Tężec, zgorzel gazowa i

wścieklizna

Katarzyna Fleischer-Stępniewska

Katedra i Klinika Chorób Zakaźnych,

Chorób Wątroby i Nabytych Niedoborów

Odpornościowych

AM we Wrocławiu

Tężec

Clostridium tetani
beztlenowa, zarodnikująca G(+) laseczka
wytwarza egzotoksynę (tetanospazminę),
toksynę dostającą się do CUN drogą krwi lub
wzdłuż obwodowych nerwów ruchowych,
blokuje uwalnianie inhibitorów
neurotransmiterów z zakończeń nerwowych

uogólnione wzmożone napięcie mięśniowe i
gotowość do tonicznych drgawek

Epidemiologia

źródło zakażenia - materiał zanieczyszczony

zarodnikami tężca (najczęściej ziemia i kurz, rzadziej

nawóz, ciało obce)
rezerwuar zarazka w przyrodzie - przewód

pokarmowy głównie koni, a także ludzi oraz gleba

zanieczyszczona wydalinami przewodu pokarmowego

(koń, rzadziej bydło, koty, psy, świnie, człowiek)

wrota zakażenia - wszelkiego rodzaju uszkodzone

powłoki skórne, rzadziej błony śluzowe, narząd rodny,

pępowina noworodka, nadkażone bakteriami tlenowymi!

najczęściej: głębokie rany kłute spowodowane brudnymi

paznokciami, nożem, narzędziami, drzazgą, ugryzieniem

przez zwierzę, oparzenia, odmrożenia, postrzały;

również rany płytkie z nadkażeniem bakteriami

tlenowymi

Klinika

Okres wylęgania (od wniknięcia
drobnoustroju [zwyczajowo – skaleczenie] do
wystąpienia objawów) - 5-50 dni, śr. 5 -10 dni

im krótszy okres wylęgania choroby, szybszy
rozwój objawów i późniejsze wdrożenie
leczenia

→ tym cięższy przebieg choroby

śmiertelność do 30% przypadków!

Profilaktyka planowa

wg kalendarza szczepień (Program Szczepień

Ochronnych):

I dawka w wieku 2 miesięcy ( 7 tyg. życia )
II dawka w wieku 3 / 4 miesięcy,
III dawka w wieku 5 miesięcy
IV dawka w wieku 16-18 miesięcy

3 dawki składające się na szczepienie pierwotne

podane w odstępie 6 tygodni i IV dawkę po

okresie jednego roku od szczepienia pierwotnego
dalsze dawki szczepień p/ tężcowi podajemy w

kolejnych latach: 6 r. ż., 14 r. ż., 19 r. ż.

Profilaktyka planowa

powyżej 19 roku życia szczepieniu
podlegają:

→ ze wskazań indywidualnych osoby, które

uległy zranieniu

→ osoby dorosłe (zalecane szczepienie)

w celach profilaktycznych powinno być
przyjmowane co 10 lat

Profilaktyka doraźna

szczepionki
przeciwtężcowej
(anatoksyny)

można nie

podawać

surowicy
przeciwtężcowej
(antytoksyny)
nie należy
podawać

w okresie
12 miesięcy
od zakończenia
szczepienia
podstawowego
lub podania
dawki
przypominającej

Historia szczepień

pacjenta

Ryzyko wystąpienia tężca

Niskie

Wysokie

Nieszczepieni

Szczepionka Td lub TT*

( kontynuować

szczepienie

podstawowe 0-1-6 m-

cy)

Szczepionka Td ( lubTT)

+ Antytoksyna (LIT

250/500j.m.)**

(kontynuować

szczepienie

podstawowe)

Niekompletnie

szczepieni

Historia szczepień

nieznana

(niepełne)

Szczepienie

podstawowe lub

przypominające

ostatnia dawka

>10 lat temu

1 dawka szczepionki Td

lub TT

1 dawka szczepionki Td lub

TT

oraz Antytoksyna
(LIT 250 / 500 j.m.)

Szczepienie

podstawowe lub

przypominające

ostatnia dawka 5

- 10 lat temu

1 dawka szczepionki Td

lub TT

1 dawka szczepionki Td lub

TT

Szczepienie

podstawowe lub

przypominające

ostatnia dawka

<5 lat temu

NIC

NIC***

Uzupełnienie tabeli

*szczepionka TT - monowalentny toksoid tężcowy
szczepionka Td - skojarzona szczepionka
p/tężcowo-błonicza dla dorosłych ze zmniejszoną
zawartością toksoidu błoniczego
**w przypadku braku lub niemożliwości
zastosowania immunoglobuliny ludzkiej LIT z
jakichkolwiek przyczyn, należy zastosować
antytoksynę końską KAT 3 000j.m.
***w ranach, w których ryzyko infekcji jest
szczególnie wysokie – rozważyć zastosowanie 1
dawki szczepionki Td lub TT
immunoglobulinę podaje się równocześnie ze
szczepionką, tj w ciągu 24godz

