Krytyka teorii

Krytyka teorii

racjonalnego wyboru

racjonalnego wyboru

Na podstawie książki: Teorie i metody

Na podstawie książki: Teorie i metody

w naukach politycznych, pod red. D.

w naukach politycznych, pod red. D.

Marcha i G. Stockera

Marcha i G. Stockera

Autor: Kinga Gajewska

Autor: Kinga Gajewska

Krytyka teorii racjonalnego

Krytyka teorii racjonalnego

wyboru

wyboru

Cztery rodzaje zarzutów:

Cztery rodzaje zarzutów:



Ograniczenia racjonalności

Ograniczenia racjonalności



Bagatelizowanie przez teorię racjonalnego

Bagatelizowanie przez teorię racjonalnego

wyboru struktury społecznej (krytyka

wyboru struktury społecznej (krytyka

socjologiczna)

socjologiczna)



Jednostki często nie działają w

Jednostki często nie działają w

standardowym sensie w racjonalny sposób,

standardowym sensie w racjonalny sposób,

a ich motywacje i psychika są złożone (nurt

a ich motywacje i psychika są złożone (nurt

psychologiczny)

psychologiczny)



Nieprzekonujący charakter założeń i

Nieprzekonujący charakter założeń i

nieprzydatności modelu do prognozowania

nieprzydatności modelu do prognozowania

(nurt politologiczny)

(nurt politologiczny)

OGRANICZONA RACJONALNOŚĆ

OGRANICZONA RACJONALNOŚĆ

Czy można zdefiniować pojęcie

Czy można zdefiniować pojęcie

racjonalnego zachowania?

racjonalnego zachowania?

Jak udoskonalić pojęcie równowagi, by

Jak udoskonalić pojęcie równowagi, by

zmniejszyć liczbę możliwości (Hargereaves-

zmniejszyć liczbę możliwości (Hargereaves-

Heap 92’ i Marrow 94’)

Heap 92’ i Marrow 94’)

Nie można zdefiniować pojęcia racjonalnego

Nie można zdefiniować pojęcia racjonalnego

zachowania, jeśli nie określimy jak gracze

zachowania, jeśli nie określimy jak gracze

koordynują swoje oczekiwania, opierając się

koordynują swoje oczekiwania, opierając się

na wspólnych oczekiwaniach (Johnson).

na wspólnych oczekiwaniach (Johnson).

Herbert Simon mówi, że

Herbert Simon mówi, że

działania są racjonalne jeśli

działania są racjonalne jeśli

opierają się na racjonalnych

opierają się na racjonalnych

przekonaniach, które są

przekonaniach, które są

rozsądne dla aktora

rozsądne dla aktora

społecznego. Decydenci

społecznego. Decydenci

kontynuują swoje działania,

kontynuują swoje działania,

dopóki wypłata będzie

dopóki wypłata będzie

wystarczająco zadawalająca.

wystarczająco zadawalająca.

Jeśli wypłata nie spełnia

Jeśli wypłata nie spełnia

oczekiwań to decydent

oczekiwań to decydent

szuka innego sposobu

szuka innego sposobu

działania. To tłumaczy

działania. To tłumaczy

nieuniknione zmiany w

nieuniknione zmiany w

prowadzonej polityce.

prowadzonej polityce.

Teza: Modele teorii gier nie wyjaśniają

Teza: Modele teorii gier nie wyjaśniają

wzorów racjonalnego zachowania zarówno w

wzorów racjonalnego zachowania zarówno w

warunkach eksperymentalnych jak i w życiu.

warunkach eksperymentalnych jak i w życiu.

