GORĄCZKA U DZIECI

Autorzy:

•

Beata Jagoda

•

Anna Sikora

•

Magdalena Wnuk

•

Szymon Bednarek

•

Bartosz Piskozub

•

Marcin Winkler

Ostra gorączka jest powodem ok.

15%

wizyt u

pediatry.

Takie ostre stany występują średnio

4 do 6 razy w

ciągu pierwszych 2 lat życia dziecka

1. Definicja gorączki, objawy

2. Patogeneza gorączki

3. Podział gorączek

4. Gorączka u noworodków i małych
dzieci

5. Zakażenia jako źródło gorączki u
dzieci

6. Gorączka o nieustalonej
przyczynie

7. Gorączka w chorobach OUN

8. Gorączka w chorobach
alergicznych i reumatycznych

9. Inne przyczyny gorączki

(bez podłoża chorobowego i 3-
dniowa)

10. Leczenie

DEFINICJA:

gorączką nazywamy jednorazowo występujący stan
podwyższonej temperatury ciała powyżej

38,5°C

lub powtarzający się co najmniej trzykrotnie stan
podwyższenia temperatury powyżej

38,0°C

.

Słowo to pochodzi z języka łacińskiego (forvere -
ogrzewać) i powszechnie utożsamiane jest ze
wzrostem temperatury ciała.

Gorączka należy do najczęstszych objawów chorobowych w
dzieciństwie.

Co najmniej 2/3 dzieci przed ukończeniem 3 roku życia
zgłasza się do lekarza z powodu choroby przebiegającej z
podwyższoną ciepłotą ciała.

Jeżeli jest ona jedynym objawem rozpoczynającej się choroby
może stanowić istotny problem diagnostyczny.

Powodów gorączki może być wiele, a bez ich ustalenia nie
można rozpocząć leczenia przyczynowego.

Ponadto w wieku dziecięcym organizm nie ma pełnych
zdolności do lokalizacji procesu chorobowego, zwłaszcza
infekcji, i podwyższona ciepłota ciała może być jedynym
początkowym objawem ciężkiej choroby.

Prawidłowa ciepłota ciała mierzona w odbycie wynosi:

• zaraz po urodzeniu: 37,6 - 38,1°C;

• kilka godzin później: 36,5 - 37°C;

• od drugiej doby życia: 36,9 - 37,4°C.

Należy zawsze pamiętać, że w dole pachowym wartości
są odpowiednio niższe o ok. 0,3 do 0,6°C, a w ustach od
0,2 do 0,3°C.

Stanem podgorączkowym określa się temperaturę ciała
nie przekraczającą wartości prawidłowej o 1°C, czyli do
38,5°C.

Dziecko,

u

którego

wzrasta

temperatura jest:

• niespokojne lub podsypiające;

• ma rozpalone policzki;

• ma przyspieszony oddech;

• ma przyspieszoną akcję serca;

• suche śluzówki;

• załzawione spojówki;

• może skarżyć się na uczucie zziębnięcia, czasem nawet
dotkliwy chłód;

• u dzieci czasami pojawiają się drgawki gorączkowe

Gorączka jest to wzrost temperatury ciała zachodzący z udziałem mechanizmów
podwzgórzowych.
Ośrodek termoregulacyjny podwzgórza reguluje temperaturę, utrzymując w
równowadze sygnały z obwodowych receptorów ciepła i zimna. Dodatkowym
czynnikiem jest temperatura krwi przepływającej przez samo podwzgórze. Integracja
tych sygnałów utrzymuje w warunkach prawidłowych temperaturę ciała na stałym
poziomie, odpowiadającym punktowi nastawczemu, 37°C (98,6°F), z niewielkimi
odchyleniami, rzędu 1-1,5°C.

PATOGENEZA GORĄCZKI:

Różne czynniki zakaźne, immunologiczne lub toksyczne (egzogenne
pirogeny) indukują wytwarzanie pirogenów endogennych przez komórki
zapalne gospodarza.

Do endogennych pirogenów należą cytokiny, takie jak:

•interleukiny (IL-1b, IL-la, IL-6),
•czynnik martwicy nowotworów (TNF)
•interferon (INF).

Pirogeny endogenne powodują wystąpienie gorączki w ciągu 10 -15 min.,
podczas gdy odpowiedź gorączką pirogeny egzogenne (endotoksyny)
występuje z opóźnieniem, ponieważ wymaga uprzedniej syntezy i
uwolnienia pirogennych cytokin.

Endogenne, pirogenne cytokiny bezpośrednio stymulują wytwarzanie

prostaglandyny E2 w podwzgórzu

.

Powoduje to podniesienie punktu nastawczego regulacji temperatury, a transmisja
drogą neuronów na obwód prowadzi do wytwarzania i zatrzymywania ciepła, tym
samym wzrostu temperatury ciała.

PODZIAŁ PRZYCZYN GORĄCZKI:

Prawidłowa regulacja homeostazy cieplnej przez podwzgórze może
ulegać zaburzeniu w przebiegu różnych stanów chorobowych.

Do przyczyn gorączki należą:

• zakażenia,

• szczepienia ochronne (przeciwko krztuścowi, grypie, odrze),

• czynniki biologiczne (interferon, interleukiny i inne),

• uszkodzenia tkanek (zawały, zatory płucne, urazy, iniekcje domięśniowe, oparzenia),

• choroby rozrostowe (białaczka, chłoniak, hepatoma, rozsiew nowotworu),

• leki,

• choroby układowe (toczeń układowy, gorączka reumatyczna),

• stany zapalne (przewlekłe nieswoiste zapalenie jelit),

• choroby ziarniniakowe (sarkoidoza),

• zaburzenia wewnętrznego wydzielania (tyreotoksykoza, guz chromochłonny),

• zaburzenia metaboliczne (dna, mocznica, choroba Fabry'ego, hiperlipidemia typu I)

• różne mało znane schorzenia o niejasnej przyczynie, jak np. rodzinna gorączka śródziemnomorska

RODZAJE GORĄCZKI:

:

1.gorączka krótkotrwała, z objawami miejscowymi, której
przyczynę można ustalić na podstawie wywiadu i badania
fizykalnego,
2. gorączka bez objawów miejscowych, przyczyny nie udaje
się ustalić na drodze wywiadów i badania fizykalnego, a jedynie
na podstawie badań laboratoryjnych,
3. gorączka o nieznanym pochodzeniu.

W postępowaniu diagnostycznym i

terapeutycznym istotną

rolę odgrywa:

a) wywiad z ustaleniem czasu trwania gorączki
b) wiek dziecka
c) przebieg gorączki.

