Wykład 4

Ekonomiczne aspekty

polityki społecznej

Bibliografia

Główne źródło bibliograficzne:
• L. Dziewięcka – Bokun, J. Mielecki „Wybrane

problemy polityki społecznej”, Wyd. Uniwersytetu

Wrocławskiego, Wrocław 1997

• L. Dziewięcka – Bokun „Systemowe determinanty

polityki społecznej”, Wyd. Uniwersytetu

Wrocławskiego, Wrocław 1999.

Dodatkowo:
• S.Golinowska „Polityka społeczna państwa w

gospodarce rynkowej”, PWN, Warszawa 1994 .

• R. Dahrendorf „Nowoczesny konflikt społeczny, esej o

polityce wolności”, Wyd. Czytelnik, Warszawa 1993

,

Zamiast wstępu

• „Marzeniem ludzi na całym świecie jest być

obywatelem państwa prawa, państwa

tworzącego ramy dla efektywnego systemu

gospodarczego, państwa zapewniającego

bezpieczeństwo fizyczne i socjalne

obywateli, będącego producentem

podstawowych dóbr publicznych”

[1]

.

• „Jeśli stwierdzimy, że aspekt ekonomiczny

jest jednym z najważniejszych w polityce

społecznej, nie będzie w tym przesady”.

Ekonomia a polityka

społeczna

• Najczęściej uzasadnienie zasadności

prowadzenia polityki społecznej jest

formułowane w sposób aksjologiczny, ale:

• Powinno wynikać z przesłanek ekonomicznych

(argumenty efektywnościowe – p.s. podnosi

efektywność gospodarki)

• Mechanizmy rynkowe oraz mechanizmy

państwowego interwencjonizmu nie są z góry

ani tylko dobre, ani tylko złe.

• Ich zastosowanie zawsze jest sprawą konkretną,

dotyczy określonych problemów, których

rozwiązaniu mają służyć.

Ekonomia a polityka

społeczna

•

Polityka społeczna „wyłania” się z ekonomii

•

Polit.społ. oraz polit. gospodarczą łączy stosunek

współzależności (wzajemne oddziaływania)

•

Ekonomiści – koncentrowanie uwagi na

potrzebach indywidualnych i ekwiwalentności

wymiany rynkowej, politycy społeczni –

zbiorowość ma konkretne potrzeby (ważna są tu

zatem działania o char. pomocowo –

opiekuńczym.

•

Różnica „spojrzeń” (perspektyw poznawczych) na

rolę polityki społecznej współcześnie obrazuje

Paradoks Martineza (Dahrendorf: Nikaragua,

1979, rządy Samozy – rewolucja i brak dostępu

do dóbr)

Zasoby i uprawnienia

• ZASOBY – dobra/ usługi oraz infrastruktura z nimi związana

• UPRAWNIENIA – status, pozycja socjalna i pozom dochodów.

Czyli „bilety wstępu”, dające możliwość uczestnictwa w

owocach wzrostu. (charakter normatywny). Przykłady

uprawnień: realne prace, świadczenia, pomoc w ramach

ustalonych praw socjalnych.

Relacje łączące uprawnienia i zasoby

• ZASOBY – wytwarza rynek, UPRAWNIENIA – nie są tworzone

na rynku

• Poszukiwanie drogi równoległego rozwijania U i Z

• Wzrost i rozwój społeczny mogą iść w parze, ale …czy zawsze

tak jest?

• Uprawnienia umożliwiają wstęp na rynek (poszerzanie rynku)

• Zwiększenie zasobów może (ale nie musi) prowadzić do

zwiększenia uprawnień

• Zwiększenie zasobów nie musi prowadzić do zwiększenia

uprawnień

• Konsumować można to, co zostało wytworzone!!!!

Polityka społeczna a polityka

gospodarcza

w krótkich okresach

czasowych: postrzeganie

polityki społecznej jako

efektu polityki

gospodarczej

w długich okresach czasowych:
jedna z sił sprawczych rozwoju.

Wzrost dochodu narodowego

w długich okresach zależy od:

(1) gospodarki,
(2) polit. społecznej [oświata,

zdrowie, wypoczynek] –

inwestowanie w KAPITAŁ

LUDZKI jest b.ważne.

Podstawowe cele i funkcje gospod.

rynkowej

1) indywidualność/ zdecentralizowanie struktury decyzyjnej –

wolność decyzji. Oznacza to, że decyzje o popycie na dobra

(gospodarstwa domowe) i o tym jak/ile ich produkować (decyzje

przedsiębiorstw) są podejmowana indywidualnie i na własną

odpowiedzialność.

2) Funkcje kontroli przez rynek względem

konsumentów/producentów:

•

funkcja informacyjna,

•

koordynacyjna,

•

sankcji finansowej.

3) Może to być realizowane gdy partnerzy mają swobodę działań, a

na rynku panuje konkurencja (warunki standardowe).