Herbert Gintis mówi, że ludzie

Herbert Gintis mówi, że ludzie

nauczyli się na doświadczeniu, że

nauczyli się na doświadczeniu, że

problemy wymagające

problemy wymagające

zbiorowego działania nauczyły

zbiorowego działania nauczyły

ludzi być altruistami. Jednostki by

ludzi być altruistami. Jednostki by

podjąć decyzję nauczyły się,

podjąć decyzję nauczyły się,

kiedy się odwzajemnić, a kiedy

kiedy się odwzajemnić, a kiedy

nie. Ludzie za pomocą

nie. Ludzie za pomocą

komunikacji umieją określić czy

komunikacji umieją określić czy

ktoś jest godny zaufania i

ktoś jest godny zaufania i

dobierają normy właściwego

dobierają normy właściwego

zachowania.

zachowania.

Dlaczego gracze zaczynają

Dlaczego gracze zaczynają

naśladować innych graczy?

naśladować innych graczy?

Hipoteza Van Pariasa

Gracze naśladują
sposoby
zachowania tych,
którzy działają
najbardziej
skutecznie.

Naśladowanie tego
rodzaju wskazuje na
wyraźną antologię do
doboru naturalnego.

Powtarzamy te
czynności, które są
stosunkowo
skuteczne, co staje
się w końcu
pewnego rodzaju
kodem
genetycznym.

Gracze stosują
rutynowe sposoby
działania, które
tworzą stan
równowagi

Dlaczego ewolucyjna teoria

Dlaczego ewolucyjna teoria

gier jest bardziej adekwatna?

gier jest bardziej adekwatna?

Podejście ewolucyjne jest nie tylko

Podejście ewolucyjne jest nie tylko

realistyczne, ale również może

realistyczne, ale również może

wyjaśnić koordynację w jednym

wyjaśnić koordynację w jednym

stanie równowagi, podczas gdy w

stanie równowagi, podczas gdy w

grze istnieje kilka stanów równowagi.

grze istnieje kilka stanów równowagi.

W ewolucyjnej teorii gier to, jaki stan

W ewolucyjnej teorii gier to, jaki stan

równowagi zostanie osiągnięty,

równowagi zostanie osiągnięty,

zależy generalnie od punktu wyjścia i

zależy generalnie od punktu wyjścia i

dynamiki procesu.

dynamiki procesu.

Jednak okazuje się, że naturalne

Jednak okazuje się, że naturalne

sposoby działania nie są

sposoby działania nie są

wystarczająco efektywne w

wystarczająco efektywne w

porównaniu ze sposobami działania

porównaniu ze sposobami działania

innych graczy. Dlatego gracze

innych graczy. Dlatego gracze

zaczynają naśladować tych, którzy

zaczynają naśladować tych, którzy

działają bardziej skutecznie.

działają bardziej skutecznie.

KRYTYKA SOCJOLOGICZNA

KRYTYKA SOCJOLOGICZNA

Jednostki nie są całkowicie

Jednostki nie są całkowicie

autonomiczne, a ich działania nie są

autonomiczne, a ich działania nie są

całkowicie determinowane ich

całkowicie determinowane ich

strukturą społeczną.

strukturą społeczną.

Theda Skocpol (teoria

Theda Skocpol (teoria

porównawczego

porównawczego

studim przypadku)

studim przypadku)

Michale Taylor (teoria

Michale Taylor (teoria

racjonalnego wyboru)

racjonalnego wyboru)

Zewnętrzna presja na
państwo na arenie

geopolitycznej

Decyzja o ataku na inne
państwo

Załamanie się zdolności

państwa do utrzymania
ładu wewnętrznego

Niezdolność decydentów

państwowych do
zainwestowania

wystarczających zasobów
w kontrolę społeczną

Silne struktury

społeczne w przypadku
chłopów

Decyzje podejmowane

przez państwo, które
wspierało społeczności

chłopskie, by stworzyć
bastion broniący

monarchy przed
antagonistycznie

nastawionymi do niego
klasami

KRYTYKA SOCJOLOGICZNA

KRYTYKA SOCJOLOGICZNA



Struktura społeczna

Struktura społeczna



Normy

Normy



Ideologie

Ideologie



Reguły i konwencje

Reguły i konwencje

KRYTYKA PSYCHOLOGÓW

KRYTYKA PSYCHOLOGÓW

Jeśli jednostka kieruje się tylko

Jeśli jednostka kieruje się tylko

egoistycznym pobudkami to co z

egoistycznym pobudkami to co z

zazdrością, żądzą zemsty, poczuciem

zazdrością, żądzą zemsty, poczuciem

winy czy chciwością?

winy czy chciwością?