Tor przebiegu gorączki może stanowić również istotną
wskazówkę diagnostyczną np.:

• gorączka stała - utrzymująca się przez wiele dni równomiernie przez całą dobę, w
granicach powyżej 39°C - np. dur brzuszny, wirusowe zapalenie płuc;
• gorączka hektyczna - gwałtowne skoki ciepłoty, nawet powyżej 40°C, z równie szybkim
spadkiem - np. wszelkie stany septyczne, bakteriemie, bakteryjne zapalenie wsierdzia;
• gorączka okresowa - naprzemienne okresy gorączki i prawidłowej ciepłoty o
nieregularnym występowaniu - np. zakażenia układu moczowego z ewentualną
towarzyszącą wadą, rozstrzenie oskrzeli, ziarnica złośliwa, zespoły zaburzeń odporności,
zimnica lub nawracające zakażenia dróg oddechowych o różnej etiologii;
• gorączka falująca o sinusoidalnym przebiegu - w ciągu kolejnych dni stopniowy
wzrost, a następnie stopniowy spadek ciepłoty z okresami bez gorączki - niektóre przypadki
ziarnicy złośliwej, tularemia;
• hyperpireksja - gwałtowna reakcja gorączkowa z ciepłotą ciała przekraczającą 41°C.
Stan taki może być niebezpieczny dla życia, towarzyszą mu często niepokój i drgawki -
mogą tak przebiegać niektóre zakażenia bakteryjne i wirusowe, zespół utraty soli, stany
ciężkiego odwodnienia z hipernatremią (np. moczówka prosta).
Według badań Pressa spośród analizowanych dzieci z temperaturą powyżej 41°C, zapalenie
płuc rozpoznano u 36,2%, bakteriemie u 6,7%, a zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych u
5,7%. U 17,1% wystąpiły drgawki.

Szczególną uwagę należy zwracać na dzieci z ciepłotą ciała
powyżej 39,5°C.

W takich stanach pediatra powinien mieć zawsze na uwadze
możliwość:

a) rozwijającego się ciężkiego zakażenia bakteryjnego z wszelkimi
jego następstwami oraz

b) wystąpienie powikłań samej gorączki, przede wszystkim
drgawek gorączkowych;

przy towarzyszącej ostrej biegunce i znacznym odwodnieniu
rzadkim powikłaniem może być ostre dziecięce porażenie
połowiczne.

GORĄCZKA U NOWORODKÓW I MAŁYCH
NIEMOWLĄT

Gorączka w pierwszych dwóch miesiącach życia stanowi poważny objaw chorobowy i
należy analizować ją ze szczególną uwagą.
Mimo, że badania epidemiologiczne wskazująca częstsze występowanie zakażeń
wirusowych 40-60% przyczyn stanów gorączkowych) niż bakteryjnych (10-15%) to
ciepłota ciała powyżej 38,9 °C powinna skłaniać lekarza do wykluczenia poważnej
infekcji bakteryjnej.
Czynnik infekcyjny gorączki udaje się rozpoznać zwykle w około 70% przypadków.
W praktyce trudność polega często na tym, że na podstawie gorączki i skąpych
objawów przedmiotowych nie można wypowiedzieć się, czy mamy do czynienia z
procesem bakteryjnym czy wirusowym.
W pierwszych 4-6 tygodniach życia należy się zawsze liczyć z możliwością późnych
objawów zakażenia wewnątrzmacicznego lub okołoporodowego

.

Bardzo ważną rolę w ustaleniu przyczyn gorączki
odgrywa wywiad.

Zbierając go powinno się uwzględnić następujące pytania:
-czas wystąpienia gorączki i jej wysokość; należy pamiętać, że zwłaszcza u niemowląt ciężkie
zakażenia bakteryjne mogą przybiegać bez podwyższonej ciepłoty ciała - tym bardziej wzrost
gorączki powinien budzić szczególną czujność lekarza
-czy doszło do wystąpienia drgawek?
-czy nastąpiła zmiana w zachowaniu dziecka, jest bardziej drażliwe, źle jada, jest senne, nie chce
się bawić?
-czy obserwowano wymioty, biegunkę, śluz, ropę lub krew w stolcach?
-czy obserwowano przyspieszony oddech, kaszel, sapkę, katar?
-czy dziecko było wcześniej hospitalizowane i jak długo oraz czy cierpi na jakąś chorobę
przewlekłą?
-czy ktoś w domu lub otoczeniu dziecka ostatnio chorował i jakie miał objawy?
-czy dziecko nie było szczepione w czasie ostatnich kilku dni?
-czy dziecko nie było w domu przegrzane (bardzo częsty błąd pielęgnacyjny) i/lub niedopojone
(możliwa przyczyna gorączki u noworodków)?

Można założyć, że uśmiech i normalna

aktywność dziecka nie wskazują na

poważną chorobę.

Po zebraniu wywiadu, decyzję co do

dalszego postępowania należy

podejmować w oparciu o uzyskane

informacje i wynik badania

przedmiotowego.

Jeżeli na tej podstawie nie można ustalić przyczyn gorączki (np. ewidentne cechy ostrej infekcji
wirusowej górnych dróg oddechowych,
zapalenie ucha środkowego, osłuchowe cechy zaplenia płuc lub zapalenie tkanek miękkich i kości),
decyzję podejmujemy na podstawie obserwacji i oceny stanu dziecka:
Stan dość dobry: dziecko aktywne, uśmiecha się, nie odmawia jedzenia. Wydaje się, że mimo
dobrego stanu ogólnego gorączka u każdego noworodka jest bezwzględnym wskazaniem do
hospitlizacji. W szpitalu należy wykonać wszelkie niezbędne badania wykluczające infekcję
bakteryjną. Po okresie noworodkowym należy rozważyć wykonanie: badania ogólnego moczu z
posiewem i ewentualnie morfologii krwi z rozmazem i OB. O ile wyniki badań są prawidłowe,
dziecko może być początkowo obserwowane w trybie ambulatoryjnym. W razie jakichkolwiek
wątpliwości, obciążającego wywiadu (np. uprzednia długotrwała hospitalizacja, inna choroba) lub
braku możliwości szybkiego wykonania badań i odpowiedniej obserwacji, dziecko należy kierować
na konsultację do szpitala rejonowego.
Stan niepokojący ( średni: dziecko marudzi, jest niespokojne, gorzej je i pije, możliwe niewielkie
wzdęcie brzucha, luźniejsze stolce, bladość).Wskazana jest hospitalizacja lub wykonanie badania
ogólnego moczu z posiewem oraz ewentualnie morfologii krwi z rozmazem i OB oraz posiewu
krwi. Stabilny stan dziecka, prawidłowe wyniki badań, pozwalają na dalszą obserwację w domu.
Rodzice muszą być jednocześnie powiadomieni jakie zmiany w stanie ogólnym dziecka powinny ich
skłonić do natychmiastowego kontaktu z lekarzem. Podobnie jak w punkcie poprzednim w razie
jakichkolwiek wątpliwości dotyczących przyczyny gorączki (zwłaszcza podejrzenie etiologii
bakteryjnej) dziecko należy kierować na konsultację do szpitala rejonowego, gdzie może być
zatrzymane w celu obserwacji i wykonania badań dodatkowych według wskazań (rtg klatki
piersiowej, nakłucie lędźwiowe, inne)
Stan ciężki (toksyczny): dziecko wyraźnie apatyczne z bardzo słabym kontaktem wzrokowym,
wyraźna niechęć do jedzenia i picia, wymioty i objawy wzdęcia brzucha, hipo- lub hiperwentylacji,
bladość, szarość, sinica lub marmurkowatość powłok, zimne kończyny, wstępne objawy wstrząsu
konieczna jest szybka i bezwzględna hospitalizacja. W szpitalu
należy zawsze wykonać nakłucie lędźwiowe i wszelkie wymagane badania dodatkowe (w
zależności od wskazań). Utrzymywanie się gorączki bez uchwytnej przyczyny powyżej kilku dni
jest również wskazaniem do hospitalizacji. W wątpliwych przypadkach decyzja dotycząca
ewentualnej hospitalizacji zależy w znacznym stopniu od kryteriów społecznych: stopień
odpowiedzialności rodziców / opiekunów, dostęp do telefonu, możliwość dojazdu samochodem do
szpitala w ciągu maks. 30 min, jakość warunków życiowych (stopień zatłoczenia w
pomieszczeniach, brak środków finansowych itp.)

