i Romanem

Zadawniony konflikt lewicy z endecją i Romanem

Dmowskim;

Dmowskim;

-

Zła sytuacja gospodarcza kraju;

Zła sytuacja gospodarcza kraju;

-

Narastanie przyzwolenia społeczeństwa do objęcia władzy

Narastanie przyzwolenia społeczeństwa do objęcia władzy

przez silną jednostkę;

przez silną jednostkę;

-

Powstanie 10 maja 1926 roku drugiego rządu Chjeno-

Powstanie 10 maja 1926 roku drugiego rządu Chjeno-

Piasta z premierem Witosem na czele

Piasta z premierem Witosem na czele

( rząd ten był

( rząd ten był

nieudolny i doprowadził do masakry robotników

nieudolny i doprowadził do masakry robotników

krakowskich w 1923 roku)

krakowskich w 1923 roku)

Zamach majowy

Zamach majowy

Rozmowy Piłsudskiego z Wojciechowskim nie

Rozmowy Piłsudskiego z Wojciechowskim nie

zapobiegły rozlewowi krwi. Walki o Warszawę

zapobiegły rozlewowi krwi. Walki o Warszawę

toczyły się 3 dni – do 15 maja 1926 roku.

toczyły się 3 dni – do 15 maja 1926 roku.

Wojskami wiernymi prezydentowi dowodził gen.

Wojskami wiernymi prezydentowi dowodził gen.

Józef Malczewski

Józef Malczewski

, a obroną stolicy gen.

, a obroną stolicy gen.

Tadeusz

Tadeusz

Rozwadowski

Rozwadowski

.

.

W tym czasie Piłsudski próbował nakłonić rząd by

W tym czasie Piłsudski próbował nakłonić rząd by

sam ustąpił, ale prezydent i premier stwierdzili,

sam ustąpił, ale prezydent i premier stwierdzili,

że zamach stanu jest czynem haniebnym i w

że zamach stanu jest czynem haniebnym i w

takich okolicznościach nie mogą ustąpić.

takich okolicznościach nie mogą ustąpić.

Od momentu wkroczenia do Warszawy

Od momentu wkroczenia do Warszawy

dziwna pozycje przyjęły wojska

dziwna pozycje przyjęły wojska

stacjonujące na prowincji. We Lwowie

stacjonujące na prowincji. We Lwowie

gen. Sikorski

gen. Sikorski

odmówił rządowi

odmówił rządowi

nadesłania posiłków, a szef Okręgu

nadesłania posiłków, a szef Okręgu

Korpusu w Poznaniu –

Korpusu w Poznaniu –

gen.

gen.

Sosnkowski

Sosnkowski

rozkazał wesprzeć siły

rozkazał wesprzeć siły

rządowe. Sam zaś popełnił

rządowe. Sam zaś popełnił

samobójstwo.

samobójstwo.

Większość dowódców z okręgów

Większość dowódców z okręgów

pozostała wierna Piłsudskiemu.

pozostała wierna Piłsudskiemu.

Kapitulacja

Kapitulacja

14 maja 1926

14 maja 1926

roku prezydent i rząd wycofali

roku prezydent i rząd wycofali

się do Willanowa. Tam prezydent przekazał

się do Willanowa. Tam prezydent przekazał

swoje uprawnienia marszałkowi Sejmu –

swoje uprawnienia marszałkowi Sejmu –

Maciejowi ratajowi, po czym rząd i

Maciejowi ratajowi, po czym rząd i

prezydent podali się do dymisji.

prezydent podali się do dymisji.

Ostatecznie walki skończyły się 15 maja

Ostatecznie walki skończyły się 15 maja

1926 roku. W ciągu tych trzech dni zginęło

1926 roku. W ciągu tych trzech dni zginęło

215 żołnierzy po obu stronach i aż 164

215 żołnierzy po obu stronach i aż 164

cywili.

cywili.

Nowy rząd

Nowy rząd

Marszałek Sejmu – Maciej Rataj po konsultacjach z

Marszałek Sejmu – Maciej Rataj po konsultacjach z

Piłsudskim powierzył misję formowania rządu

Piłsudskim powierzył misję formowania rządu

Kazimierzowi Bartlowi

Kazimierzowi Bartlowi

.