Jak rozwiązać problem altruizmu?

Jak rozwiązać problem altruizmu?



Poza ograniczeniami poznawczymi

Poza ograniczeniami poznawczymi

istnieją też emocje i nieświadome

istnieją też emocje i nieświadome

dążenia. Decyzje podejmuje się tak by

dążenia. Decyzje podejmuje się tak by

były zgodne z poprzednimi działaniami,

były zgodne z poprzednimi działaniami,

czy po to by decyzje te były zgodne z

czy po to by decyzje te były zgodne z

przekonaniami jednostki (dysonans

przekonaniami jednostki (dysonans

poznawczy) albo też orientacji

poznawczy) albo też orientacji

normatywnej. Normy którymi jednostka

normatywnej. Normy którymi jednostka

się kieruje i jej orientacje sprawią że

się kieruje i jej orientacje sprawią że

wybór ten nie będzie do końca racjonalny.

wybór ten nie będzie do końca racjonalny.

Konflikty decyzyjne zachodzą, gdy

Konflikty decyzyjne zachodzą, gdy

jednostki nie są w stanie znaleźć

jednostki nie są w stanie znaleźć

opcji, która jednocześnie

opcji, która jednocześnie

realizowałaby ich wszystkie cele.

realizowałaby ich wszystkie cele.



Zachowanie jednostek jest pochodną

Zachowanie jednostek jest pochodną

tego na czym się najbardziej skupiają

tego na czym się najbardziej skupiają

podczas podejmowania decyzji i wtedy

podczas podejmowania decyzji i wtedy

pomijają istotne aspekty rzeczywistości.

pomijają istotne aspekty rzeczywistości.

Ograniczenie tych danych sprawia, że

Ograniczenie tych danych sprawia, że

zwykle prowadzi to do błędnej oceny. Te

zwykle prowadzi to do błędnej oceny. Te

problemy odgrywają niezwykłą rolę w

problemy odgrywają niezwykłą rolę w

wyjaśnieniu mechanizmu podejmowania

wyjaśnieniu mechanizmu podejmowania

decyzji w polityce zagranicznej (Simon).

decyzji w polityce zagranicznej (Simon).

Jednostka posiada wiele jaźni,

Jednostka posiada wiele jaźni,

pozostających ze sobą w

pozostających ze sobą w

konflikcie!

konflikcie!

Nieświadome samooszukiwanie się?

KRYTYKA ZE STRONY

KRYTYKA ZE STRONY

GŁÓWNEGO NURTU

GŁÓWNEGO NURTU

POLITOLOGII

POLITOLOGII

Badania prowadzone przez zwolenników

Badania prowadzone przez zwolenników

teorii racjonalnego wyboru przyniosły

teorii racjonalnego wyboru przyniosły

mało znaczące wyniki empiryczne.

mało znaczące wyniki empiryczne.

Czołowymi autorami tej krytyki są Greek

Czołowymi autorami tej krytyki są Greek

i Shapiro.

i Shapiro.

Działanie człowieka to kombinacja egoizmu i

Działanie człowieka to kombinacja egoizmu i

altruizmu.

altruizmu.

Czy teoria racjonalnego zachowania

Czy teoria racjonalnego zachowania

nie jest gorsza niż inne podejścia, jeśli

nie jest gorsza niż inne podejścia, jeśli

chodzi o empiryczne osiągnięcia?

chodzi o empiryczne osiągnięcia?

Czy nie brakuje w tej teorii

Czy nie brakuje w tej teorii

postępowości w sensie generowania

postępowości w sensie generowania

nowych spostrzeżeń?

nowych spostrzeżeń?