Dzieci powyżej 3-go miesiąca życia z gorączką, w dobrym tanie ogólnym, wcześniej nie chorujące i
bez odchyleń w badaniu przedmiotowym nie wymagają natychmiastowych działań
diagnostycznych. Należy przypomnieć,
że w ocenie dziecka bardzo ważne znaczenie ma badanie otoskopowe w celu wykluczenia
ewentualnego zapalenia ucha środkowego, które może przebiegać nietypowo. O ile nie dochodzi
do pogorszenia stanu dziecka lub wystąpienia innych objawów chorobowych może być ono
spokojnie obserwowane przez dwa do trzech dni w domu. Rodzicom zawsze muszą być udzielone
stosowne informacje dotyczące postępowania i ewentualnych zagrożeń. Dobrym przykładem
konserwatywnego postępowania jest leczenie gorączki trzydniowej charakterystycznej dla dzieci w
wieku od 8 miesięcy do 2 roku życia. Wysokiej gorączce do 40°C nie towarzyszą żadne objawy
choroby, dziecko znajduje się zwykle w zaskakująco dobrym stanie. Zazwyczaj po 3 dniach na
skórze pojawia się odropodobna wysypka. Choroba nie wymaga żadnego leczenia poza obniżeniem
gorączki.

Wiele innych chorób wirusowych może również
rozpoczynać się tylko gorączką a podwyższona
ciepłota ciała może być ich jedynym objawem
przy poronnym przebiegu. Należą do nich m.in.:
odra, różyczka, ospa, zapalenie przyusznic,
mononukleoza zakaźna., cytomegalia, wirusowe
zapalenie wątroby. Należy jeszcze raz
podkreślić, że podanie antybiotyku tylko z
powodu wysokiej gorączki (u dziecka bez
obciążających czynników) bez ustalenia
wstępnego rozpoznania i wykonania badań
dodatkowych (m.in. posiewu moczu,
ewentualnie morfologii i posiewu krwi) jest
błędem.

Przy podejmowaniu ewentualnej decyzji dotyczącej rozpoczęcia antybiotykoterapii u niemowlęcia
z gorączką bez uchwytnej przyczyny można kierować się kryteriami zaproponowanymi przez L.J.
Baraffa. Pozwalają one określić czy dziecko jest obarczone ryzykiem poważnego zakażenia
bakteryjnego. Oto one:
1. dobry stan ogólny
2. dotychczas zdrowe, nie hospitalizowane w niedawnej przeszłości
3. bez ognisk infekcji w badaniu przedmiotowym
4. leukocytoza: 5.000 do 15.000/mm

3

5. mniej niż 10 leukocytów w polu widzenia w badaniu ogólnym moczu.
Jeśli dziecko spełnia wszystkie te kryteria, negatywny wskaźnik wynosi 98,9% i pacjent może być
tylko uważnie obserwowany bez podawania antybiotyków. Na podstawie zaleceń Baraffa,
wskazania dotyczące postępowania z gorączkującymi bez uchwytnej przyczyny dziećmi powyżej
ukończonego trzeciego miesiąca życia do wieku 3 lat można przedstawić w następujący sposób:
1) Stan dobry - ciepłota ciała 39 °C:
-nie ma wskazań do natychmiastowego wykonywania badań, podawać leki przeciwgorączkowe,
wskazana kontrola po 48 godzinach, zwłaszcza, jeśli gorączka nie ustąpiła lub następuje
pogorszenie stanu ogólnego.
2) Stan dobry lub średni - ciepłota ciała 39 °C:
-dziecko w stanie dobrym, nie wymaga natychmiastowych działań diagnostycznych
-dziecko budzące niepokój lekarza pierwszego kontaktu powinno być skonsultowane w Izbie
Przyjęć szpitala rejonowego w celu wykonania badania ogólnego moczu i oznaczenia leukocytozy.
Jeśli wynosi ona <5.000 /mm

3

lub >15.000 mm

3

(lub przy bezwzględnej granulocytozie

<1.500/mm

3

) należy wykonać posiewy krwi, moczu i stolca, ewentualnie rtg klatki piersiowej (wg

wskazań) i dopiero wówczas rozważyć wskazania do antybiotykoterapii. Jeśli wyniki badań nie
odbiegają od normy, należy zlecieć leki przeciwgorączkowe i kontrolę po 24-48 godzinach. Duży
nacisk na pobieranie posiewów moczu w przebiegu gorączek o nieustalonej etiologii wynika z
faktu, że w aż 20% przypadków zakażenia układu moczowego przebiega bez żadnych zmian w
badaniu ogólnym moczu. Jedynym potwierdzeniem zakażenia jest dodatni wynik prawidłowo
pobranego posiewu
3) Ciężki stan septyczny:
-natychmiastowa hospitalizacja, posiewy krwi, moczu i stolca, punkcja lędźwiowa, inne badania
dodatkowe wg wskazań, antybiotyk dożylnie

GORĄCZKA WYWOŁANA PRZEZ DROBNOUSTROJE

Gorączka jest zasadniczym objawem prawie wszystkich chorób zakaźnych ale gorączka nie zawsze
jest związana z zakażeniem a zakażenie może przebiegać bez gorączki.
Zakażenia wirusowe są wywoływane różnymi typami wirusów z zajęciem głównie układu
oddechowego i przewodu pokarmowego. Na dodatkowe podkreślenie zasługują pewne choroby z
charakterystycznym przebiegiem krzywej gorączki:
Rumień nagły (3-dniowa gorączka), odra, ospa wietrzna, półpasiec, mononukleoza zakaźna
(gorączka gruczołowa Pfeiffera), grypa, wirusowe zapalenie wątroby, zapalenie mózgu, także
przenoszone przez kleszcze wirusowe zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, zapalenie mózgu i
jelit, zapalenie mózgu i mięśnia sercowego, poliomyelitis, zapalenie mięśnia sercowego, świnka.
Zakażenia mykoplazmowe przebiegają zazwyczaj jako zapalenie płuc. Dawniej nazywane
atypowym zapaleniem płuc.
Zakażenia wywołane przez chlamydie. Dawniej zaliczano je do wirusów zawierają jednak oba typy
kwasów nukleinowych (DNA i RNA) są wrażliwe na antybiotyki. Należy wymienić: papuzicę i
ornitozę (chorobę ptasią)
Zakażenia riketsjowe. Czynniki chorobotwórcze biologiczne znajdują się między bakteriami a
wirusami i są przenoszone na człowieka przez stawonogi i inne zwierzęta. W Europie
najważniejszą chorobą z tej grupy jest Gorączka Q. Po 2-4 tygodniach inkubacji pojawia się
grypopodobna choroba przebiegająca z wysoka gorączką, silnymi bólami głowy, bólami mięśni,
wymiotami i suchym kaszlem.

