Rachunek

Rachunek

porównawczy

porównawczy

kosztów

kosztów

jako narzędzie

jako narzędzie

budżetowania

budżetowania

Wykład 18.05.2007 rok

Wykład 18.05.2007 rok

Opracowała: Ewa Pastor

Opracowała: Ewa Pastor

Do celów budżetowania zastosowano dwie

Do celów budżetowania zastosowano dwie

podstawowe klasyfikacje kosztów:

podstawowe klasyfikacje kosztów:

działalności jednostki gospodarczej.

działalności jednostki gospodarczej.

Pierwszy i najistotniejszy podział dotyczy rozgraniczenia

Pierwszy i najistotniejszy podział dotyczy rozgraniczenia

kosztów zmiennych i stałych.

kosztów zmiennych i stałych.

Identyfikacja kosztów zmiennych produkcji oraz kosztów

Identyfikacja kosztów zmiennych produkcji oraz kosztów

stałych utrzymania struktury firmy została

stałych utrzymania struktury firmy została

przeprowadzona metodą analizy technologicznej, którą

przeprowadzona metodą analizy technologicznej, którą

zarówno w literaturze, jak i praktyce uważa się za

zarówno w literaturze, jak i praktyce uważa się za

najlepszą.

najlepszą.

Ogólnie rzecz biorąc, polega ona na rozpatrzeniu

Ogólnie rzecz biorąc, polega ona na rozpatrzeniu

zaangażowania poszczególnych rodzajów kosztów w

zaangażowania poszczególnych rodzajów kosztów w

każdym produkcie z osobna z punktu widzenia

każdym produkcie z osobna z punktu widzenia

wymogów technologii produkcji.

wymogów technologii produkcji.

W metodzie tej nie szuka się zależności statyczno-

W metodzie tej nie szuka się zależności statyczno-

matematycznych pomiędzy rozmiarami produkcji i

matematycznych pomiędzy rozmiarami produkcji i

kosztami.

kosztami.

CD.

CD.

Chodzi natomiast o uzyskanie wiedzy

Chodzi natomiast o uzyskanie wiedzy

na temat typowych pozycji kosztowych, które

na temat typowych pozycji kosztowych, które

w normalnych warunkach technologiczno-

w normalnych warunkach technologiczno-

organizacyjnych stanowią o istocie

organizacyjnych stanowią o istocie

wytwarzanego produktu.

wytwarzanego produktu.

Przypadek!!

Przypadek!!

W omawianym przypadku wyniki tej metody

W omawianym przypadku wyniki tej metody

uznano za wystarczająco dokładne do celów

uznano za wystarczająco dokładne do celów

budżetowania i kontroli kosztów.

budżetowania i kontroli kosztów.

Rachunek porównawczy kosztów

Rachunek porównawczy kosztów

opracowany został na przykładzie

opracowany został na przykładzie

produkcji poligraficznej.

produkcji poligraficznej.

Do kosztów zmiennych produkcji poligraficznej

Do kosztów zmiennych produkcji poligraficznej

zakwalifikowano następujące

zakwalifikowano następujące

pozycje kosztów:

pozycje kosztów:

1. Zużycie materiałów:

1. Zużycie materiałów:



papier,

papier,



lakiery,

lakiery,



płyty offsetowe,

płyty offsetowe,



farby drukarskie,

farby drukarskie,



kleje,

kleje,



filmy i folie,

filmy i folie,



odczynniki i materiały chemiczne,

odczynniki i materiały chemiczne,



pozostałe materiały.

pozostałe materiały.



2. Usługi obce:

2. Usługi obce:



technologiczne,

technologiczne,



transport obcy wyrobów gotowych.

transport obcy wyrobów gotowych.

Dalsza analiza:

Dalsza analiza:

3. Płaca bezpośrednia z narzutami:

3. Płaca bezpośrednia z narzutami:



umowa-zlecenie,

umowa-zlecenie,



nadgodziny.

nadgodziny.

4.Przeprowadzone badania technologiczne jednoznacznie

4.Przeprowadzone badania technologiczne jednoznacznie

wykazały, że media

wykazały, że media



energetyczne, czyli:

energetyczne, czyli:



energia elektryczna,

energia elektryczna,



energia cieplna,

energia cieplna,



gaz ziemny,

gaz ziemny,



woda, są typowymi kosztami mieszanymi.

woda, są typowymi kosztami mieszanymi.



