Strategie i

techniki w

tłumaczeniu

prawniczym

1

2

W jaki sposób tworzy się

ekwiwalenty dla
nieprzystających pojęć?

3

Ekwiwalencja

• Relacja równoważności

treściowo-stylistycznej między
tekstem źródłowym (oryginałem) a
tekstem docelowym
(tłumaczeniem)

• Ekwiwalencja na poziomie

słowa, zdania, tekstu

• Relacja identyczności

4

Ekwiwalencja

• W tłumaczeniach prawniczych osiągnięcie

identyczności nie jest możliwe (Alcaraz i Hughes)

• Relacja podobieństwa
• Ekwiwalencja to zjawisko skalarne (Tabakowska)
• Optymalny stopień zbliżenia tekstu do odbiorcy

(Alexieva)

• Ekwiwalencja nie polega na wierności wobec

litery prawa, ale wobec „ducha prawa” (Sarcevic;
equal intent)

5

STRATEGIE

Egzotyzacja

(foreignising)

•

akcentowanie obcości

•

„wysyłanie czytelnika

zagranicę”

•

może utrudniać

zrozumienie

Strategie

ukierunkowane na

tekst źródłowy

Transplantacja

kulturowa

(domestication)

• zbliżanie tekstu do

odbiorcy; asymilacja

• szybkie zrozumienie

Strategie

ukierunkowane na

tekst docelowy

kontinuum, Venuti

6

Umowa spółki

• Transplantacja

Articles of

Association

• Egzotyzacja

Deed of
Company

7

Strategie

Egzotyzacja

• Województwo małopolskie
• Wojewodztwo malopolska
• Malopolska Voivodeship
• Voivodeship of Malopolska
• Malopolska Province
• Province of Malopolska
• Voivodeship of Lesser Poland
• Province of Lesser Poland

Transplantacja kulturowa

Źródło: Piotrowska

8

Strategie

• Kodeks Justyniana Corpus juris civilis, VI w., tłumaczenie prawa z

łaciny na język grecki jest dozwolone, wyłącznie jeśli tłumaczenie jest

dosłowne (słowo w słowo, bez zmiany szyku zdania)

• Św. Hieronim – tłumaczymy nie słowo w słowo, ale znaczenie na

znaczenie

• Warstwa syntaktyczna i frazeologiczna –

obowiązuje konwencja

języka docelowego

np. litanie synonimów w j. ang. (the decree is final and binding) vs.

unikanie synonimów w systemach kontynentalnych (wyrok jest

prawomocny / *wyrok jest ostateczny i wiążący) (Gizbert-Studnicki)

• Spory dotyczą głównie terminologii

9

Techniki (Weston)

1)  

Transkrypcja/naturalizacja

2)   Ekwiwalent formalny (kalka)
3)   Ekwiwalent opisowy
4)   Ekwiwalent funkcjonalny

10

Transkrypcja (zapożyczenie)
naturalizacja (adaptacja
pisowni)

acquis communautaire
common law
equity
trust

http://www.tepis.org.pl/biuletyn/41/sam_anglia.htm

Seym/Sejm
Voivodeship (województwo), poviat (powiat), gmina (gmina)
Soltys (sołtys)
Voit (wójt)
Staroste (starosta)
Marshall (marszałek)
Lyceum (liceum)

11

Transkrypcja / naturalizacja

•

Największy stopień egzotyzacji

•

Ekwiwalent stosowany w przypadku:

1) terminów bezekwiwalentowych
2) terminów o dużym stopniu nieprzystawalności
3) terminów o dużym ładunku kulturowym

•

Zaleta: jednoznacznie wskazuje na system prawny, w

ramach którego należy interpretować daną instytucję.

•

Wada: „nieprzeźroczyste” znaczenie; czy ekwiwalent jest

zrozumiały?

•

Magistrates’ court – sąd magistracki

•

Borough – boroł???

•

Solicitor – solicytor???

12

Odbiorca

• Odbiorca bliski

: zna kulturę kraju języka

źródłowego lub ma silną motywację, by ją

poznać, bliskie powiązanie z realiami języka

docelowego.

• Odbiorca daleki

: nie zna docelowego systemu

prawnego, nie ma motywacji, by go poznać.

