LEKI UKŁADU

PRZYWSPÓŁCZULNEGO

LEKI UKŁADU

PRZYWSPÓŁCZULNEGO

Adam Kobayashi

Adam Kobayashi

akobayas

akobayas

@

@

amwaw

amwaw

.

.

edu

edu

.

.

pl

pl

Tel. kom. 0-602-266498

Tel. kom. 0-602-266498

Receptory

cholinergiczne

Receptory

cholinergiczne



Mus

Mus

k

k

ar

ar

ynowe

ynowe



Typ I:

Typ I:

ośrodkowy układ nerwowy

ośrodkowy układ nerwowy

,

,

neurony

neurony

obwodowe

obwodowe

,

,

komórki okładzinowe żołądka

komórki okładzinowe żołądka



Typ II:

Typ II:

mi

mi

ę

ę

sie

sie

ń

ń

sercowy; zako

sercowy; zako

ń

ń

czenia

czenia

presynaptyczne neuronów obwodowych i

presynaptyczne neuronów obwodowych i

o

o

ś

ś

rodkowych

rodkowych



Typ III:

Typ III:

gruczo

gruczo

ł

ł

y wydzielnicze (

y wydzielnicze (

ś

ś

linowe, potowe,

linowe, potowe,

oskrzelowe); mi

oskrzelowe); mi

ęś

ęś

nie gładkie

nie gładkie

ś

ś

cian naczy

cian naczy

ń

ń

krwiono

krwiono

ś

ś

nych i narz

nych i narz

ą

ą

dów wewn

dów wewn

ę

ę

trznych

trznych



Ni

Ni

k

k

ot

ot

y

y

n

n

owe

owe



p

p

ł

ł

ytka nerwowo mi

ytka nerwowo mi

ęś

ęś

niowa;

niowa;

zakończenia

zakończenia

zwojow

zwojow

e

e

uk

uk

ł

ł

adu wegetatywnego

adu wegetatywnego

Leki cholinergiczne

Leki cholinergiczne



Cholin

Cholin

omimetyki bezpośrednie –

omimetyki bezpośrednie –

agoniści receptora muskarynowego

agoniści receptora muskarynowego



Est

Est

ry

ry

c

c

holin

holin

y

y



Aetylocholina – bez znaczenia klinicznego

Aetylocholina – bez znaczenia klinicznego



S

S

ynt

ynt

etyczne

etyczne

analog

analog

i

i

–

–

mniej podatne na

mniej podatne na

inaktywację przez cholinesterazy – dłuższy czas

inaktywację przez cholinesterazy – dłuższy czas

działania

działania



b

b

ethanechol

ethanechol



Pooperacyjna atonia jelit, zatrzymanie moczu

Pooperacyjna atonia jelit, zatrzymanie moczu



K

K

arbachol

arbachol



Jaskra z wąskim kątem przesączania

Jaskra z wąskim kątem przesączania



metacholina

metacholina



Obecnie nie używana

Obecnie nie używana

Leki cholinergiczne

Leki cholinergiczne



Przeciwwskazania do

Przeciwwskazania do

estrów choliny

estrów choliny



Wrzód żołądka

Wrzód żołądka



Astma

Astma



Nadczynność tarczycy

Nadczynność tarczycy

Leki cholinergiczne

Leki cholinergiczne



Alkaloid

Alkaloid

y cholinomimetyczne

y cholinomimetyczne



Jaskra z wąskim kątem przesączania

Jaskra z wąskim kątem przesączania



pilo

pilo

k

k

arpin

arpin

a

a

i

i

ace

ace

k

k

lid

lid

yna

yna



Przeciwymiotnie

Przeciwymiotnie



meto

meto

k

k

lopramid

lopramid



Zwiększenie wydzielania błon

Zwiększenie wydzielania błon

śluzowych w zespole Sjoegrena i

śluzowych w zespole Sjoegrena i

kserostomii po radioterapii

kserostomii po radioterapii



pilokarpina - doustnie

pilokarpina - doustnie



muskaryna: muchomor czerwony

muskaryna: muchomor czerwony

Parasympatykomimet

yki

Parasympatykomimet

yki



Inhibitory cholinesterazy

Inhibitory cholinesterazy



Odwracalne

Odwracalne

inhibitory cholinesterazy

inhibitory cholinesterazy



Fizostygmina: zawiera azot trzeciorzędowy

Fizostygmina: zawiera azot trzeciorzędowy

– przechodzi przez barierę krew-mózg:

– przechodzi przez barierę krew-mózg:

jaskra, zatrucie cholinolitykami,

jaskra, zatrucie cholinolitykami,

pochodnymi fenotiazyny i lekami

pochodnymi fenotiazyny i lekami

przeciwdepresyjnymi

przeciwdepresyjnymi



Neost

Neost

y

y

gmi

gmi

na: zawiera azot czwartorzędowy

na: zawiera azot czwartorzędowy

– nie przechodzi przez barierę krew-mózg:

– nie przechodzi przez barierę krew-mózg:

miastenia, atonia pęcherza moczowego i

miastenia, atonia pęcherza moczowego i

jelit, odwrócenie efektu leków

jelit, odwrócenie efektu leków

zwiotczających typu nie depolaryzującego

zwiotczających typu nie depolaryzującego

Parasympatykomimet

yki

Parasympatykomimet

yki



Pirydostygmina: miastenia

Pirydostygmina: miastenia



Edro

Edro

f

f

onium

onium

: diagnostyka

: diagnostyka

miastenii

miastenii



Karbaminiany: insektycydy –

Karbaminiany: insektycydy –

działają ok. 8 godzin

działają ok. 8 godzin



Ambenonium

Ambenonium



Distygmina: pomocniczo w

Distygmina: pomocniczo w

miastenii

miastenii

Parasympatykomimet

yki

Parasympatykomimet

yki



Inhibitory cholinesterazy

Inhibitory cholinesterazy



Nieodwracalne

Nieodwracalne

inhibitory

inhibitory

cholinesterazy

cholinesterazy



DFP

DFP



Estry kwasu fosforowego

Estry kwasu fosforowego



Gazy bojowe: soman, sarin, tabun

Gazy bojowe: soman, sarin, tabun



Pestycydy

Pestycydy



Zatrucie przewlekłe – objawy utrzymują się

Zatrucie przewlekłe – objawy utrzymują się

przez 2-6 tygodni

przez 2-6 tygodni



Aktywność cholinesterazy 30-50% -

Aktywność cholinesterazy 30-50% -

ekspozycja, 20% - zatrucie

ekspozycja, 20% - zatrucie

Parasympatykomimet

yki

Parasympatykomimet

yki



Inhibitory cholinesterazy

Inhibitory cholinesterazy



Mechani

Mechani

z

z

m

m

działania

działania



Hamują

Hamują

metaboli

metaboli

z

z

m

m

ACh

ACh

w

w

synapsie poprzez hamowanie

synapsie poprzez hamowanie

działania

działania

AChE

AChE

Parasympatykomimet

yki

Parasympatykomimet

yki



Inhibitory cholinesterazy

Inhibitory cholinesterazy



Wskazania

Wskazania



Miejscowo do oczu w jaskrze

Miejscowo do oczu w jaskrze



Pooperacyjna atonia jelit i zatrzymanie

Pooperacyjna atonia jelit i zatrzymanie

moczu

moczu



M

M

i

i

astenia

astenia



Odwracanie efektu leków powodujących

Odwracanie efektu leków powodujących

niedepolaryzacyjny blok płytki nerwowo-

niedepolaryzacyjny blok płytki nerwowo-

mięśniowej

mięśniowej



Zatrucie a

Zatrucie a

tropin

tropin

ą

ą

Leki pobudzające
czynności poznawcze

Leki pobudzające
czynności poznawcze



Ta

Ta

k

k

r

r

yna

yna



odwracalny

odwracalny

inhibitor

inhibitor

cholinestera

cholinestera

zy

zy



Wiąże się z białkami

Wiąże się z białkami



Metaboliz

Metaboliz

owany

owany

przez

przez

CYP1A2

CYP1A2



T ½

T ½

= 2-4

= 2-4

godz.

godz.



Donepezil

Donepezil



N

N

ieko

ieko

mpet

mpet

ycyjny

ycyjny

inhibit

inhibit

or

or

AChE

AChE



Silnie wiąże się z

Silnie wiąże się z

białkami

białkami



Metaboliz

Metaboliz

owany

owany

przez

przez

CYP2D6

CYP2D6

i

i

3A4

3A4



T

T

½

½

= 70 hours

= 70 hours



Ri

Ri

w

w

ast

ast

y

y

gamin

gamin

a

a



Pseudo

Pseudo

odwracalny

odwracalny

inhibitor

inhibitor

AChE

AChE



Słabo wiąże się z

Słabo wiąże się z

białkami

białkami



Szybki metabolizm

Szybki metabolizm



T ½

T ½

= 1.5 hours

= 1.5 hours



Nieliniowa kinetyka

Nieliniowa kinetyka



Galantamin

Galantamin

a

a



Oswracalny,

Oswracalny,

kompetycyjny

kompetycyjny

inhibitor

inhibitor

AChE

AChE



Modul

Modul

uje

uje

receptor

receptor

y

y

ni

ni

k

k

ot

ot

y

y

n

n

owe

owe

ACh

ACh



substrat CYP2D6

substrat CYP2D6



aktywny

aktywny

m

m

etabolit

etabolit

Leki pobudzające
czynności poznawcze

Leki pobudzające
czynności poznawcze



Działania

Działania

niepożądane

niepożądane



Ta

Ta

k

k

r

r

y

y

n

n

a

a



Dyspeps

Dyspeps

j

j

a,

a,

anore

anore

ksj

ksj

a, ata

a, ata

ksj

ksj

a

a



Hepatoto

Hepatoto

ksycznoś

ksycznoś

ć

ć



Donepezil

Donepezil



Bezsenność

Bezsenność

,

,

ból i

ból i

zawroty głowy

zawroty głowy

,

,

kurcze mięśni,

kurcze mięśni,

zapalenie stawów

zapalenie stawów



Ri

Ri

w

w

ast

ast

y

y

gmin

gmin

a

a



Dyspeps

Dyspeps

j

j

a,

a,

anore

anore

ksj

ksj

a

a



Bóle i zawroty

Bóle i zawroty

głowy

głowy

,

,

bezsenność

bezsenność



Galantamin

Galantamin

a

a



Zawroty głowy

Zawroty głowy



Utrata masy

Utrata masy

ciała, ból brzucha

ciała, ból brzucha



Drżenie

Drżenie

Parasympatykomimet

yki

Parasympatykomimet

yki



To

To

ksyczność

ksyczność



Szczególnie ważne ze względu

Szczególnie ważne ze względu

na przypadkowe lub celowe

na przypadkowe lub celowe

(np. próby „s”)