Zaistniał więc problem rozdziału części zmiennej od części

Zaistniał więc problem rozdziału części zmiennej od części

stałej w odniesieniu do tych kosztów.

stałej w odniesieniu do tych kosztów.



Wyjątek stanowił gaz ziemny zużywany przez maszynę

Wyjątek stanowił gaz ziemny zużywany przez maszynę

zainstalowaną w dziale PC.

zainstalowaną w dziale PC.

Drugi, ważny od strony planowania i kontroli, podział kosztów

Drugi, ważny od strony planowania i kontroli, podział kosztów

przebiega

przebiega

na płaszczyźnie ich przyporządkowania merytorycznego do

na płaszczyźnie ich przyporządkowania merytorycznego do

następujących

następujących

trzech grup:

trzech grup:



kosztów rzeczowych,

kosztów rzeczowych,



kosztów kalkulacyjnych

kosztów kalkulacyjnych



Kosztów osobowych

Kosztów osobowych

Do kosztów osobowych zaliczamy wszystkie pozycje

Do kosztów osobowych zaliczamy wszystkie pozycje

związane z wynagrodzeniami osób zatrudnionych, czyli:

związane z wynagrodzeniami osób zatrudnionych, czyli:



wynagrodzenie brutto osobowe,

wynagrodzenie brutto osobowe,



wynagrodzenie brutto bezosobowe,

wynagrodzenie brutto bezosobowe,



narzuty na wynagrodzenia osobowe i bezosobowe

narzuty na wynagrodzenia osobowe i bezosobowe

obciążające

obciążające



pracodawcę,

pracodawcę,



nagrody jubileuszowe,

nagrody jubileuszowe,



premie.

premie.

Koszty rzeczowe

Koszty rzeczowe

Koszty rzeczowe zawierają pozycje związane

Koszty rzeczowe zawierają pozycje związane

z materialnymi wydatkami danego

z materialnymi wydatkami danego

centrum odpowiedzialności:

centrum odpowiedzialności:

1. materiały bezpośrednie,

1. materiały bezpośrednie,

2. materiały pośrednie,

2. materiały pośrednie,

3. materiały na cele biurowe,

3. materiały na cele biurowe,

4. koszt mediów energetycznych,

4. koszt mediów energetycznych,

5. usługi obce transportu,

5. usługi obce transportu,

6. podatki od nieruchomości,

6. podatki od nieruchomości,

CD.

CD.

7. opłaty administracyjne,

7. opłaty administracyjne,

8. VAT naliczany, niepodlegający odliczeniu,

8. VAT naliczany, niepodlegający odliczeniu,

9. świadczenia na rzecz pracowników,

9. świadczenia na rzecz pracowników,

10. ubezpieczenia majątkowe,

10. ubezpieczenia majątkowe,

11. ubezpieczenia osobowe,

11. ubezpieczenia osobowe,

12. reklama,

12. reklama,

13. podróże służbowe,

13. podróże służbowe,

14. leasing operacyjny.

14. leasing operacyjny.

Do kosztów rzeczowych generalnie nie zalicza się

Do kosztów rzeczowych generalnie nie zalicza się

amortyzacji majątku, która znajduje swoje

amortyzacji majątku, która znajduje swoje

miejsce w kosztach kalkulacyjnych.

miejsce w kosztach kalkulacyjnych.

Grupa kosztów kalkulacyjnych jest specyficznym elementem

Grupa kosztów kalkulacyjnych jest specyficznym elementem

budżetowania.

budżetowania.

Koszty kalkulacyjne należy rozumieć jako „koszty przeliczone” lub

Koszty kalkulacyjne należy rozumieć jako „koszty przeliczone” lub

„koszty

„koszty

przekalkulowane”.

przekalkulowane”.

W grupie kosztów kalkulacyjnych można

W grupie kosztów kalkulacyjnych można

wyróżnić następujące podgrupy kosztów:

wyróżnić następujące podgrupy kosztów:



1. koszty kalkulacyjne zmienne,

1. koszty kalkulacyjne zmienne,



2. koszty kalkulacyjne amortyzacyjne,

2. koszty kalkulacyjne amortyzacyjne,



3. koszty kalkulacyjne świadczeń

3. koszty kalkulacyjne świadczeń

wewnętrznych,

wewnętrznych,



4. koszty kalkulacyjne infrastrukturalne,

4. koszty kalkulacyjne infrastrukturalne,



5. koszty kalkulacyjne rozszerzenia

5. koszty kalkulacyjne rozszerzenia

zakresu.

zakresu.