Dur plamisty, dur osutkowy. Jest przenoszony przez wszy głowowe i odzieżowe. Choroba także o
septycznym przebiegu z wysoką gorączką, dreszczami, bólem głowy i bólami kończyn. Od 4 dnia
choroby wysypka, od 2 tygodnia - zapalenie mózgu. Powiększenie śledziony. W ramach ciężkiego
urazu chorobowego, zapalenie płuc, niewydolność nerek, zapaść krążeniowa. U dzieci przebieg
łagodniejszy.

Zakażenia bakteryjne. Wywołują bardzo różne reakcje gorączkowe:
1) angina bakteryjna, płonica - bardzo wysoka gorączka
2) błonica - różne postacie; najczęściej gorączka średnio nasilona
3) róża, zespół zatokowo-oskrzelowy, zapalenie ucha , płuc, opłucnej bakteryjne zapalenie
opon mózgowo-rdzeniowych, odmiedniczkowe zapalenie nerek,
bakteryjne zapalenie jelit (czerwonka, salmonelloza, cholera), zapalenie wyrostka
robaczkowego, otrzewnej, ropień podprzeponowy, gruźlica narządowa; najczęściej jedynie
stany podgorączkowe
4) septyczne zapalenie ogólne – dur, posocznica, powolne zapalenie wsierdzia, oteomyelitis,
gruźlica prosówkowa (najczęściej wysoka gorączka), brucelozy: gorączka maltańska, choroba
Banga
Tularemia. Jest wywołana przez Francisella tularensis, a zakażenie jest przenoszone przez
bezpośredni kontakt z gryzoniami, spożywanie ich mięsa lub drogą inhalacyjną; za ogniwo
pośrednie służą także muchy i kleszcze. Po kilku dniach inkubacji i wraz z dreszczami pojawia się
bardzo wysoka zwalniająca gorączka.
Zakażenia wywołane przez rodzaj Leptospira. Nosicielami leptospiroz mogą być zarówno
zwierzęta dzikie, jak i domowe. Zakaźne są ich wydaliny, a także zanieczyszczona odchodami
ziemia (brud). U dzieci obserwuje się niezbyt typowe, przebiegające z gorączką, obrazy
chorobowe: ostry początek z początkowo dwufazową gorączką, po kilku dniach bóle mięśni,
zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu, objawy polineuropatii, żółtaczka, wielopostaciowe
wysypki i skłonność do krwawień. Mówi się zwykle o przebiegu z przewagą objawów
wątrobowych, nerkowych lub oponowych. Najważniejsze gatunki chorobotwórcze to: Leptospira
icterohaemorrhagiae (choroba Weila), alfa grippotyphoa, alfa sejroe, alfa canicola; diagnostyka na
podstawie hodowli i testów aglutynacyjnych

Gorączka powrotna (febris recurrens). Chorobę wywołują spirochety z rodzaju Borrelia,
przenoszona przez wszy. Najczęściej występuje w krajach tropikalnych. Zwalniająca wysoka
gorączka z wielotygodniowymi przerwami. Bakterie można zobaczyć w „grubej kropli"
Zakażenia pierwotniakowe:
Czerwonka pełzakowata - gorączka nie zawsze jest obecna; obserwuje się je w powikłaniach
(zapalenie otrzewnej na skutek przebicia, ropnie wątrobowe) Zimnica - gorączka jest objawem
dominującym. Na tę wciąż jeszcze najczęstszą chorobę tropikalną trzeba być przygotowanym
także w praktyce europejskiej.

Gorączka trzydniowa - wysypka nagła (raseola infantum, exanthema subitum) - jest to ostra
choroba wirusowa niemowląt i małych dzieci wywołana przez ludzki wirus opryszczki
- charakteryzuje się okresem wysokiej gorączki trwającej zwykle 3-4 dni i jego gwałtownym
zakończeniem z poprzedzającym spadkiem temperatury ciała do normy oraz pojawieniem się
uogólnionych, szybko blednących wykwitów
Epidemiologia: - stopień zakaźności nie jest znany
- tendencja do występowania wiosną i jesienią - jednakowo u obu pici
Objawy kliniczne
- nagły początek z gorączką 39,4 -41,2 °C - brak typowych objawów
- stosunkowo dobre samopoczucie dziecka mimo wysokiej temperatury Rozpoznanie przez
wykluczenie innych najczęstszych infekcji
Liczba krwinek białych
- w czasie pierwszych 24-36 godz. 16.000-20.000/mm (ze wzrostem granulocytów
obojętnochłonnych)
- po 48 godz. leukopenia z WBC 3000-5000
- nagły spadek gorączki w 3-4 dniu wykwity plamiste lub plamisto-grudkowe na całym ciele
szybko blednące
- czasem powiększenie węzłów chłonnych zwłaszcza szyjnych. Diagnostyka różnicowa (ważna
aż do czasu nagłego spadku temp ciała i pojawienia się wysypki);
• różyczka - obecność gorączki po pojawieniu się wysypki
odra - gorączka zwykle 3-4 dni przed wysypką, ale gwałtowny wzrost temp. do 39,4-40,0 °C,
gdy pojawia się wysypka i utrzymywanie się gorączki przez kolejne 2 dni.
W gorączce trzydniowej w różnicowaniu z odrą
- brak plamek Koplika
- brak nieżytu nosa
- brak zapalenia spojówek
- brak kaszlu

Bakteriemia dwoinką zapalenia płuc:
-podwyższona liczba białych krwinek
-dodatnie posiewy w kierunku obecności dwoinki zapalenia płuc
Przyczyny gorączki:
- wstrzyknięcie surowicy obcogatunkowej, szczepionek
- zadziałanie czynników drażniących ośrodek regulacji i temperatury ciała w mózgu np. uraz
czaszki, wylew krwi do mózgu, nowotwór OUN, porażenie słoneczne
- odwodnienie (biegunka, wymioty, moczówka prosta, zbyt maty dowóz płynów w czasie
upałów)
- przegrzanie zwłaszcza u noworodka i niedojrzałych niemowląt (oprócz gorączki może
wystąpić kwasica metaboliczna, hipoglikemia hiperelektrolinemia, a nawet zgon)

Gorączka o nieustalonej przyczynie

.

Gorączką o nieustalonej etiologii określa się stan podwyższonej ciepłoty ciała utrzymujący się

powyżej 7 dni bez ustalonej przyczyny. W wielu przypadkach gorączka może ustąpić samoistnie, a
jej przyczyna pozostaje nieustalona.

Najczęstszą przyczyną tak zdefiniowanej gorączki są zakażenia (50%). Pozostałe przyczyny to

choroby zapalne tkanki łącznej i naczyń (ok.15%), nowotwory (ok.7%-chociaż gorączka bywa
stosunkowo rzadko ich jedynym objawem), choroby zapalne jelit (ok.4%) i inne ok.15%. U
pacjentów przyjmujących leki trzeba wziąć pod uwagę możliwość wystąpienia gorączki polekowej,
która zwykle przebiega bez innych objawów i utrzymuje się na względnie stałym poziomie.
Gorączka ustępuje na ogół w ciągu 72 godzin po przerwaniu podawania leku, jeśli nie jest on, tak
jak np. jodki, wydzielany przez długi okres (gorączka może wówczas utrzymywać się nawet do
miesiąca od zakończenia leczenia). Zbierając wywiad należy się upewnić, czy ciepłota ciała byka
mierzona prawidłowo przy udziale osoby badającej.