(np. próby „s”)

zatrucia

zatrucia

Parasympatykomimet

yki

Parasympatykomimet

yki



Toksyczność estrów kwasu fosforowego

Toksyczność estrów kwasu fosforowego



Wysoka toksyczność

Wysoka toksyczność



Ostre objawy

Ostre objawy

–

–

są związane z

są związane z

działaniem na receptory

działaniem na receptory

mus

mus

k

k

ar

ar

y

y

n

n

owe

owe

,

,

ni

ni

k

k

ot

ot

y

y

n

n

owe i ośrodkowy układ

owe i ośrodkowy układ

nerwowy

nerwowy



Działanie na receptory muskarynowe

Działanie na receptory muskarynowe

(

(

układ przywspółczulne

układ przywspółczulne

) –

) –

skurcz oskrzeli i

skurcz oskrzeli i

wzrost wydzielania oskrzelowego

wzrost wydzielania oskrzelowego

,

,

potliwość

potliwość

,

,

kurcze mięśniowe

kurcze mięśniowe

,

,

zwężenie

zwężenie

źrenicy

źrenicy

, brady

, brady

k

k

ardia

ardia

Parasympatykomimet

yki

Parasympatykomimet

yki



Toksyczność estrów kwasu fosforowego

Toksyczność estrów kwasu fosforowego



Działanie na receptory nikotynowe

Działanie na receptory nikotynowe

(

(

zwojowe i płytki nerwowo-mięśniowej

zwojowe i płytki nerwowo-mięśniowej

) -

) -

nużliwość

nużliwość

,

,

osłabienie mięśniowe

osłabienie mięśniowe

(

(

zaburzenia oddychania

zaburzenia oddychania

),

),

drżenia pęczkowe

drżenia pęczkowe



Ośrodkowy układ n

Ośrodkowy układ n

er

er

wowy

wowy

-

-

lęk

lęk

,

,

ból głowy

ból głowy

,

,

splątanie

splątanie

,

,

niewydolność krążeniowa i

niewydolność krążeniowa i

oddechowa

oddechowa

(

(

spadek cisnienia

spadek cisnienia

)

)



Najczęstszą bezpośrednią przyczyną zgonu

Najczęstszą bezpośrednią przyczyną zgonu

jest

jest

porażenie mięśni oddechowych

porażenie mięśni oddechowych

Parasympatykomimet

yki

Parasympatykomimet

yki



Toksyczność estrów kwasu

Toksyczność estrów kwasu

fosforowego

fosforowego



Opóźnienie

Opóźnienie

efe

efe

k

k

t

t

u

u

neurotoksycznego

neurotoksycznego



Postępujące osłabienie dłoni i stóp

Postępujące osłabienie dłoni i stóp



„

„

Starzenie

Starzenie

"

"

f

f

os

os

f

f

oryl

oryl

owanego

owanego

enzym

enzym

u

u

– dealk

– dealk

ilacja

ilacja



Aktywność

Aktywność

AChE

AChE

powraca

powraca

po

po

zsyntetyzowaniu nowego enzymu

zsyntetyzowaniu nowego enzymu

Parasympatykomimet

yki

Parasympatykomimet

yki



Leczenie

Leczenie

–

–

specyficzne wobec zatrucia

specyficzne wobec zatrucia

estrami kwasu fosforowego

estrami kwasu fosforowego



Znajomość objawów jest kluczowa dla szybkiego

Znajomość objawów jest kluczowa dla szybkiego

rozpoznania i leczenia

rozpoznania i leczenia



Usunąć chorego z miejsca ekspozycji

Usunąć chorego z miejsca ekspozycji



atropin

atropin

a

a

, 2-4 mg IV –

, 2-4 mg IV –

powtarzać co

powtarzać co

5-10 minut

5-10 minut

do czasu wystąpienia objawów

do czasu wystąpienia objawów

atropiniz

atropiniz

acji

acji



2-PAM (p

2-PAM (p

i

i

r

r

y

y

d

d

y

y

n

n

o

o

-2-aldo

-2-aldo

ksym

ksym

chlor

chlor

ek metylu

ek metylu

;

;

pralido

pralido

ksy

ksy

m

m

, obidoksym

, obidoksym

), 1 g

), 1 g

powoli

powoli

IV

IV

do 10

do 10

doby od zatrucia

doby od zatrucia



reaktywacja

reaktywacja

enzym

enzym

u

u



De

De

k

k

ontamina

ontamina

cja

cja



Ew. sukcynylocholina – ZABEZPIECZENIE

Ew. sukcynylocholina – ZABEZPIECZENIE

ANESTEJOLOGICZNE!!!

ANESTEJOLOGICZNE!!!



Diazepam w razie drgawek

Diazepam w razie drgawek

Parasympatykolityki

Parasympatykolityki

Leki hamujące transmisję

Leki hamujące transmisję

cholinergiczną

cholinergiczną

:

:



Leki hamujące transport ACh do

Leki hamujące transport ACh do

neuronu

neuronu

:

:



hemicholin

hemicholin

a

a



hamuje

hamuje

transport

transport

cholin

cholin

y

y

do

do

neuron

neuron

u

u



 uwalniania ACh



Toksyna

Toksyna

botulin

botulin

owa

owa

(

(

zatrucie pokarmowe

zatrucie pokarmowe

)

)



Hamuje stymulowane przez przewodnictwo

Hamuje stymulowane przez przewodnictwo

nerwowe uwalnianie

nerwowe uwalnianie

acetylcholin

acetylcholin

y

y



Dystonie, zabiegi kosmetyczne, migrena

Dystonie, zabiegi kosmetyczne, migrena

Parasympatykolityki

Parasympatykolityki

Cholinolityki:

Cholinolityki:



Leki antymuskarynowe :



kompetycyjny blok receptorów

muskarynowych

(wysokie powinowactwo, bez

aktywności wewnętrznej)



blok receptorów muskarynowych
unerwianych przez pozazwojowe włókna
przywspółczulne



blok receptorów muskarynowych w
gruczołach potowych (pozazwojowe
współczulne)

Parasympatykolityki

Parasympatykolityki

Cholinolityki

Cholinolityki

:

:



Antagoniści receptorów
zwojowych:



Blokują receptory nikotynowe
współczulne i przywspółczulne
zwojów autonomicznych i
rdzenia nadnerczy

Parasympatykolityki

Parasympatykolityki

Cholinolityki

Cholinolityki

:

:



Antagoniści receptorów w
płytce nerwowo-mięśniowej:

(kurara)



hamują receptory nikotynowe w
płytce nerwowo-mięśniowej
mięśni poprzecznie
prążkowanych

Cholinolityki

Cholinolityki



Alkaloidy:



atropina w pokrzyk wilcza jagoda (Atropa Belladonnae)



skopolamina w bieluń dziędzierzawa (Datura stramonium)



hioscjamina – lulek czarny (Hyoscyamus niger) i lulecznica

kraińska (Scopolia carniolica)



Pochodne syntetyczne: homatropina, tropikamid,

butylobromek skopolaminy, metyloatropina, oksyfenonium,

oksyfencyklimina



Kompetycyjni antagoniści acetylocholiny i innych

agonistów receptora muskarynowego



Zwykle niewielki efekt lub jego brak na receptory nikotynowe



Nie wszystkie receptory muskarynowe są jednakowo

wrażliwe na wszystkie leki



Selektywne inhibitory receptorów:



M1: pirenzepina, telenzepina



M3: bromek ipratropium

Właściwości

farmakologiczne

Właściwości

farmakologiczne

Gruczoły ślinowe



wysoce wrażliwe: suchość w
ustach, trudności z połykaniem
i mówieniem w małych
dawkach



zupełnie znoszą wydzielanie
stymulowane przez układ
przywspółczulny

Właściwości

farmakologiczne

Właściwości

farmakologiczne

Gruczoły potowe



Unerwienie przez układ
współczulny, ale cholinergiczne!



wysoce wrażliwe, ciepła i sucha
skóra, wzrost temperatury ciała

(w

dawkach toksycznych)



“gorączka atropinowa” może
wystąpić u niemowląt

(temperatura

może osiągnąć 43C)

Właściwości

farmakologiczne

Właściwości

farmakologiczne

oko



tęczówka - poszerzenie
źrenicy



mydriasis, światłowstręt



Hamuje działanie ACh na
mięsień rzęskowy

Właściwości

farmakologiczne

Właściwości

farmakologiczne

oko



Mięsień rzęskowy - relaksacja



Porażenie akomodacji (cykloplegia)



Źrenica ustawiona na patrzenie w dal

(bliskie obiekty zamazane)



Utrata prawidłowej reakcji na światło



Niewielki lub brak efektu na

ciśnienie śródgałkowe, poza jaskrą z

wąskim kątem przesączania



Zwiększenie oporu przy przesączaniu

Właściwości

farmakologiczne

Właściwości

farmakologiczne

Układ sercowo-naczyniowy



serce

(głównie na czynność serca)



małe dawki – zwolnienie czynności ze
względu na ośrodkowe pobudzenie
nerwu błędnego

( 4-8/min)



Rzadko jest to znaczący efekt



wysokie dawki - tachykardia hamujący
efekt na węzeł zatokowo-przedsionkowy



Wyraźniejszy u młodych dorosłych -  35-

40/min w spoczynku

Właściwości

farmakologiczne

Właściwości

farmakologiczne

Układ sercowo-naczyniowy



krążenie



Zwykle jedynie toksyczne dawki

powodują poszerzenie naczyń

skórnych



Zaczerwienienie skóry



Przeciwdziałają poszerzeniu naczyń

obwodowych i nagłym spadkom

ciśnienia po estrach choliny

Właściwości

farmakologiczne

Właściwości

farmakologiczne

Układ sercowo-

naczyniowy



krążenie



Niewielki efekt przy podawaniu
samego leku



brak cholinergicznego
unerwienia naczyń

Właściwości

farmakologiczne

Właściwości

farmakologiczne

Układ oddechowy



Hamowanie wydzielania nosa, gardła
i oskrzeli – wysuszanie błon
śluzowych układu oddechowego.



Poszerzenie oskrzeli



Rozkurcz mięśni gładkich



Wzrost pojemności zalegającej –
prowadzi to do pobudzenia czynności
oddechowej

Właściwości

farmakologiczne

Właściwości

farmakologiczne

Przewód pokarmowy



zmniejszenie wydzielania
żołądkowego



Zmniejszona objętość i całkowite
wydzielanie kwasu solnego



Zwykle tylko w dużych dawkach (suchość w
ustach, itp)



hamowanie perystaltyki



Tylko przy stosunkowo dużych dawkach

Właściwości

farmakologiczne

Właściwości

farmakologiczne

Układ moczowy



Zatrzymanie moczu



rozkurcz mięśnia wypieracza



Rozkurcz mięśniówki
moczowodów

Właściwości

farmakologiczne

Właściwości

farmakologiczne

Ośrodkowy układ nerwowy



Osłabienie koncentracji i pamięci



Senność i uspokojenie



pobudzenie



niezborność



halucynacje



śpiączka

Zatrucie substancjami

antymuskarynowymi

Zatrucie substancjami

antymuskarynowymi



Najczęściej alkaloidy belladonnae



Niemowlęta i małe dzieci

najczęściej



Mogą być śmiertelne



Depresja oddechowa i/lub krążeniowa



10 mg lub mniej może być śmiertelne

u dzieci



diagnoza zatrucia poprzez podanie

inhibitora AChE

Inne leki o

właściwościach

antymuskarynowych

Inne leki o

właściwościach

antymuskarynowych



Leki przeciwhistaminowe



Leki przeciwdepresyjne
(trójcykliczne)



neuroleptyki
(chlorpromazyna)



Leki przeciwparkinsonowskie
(np. benztropina)

Syntetyczne

pochodne alkaloidów

belladonna

Syntetyczne

pochodne alkaloidów

belladonna

Zawierające azot czwartorzędowy



Są słabo wchłaniane z przewodu
pokarmowego



Nie przechodzą przez barierę krew-mózg



Większe powinowactwo do receptorów
nikotynowych od pochodnych
trzeciorzędowych

Wskazania

Wskazania

Premedykacja (atropina i

skopolamina)



hamowanie nadmiernego ślinienia i

wydzielania w drogach oddechowych

(atropina)