.

31 maja 1926 roku

31 maja 1926 roku

zebrało się

zebrało się

Zgromadzenie

Zgromadzenie

Narodowe

Narodowe

, aby wybrać nowego prezydenta.

, aby wybrać nowego prezydenta.

Stosunkiem głosów 292: 193 zwyciężył Józef

Stosunkiem głosów 292: 193 zwyciężył Józef

Piłsudski, który jednak stanowiska nie przyjął.

Piłsudski, który jednak stanowiska nie przyjął.

Tłumaczył to zbyt małymi kompetencjami w

Tłumaczył to zbyt małymi kompetencjami w

zakresie obowiązków głowy państwa w konstytucji

zakresie obowiązków głowy państwa w konstytucji

marcowej.

marcowej.

1 czerwca 1926

1 czerwca 1926

roku Zgromadzenie Narodowe

roku Zgromadzenie Narodowe

wybrało prezydenta –

wybrało prezydenta –

Ignacego Mościckiego

Ignacego Mościckiego

.

.

Piłsudski w

Piłsudski w

ramach

ramach

konstytucji

konstytucji

marcowej

marcowej

Piłsudski nie rozwiązał parlamentu uznawszy,

Piłsudski nie rozwiązał parlamentu uznawszy,

ze upokorzony i zastraszony będzie skłonny

ze upokorzony i zastraszony będzie skłonny

do podjęcia ustaw zaproponowanych przez

do podjęcia ustaw zaproponowanych przez

niego.

niego.

2 sierpnia 1926 roku Sejm uchwalił rządową

2 sierpnia 1926 roku Sejm uchwalił rządową

propozycję nowelizacji konstytucji – tzw.

propozycję nowelizacji konstytucji – tzw.

nowelę sierpniową

nowelę sierpniową

:

:

-

Prezydent otrzymał prawo samodzielnego

Prezydent otrzymał prawo samodzielnego

rozwiązania Sejmu i Senatu oraz wydawania

rozwiązania Sejmu i Senatu oraz wydawania

dekretów z mocą ustaw między kadencjami i

dekretów z mocą ustaw między kadencjami i

w czasie kadencji Sejmu i Senatu do końca

w czasie kadencji Sejmu i Senatu do końca

1927 roku

1927 roku

-

Kompetencje Sejmu uległy ograniczeniu;

Kompetencje Sejmu uległy ograniczeniu;

6 sierpnia 1926

6 sierpnia 1926

roku prezydent Mościcki

roku prezydent Mościcki

wydał dekret o organizacji najwyższych

wydał dekret o organizacji najwyższych

władz wojskowych – powołano urząd

władz wojskowych – powołano urząd

Generalnego Inspektora Sił Zbrojnych

Generalnego Inspektora Sił Zbrojnych

(GISZ)

(GISZ)

odpowiedzialnego tylko przed

odpowiedzialnego tylko przed

prezydentem. Stanowisko to otrzymał

prezydentem. Stanowisko to otrzymał

Józef Piłsudski.

Józef Piłsudski.

2 października na czele rządu stanął

2 października na czele rządu stanął

Piłsudski

Piłsudski

. Zatem był on premierem i

. Zatem był on premierem i

jednocześnie szefem ministerstwa

jednocześnie szefem ministerstwa

spraw wojskowych.

spraw wojskowych.

Sanacja

Sanacja

Grupa rządząca w Polsce i system rządów

Grupa rządząca w Polsce i system rządów

ustalony po 1926 roku zostały nazwane

ustalony po 1926 roku zostały nazwane

sanacją. Było to uzdrowienie sytuacji

sanacją. Było to uzdrowienie sytuacji

politycznej i gospodarczej kraju.

politycznej i gospodarczej kraju.

W myśl konstytucji miały być to rządy

W myśl konstytucji miały być to rządy

parlamentarne, ale w praktyce w latach

parlamentarne, ale w praktyce w latach

1926-35 istniały rządy pozaparlamentarne

1926-35 istniały rządy pozaparlamentarne

oparte na autorytecie marszałka Józefa

oparte na autorytecie marszałka Józefa

Piłsudskiego.