Podsumowanie

Podsumowanie

Podsumowując powyższe rozważania, należy stwierdzić, iż

Podsumowując powyższe rozważania, należy stwierdzić, iż

rachunek porównawczy kosztów jest często

rachunek porównawczy kosztów jest często

wykorzystywany w procesie podejmowania decyzji

wykorzystywany w procesie podejmowania decyzji

inwestycyjnych, zwłaszcza o charakterze odtworzeniowo

inwestycyjnych, zwłaszcza o charakterze odtworzeniowo

-modernizacyjnym.

-modernizacyjnym.

Zwykle jest narzędziem wyboru najlepszego wariantu

Zwykle jest narzędziem wyboru najlepszego wariantu

spośród rozpatrywanych wariantów realnych,

spośród rozpatrywanych wariantów realnych,

cechujących się identycznymi korzyściami, lecz

cechujących się identycznymi korzyściami, lecz

różniących się pod względem ponoszonych kosztów.

różniących się pod względem ponoszonych kosztów.



Rachunek porównawczy kosztów może być również

Rachunek porównawczy kosztów może być również

użyteczny w poszukiwaniu odpowiedzi na pytanie: czy z

użyteczny w poszukiwaniu odpowiedzi na pytanie: czy z

ekonomicznego punktu widzenia celowe jest zastąpienie

ekonomicznego punktu widzenia celowe jest zastąpienie

dotychczas eksploatowanego środka trwałego nowym,

dotychczas eksploatowanego środka trwałego nowym,

cechującym się korzystniejszymi parametrami.

cechującym się korzystniejszymi parametrami.

Rachunek porównawczy

Rachunek porównawczy

zysków

zysków

Rachunek porównawczy zysków, jako

Rachunek porównawczy zysków, jako

narzędzie oceny wariantów inwestycji

narzędzie oceny wariantów inwestycji

,

,

wiąże jednocześnie przychody z kosztami

wiąże jednocześnie przychody z kosztami

ich uzyskania. Ograniczenie się w

ich uzyskania. Ograniczenie się w

praktyce do metody rachunku

praktyce do metody rachunku

porównawczego kosztów może prowadzić,

porównawczego kosztów może prowadzić,

w pewnych warunkach, do błędnych decyzji.

w pewnych warunkach, do błędnych decyzji.

Analiza rachunku zysków.

Analiza rachunku zysków.

Wyobraźmy sobie następującą sytuację: projekt inwestycyjny zakłada wymianę

Wyobraźmy sobie następującą sytuację: projekt inwestycyjny zakłada wymianę

„starej” linii produkcyjnej na „nową”. Zakładamy, że nowa inwestycja

„starej” linii produkcyjnej na „nową”. Zakładamy, że nowa inwestycja

zapewni wyższą jakość produktów i, co się z tym wiąże, wyższą ich cenę.

zapewni wyższą jakość produktów i, co się z tym wiąże, wyższą ich cenę.

W tej sytuacji posiłkowanie się wyłącznie rachunkiem porównawczym nie

W tej sytuacji posiłkowanie się wyłącznie rachunkiem porównawczym nie

umożliwi podjęcia właściwej decyzji. W sytuacji, kiedy pojawiają się

umożliwi podjęcia właściwej decyzji. W sytuacji, kiedy pojawiają się

wątpliwości takiej natury, dobrze jest mieć w zanadrzu metodę, która

wątpliwości takiej natury, dobrze jest mieć w zanadrzu metodę, która

pozwoli te wątpliwości wyjaśnić.

pozwoli te wątpliwości wyjaśnić.

Tą metodą może być metoda rachunku porównawczego zysków.

Tą metodą może być metoda rachunku porównawczego zysków.

Spróbujemy, używając symboli, opisać tę metodę.

Spróbujemy, używając symboli, opisać tę metodę.



Wychodzimy od kategorii zysku:

Wychodzimy od kategorii zysku:

Z = P – K

Z = P – K



Przy spełnianiu warunku dla konkretnej inwestycji:

Przy spełnianiu warunku dla konkretnej inwestycji:

Z = 0

Z = 0

Porównując alternatywne rozwiązania oznaczone symbolami 1 i 2, wybierzemy

Porównując alternatywne rozwiązania oznaczone symbolami 1 i 2, wybierzemy

wariant 1, jeśli spełniona będzie nierówność:

wariant 1, jeśli spełniona będzie nierówność:

Z1 > Z2

Z1 > Z2

W praktyce przedsiębiorstwa rachunek porównawczy zysków jest rzadziej

W praktyce przedsiębiorstwa rachunek porównawczy zysków jest rzadziej

stosowany niż rachunek porównawczy kosztów.

stosowany niż rachunek porównawczy kosztów.

