Rzęsistek pochwowy

(Trichomonas

vaginalis)

MONIKA DAŃCZAK

CHARAKTERYSTYKA

• Rzęsistek pochwowy (Trichomonas vaginalis) to

pierwotniak pasożytujący w organizmie człowieka.

Powoduje rzęsistkowicę (trichomonadiosis) - chorobę dróg

moczowo - płciowych o ostrym bądź przewlekłym

przebiegu.

• Ten mikroskopijny jednokomórkowiec zdolny jest do

wykonywania wszystkich czynności życiowych. Ma dobrze

rozwinięty aparat ruchu - pięć poruszających się wici i

błonę falującą. Rozmnaża się przez podział. Jego miejscem

bytowania jest najczęściej u kobiet pochwa, kanał szyjki

macicy i pęcherz moczowy, a u mężczyzn - cewka

moczowa, gruczoł krokowy i pęcherzyki nasienne.

Trofozoity powodują uszkodzenie komórek nabłonka

pochwy, drobne ubytki i owrzodzenia.

T. vaginalis

DROGI ZAKAŻENIA

• U osób dorosłych zakażenie rzęsistkiem następuje

zwykle w czasie stosunku płciowego.

Stąd rzęsistkowicę zalicza się niekiedy do chorób

przenoszonych drogą płciową. Rzęsistek pochwowy

przeżywa w kroplach nie wyschniętej wydzieliny dróg

rodnych chorej osoby i stanowi źródło zarażenia.

Wyposażony w narządy ruchu, łatwo przedostaje się do

pochwy, następnie do szyjki macicy.

• Najczęściej zakaża rzęsistkiem mężczyzna zwykle o

tym nie wiedząc. U mężczyzn rzęsistek pochwowy

bytuje często jako pasożyt (saprofit) na zewnętrznych

narządach płciowych mężczyzn, nie wywołując objawów

chorobowych. Chociaż, ten mikropasożyt może również

przenikać do gruczołu krokowego i pęcherzyków

nasiennych mężczyzn znajdując tam zarówno

środowisko rozwoju, jak i dodatkowy nośnik ekspansji.  

MECHANIZM ZAKAŻENIA

DROGĄ PŁCIOWĄ

• Do zarażenia partnerki dochodzi zwykle

przez zainfekowaną rzęsistkiem

wydzielinę gruczołu krokowego

mężczyzny i zainfekowane nasienie. I

chociaż system zabezpieczeń pochwy

kobiecej jest prawie doskonały, to zdrowy

organizm kobiecy narażony na

długotrwały kontakt ze źródłem zakażeń

może w końcu ulec zakażeniu rzęsistkiem

pochwowym. 

INNE DROGI ZAKAŻENIA

• Niekiedy dochodzi do zakażenia

wskutek wspólnego używania z
osobą chorą - mokrych ręczników,
bielizny, przyborów toaletowych, a
także przez zakażone urządzenia
sanitarne, narzędzia lekarskie, itp. 

CYKL ROZWOJOWY

Przebieg rzęsistkowicy

• Rzęsistkowica może mieć ostry bądź

przewlekły przebieg. W 1/8 przypadków

inwazji u kobiet i 1/7 u mężczyzn

rzęsistkowica ma przebieg ostry - przebiega

w postaci plamistego zapalenia pochwy,

zapalenia sromu i cewki moczowej u kobiet,

oraz stanu zapalnego żołędzi, cewki

moczowej i prostaty u mężczyzn.

Zlekceważenie i nie leczenie infekcji

pierwotniakowej powoduje zapalenie

przewlekłe, a niekiedy przewlekłe utajone.

Objawy przewlekłej

rzęsistkowicy

• W przewlekłej rzęsistkowicy objawy

występują okresowo (na przykład
bezpośrednio przed i po krwawieniu
miesiączkowym). Rzęsistkowica
osłabia naturalną odporność pochwy –
toteż często towarzyszy jej zapalenie
bakteryjne i grzybice oraz patologiczne
zmiany nabłonka szyjki macicy.