U większości chorych gorączka o nieznanej lub nie
dającej się ustalić przyczynie jest spowodowana przez
często spotykane choroby, które przebiegają w sposób
nietypowy. U niektórych chorych mogą występować
charakterystyczne objawy choroby, jednak ustalenie
ostatecznego rozpoznania wymaga dłuższego czasu z
powodu nieobecności objawów towarzyszących w
badaniu fizycznym i prawidłowych lub negatywnych
wyników wszystkich badań laboratoryjnych.
U chorych z gorączką o nieznanej przyczynie poszukuje
się zwykle chorób infekcyjnych, do których należą m.in.:
salmonellozy, gruźlica, mononukleoza zakaźna,
cytomegalia, wirusowe zapalenie wątroby, choroby
wywołane przez riketsje, bruceloza, kiła, często
spotykane choroby wirusowe o nietypowym
przedłużonym przebiegu.
Choroby autoimmunologiczne są drugą najczęściej
wymienianą grupą chorób.

W różnicowaniu gorączki o nieustalonej etiologii należy zawsze brać pod uwagę choroby
nowotworowe. Jednak poza ziarnicą złośliwą, w innych chorobach rozrostowych, gorączce
towarzyszą zwykle inne, dodatkowe objawy. Zakażenie wirusem HIV powoduje wzrost
temperatury ciała, jednak AIDS jest rzadko przyczyną niewyjaśnionych stanów gorączkowych.
Chorzy ci gorączkują zwykle z powodu zakażeń oportunistycznych wywołanych przez częste lub
rzadko spotykane patogeny.
Do chorób tkanki łącznej przebiegających z tym rodzajem gorączki należą przede wszystkim
młodzieńcze reumatoidalne zapalenie stawów i układowy toczeń rumieniowaty. Pacjenci z
gorączką o nieustalonej przyczynie powinni być obserwowani w oddziałach szpitalnych. Pomiar
temperatury ciała u chorych hospitalizowanych powinien być dokonywany w obecności osoby
trzeciej z powodu wyeliminowania ewentualnej gorączki stymulowanej. Może być ona wywołana
przez manipulowanie termometrem lub środki pirogenne.
Gorączka o nieznanej przyczynie trwająca u dziecka dłużej niż 6 miesięcy występuje wyjątkowo i
powinna nasuwać podejrzenie choroby ziarniniakowej lub autoimmunologicznej. Konieczne
jest w tych przypadkach powtarzanie badań.
Istotną rolę w ustalaniu etiologii gorączki o nieustalonym pochodzeniu odgrywa wywiad. Pomocną
wskazówką może być wiek chorego.
Dzieci, które nie ukończyły 6 lat, często chorują na zakażenia układu oddechowego i
moczowego, miewają zakażenia miejscowe (ropnie, zapalenie szpiku), może u nich występować
młodzieńcze zapalenie stawów, rzadziej białaczka.
U młodzieży trzeba brać ponadto pod uwagę gruźlicę, nieswoiste przewlekłe zapalenie jelit,
choroby autoimmunizacyjne i chłoniaki.

Należy ustalić m.in.:
-czy u dziecka nie występują inne, dodatkowe choroby (zaburzenia odporności, choroby układu
oddechowego, nowotwory, itp.),
-styczność z dzikimi i domowymi zwierzętami (choroby odzwierzęce; są one często nabywane od
zwierząt domowych, które same nie chorują sposób objawowy. Przykładowo pies zaszczepiony
przeciwko leptospirozie może być skutecznie przed nią zabezpieczony, pozostając równocześnie jej
nosicielem zakażającym domowników. Istotne może być ukąszenie przez kleszcza, jak również
przebywanie w okolicy, w której kleszcze lub inne pasożyty występują szczególnie często),
-czy jest przestrzegana higiena, np. mycia rak, czy dziecko jest właściwie odżywiane, np. rodzaje
spożywanych produktów, spożywanie niedogotowanych mięs, czy dziecko nie wykazuje objawów
spaczonego łaknienia jedzenie błota (ziemi), co może grozić zakażeniem Toxocara, Toxoplasma
gondii lub włośnicą,
-czy stosowano dotychczas leki; powinno się uwzględniać niekonwencjonalne środki lecznicze, leki
stosowane zewnętrznie, w tym krople do oczu, które mogą być przyczyną gorączki wywołanej
atropiną, przedawkowanie leków,
-przebyte podróże sięgające wstecz, aż do okresu noworodkowego. Znane są przypadki
wystąpienia malarii, histoplazmozy i kokcydioidomikozy po upływie całych lat od odwiedzin lub
zamieszkiwania w okolicach endemii. Należy spytać o szczepienia ochronne i środki ostrożności
stosowane w czasie podróży zagranicznych, przy spożywaniu pokarmów oraz piciu wody, które
mogą być zanieczyszczone. Choroba może być przenoszona przez kawałki skał, ziemi i inne
znaleziska zbierane w odległych regionach geograficznych i przywożone do domu w charakterze
pamiątek
-rolę czynników genetycznych. Potomkowie Szkotów z Ulsteru mogą mieć gorączkę niejasnego
pochodzenia spowodowaną przez genetycznie uwarunkowaną moczówkę nerkową. Rodzinna
dysautonomia (zespół Rileya Daya, przebiegający z nawracającą gorączką) występuje częściej niż w
innych populacjach u ludzi pochodzenia żydowskiego,
jaki był dotychczasowy przebieg gorączki i ewentualnie towarzyszące objawy.

Badanie fizyczne
Dziecko gorączkujące zwykle się poci. Brak tego objawu przy stale lub okresowo podwyższonej
temperaturze ciała sugeruje odwodnienie spowodowane przez wymioty, biegunkę lub moczówkę
prostą hormonalną lub nerkową. Brak potu może występować również w anhydrotycznej dysplazji
ektodermalnej, rodzinnej dysautonornii, ekspozycji na atropinę. Zaczerwienione i łzawiące oczy
mogą być oznaką choroby tkanki łącznej i naczyń. Zapalenie spojówek powiek może sugerować
rozpoznanie odry, zakażenia wirusem Coxackie, gruźlicy, mononukleozy zakaźnej, ziarnicy
wenerycznej oraz zakażenia wirusem choroby kociego pazura lub choroby Newcastle'a. Zapalenie
spojówek gałki ocznej nasuwa podejrzenie zespołu Kawasaki lub leptospirozy, a wybroczyny na
spojówkach - zapalenie wsierdzia. Zapalenie błony naczyniowej gałki ocznej może występować w
sarkoidozie, młodzieńczym zapaleniu stawów, toczniu układowym, zespole Kawasaki oraz w
zapaleniu naczyń. Zapalenie naczyniówki i siatkówki = podejrzenie cytomegalii, toxoplazmozy i
kiły. Wytrzeszcz gałki (gałek) ocznej może sugerować obecność guza oczodołu, nadczynność
tarczycy, przerzut nowotworowy (neuroblastoma), zakażenie tkanki oczodołu, ziarniniak Wegenera
albo guz rzekomy. Dokładne badanie okulistyczne ma istotne znaczenie u większości dzieci z
gorączką o nieznanej przyczynie.
Zaburzenie czynności podwzgórza może stanowić jedną z przyczyn gorączki o niewyjaśnionym
pochodzeniu. Typowym objawem jest tu brak zdolności do zwężania się źrenic, spowodowany
brakiem mięśnia zwieracza oka, który rozwija się w tym samym okresie embriogenezy, w którym
zachodzi różnicowanie strukturalne i czynnościowe podwzgórza.