Piłsudskiego.

Polityka wewnętrzna Polski w

Polityka wewnętrzna Polski w

latach 1926 -35

latach 1926 -35

Przewrót majowy zapoczątkował przełom w

Przewrót majowy zapoczątkował przełom w

polskim życiu politycznym. Rozpoczął się

polskim życiu politycznym. Rozpoczął się

proces ograniczania funkcji

proces ograniczania funkcji

ustawodawczych Sejmu i Senatu.

ustawodawczych Sejmu i Senatu.

W odpowiedzi na zamach majowy

W odpowiedzi na zamach majowy

endecja w

endecja w

grudniu 1927 roku zawiązała tzw. Obóz

grudniu 1927 roku zawiązała tzw. Obóz

Wielkiej Polski,

Wielkiej Polski,

wzorujący się na zasadach

wzorujący się na zasadach

wodzostwa. Na czele Wielkiej rady stanął

wodzostwa. Na czele Wielkiej rady stanął

Roman Dmowski.

Roman Dmowski.

PSL „Piast” przeszło do opozycji,

PSL „Piast” przeszło do opozycji,

podobnie jak Chadecja.

podobnie jak Chadecja.

Partie lewicowe początkowo popierały

Partie lewicowe początkowo popierały

marszałka, ale po nieudanych

marszałka, ale po nieudanych

próbach przeforsowania swych

próbach przeforsowania swych

ustaw, także przeszły do opozycji.

ustaw, także przeszły do opozycji.

Tymczasem zaplecze polityczne sanacji

Tymczasem zaplecze polityczne sanacji

było niewielkie, dlatego jej działacze

było niewielkie, dlatego jej działacze

dążyli do zbudowania silnego

dążyli do zbudowania silnego

ugrupowania politycznego.

ugrupowania politycznego.

Polityka wewnętrzna - BBWR

Polityka wewnętrzna - BBWR

-

Nastąpiła ewolucja ustrojowa

Nastąpiła ewolucja ustrojowa

zmierzająca ku rządom grupy polityków

zmierzająca ku rządom grupy polityków

skupionych wokół Piłsudskiego;

skupionych wokół Piłsudskiego;

-

-

-

w październiku 1927 powstał

w październiku 1927 powstał

Bezpartyjny Blok Współpracy z Rządem

Bezpartyjny Blok Współpracy z Rządem

– BBWR, na czele z płk. Walerym

– BBWR, na czele z płk. Walerym

Sławkiem

Sławkiem

; zrzeszał on ludzi których

; zrzeszał on ludzi których

jednoczył autorytet Piłsudskiego;

jednoczył autorytet Piłsudskiego;

Wybory 1928 roku

Wybory 1928 roku

- wybory na Sejm drugiej kadencji nie przyniosły

- wybory na Sejm drugiej kadencji nie przyniosły

sukcesu sanacji, ale wielka porażkę poniosła endecja.

sukcesu sanacji, ale wielka porażkę poniosła endecja.

Zwycięsko wyszły ugrupowania opozycyjne, ale były

Zwycięsko wyszły ugrupowania opozycyjne, ale były

one jednak zbyt słabe by sprzeciwiać się rządowi i

one jednak zbyt słabe by sprzeciwiać się rządowi i

sanacji;

sanacji;

-

Na pierwszym posiedzeniu doszło do konfrontacji z

Na pierwszym posiedzeniu doszło do konfrontacji z

rządem, gdyż wbrew Piłsudskiemu marszałkiem Sejmu

rządem, gdyż wbrew Piłsudskiemu marszałkiem Sejmu

został socjalista Ignacy Daszyński a wotum nieufności

został socjalista Ignacy Daszyński a wotum nieufności

zostało zgłoszone wobec ministra skarbu Gabriela

zostało zgłoszone wobec ministra skarbu Gabriela

Czechowicza (oskarżono go o finansowanie kampanii

Czechowicza (oskarżono go o finansowanie kampanii

BBWR z budżetu państwa)

BBWR z budżetu państwa)

-

Rząd próbował oddalić obrady sejmu przez

Rząd próbował oddalić obrady sejmu przez

odwoływanie sesji, opóźnianie ich, zawieszanie obrad

odwoływanie sesji, opóźnianie ich, zawieszanie obrad

itd..

itd..