– Transkrypcja/naturalizacja utrudni zrozumienie

przekazu

(Kierzkowska)

13

• Niepraktyczne przy tłumaczeniu z języka

polskiego lub innych rzadkich języków

• „to przyznanie się do porażki” (Weston)

• „w gruncie rzeczy trudno stwierdzić,

kiedy rzekomy szacunek tłumacza dla
oryginału staje się zwykłym lenistwem
lub tchórzostwem” (Alcaraz & Hughes)

14

Kalka / ekwiwalent dosłowny /

formalny

1.

Spółka cywilna - civil partnership

2.

Użytkowanie wieczyste – perpetual usufruct

3.

Limited partnership – *spółka z ograniczoną odpowiedzialnością

4.

Unlimited company – spółka z nieograniczoną odpowiedzialnością

5.

Public limited company - *spółka akcyjna z ograniczoną

odpowiedzialnością

+ jeżeli znaczenie dostatecznie przeźroczyste (4)
-

jeżeli fałszywy przyjaciel (1&3)

-

jeżeli jest równocześnie ekwiwalentem funkcjonalnym

-

jeżeli jest niezrozumiały (5)

-

Może wymagać dodatkowych informacji (2)

15

Rola tłumacza

Kodeks tłumacza
przysięgłego

Šarčević

Tłumacz ma prawo
zakładać, że odbiorca

tłumaczenia posiada wiedzę
w danej dziedzinie i nie
oczekuje od tłumacza
dodatkowych wyjaśnień

terminów specjalistycznych

Tłumacz, wszędzie tam,
gdzie jest to możliwe,

powinien rekompensować
nieprzystawalność pojęć

16

Ekwiwalent opisowy

Glosa, parafraza
Ekwiwalent opisowy w postaci definicji

Equity – system prawa oparty na zasadach słuszności

stosowany w Anglii

Ekwiwalent opisowy nawiązujący do podobnego

pojęcia znanego w języku docelowym

Użytkowanie wieczyste – long-term leasehold
Sp. z o.o. – limited liability company
Spółka partnerska – professional partnership

+ zrozumiały, uzupełnia (częściowo) brakujące informacje
- Często niepraktyczny ze względu na długość / brak

zwięzłości

- Sygnalizuje obcość
- Powoduje „rozrzedzenie” oryginału (Newmark)

17

Ekwiwalent funkcjonalny

Registered office – siedziba
Limited partnership – spółka komandytowa

• Ekwiwalent funkcjonalny (dynamiczny) wykorzystuje pojęcie

o zbliżonej funkcji z języka docelowego.

• Idiomatyczny i naturalny
• Zrozumiały
• Wada: może sugerować identyczność pojęć  „stosowanie

przybliżonych ekwiwalentów przy tłumaczeniu dokumentów

jest mylące i nie zalecane, chociaż w pewnych przypadkach

możliwe (Kodeks tłumacza przysięgłego)

18

Zwolennicy ekwiwalencji

funkcjonalnej

• „

idealna metoda tłumaczenia prawniczego” (Weston 1991)

• „w zakresie stosowanej terminologii, pomimo ogromnych

nieraz różnic między systemem anglosaskim a systemem
polskim, tam gdzie to możliwe, należy odwoływać się do
analogicznych instytucji prawa angielskiego bądź polskiego, w
zależności od kierunku tłumaczenia. W przeciwnym razie
narazimy się jako tłumacze na zarzut braku profesjonalizmu”
(Jopek-Bosiacka 2006)

• „Tłumacz powinien dążyć do ekwiwalencji funkcjonalnej, a nie

formalnej. Przecież celem tłumaczenia prawniczego, jak i
każdego innego, jest przygotowanie tłumaczenia, które będzie
co najmniej tak zrozumiałe i naturalne w odbiorze jak oryginał”
(Alcaraz i Hughes)

• Ostrożność: akceptowalność ekwiwalentu funk. zależy w dużej

mierze od stopnia nieprzystawalności pojęć w SL i TL
(Sarcevic)

19

Tłumaczenia prawnicze

• Dokładność, precyzja przekazu

• Funkcjonalność i zrozumiałość

tłumaczenia