Brak wydzielania łez albo odruchu rogówkowego wskazuje,
że przyczyną gorączki jest rodzinna dysautonomia.
Wygładzenie

języka

spowodowane

nie

obecnością

brodawek na jego powierzchni potwierdza to rozpoznanie.
Wrażliwość okolic zatok szczękowych na opukiwanie
wskazuje na ich stan zapalny. Zakażenie drożdżakowe jamy
ustnej może być objawem różnych zaburzeń układu
odpornościowego.
Opryszczka wargowa występuje często w przebiegu
zakażeń dwoinką zapalenia płuc lub paciorkowcami oraz
malarii i riketsjozy. Jest spostrzegana w salmonellozie i
zakażeniach gronkowcowych.
Nawracające dreszcze i skoki gorączki są częstymi
objawami posocznicy (niezależnie od etiologii), zwłaszcza,
gdy ma ona związek z chorobą nerek, wątroby lub dróg
żółciowych, zapaleniem wsierdzia oraz gdy przyczyną
gorączki jest malaria, bruceloza (choroba spowodowana
ugryzieniem szczura) lub zamknięty zbiornik ropy.

Należy zawsze bardzo dokładnie obmacać mięśnie i kości.
Miejscowa bolesność kości może wskazywać na utajone
zapalenie szpiku kostnego lub objęcie jego procesem
nowotworowym.
Tkliwość mięśnia czworobocznego może być spowodowana
obecnością ropnia podprzeponowego.
Uogólniona bolesność mięśni sugeruje rozpoznanie
zapalenia skórno-mięśniowego, włośnicy, zapalenia tętnic,
zakażenia wywołanego przez Mycoplasma.
Badaniem przez odbyt można wykryć adenopatię tej okolicy
lub bolesność mogącą wskazywać na obecność głębokiego
ropnia w miednicy, zapalenie węzłów chłonnych lub szpiku
kostnego miednicy.
Obecność krwi utajonej w stolcu pozostałym na palcu
rękawiczki badającego może sugerować, że przyczyną
gorączki jest ziarniakowate lub wrzodziejące zapalenie
jelita grubego.
Należy ponadto zwrócić uwagę na zachowanie pacjenta,
jego aktywność i ewentualną obecność wysypki.
Wzmożone głębokie odruchy ścięgniste mogą sugerować
rozpoznanie tyreotoksykozy.

W przypadku braku odchyleń w badaniu przedmiotowym należy

zawsze

wykonać

zestaw

podstawowych

badań

laboratoryjnych:

1.morfologia krwi z rozmazem i płytkami, OB. i posiew krwi,
2.ogólne badanie moczu i posiew moczu,
3.zdjęcie radiologiczne klatki piersiowej,
4.kontrola laryngologiczna,
5.badania serologiczne i wirusologiczne, w tym w kierunku

mononukleozy i cytomegalii.

Bezwzględna liczba leukocytów obojętnochłonnych mniejsza niż

5000/mm

3

przemawia przeciwko zakażeniom bakteryjnym, z

wyjątkiem

duru:

Ciężkie

zakażenie

bakteryjne

należy

podejrzewać, jeśli liczba leukocytów

wielojądrzastych przekracza 10.000, a pałeczek 500/mm

3

.

Bezpośrednim badaniem rozmazu krwi zabarwionego

barwieniem Giemzy lub Wrighta można rozpoznać malarię,
trypanosomozę, dur powrotny. Przyspieszenie opadania krwinek
czerwonych (>30mm/godzinę)sugeruje istnienie procesu
zapalnego i potrzebę dalszych badań w kierunku chorób
zakaźnych, autoimmunizacyjnych i nowotworowych. Niski OB.
nie wyłącza możliwości zakażenia ani rozpoznania
młodzieńczego zapalenia stawów, natomiast przyspieszony,
przekraczający 100, sugeruje rozpoznanie gruźlicy, zespołu
Kawasaki, choroby nowotworowej lub autoimmunizacyjnej.

Posiew krwi powinien być wykonany w warunkach tlenowych i

beztlenowych. Powtarzane posiewy są niezbędne w diagnostyce
zapalenia wsierdzia i szpiku kostnego oraz bakteriemii
spowodowanej głęboko umiejscowionym ropniem. Badanie
radiologiczne przewodu pokarmowego może być pomocne, przy
braku innych objawów, w rozpoznaniu nieswoistego
przewlekłego zapalenia jelit. Badanie szpiku kostnego umożliwia
rozpoznanie białaczki, przerzutów nowotworowych oraz choroby
wywołanej przez mikobakterie, grzyby i pasożyty, jak również
histiocytozę i inne choroby spichrzeniowe. Jeśli wykonuje się
nakłucie szpiku kostnego, należy wykonać również posiew
aspiratu w celu ewentualnego wykrycia bakterii, Mycobacterium
i grzybów.

Dalszymi badaniami mogą być:
-badanie radioscyntygraficzne- wykrywa ogniska zapalenia szpiku
kostnego i ropnie w jamie brzusznej,
-echokardiogram - zmiany na zastawkach serca w podostrym zapaleniu
wsierdzia,
-badanie ultrasonograficzne - ropnie wątroby, okołonerkowe, śledziony
oraz umiejscowione w miednicy,
-tomografia komputerowa i rezonans magnetyczny- wykrycie
nowotworów i zbiorników ropy bez użycia metod chirurgicznych i badania
radioizotopowego, -badanie biopsyjne w czasie bronchoskopii, laparoskopii,
mediastinoskopii itp.,
-badanie endoskopowe przewodu pokarmowego.

Gorączka towarzysząca chorobom ośrodkowego układu

nerwowego.

Wiele chorób ośrodkowego układu nerwowego przebiega z gorączką.
Różne bakterie powodują zapalenia opon mózgowych u noworodków i starszych dzieci.
Różnym zakażeniom i chorobom niezakaźnym może towarzyszyć nieropne zapalenie opon

mózgowych.

Ostre zakażenia ośrodkowego układu nerwowego są u dzieci najczęstszą przyczyną gorączki,

której towarzysza oznaki i objawy świadczące o zajęciu ośrodkowego układu nerwowego.

Niezależnie od etiologii u większości chorych ostre zakażenia ośrodkowego układu nerwowego

przebiegają z podobnymi oznakami i objawami.

Należą do nich:

•gorączka,

• bóle głowy,

• nudności,

• wymioty,

• utrata łaknienia,

• niepokój i rozdrażnienie.
U chorych tych może występować ponadto światłowstręt, bóle pleców, sztywność karku,

otępienie, stupor, śpiączka, drgawki oraz ogniskowe objawy neurologiczne.