•

Sterowanie gospodarki poprzez mechanizmy rynkowe jest

oczywiście obwarowane gwarancjami ze strony państwa.

Kwestią problematyczną jest jednak stopień owej

współodpowiedzialności

•

Rynek i gospodarka rynkowa są jednak ZAWODNE w pewnych

warunkach. W związku z tym powstaje potrzeba uzupełnienia

regulacji rynkowej czynnościami regulacyjnymi państwa.

•

Kiedy to jest potrzebne?

Sytuacje zawodności rynku

1) kiedy pewne problemy społeczne nie są dostrzegane przez

rynek (czyli nie mogą być rozwiązywane)

2) kiedy pewne problemy prowadzą do rezultatów, które nie mogą

być akceptowane

Przykłady:

•

Rynek rejestruje tylko te potrzeby, za którymi stoi siła

nabywcza. Oznacza to, że rynek zawodzi jako instrument

informacji i koordynacji.

•

Rynek nie posiada żadnych mechanizmów „wyrównawczych”,

jeśli chodzi o dochody, charakterystyczne są dla niego „nożyce”.

•

Rynek reaguje tylko na aktualne relacje i warunki rynkowe

(ceny, poziom popytu, podaż), wiarygodne są tylko bieżące

informacje rynkowe.

•

Efekty zewnętrzne – rozbieżności pomiędzy prywatnymi a

społecznymi kosztami i korzyściami (zanieczyszczenie

środowiska - ekologia).

•

Zawodność, nieefektywność w „produkcji” dóbr publicznych

(niekonkurencyjnych w konsumpcji, niewykluczalnych,

nieodnawialne).

•

Brak w rynkach jest mechanizmów samokontroli przeciwko

koncentracji siły ekonomicznej

Sytuacje zawodności rynku

W pewnych sytuacjach rynek nie zawsze wymusza

ekonomiczną racjonalność, lub może być

instrumentem nie w pełni efektywnym, czy też

całkowicie zawieść.

W związku z tym:
• Gospodarka – by móc właściwie funkcjonować – nie

może być oparta tylko na systemie rynkowym.

• Pracę rynku (tam gdzie jest ona nieefektywna) trzeba

uzupełnić i korygować decyzjami politycznymi.

• Gospodarka rynkowa – instrumentem nie zaś celem!

Główne granice interwencjonizmu państwowego w

gospodarce wolnorynkowej wyznacza racjonalność i

efektywność.

Ramy interwencjonizmu

państwowego

Interwencja państwa w sferę gospodarki wolnorynkowej

musi uwzględniać kilka czynników.

1. muszą być respektowane wolności gospodarcze

(przedsiębiorczość, wolność zawierania umów,

konkurencja),

2. państwo musi stworzyć prawne gwarancje dla swobodnej

konkurencji,

3. państwo ma do spełnienia określone zadania

gospodarcze: stymulowane koniunktury i prowadzenie

właściwej polityki gospodarczej oraz stosowanie tzw.

instrumentów ekonomicznych (polityka pieniężna,

polityka kredytowa),

4. wzrost gospodarczy jest sprawą centralną – pozwala na

podnoszenie warunków materialnych i ułatwia

rozwiązania konflikt na tle podziału,

5. w dziedzinie socjalnej państwo przejmuje zadania

uzupełniająco – korygująca w stosunku do dochodów

(pomoc społeczna, renty, subwencje).

Cele interwencjonizmu

państwowego dla polityki

społecznej

Cel

kompensacyjny

(uwzględnienie

zasad
sprawiedliwości
społecznej)

Cel funkcjonalny
(przezwyciężanie

wad rynku i
zwiększenie
efektywności
ekonomicznej)

Formy interwencjonizmu

państwowego

Regulacje

Produkcja

państwowa

Transfery Finansowanie

Formy interwencjonizmu

państwowego

REGULACJE
– odnoszą się do efektywnego i sprawiedliwego funkcjonowania

rynku, przepisy higieniczno – sanitarne odnoszące się do podaży

(leki, żywność) i ochrony konsumenta, popytu indywidualnego

(wymóg uczęszczania do szkoły, obowiązkowe składki na

ubezpieczenie).

FINANSOWANIE
– dotacje i podatki stosowane, albo w odniesieniu do cen

określonych towarów, albo do dochodów ludzi.

PRODUKCJA PAŃSTWOWA
– państwo przejmuje odpowiedzialność za stronę podażową przez

produkowanie dóbr i usług.

- Państwo jest tu właścicielem nakładów kapitałowych (np. budynki

szkolne i ich wyposażenie) i zatrudnia pracowników

(nauczycieli).

TRANSFERY
– pieniądze mogą być związane z określonym rodzajem wydatków

(dotacje oświatowe, zasiłek mieszkaniowy).

- Nie interweniują one bezpośrednio w mechanizm rynkowy,

umożliwiają odbiorcom zakup dóbr wedle ich wyboru po cenach

rynkowych (emerytury).