Metoda okresu zwrotu

Metoda okresu zwrotu

Metoda okresu zwrotu, inaczej nazywana metodą

Metoda okresu zwrotu, inaczej nazywana metodą

spłaty, należy do tzw. tradycyjnych metod oceny

spłaty, należy do tzw. tradycyjnych metod oceny

efektywności przedsięwzięć inwestycyjnych.

efektywności przedsięwzięć inwestycyjnych.

Okres zwrotu jest definiowany jako czas potrzebny do odzyskania

Okres zwrotu jest definiowany jako czas potrzebny do odzyskania

poniesionych nakładów początkowych na realizację danej

poniesionych nakładów początkowych na realizację danej

inwestycji, co wyraża się formułą:

inwestycji, co wyraża się formułą:

OKRES ZWROTU (lata) =ŁĄCZNE NAKŁADY (zł) : ROCZNE

OKRES ZWROTU (lata) =ŁĄCZNE NAKŁADY (zł) : ROCZNE

WPŁATY

WPŁATY

(zł / rok)

(zł / rok)

Metoda okresu zwrotu

Metoda okresu zwrotu

Metoda okresu zwrotu może być stosowana w ocenie

Metoda okresu zwrotu może być stosowana w ocenie

efektywności projektów inwestycyjnych na dwa sposoby.

efektywności projektów inwestycyjnych na dwa sposoby.

1. Po pierwsze, gdy mamy do czynienia z decyzją typu przyjąć

1. Po pierwsze, gdy mamy do czynienia z decyzją typu przyjąć

czy odrzucić, metoda ta dostarcza miary, na podstawie

czy odrzucić, metoda ta dostarcza miary, na podstawie

której projekty są akceptowane wyłącznie wtedy, gdy

której projekty są akceptowane wyłącznie wtedy, gdy

spłacają początkowe nakłady inwestycyjne w pewnym, z

spłacają początkowe nakłady inwestycyjne w pewnym, z

góry określonym, terminie.

góry określonym, terminie.

2. Po drugie, w przypadku, gdy wymagane jest porównanie

2. Po drugie, w przypadku, gdy wymagane jest porównanie

względnej pożądalności kilku wzajemnie wykluczających się

względnej pożądalności kilku wzajemnie wykluczających się

projektów, przyjmuje się, że najatrakcyjniejszy jest ten

projektów, przyjmuje się, że najatrakcyjniejszy jest ten

projekt, który ma najkrótszy okres zwrotu nakładów.

projekt, który ma najkrótszy okres zwrotu nakładów.

Wady metody

Wady metody

Dwie główne wady metody okresu zwrotu to fakt

Dwie główne wady metody okresu zwrotu to fakt

, że

, że

metoda ta nie uwzględnia zmiennej wartości pieniądza w

metoda ta nie uwzględnia zmiennej wartości pieniądza w

czasie oraz fakt, że ignoruje przepływy pieniężne po okresie

czasie oraz fakt, że ignoruje przepływy pieniężne po okresie

spłaty, co stanowi, według teoretyków, jej największy

spłaty, co stanowi, według teoretyków, jej największy

mankament.

mankament.

Z uwagi na tę ostatnią cechę nadaje się ona najbardziej do oceny

Z uwagi na tę ostatnią cechę nadaje się ona najbardziej do oceny

i porównania projektów o tzw. konwencjonalnym układzie przepływów

i porównania projektów o tzw. konwencjonalnym układzie przepływów

pieniężnych. Częściowo ten mankament możemy zniwelować, włączając do

pieniężnych. Częściowo ten mankament możemy zniwelować, włączając do

metody wartość rezydualną (wartość inwestycji po zakończeniu okresu

metody wartość rezydualną (wartość inwestycji po zakończeniu okresu

zwrotu).

zwrotu).

Należy zwrócić uwagę, że zastosowanie techniki okresu spłaty do oceny

Należy zwrócić uwagę, że zastosowanie techniki okresu spłaty do oceny

projektów rozpatrywanych w procesie budżetowania kapitałowego

projektów rozpatrywanych w procesie budżetowania kapitałowego

uwypukla

uwypukla

projekty o dużych przepływach pieniężnych w początkowych latach

projekty o dużych przepływach pieniężnych w początkowych latach

realizacji.

realizacji.