 

OBJAWY

• Typowe objawy rzęsistkowicy u kobiet

• • upławy pochwowe,

• • świąd sromu,

• • bolesne oddawanie moczu

• • przykry zapach wydzieliny.

• • Niektóre pacjentki skarżą się na bolesność w

podbrzuszu.

• • Rzęsistkowicy towarzyszy zapalenie sromu i pochwy 

Uwaga:

• U 10-50% chorych kobiet zarażenie przebiega

bezobjawowo. 

OBJAWY

• Objawy rzęsistkowicy u mężczyzn

• • wydzielina z cewki moczowej

• • bolesne oddawanie moczu

• • uczucie podrażnienia (świąd) cewki moczowej

• • zapalenie cewki i pęcherza moczowego przejawiające się

pieczeniem, bólami w kroczu,

• • częstomocz

• • Niekiedy z cewki moczowej wycieka obfita ropna

wydzielina lub występują powikłania, takie jak zapalenie

gruczołu krokowego.

• • Niekiedy dochodzi do zapalenia żołędzi i napletka.  

• Uwaga:

• • U 15-50% mężczyzn zarażonych rzęsistkiem

pochwowym objawy chorobowe nie występują.

OBJAWY

• Objawy ostrej rzęsistkowicy

• - żółtawo zielonkawe upławy - bardzo

obfite, pieniste, cuchnące, o barwie

przeważnie żółtej lub zielonkawej,

• - świąd i pieczenie w pochwie niekiedy

ból w okolicy krocza,

• - bolesne parcie na mocz

• - bóle w podbrzuszu

Pokonanie bariery

ochronnej pochwy

• Doskonała bariera zapobiegająca zakażeniu

pochwy przez drobnoustroje, jaką jest silny

odczyn kwaśny, ulega osłabieniu w czasie

miesiączek, stosowania środków

antykoncepcyjnych, kuracji antybiotykowych,

porodów, stosunków płciowych itp. Wargi

sromowe u kobiet, które rodziły, nie chronią już

szczelnie wejścia do pochwy. Brak kwaśnego

środowiska pochwy ułatwia inwazję rzęsistkowi

pochwowego i wielu innym zakażeniom, w tym

grzybiczym. Najczęściej spotyka się zakażenia

rzęsistkowo-grzybicze, wywołane przez Candida

albicans

Pokonanie bariery

ochronnej pochwy

• Ponadto rzęsistkowicy mogą towarzyszyć

bakterie tlenowe lub beztlenowe czy wirusy

(Herpes simplex). Warto zauważyć, że u

kobiet w stadium utajonym przewlekłym tej

choroby również brak jest klinicznych

objawów infekcji. Trichomonas vaginalis

może znajdować się w pochwie przez wiele

lat bez objawów chorobowych. Jednak taki

stan utajenia może w każdej chwili ulec

zaostrzeniu. Wiąże się to z możliwością

zarażenia partnera seksualnego.  

LECZENIE RZĘSISTKOWICY

Wstępne zalecenie lecznicze
• Po pierwsze należy leczyć równocześnie oboje

partnerów seksualnych, zalecając im

powstrzymanie się od współżycia do czasu

zakończenia terapii. Innymi słowy leczeniu

powinni być poddani wszyscy partnerzy

seksualni osoby zakażonej, inaczej terapia

jest bezskuteczna. Warto też przypomnieć, że

leczeniem rzęsistkowicy zajmują się urolodzy,

ginekolodzy lub wenerolodzy.

LECZENIE RZĘSISTKOWICY

• Zasady leczenia rzęsistkowicy

• Łatwość zakażeń cewki moczowej oraz

gruczołów okołocewkowych u kobiet decyduje o

konieczności ogólnoustrojowego stosowania

chemioterapeutyków jako jedynej metody

umożliwiającej trwałe wyleczenie. Większość

szczepów rzęsistka pochwowego jest

szczególnie wrażliwa na pochodne imidazolu:

metronidazol, tinidazol, ornidazol. Zwykle

stosuje się tzw. terapię uderzeniową - lek jest

podawany 1-3 - krotnie w ciągu doby. Konieczne

jest przeprowadzenie badań kontrolnych po 3

tygodniach po zakończeniu kuracji

LECZENIE RZĘSISTKOWICY

• Efektywność leczenia rzęsistkowicy

• Efektywność leczenia pochodnych imidazolu,

(metronidazolem i jego pochodnymi) wynosi około

95%. W przypadku niepowodzenia pierwszego

cyklu leczenia pomaga jego powtórne

zastosowanie. Niekiedy, ale bardzo rzadko zdarza

się, że niektóre szczepy rzęsistków są oporne na

metronidazol lub niektóre drobnoustroje pochwy

mogą wpływać niekorzystnie na działanie

metronidazolu i zmniejszać jego skuteczność, W

tym ostatnim przypadku, po wykonaniu posiewu z

pochwy stosuje się antybiotyki w celu ograniczenia

kolonizacji paciorkowcami beta-hemolizującymi.

Chyba, że kobieta jest w ciąży lub karmi piersią, co

jest przeciwwskazaniem.

LECZENIE RZĘSISTKOWICY

• Ciąża i okres karmienia piersią
• Istnieją przeciwwskazania do stosowania

metronidazolu i innych pochodnych

imidazolu w I trymestrze ciąży, bowiem

bezpieczeństwo jego przyjmowania przez

kobiety ciężarne nie zostało udowodnione.

• Czy można się wyleczyć bez leków?
• Jest taka szansa, ale jest niewielka.

Częstość samoistnych wyleczeń szacuje

się na 20-25%.

Leczenie wspomagające – przywracanie

naturalnej kwasowości pochwy

• Wspomagają leczenie rzęsistkowicy preparaty

przywracające naturalną kwasowość środowiska pochwy.

Są to np. preparaty kwaszące, zwłaszcza na bazie

polikrezulenu - tj. połączeniu kwasu

hydroksymetylobenzenosulfonowego z formaldehydem -

wytwarzają wysoce kwaśne środowisko, w którym giną

drożdżaki, bakterie chorobotwórcze, rzęsistek pochwowy i

wiele innych mikroorganizmów chorobotwórczych.

( Albothyl, Vagothyl ). Działanie lecznicze opiera się na

kilku mechanizmach, z których najważniejszym jest

wysoka kwasowość i działanie koagulujące leku. Trzeba

wiedzieć, że pod jego wpływem środowisko pochwy staje

się wysoce kwaśne - osiągając aż pH 2,5! Przy tak

wysokiej kwasowości nie jest możliwy wzrost bardzo wielu

mikroorganizmów chorobotwórczych.

Leczenie wspomagające –

przywracanie naturalnej

kwasowości pochwy

• Większość bakterii chorobotwórczych zaczyna bowiem

się rozmnażać przy pH ponad 4,0; rzęsistki przy pH 5-6;

zaś drożdżaki i pałeczki Escherichia Coli dopiero przy pH

5,8 - 7,8. Środowisko wysoce kwaśne przyczynia się

również do leczenia nadżerek szyjki macicy i nabłonka

pochwy. Mechanizmem leczniczym jest selektywna

denaturacja białka w tkankach chorobowo zmienionych

oraz hamowanie krwawienia wskutek wywoływania

skurczu naczyń krwionośnych. Dzięki przywróceniu

naturalnego kwaśnego środowiska w pochwie szybko

postępują procesy naprawcze i regeneracji tkanek,

powraca naturalna mikroflora, regenerują się pałeczki

Doderleina wytwarzające kwas mlekowy, a tym samym

aseptyczne kwaśne środowisko zabójcze dla

wspomnianych drobnoustrojów chorobotwórczych. I co

niezwykle ważne, nie występuje oporność na lek, jak też

nie stwierdza się objawów nietolerancji

Diagnostyka

• Rozpoznanie rzęsistka dokonuje się

poprzez wykrycie pierwotniaka badaniem
mikroskopowym z wymazu wydzieliny
pochwy, z cewki moczowej, z osadu
moczu. 

• Badanie wymazów z pochwy lub

wydzieliny z prącia; barwienie Giemsy,
safraniną lub błękitem Evansa.
Niebarwione preparaty ogląda się w
ciemnym polu widzenia.