Rodzaj objawów neurologicznych występujących w przebiegu zakażenia wewnątrzczaszkowego
lub wewnątrzrdzeniowego.

Zakażenie ucha może być przyczyną zmian w przestrzeni nad- i podtwardówkowej oraz w obrębie
przylegającego płata skroniowego lub w móżdżku.

Ropień mózgu, zakrzepowe zapalenie kory mózgowej oraz ropniak podtwardówkowy należą do
następstw zakażenia zatok czołowych, a rzadziej przynosowych.

Ogniska przerzutowe w obrębie OUN, pojedyncze i mnogie, powstają w okolicy środkowej tętnicy
mózgu.

Bakteryjne zapalenie wsierdzia najczęściej powoduje zatory.

Dokładne badanie płynu mózgowo-rdzeniowego (nakłucie lędźwiowe)- podstawa rozpoznania
ostrego bakteryjnego zapalenia opon mózgowych.

Ostra gorączka reumatyczna – utrzymująca się, oporna na antybiotyki
gorączka jest objawem częstym, ale niestałym, a w kryteriach Jonesa należy
do objawów mniejszych.
Ważniejsze objawy: zajęcie stawów, serca, chwiejność autonomiczna,
wiek zachorowania (szczyt między 6 a 10 rż.).

Gorączka w chorobie reumatycznej i
alergiach

Objawy mniejsze:

-gorączka
- bóle stawowe
- przyspieszenie OB.
-zwiększone stężenie białka C-reaktywnego lub
leukocytoza
- dane o przebytych zakażeniach paciorkowcem
beta-hemolizujacym:

płonica,

paciorkowce

grupy A w wymazie z gardła, wysokie miano
ASO
- zapalenie tęczówki i ciałka rzęskowego
- rumień guzowaty

Objawy większe

:

-zapalenie serca: zapalenie wsierdzia, mięśnia
sercowego i/lub zapalenie osierdzia

- zapalenie stawów; zajęte głównie duże stawy

-pląsawica (rzadko)

-guzki reumatyczne

-rumień obrączkowaty (rzadko)

Młodzieńcze przewlekle zapalenie stawów, reumatoidalne zapalenie
stawów

może zaczynać się stromym skokiem gorączki, ale także rozwijać się powoli z

nawrotową wysoką gorączką lub przebiegać z niewielką utrzymującą się jedynie przez kilka godzin
podwyższoną temperaturą.
Znamienną cechą są utrzymujące się tygodniami objawy stawowe (ból, obrzęk), objawy ze strony
autonomicznego układu nerwowego (skłonność do zlewnych potów, brak łaknienia, utrata masy
ciała) oraz nadwrażliwość psychiczna.
Szczególnie wysoka, nawrotowa gorączka występuje w tzw. postaci układowej. Dawniej określano
ją mianem pseudosepsis hyperergica (allergica) Wissler, określeniem doskonale oddającym
charakter objawów takich, jakie obserwuje się w prawdziwej posocznicy bakteryjnej: wysoka,
utrzymująca się gorączka, zły stan, rzuty wysypki plamisto-grudkowej, uogólnione
powiększenie węzłów chłonnych, splenomegalia, niedokrwistość, wzrost liczby
granulocytów obojętnochłonnych, wysięki do jam surowiczych (opłucna, osierdzie,
otrzewna), przy zupełnie jałowych posiewach krwi.
Rozsiane objawy stawowe mogą być początkowo bardzo słabo nasilone lub może ich nawet
brakować. Nie ma zapalenia mięśnia sercowego.
Charakterystyczną cechą jest to, że gorączka nie reaguje na antybiotyki, jednak po 24 godz. po
podaniu kortykosteroidów bardzo wyraźnie się obniża.

Badania laboratoryjne:
-leukocytoza
-nadpłytkowość
-bardzo przyspieszone OB
-dodatnie białko C-reaktywne
-zmniejszenie stężenia dopełniacza

Skórno-śluzówkowy zespół węzłowy (zespół Kawasaki)

Objawy zasadnicze (5 głównych kryteriów potwierdza rozpoznanie):

1)wysoka gorączka o nieznanej etiologii, oporna na antybiotykoterapie, trwająca,
co najmniej 5 dni

2)zapalenie spojówek

3)zmiany śluzówkowe: uderzająco czerwone, pękające wargi, malinowy język,
rozlane zaczerwienienie błony śluzowej w jamie ustnej i w gardle

4)rumień na dłoniach i stopach, obrzmienie grzbietów dłoni i stóp, później
wielkoblaszkowate złuszczanie

5)polimorficzne wysypki

Objawy fakultatywne:

-zapalenie mięśnia sercowego, osierdzia; niedrożności i tętniakowate rozszerzenie
tętnic wieńcowych (ok.40% przypadków)

-bóle stawowe

-wymioty, biegunki

-żółtaczka z hepatomegalią

-wodniak pęcherzyka żółciowego

-reakcja gorączkowa spowodowana podaniem leku, pojawiająca się w ciągu 7-10 dni
od początku leczenia i znikająca wraz z odstawieniem leku.
Na ogół chodzi o nawracającą, niezbyt wysoką gorączkę.
Czasem z ta reakcją są związane wysypki, czasem granulocytopenia, objawy
wielostawowe lub wielonerwowe.
Znane są związki z antybiotykami, lekami uspokajającymi i przeciwpadaczkowymi.
W zasadzie każdy lek, który może wywołać alergię, może też stać się przyczyną
gorączki.

Gorączka związana z lekami

Może sięgać maksymalnie 38,3°C.
Występuje niezbyt często, jako:
gorączka z poruszania się: pojawia się na ogół u całkiem małych dzieci,
zwłaszcza w późnych godzinach popołudniowych, po znacznych wysiłkach,
gorączka z krzyku: powstaje w rezultacie dużego wysiłku fizycznego,
gorączka z przyczyn konstytucjonalnych: gorączka nie dająca się inaczej
wyjaśnić: stała hipertermia.
Jest to rozpoznanie, które wymaga wykluczenia utajonych procesów
zapalnych oraz nowotworowych i dodatkowo uwarunkowane jest dobrym
stanem ogólnym i samopoczuciem dziecka.

Gorączka z ząbkowania: pojęcie dawniej chętnie używane, obecnie nie
dające się utrzymać.
Przy dokładnym badaniu w 99% przypadków daje się znaleźć inne
uzasadnienie.
Przeważnie chodzi o lekkie zakażenia.
Niekiedy ponad wyrzynającym się zębem wystąpić może stan zapalny
dziąseł z ogólnym odczynem gorączkowym.

Gorączka bez podłoża chorobowego

.

STANARDY POSTĘPOWANIA PRZECIWGORĄCZKOWEGO

U

DZIECI

Gorączka jest jednym z objawów odpowiedzi zapalnej i jednocześnie
mechanizmem obronnym ustroju.
Podwyższona temperatura ciała działa stymulująco na niektóre elementy
procesu odpornościowego.
Z drugiej jednak strony wysoka gorączka wywiera jednoznacznie
niekorzystny wpływ na metabolizm działając katalizująco na syntezę białka.