Następna wada

Następna wada

Kolejną wadą omawianej metody jest niemożność

Kolejną wadą omawianej metody jest niemożność

zmierzenia rentowności przedsięwzięcia.

zmierzenia rentowności przedsięwzięcia.

Ta procedura oceny, pomimo szeregu wad koncepcyjnych,

Ta procedura oceny, pomimo szeregu wad koncepcyjnych,

jest bardzo szeroko stosowana w praktyce.

jest bardzo szeroko stosowana w praktyce.

Wykazano, że jedną z przyczyn jej stosowania jest to, że

Wykazano, że jedną z przyczyn jej stosowania jest to, że

wynagrodzenia zarządów są oparte na przychodach

wynagrodzenia zarządów są oparte na przychodach

firmy w krótkoterminowych okresach

firmy w krótkoterminowych okresach

rozrachunkowych. Potwierdziły to wyniki badań

rozrachunkowych. Potwierdziły to wyniki badań

posługujących się analizą wskaźnikową, aby

posługujących się analizą wskaźnikową, aby

empirycznie zidentyfikować powiązania pomiędzy

empirycznie zidentyfikować powiązania pomiędzy

stosowaniem metody spłaty a kontraktami

stosowaniem metody spłaty a kontraktami

wynagrodzenia dla zarządu. Im bardziej wynagrodzenie

wynagrodzenia dla zarządu. Im bardziej wynagrodzenie

zarządu uzależnione jest od wyników ekonomicznych,

zarządu uzależnione jest od wyników ekonomicznych,

tym bardziej zarząd uznaje przychody za najważniejszy

tym bardziej zarząd uznaje przychody za najważniejszy

cel działalności firmy, co w konsekwencji prowadzi do

cel działalności firmy, co w konsekwencji prowadzi do

szerszego budżetowania kapitałowego.

szerszego budżetowania kapitałowego.

Odwrotność okresu

Odwrotność okresu

zwrotu

zwrotu

Dobija nazywa ten wskaźnik przybliżeniem

Dobija nazywa ten wskaźnik przybliżeniem

wewnętrznej stopy zwrotu, wskazując, że

wewnętrznej stopy zwrotu, wskazując, że

zastosowanie tego wskaźnika przy dużej zmienności

zastosowanie tego wskaźnika przy dużej zmienności

wartości pieniądza i zwiększonej niepewności

wartości pieniądza i zwiększonej niepewności

wyników działalności gospodarczej jest sensownym

wyników działalności gospodarczej jest sensownym

narzędziem oceny projektów inwestycyjnych.

narzędziem oceny projektów inwestycyjnych.

Wzór:

Wzór:

Odwrotność okresu zwrotu = 1: Okres zwrotu.

Odwrotność okresu zwrotu = 1: Okres zwrotu.

Podsumowując rozważania na temat okresu zwrotu,

Podsumowując rozważania na temat okresu zwrotu,

należy stwierdzić, że to kryterium proste i może być

należy stwierdzić, że to kryterium proste i może być

stosowane jedynie we wstępnej selekcji propozycji

stosowane jedynie we wstępnej selekcji propozycji

inwestycyjnych.

inwestycyjnych.

Księgowa stopa zwrotu

Księgowa stopa zwrotu

Księgowa stopa zwrotu KSD Return)

stanowi stosunek przeciętnego zysku
netto w okresie funkcjonowania
przedsięwzięcia do zaangażowanego
kapitału.

Kryterium wyboru projektów na podstawie

KSD jest jego wartość maksymalna lub
większa od stopy przyjętej jako
graniczna dla podobnych projektów.

Formuła KSD

Formuła KSD

Wzór:

Wzór:

KSD = przeciętny roczny zysk

KSD = przeciętny roczny zysk

netto : inwestycje przeciętną *

netto : inwestycje przeciętną *

100

100

Metoda wartości

zaktualizowanej netto

Metoda wartości zaktualizowanej netto NPV

jest podstawową i najczęściej stosowaną

metodą uwzględniającą czynnik czasu w

ocenach inwestycyjnych.

Jest ona oparta na obecnej wartości wpływów

i wydatków pieniężnych związanych z

realizacją ocenianego projektu.

NPV stanowi sumę zdyskontowanych

oddzielnie dla każdego roku przepływów

pieniężnych, zrealizowanych w całym

okresie objętym rachunkiem, przy stałym

poziomie stopy dyskontowej.

KONIEC

KONIEC