Wobec coraz częstszych ataków

Wobec coraz częstszych ataków

Marszałka na Sejm partie opozycyjne

Marszałka na Sejm partie opozycyjne

zawarły porozumienie –

zawarły porozumienie –

w listopadzie

w listopadzie

1928 roku powstała Komisja

1928 roku powstała Komisja

Porozumiewawcza Stronnictw

Porozumiewawcza Stronnictw

Lewicowych dla Obrony Republiki.

Lewicowych dla Obrony Republiki.

Rok 1929 to narastanie konfliktów między

Rok 1929 to narastanie konfliktów między

Sejmem a obozem rządzącym, skutkiem

Sejmem a obozem rządzącym, skutkiem

czego w kwietniu 1929 roku powołany

czego w kwietniu 1929 roku powołany

został rząd złożony z oficerów –

został rząd złożony z oficerów –

tzw.

tzw.

rząd pułkowników – z premierem płk.

rząd pułkowników – z premierem płk.

Kazimierzem Świtalskim

Kazimierzem Świtalskim

.

.

Sytuacja w państwie stawała się napięta,

Sytuacja w państwie stawała się napięta,

gdyż blokowano zgromadzenia Sejmu.

gdyż blokowano zgromadzenia Sejmu.

Dlatego przywódcy sześciu stronnictw

Dlatego przywódcy sześciu stronnictw

opozycyjnych na specjalnym

opozycyjnych na specjalnym

posiedzeniu Sejmu podjęło uchwałę

posiedzeniu Sejmu podjęło uchwałę

zgodnie z którą

zgodnie z którą

forum parlamentu miało

forum parlamentu miało

być miejscem walki politycznej

być miejscem walki politycznej

;

;

14 września 1929

14 września 1929

roku partie opozycyjne

roku partie opozycyjne

zawarły sojusz –

zawarły sojusz –

Centrolew

Centrolew

– w skład

– w skład

którego weszły: PSL „Piast”, NPR,

którego weszły: PSL „Piast”, NPR,

chadecja, PSL „Wyzwolenie”,

chadecja, PSL „Wyzwolenie”,

Stronnictwo Chłopskie i PPS

Stronnictwo Chłopskie i PPS

.

.

Odpowiedzią władz sanacji było niedopuszczenie do

Odpowiedzią władz sanacji było niedopuszczenie do

obrad, na co Ignacy Daszyński zareagował

obrad, na co Ignacy Daszyński zareagował

odmową zapoczątkowania sesji. Na kolejnym

odmową zapoczątkowania sesji. Na kolejnym

posiedzeniu Sejmu, opozycja zgłosiła potrzebę

posiedzeniu Sejmu, opozycja zgłosiła potrzebę

uchwalenia nowej konstytucji opierając się na

uchwalenia nowej konstytucji opierając się na

metodach demokratycznych. Odpowiedzią było

metodach demokratycznych. Odpowiedzią było

powołanie

powołanie

nowego rządu na czele z Kazimierzem

nowego rządu na czele z Kazimierzem

Bartlem

Bartlem

.

.

W czerwcu 1930 roku w Krakowie Centrolew ogłosił

W czerwcu 1930 roku w Krakowie Centrolew ogłosił

obalenie „dyktatury faszystowskiej”. Odpowiedzią

obalenie „dyktatury faszystowskiej”. Odpowiedzią

Piłsudskiego było

Piłsudskiego było

ponowne objęcie stanowiska

ponowne objęcie stanowiska

premiera

premiera

.

.

Ignacy Mościcki w końcu sierpnia 1930 roku

Ignacy Mościcki w końcu sierpnia 1930 roku

rozwiązał Sejm i Senat

rozwiązał Sejm i Senat

.

.