Dodatkowo gorączka powoduje bóle głowy i
mięśni, senność, a czasem uczucie ogólnego
osłabienia, co jest szczególnie przykro
odczuwane przez małe dzieci. Niezwalczana
gorączka u dzieci do 5 rż. może nawet
doprowadzić do wystąpienia drgawek
gorączkowych, a u chorych na padaczkę
zwiększyć częstość napadów.

STANARDY POSTĘPOWANIA PRZECIWGORĄCZKOWEGO

U

DZIECI

Gorączka może powodować nasilenie niewydolności krążenia oraz
niewydolności wydechowej. Zatem leczenie przeciwgorączkowe jest
konieczne szczególnie u pacjentów z przewlekłymi chorobami układu
krążenia i układu oddechowego, zaburzeniami metabolicznymi oraz
zagrożonych wystąpieniem drgawek gorączkowych.
Leczenie przeciwgorączkowe (niezależnie od przyczyny) stosujemy również
u dzieci z gorączką powyżej 40°C.

W pozostałej grupie pacjentów
nieobciążonych wymienionymi
czynnikami ryzyka leczenie
przeciwgorączkowe pozostaje
sprawą kontrowersyjną, gdyż nie
zmienia ono przebiegu choroby.

Z patomechanizmu gorączki wynika strategia jej
obniżania polegająca przede wszystkim na
zahamowaniu syntezy prostaglandyn w podwzgórzu
poprzez zablokowanie COX podwzgórzowego za
pomocą paracetamolu i/lub niektórych
niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ)
np. ibuprofenu czy naproksenu, co powoduje
przestawienie termostatu podwzgórzowego na
pierwotny niegorączkowy poziom

1.     Zwiększenie efektywności utraty ciepła przez skórę:
• zdjęcie przykrycia i zbędnej odzieży;
• obniżenie temperatury otoczenia;
• unikanie intensywnej aktywności fizycznej;
• zapewnienie niezbędnego nawodnienia
• zmywanie ciała gąbką nasączoną letnią wodą („sponging") z
jednoczesnym leczeniem farmakologicznym, lub polewanie letnią wodą
połączone z
nacieraniem ciała wilgotnym ręcznikiem (niewskazane u dzieci
odwodnionych)

POSTĘPOWANIE PRZECIWGORĄCZKOWE

Przeciwwskazana

jest

zimna

woda,

powoduje dyskomfort i może powodować
dreszcze.
Wzrost temperatury o 1°C powyżej
37,2°C prowadzi do utraty wody przez
parowanie w ilości 7 ml/kg mc./24h,
dlatego też dostarczanie płynów
gorączkującemu dziecku jest działaniem
podstawowym warunkującym
prawidłowość krążenia krwi.

POSTĘPOWANIE
PRZECIWGORĄCZKOWE

2. Leczenie farmakologiczne:

PARACETAMOL (Acetaminofen) należy do NZPL. Jest podstawowym lekiem
przeciwbólowym i przeciwgorączkowym. Do tej roli kwalifikuje go niska toksyczność,
doskonałe wchłanianie z przewodu pokarmowego, brak poważnych interakcji z innymi
lekami oraz możliwość bezpiecznego łączenia z wieloma lekami stosowanymi zarówno w
leczeniu zakażeń jak i innych przewlekłych chorób. Warunkiem jednak pewnego efektu
leczniczego jest stosowanie odpowiednich dawek paracetamolu, zachowanie zgodnie z
farmakokinetyką leku odstępów pomiędzy poszczególnymi dawkami oraz w razie potrzeby
łączenie go z innymi lekami przeciwgorączkowymi.
Trwały spadek gorączki uzyskuje się poprzez zapewnienie stałego stężenia (ok. 20 pg)
terapeutycznego paracetamolu we krwi - co warunkuje odpowiednie stężenie leku w o.u.n.
- dawki lecznicze paracetamolu:
a) doustnie 10 -15mglkg mc./dawkę
b) doodbytniczo 20 - 25mg/kg mc./dawkę
Paracetamol powinien być podawany systematycznie, co 4 h przez pierwsze 2-3 doby
(nawet, jeśli gorączka spadnie, po 2-3 h). Pojawienie się gorączki, mimo stosowania
paracetamolu w odpowiednich dawkach, wskazuje na intensywne zakażenie, a nawet
proces septyczny i wymaga agresywnej interwencji lekarskiej. Przy braku pełnej
skuteczności paracetamolu podawanego doustnie lub doodbytniczo należy brać pod uwagę
upośledzenie biodostępności i rozważyć dożylne podanie paracetamolu w dawce 30mg/kg
mc./dawkę i do 150mg/24h lub dodatkowo zastosować NLPZ o działaniu
przeciwgorączkowym, ale w dawkach przeciwzapalnych tak, aby zmniejszyć nasilenie
procesu zapalnego.

POSTĘPOWANIE PRZECIWGORĄCZKOWE

2. Leczenie farmakologiczne:

KWAS ACETYLOSALICYLOWY (Aspiryna). Podana doustnie powoduje
obniżenie temperatury ciała po około godzinie od podania leku
maksymalnie 0 1,4°C po ok. 3h. Powtórne podanie leku powinno nastąpić
po 4 h. Aspirynę należy stosować z ostrożnością u dzieci, które nie
ukończyły 2 rż.

Aspiryna jest przeciwwskazana u dzieci z atopią (możliwość wystąpienia
tzw. astmy aspirynowej)

POSTĘPOWANIE PRZECIWGORĄCZKOWE

2. Leczenie farmakologiczne:

·

      

IBUPROFEN. Jest stosowany w RZS i innych chorobach reumatycznych.

Nasila działanie leków przeciwzakrzepowych, nie należy go stosować z innymi
NLPZ. Nie powinien być również podawany w ostrej biegunce z odwodnieniem,
gdyż może nasilać upośledzenie perfuzji nerek. Ibuprofen może być stosowany
u dzieci powyżej 6 mż. Ze względu na możliwość wystąpienia niewielkiej
gastrotoksyczności (stosować nie dłużej niż 5 dni).
Zalecane dawki: u małych dzieci 5 mg/kg/dawkę (max 20), a u większych dzieci
10 mg.kg/dawkę (max 40mg)

POSTĘPOWANIE PRZECIWGORĄCZKOWE

2. Leczenie farmakologiczne:

METAMIZOL (Pyralgium). Wyjątkowo wysoka i uporczywa
gorączka nie reagująca na stosowanie paracetamolu i NLPZ
wymaga doraźnego stosowania metamizolu w dawce 10-20
mg/kg doustnie, 20-40 mg/kg w czopkach lub 10 mg/kg dożylnie.
Ze względu na pirazolonową budowę i niebezpieczeństwo
agranulocytozy lek nie nadaje się do przedłużonego podawania, a
jedynie doraźnego, wspomagającego.

POSTĘPOWANIE PRZECIWGORĄCZKOWE

2. Leczenie farmakologiczne:

NAPROKSEN. Przedłużone działanie naproksenu kwalifikuje ten lek
do ostrożnej przedłużonej terapii (stany gorączkowe), a nie tam
gdzie jest konieczne szybkie obniżenie temperatury.

Dawkowanie: dzieci do 6 rż.: 5 mg/kg/dawkę 2 razy na dobę

Dziękuję za uwagę