Często podawana przed znieczuleniem

ogólnym w celu zmniejszenia odruchu

kaszlowego, krztuszenia i nadmiernego

wydzielania oskrzelowego



Poszerzenie oskrzeli



Zwiększenie wentylacji płucnej



Działają nasennie i powodują niepamięć

Wskazania

Wskazania

Resuscytacja krążeniowo -

oddechowa



Bradykardia z niskim
ciśnieniem i niedotlenieniem

Wskazania

Wskazania

Okulistyka



Miejscowe podanie



aby uniknąć działań ogólnych



Poszerzenie źrenicy (homatropina,

tropikamid)



diagnostyka



cykloplegia



Diagnostyka – pomiar wskaźnika refrakcji



Przeciwwskazane w jaskrze z wąskim

kątem przesączania

Wskazania

Wskazania

Przewód pokarmowy



Wrzód żołądka (pirenzepina –

b. rzadko)



Inne leki skuteczniejsze



Stany skurczowe jelit



Największa skuteczność, jeśli
wynika z nadmiernego
pobudzenia przywspółczulnego

Wskazania

Wskazania

Działanie na OUN



Zespół parkinsonowski po

neuroleptykach (benztropina)



Zwłaszcza pochodnych fenotiazyny i

butyrofenonu



Lewodopa jest lekiem z wyboru w

chorobie Parkinsona



Lewodopa nie może być stosowana w

zespole parkinsonowskim po

neuroleptykach



Amantadyna

Wskazania

Wskazania

Działanie na OUN



choroba lokomocyjna (skopolamina)



Jeden z pierwszych leków



W plastrach – niedostępna w Polsce



Sedacja w położnictwie



sedacja, uspokojenie i niepamięć



W wielu lekach OTC ze względu na
właściwości nasenne

Wskazania

Wskazania

Układ oddechowy



zahamowanie wydzielania górnego

i dolnego odcinka przewodu

pokarmowego



W wielu mikstrach na

przeziębienie OTC (atropina i

skopolamina)



W celu objawowego leczenia kataru



Nie skraca przebiegu choroby

Wskazania

Wskazania

Działanie rozkurczowe



Zaburzenia czynności
pęcherza moczowego



Chlorowodorek oksybutynina



Tolterodyna – mniej działań
niepożądanych ośrodkowych

Wskazania

Wskazania

Inne wskazania



Zatrucie inhibitorami
cholinesterazy i grzybami



atropina w dużych dawkach



Bradykardia zatokowa

Preparaty złożone

Preparaty złożone



Tolargin (atropina, metamizol i

Tolargin (atropina, metamizol i

papaweryna)

papaweryna)



Alax (wyciąg z kory kruszyny, korzenia

Alax (wyciąg z kory kruszyny, korzenia

lukrecji i alkaloidów pokrzyku)

lukrecji i alkaloidów pokrzyku)



Belergot (alkaloidy pokrzyku i

Belergot (alkaloidy pokrzyku i

ergotamina)

ergotamina)



Reasec (difenoksylat i atropina)

Reasec (difenoksylat i atropina)



Scopolan compositum (butylobromek

Scopolan compositum (butylobromek

skopolaminy i metamizol)

skopolaminy i metamizol)



Vegantalgin H (butylobromek

Vegantalgin H (butylobromek

skopolaminy i paracetamol)

skopolaminy i paracetamol)

Inne leki o działaniu
cholinolitycznym

Inne leki o działaniu
cholinolitycznym



Amantadyna

Amantadyna



Trójpierścieniowe leki

Trójpierścieniowe leki

przeciwdepresyjne

przeciwdepresyjne



Neuroleptyki

Neuroleptyki



Antyarytmiczne (disopiramid,

Antyarytmiczne (disopiramid,

prokainamid, chinidyna)

prokainamid, chinidyna)



Leki przeciwhistaminowe I

Leki przeciwhistaminowe I

generacji

generacji



Fluwoksamina (SSRI)

Fluwoksamina (SSRI)

LEKI UKŁADU

WSPÓŁCZULNEGO

LEKI UKŁADU

WSPÓŁCZULNEGO

Receptory
adrenergiczne



alpha 1

alpha 1



Skurcz mięśni gładkich naczyń

Skurcz mięśni gładkich naczyń



Skurcz mięśnia zwieracza źrenicy

Skurcz mięśnia zwieracza źrenicy



beta 1

beta 1



Chronotropowo i inotropowo

Chronotropowo i inotropowo

dodatnio

dodatnio



Wydzielanie reniny przez zatokę

Wydzielanie reniny przez zatokę

szyjną

szyjną

Receptory
adrenergiczne



Al

Al

ph

ph

a 2

a 2



OUN

OUN

–

–

obniżenie odpowiedzi współczulnej

obniżenie odpowiedzi współczulnej



Receptory presynaptyczne – zmniejszenie

Receptory presynaptyczne – zmniejszenie

transmisji adrenergicznej

transmisji adrenergicznej



Niewielki skurcz mięśniówki gładkiej

Niewielki skurcz mięśniówki gładkiej



Beta 2

Beta 2



Rozkurcz mięśni oskrzeli

Rozkurcz mięśni oskrzeli



Rozkurcz mięśni poprzecznie

Rozkurcz mięśni poprzecznie

prążkowanych

prążkowanych



Rozkurcz mięśni gładkich moczowodów

Rozkurcz mięśni gładkich moczowodów

Sympatykolityki
działające
przedzwojowo

Sympatykolityki
działające
przedzwojowo



Stosowane rzadko:

Stosowane rzadko:



Trimetafan: przełomy

Trimetafan: przełomy

nadciśnieniowe

nadciśnieniowe



Mekylamina: zmniejszenie napięcia

Mekylamina: zmniejszenie napięcia

mięśnia wypieracza pęcherza

mięśnia wypieracza pęcherza

moczowego

moczowego



Działania niepożądane związane

Działania niepożądane związane

z działaniem na układ

z działaniem na układ

przywspółczulny

przywspółczulny

Selektywność
adrenomimetyków

Agoni

Agoni

ści

ści

Receptor

Receptor

y

y

f

f

enyle

enyle

f

f

r

r

y

y

n

n

a

a





1

1

















nor

nor

adrenalina

adrenalina





1

1

=

=

































adrenalina

adrenalina





1

1

=

=





 

 





















isopr

isopr

enalina

enalina





















albuterol

albuterol





















dopamin

dopamin

a

a

D

D

1

1

= D

= D

2

2





Adrenomimetyki

Adrenomimetyki

Adrenalina



Zwęża większość naczyń

Zwęża większość naczyń

–

–

pobudzenie

pobudzenie







w

w

małych

małych

dawkach

dawkach

rozkurcza naczynia

rozkurcza naczynia

mięśni poprzecznie prążkowanych

mięśni poprzecznie prążkowanych

–

–

pobudzenie

pobudzenie





2

2



w

w

dużych

dużych

dawkach

dawkach

kurczy naczynia

kurczy naczynia

mięśni

mięśni

poprzecznie prążkowanych

poprzecznie prążkowanych

–

–

pobudzenie

pobudzenie











Rozkurcz mięśni oskrzeli

Rozkurcz mięśni oskrzeli

–

–

pobuzenie

pobuzenie





2

2



Działanie na HR i RR zależne od dawki

Działanie na HR i RR zależne od dawki

Adrenalina



wy

wy

łą

łą

cznie pozajelitowo, doustnie rozk

cznie pozajelitowo, doustnie rozk

ł

ł

ada

ada

si

si

ę

ę

w przewodzie pokarmowym oraz

w przewodzie pokarmowym oraz

w

w

ą

ą

trobie

trobie



podskórnie

podskórnie

- wch

- wch

ł

ł

anianie powolne ze wzgl

anianie powolne ze wzgl

ę

ę

du na

du na

miejscowy skurcz naczy

miejscowy skurcz naczy

ń

ń

krwiono

krwiono

ś

ś

nych;

nych;

roztwory 1:1000 i 1:10000; dawka sc. - 0.3-0.5

roztwory 1:1000 i 1:10000; dawka sc. - 0.3-0.5

mg

mg



d

d

omi

omi

ęś

ęś

niowo

niowo



dotchawiczo

dotchawiczo

- dzia

- dzia

ł

ł

anie systemowe - nie

anie systemowe - nie

ograniczone do drzewa oskrzelowego, roztwory

ograniczone do drzewa oskrzelowego, roztwory

1:100

1:100



d

d

o

o

ż

ż

ylnie

ylnie

Adrenalina



działania niepożądane:



pobudzenie psychiczne, niepokój oraz
drżenie kończyn,



znaczne pobudzenie czynności serca 

niewydolność wieńcowa z bólami
zamostkowymi



obrzęk płuc na skutek skierowania krwi do
płucnego łożyska naczyniowego i wzrostu
ciśnienia



Przeciwwskazania:



Tętniaki mózgu i aorty

Noradrenalina



Zwęża naczynia

Zwęża naczynia

–

–

pobudzenie

pobudzenie







Działanie na serce zależy od dawki

Działanie na serce zależy od dawki



niskie

niskie

dawki

dawki

:

:



przyspieszenie

przyspieszenie

HR

HR



zwężenie

zwężenie



wysokie

wysokie

dawki

dawki

:

:



Odruchowe

Odruchowe

zwolnienie

zwolnienie

HR

HR



Dodatni efekt inotropowy

Dodatni efekt inotropowy



zwiększa

zwiększa

RR

RR

Noradrenalina



dzia

dzia

ł

ł

a tylko po podaniu pozajelitowym

a tylko po podaniu pozajelitowym



w przewodzie pokarmowym ulega rozk

w przewodzie pokarmowym ulega rozk

ł

ł

adowi

adowi



działanie natychmiastowe i krótkotrwałe ok

działanie natychmiastowe i krótkotrwałe ok

.

.

2-5 min.

2-5 min.



szybk

szybk

a

a

biotransformacj

biotransformacj

a

a



stosowana niekiedy jako dodatek do leków

stosowana niekiedy jako dodatek do leków

miejscowo znieczulaj

miejscowo znieczulaj

ą

ą

cych

cych



kurcz

kurcz

ą

ą

c naczynia zwalnia uwalnianie leku miejscowo

c naczynia zwalnia uwalnianie leku miejscowo

znieczulaj

znieczulaj

ą

ą

cego

cego



nie

nie

stosowa

stosowa

ć

ć

w dystalne cz

w dystalne cz

ęś

ęś

ci cia

ci cia

ł

ł

a ze wzgl

a ze wzgl

ę

ę

du na

du na

mo

mo

ż

ż

liwo

liwo

ść

ść

skurczu naczy

skurczu naczy

ń

ń

i martwic

i martwic

y

y



działania niepożądane

działania niepożądane

:

:



wzrost ciśnienia

wzrost ciśnienia



znaczne pobudzenie czynności serca

znaczne pobudzenie czynności serca

,

,

tachykardi

tachykardi

a

a

,

,

zaburze

zaburze

nia

nia

rytmu do migotania komór włącznie,

rytmu do migotania komór włącznie,

najczęściej po podaniu dożylnym.

najczęściej po podaniu dożylnym.