Zgorzel gazowa

definicja

zgorzel gazowa - Clostridial

myonecrosis - rodzaj zgorzeli mokrej
(w odróżnieniu od suchej, niezakażonej)
powstającej w wyniku zakażenia
szczególnym gatunkiem bakterii –
laseczką zgorzeli gazowej (Clostridium
perfringens)

Etiologia

Clostridium perfringens
beztlenowa, zarodnikująca, G(+) laseczka
zwykle zakażenie mieszane: C.
perfringens typu A, laseczki
proteolityczne, ziarniaki, pałeczki G(-),
tlenowe, ropotwórcze

hemolizująca toksyna α, lecytynaza

Postaci kliniczne

rozległe zapalenie tkanek miękkich i
powięzi

→ szybkie szerzenie się wzdłuż powięzi
→ ropienie, obecność gazu – crepitatio, bez

martwicy

→ toksemia, zgon

zgorzel Fourniera

→ paciorkowce beztlenowe
→ okolice moszny, odbytu, powłok brzusznych
→ martwica, ropienie, toksemia

Postaci kliniczne

miejscowa zgorzel skóry i tkanek
podskórnych

→ często flora mieszana
→ brak toksemii, crepitatio tylko powierzchownie
→ zmiany martwicze stóp i odbytu (cukrzyca)

posocznica

→ septyczne poronienia, zabiegi ginekologiczno-

położnicze (saprofit w drogach rodnych)

→ ciężki przebieg, zgon

Epidemiologia

okres wylęgania 1-3 dni

wrota zakażenia – zanieczyszczone
rany z martwicą, rany głębokie, u
chorych z obszarami niedokrwienia,
tkanki nieuszkodzone, zakażone florą
mieszaną

Klinika

1. silny, gwałtowny ból, obrzęk
2. martwica mięśni w następstwie szerzenia

3. crepitatio, gnilny zapach, ropna wydzielina,
gaz widoczny w RTG
4. skóra napięta!, blada!, chłodna!,
marmurkowa!

5. objawy toksemii (↑ RR, tachykardia,
wymioty, biegunka, niewydolność nerek,
śpiączka), zgon

Wścieklizna

Definicja - Rabies
śmiertelna choroba wirusowa układu
nerwowego ssaków; nazwa "wścieklizna"
wywodzi się od przebiegu jednej z form
choroby, cechującej się znacznym
pobudzeniem; określana niekiedy jako
wodowstręt (

łac.

hydrophobia) w związku z

jednym z objawów choroby (mimowolne
skurcze mięśni na dźwięk wody)

Epidemiologia

2 postaci (z uwagi na środowisko)

•

Miejska: dzikie i bezpańskie psy, koty

•

Leśna: lis, szop, jenot, borsuk, gryzonie, zajęczaki,
tchórz, kojot, wilk, nietoperz, sporadycznie zwierzęta
domowe i człowiek

W Europie głównie postać leśna; ok. 80%
przypadków u dzikich gatunków zwierząt,
najczęściej u lisa rudego (Vulpes vulpes)
Podróżujące mięsożerne zwierzęta domowe (pies,
kot) muszą zostać zaszczepione; należy określić u
nich poziom przeciwciał poszczepiennych

Klinika

Do wystąpienia choroby dochodzi u około 15-
20% eksponowanych - szczególnie u
osobników pogryzionych na pysku/twarzy,
szyi, klatce piersiowej lub pokąsanych
głęboko

Jeśli wystąpią objawy, choroba nieuchronnie
prowadzi do śmierci w ciągu ok. 7 dni;
zarówno u zwierząt, jak i u ludzi

Postać pobudzeniowa i cicha

Profilaktyka poekspozycyjna wścieklizny

Typ

Typ kontaktu ze

zwierzęciem chorym lub

podejrzanym o wściekliznę

lub brak możliwości badania

zwierzęcia

Ryzyko

Zalecana profilaktyka po

ekspozycyjna

I

Dotykanie lub karmienie;

Poślinienie nieuszkodzonej

skóry

Brak

Brak, jeśli wywiad jest

wiarygodny

II

Lekkie pogryzienie

niechronionej skóry , drobne

zadrapania lub niekrwawiące

otarcia

Niewielki

e

Niezwłoczne rozpoczęcie

szczepień; przerwać ,jeśli

zwierze jest zdrowe po 10 dn

obserwacji lub wykluczono

wściekliznę

III

Jedno lub mnogie pogryzienia

lub zadrapania penetrujące

skórę, poślinienie uszkodzonej

skóry

Zanieczyszczenie błony

śluzowej śliną (poślinienie)

Narażenie na kontakt z

nietoperzami

Duże

Niezwłoczne rozpoczęcie

szczepień i podanie

immunoglobuliny; przerwać,

jeśli zwierze jest zdrowe po 10

dn obserwacji lub wykluczono

wściekliznę