Dopamina



DA

DA

może działać na receptory

może działać na receptory

adrenergiczne

adrenergiczne



Istnieją specyficzne receptory DA

Istnieją specyficzne receptory DA



Mózg

Mózg



Naczynia nerek i jelit

Naczynia nerek i jelit



Kilka podtypów

Kilka podtypów



Wskazania:

Wskazania:



Wstrząs kardiogenny i hipowolemiczny

Wstrząs kardiogenny i hipowolemiczny



Nie zmniejsza przepływu przez nerki!

Nie zmniejsza przepływu przez nerki!



Dopexamina – syntetyczna pochodna o

Dopexamina – syntetyczna pochodna o

silnym działaniu na receptory beta2

silnym działaniu na receptory beta2

Dobutamina

Dobutamina



silniej niż DA działa na 

1

, słabo na 

1



na serce działa silniej inotropowo niż

dromotropowo (ostrożnie w migotaniu

przedsionków!), minimalnie zmienia HR



zapotrzebowanie serca na tlen jest mniejsze,

niż po innych sympatykomimetykach,

dlatego chętniej jest stosowana w niektórych

postaciach wstrząsu np. kardiogennym.



Możliwe jest równoczesne stosowanie

dopaminy i dobutaminy, aby efektywniej

zwiększyć pracę serca, podnieść ciśnienie

tętnicze i zachować przepływ przez nerki.

Leki beta-
adrenomimetyczne
nieselektywne

Leki beta-
adrenomimetyczne
nieselektywne

Isoprenalina















i

i













agonist

agonist

a

a



działa

działa

chronotrop

chronotrop

owo

owo

i

i

inotrop

inotrop

owo

owo

dodatnio

dodatnio



Rozkurcz naczyń w mięśniach poprzecznie

Rozkurcz naczyń w mięśniach poprzecznie

prążkowanych

prążkowanych



Spadek ciśnienia rozkurczowego

Spadek ciśnienia rozkurczowego



Odruchowe zwiększenie działania na serce

Odruchowe zwiększenie działania na serce



Rozkurcza mięśnie gładkie oskrzeli

Rozkurcza mięśnie gładkie oskrzeli



W

W

chłania się dobrze po podaniu

chłania się dobrze po podaniu

pozajelitowym i wziewnym; zastosowana

pozajelitowym i wziewnym; zastosowana

doustnie lub podjęzykowo wchłania się

doustnie lub podjęzykowo wchłania się

nierównomiernie i siłę jej działania trudno

nierównomiernie i siłę jej działania trudno

przewidzieć

przewidzieć

Isoprenalina



T

T

½

½

= 2.5 h.

= 2.5 h.



działania niepożądane:

działania niepożądane:



kołatanie serca

kołatanie serca



zaburzenia rytmu - nie stosować w niewydolności

zaburzenia rytmu - nie stosować w niewydolności

wieńcowej, nadczynności tarczycy oraz zwiększonej

wieńcowej, nadczynności tarczycy oraz zwiększonej

pobudliwości serca

pobudliwości serca



bóle głowy

bóle głowy



bóle zamostkowe

bóle zamostkowe



Nudności

Nudności



drżenia kończyn.

drżenia kończyn.



najczęściej po podaniu pozajelitowym, u osób szczególnie

najczęściej po podaniu pozajelitowym, u osób szczególnie

wrażliwych, bądź po przedawkowaniu leku w inhalacji.

wrażliwych, bądź po przedawkowaniu leku w inhalacji.



W

W

skazania: blok serca, bradykardia (działa

skazania: blok serca, bradykardia (działa

dromotropowo dodatnio)

dromotropowo dodatnio)

Orciprenalina

Orciprenalina



działa silniej na

działa silniej na





2

2

niż na

niż na





1

1



można ją stosować doustnie (działanie

można ją stosować doustnie (działanie

opóźnione i przedłużone do 3-4 godzin)

opóźnione i przedłużone do 3-4 godzin)

oraz pozajelitowo:

oraz pozajelitowo:



we wstrzyknięciach w celu pobudzenia serca

we wstrzyknięciach w celu pobudzenia serca

po operacjach na sercu oraz w blokach serca

po operacjach na sercu oraz w blokach serca



wziewnie w dychawicy oskrzelowej,

wziewnie w dychawicy oskrzelowej,

lepiej jednak stosować selektywne

lepiej jednak stosować selektywne





2

2

-

-

mimetyki.

mimetyki.



działa nieco dłużej niż izoproterenol – T

działa nieco dłużej niż izoproterenol – T

½

½

= 6 h.

= 6 h.

Sympatykomimetyki

Sympatykomimetyki

Efedryna



Uzyskiwana z roślin

Uzyskiwana z roślin

(Ma-huang)

(Ma-huang)



Amina pośrednia

Amina pośrednia



Nasila uwalnianie NA

Nasila uwalnianie NA



Może dojść do tachyfilaksji

Może dojść do tachyfilaksji



Dobrze wchłania się z przewodu

Dobrze wchłania się z przewodu

pokarmowego

pokarmowego



Działa 3-6 godz.

Działa 3-6 godz.



Przypisuje się bezpośrednie pobudzające

Przypisuje się bezpośrednie pobudzające

działanie na

działanie na

receptor

receptor

y

y

a

a

i

i

b

b



Dobrze przenika i pobudza OUN

Dobrze przenika i pobudza OUN

Efedryna



działania niepożądane

działania niepożądane

:

:



kołatanie serca, czasem bóle wieńcowe (

kołatanie serca, czasem bóle wieńcowe (





1

1

) - ostrożnie u

) - ostrożnie u

chorych z niewydolnością wieńcową i NT

chorych z niewydolnością wieńcową i NT



pobudzenie OUN z niepokojem i bezsennością a nawet

pobudzenie OUN z niepokojem i bezsennością a nawet

drgawkami.

drgawkami.



wskazania:

wskazania:



obrzęk błon śluzowych (blokada nosa i ucha)

obrzęk błon śluzowych (blokada nosa i ucha)



w przeziębieniach, choć jej stosowanie jest uzasadnione

w przeziębieniach, choć jej stosowanie jest uzasadnione

tylko wtedy, gdy konieczne jest zniesienie blokady nosa

tylko wtedy, gdy konieczne jest zniesienie blokady nosa

(często jako składnik preparatów złożonych, chociaż

(często jako składnik preparatów złożonych, chociaż

celowe jest jej stosowanie samodzielne)

celowe jest jej stosowanie samodzielne)



może być stosowana w idiopatycznych ortostatycznych

może być stosowana w idiopatycznych ortostatycznych

spadkach ciśnienia tętniczego i

spadkach ciśnienia tętniczego i

innych stanach

innych stanach

hipotensyjnych

hipotensyjnych

Pseudoefedryna

Pseudoefedryna



prawoskrętny izomer efedryny



podobnie działa na błony śluzowe nosa



słabiej pobudza układ sercowo - naczyniowy



gorzej penetruje do OUN i powoduje mniej działań

niepożądanych (mimo to ostrożnie u starszych osób);



preferowana zamiast efedryny.



wyłącznie doustnie, często w preparatach złożonych



działa ok. 4-6h



wydalana przez nerki w 80 %, alkalizacja moczu

zwalnia wydalanie i przedłuża działanie leku.



wskazania:



doraźnie celem zmniejszenia obrzęku błon śluzowych;



korzystne stosowanie preparatów o przedłużonym

działaniu

Amfetamina



Pobudza wydzielanie NA

Pobudza wydzielanie NA



Dobre wchłanianie z przewodu pokarmowego

Dobre wchłanianie z przewodu pokarmowego



Pobudza OUN

Pobudza OUN



Obwodowe działanie przez wydzielanie amin

Obwodowe działanie przez wydzielanie amin

katecholowych

katecholowych



deksamfetamina

deksamfetamina

–

–

izomer prawoskrętny silniej pobudza OUN

izomer prawoskrętny silniej pobudza OUN

i tenże izomer był stosowany w leczeniu narkolepsji i zespołu

i tenże izomer był stosowany w leczeniu narkolepsji i zespołu

hiperkinetycznego u dzieci; hamuje apetyt pobudz

hiperkinetycznego u dzieci; hamuje apetyt pobudz

ając

ając

ośrod

ośrod

e

e

k

k

głodu

głodu

w podwzgórzu i nieznaczni

w podwzgórzu i nieznaczni

e

e

wzmaga

wzmaga

metabolizm, była stosowana w leczeniu otyłości, co było

metabolizm, była stosowana w leczeniu otyłości, co było

nieracjonalne nie tylko ze względu na możliwość

nieracjonalne nie tylko ze względu na możliwość

nadużywania, ale także z powodu szybkiego (kilka tygodni)

nadużywania, ale także z powodu szybkiego (kilka tygodni)

rozwoju tolerancji na działanie hamujące apetyt

rozwoju tolerancji na działanie hamujące apetyt



pochodne: fenfluramina, mazindol były stosowane w leczeniu

pochodne: fenfluramina, mazindol były stosowane w leczeniu

otyłości, ale ze względu na działania niepożądane.

otyłości, ale ze względu na działania niepożądane.

(fenfluramina i deksfenfluramina - uszkodzenia

(fenfluramina i deksfenfluramina - uszkodzenia

serotoninopochodne zastawek serca i nadciśnienie płucne)

serotoninopochodne zastawek serca i nadciśnienie płucne)

Amfetamina



działania niepożądane:

działania niepożądane:



zależność psychiczna

zależność psychiczna



psychoza toksyczna

psychoza toksyczna



depresja, niepokój, bezsenność

depresja, niepokój, bezsenność



tachykardia, nadciśnienie

tachykardia, nadciśnienie



rozszerzenie źrenic, suchość w jamie ustnej

rozszerzenie źrenic, suchość w jamie ustnej



nie należy jej podawać razem z iMAO lub

nie należy jej podawać razem z iMAO lub

guanetydyną (zwiększają pozakomórkowe stężenie

guanetydyną (zwiększają pozakomórkowe stężenie

NA).

NA).



Leczenie zatrucia amfetaminą

Leczenie zatrucia amfetaminą



zakwaszenie moczu przez podanie chlorku

zakwaszenie moczu przez podanie chlorku

amonowego oraz podanie chlorpromazyny, która znosi

amonowego oraz podanie chlorpromazyny, która znosi

działania ośrodkowe, ponieważ jest

działania ośrodkowe, ponieważ jest





- adrenolitykiem.

- adrenolitykiem.

Tyramina



Pobudza uwalnianie NA

Pobudza uwalnianie NA



W f

W f

erment

erment

ujących

ujących

pokarmach

pokarmach

(

(

np

np

.

.

win

win

o

o

,

,

piwo, ser

piwo, ser

)

)



Zwykle metabolizowana przez

Zwykle metabolizowana przez

MAO

MAO



Może dojść do przełomu

Może dojść do przełomu

nadciśnieniowego u chorych

nadciśnieniowego u chorych

stosujących inhibitory MAO

stosujących inhibitory MAO

Kokaina



Szybko penetruje do OUN

Szybko penetruje do OUN



Podobnie do

Podobnie do

am

am

f

f

etamin

etamin

y

y



Działa krócej

Działa krócej



Silniej niż a

Silniej niż a

m

m

f

f

etamin

etamin

y

y



Hamuje wychwyt zwrotny

Hamuje wychwyt zwrotny

N

N

A

A



Obwodowe działanie

Obwodowe działanie

sympatykomimetyczne

sympatykomimetyczne



palona

palona

,

,

wdychana

wdychana

i

i

wstrzykiwana

wstrzykiwana

dla

dla

szybkiego początku działania

szybkiego początku działania



Silnie miejscowo kurczy naczynia

Silnie miejscowo kurczy naczynia