1

Ekorozwój

Elementy ekorozwoju i cele polityki ekorozwoju

2

Czym jest ekorozwój?

 

Ekorozwój

oznacza nową filozofię

rozwoju globalnego, regionalnego i
lokalnego, przeciwstawiającą się wąsko
rozumianemu wzrostowi gospodarczemu.
Filozofia ta, powstała w odpowiedzi na
globalny charakter zagrożeń środowiska,
formułuje wizje oraz sposoby ich
łagodzenia lub likwidacji poprzez
realizację koncepcji społeczeństwa
poszanowania zasobów

3

Ekorozwój

Ekorozwój to rozwój społeczno-gospodarczy

uwzględniający uwarunkowania

przyrodnicze i zakładający ochronę

podstawowych procesów przyrodniczych.

Podstawą ekorozwoju jest założenie, że

poprawa a przynajmniej nie pogarszanie

stanu środowiska, jest jednym z

ważniejszych czynników warunkujących

rozwój ekonomiczny. Innym założeniem

ekorozwoju jest uznanie samoistnych

wartości przyrodniczych, stąd dążenie do

zachowania równowagi ekologicznej w

podstawowych ekosystemach.

4

Termin EKOROZWÓJ

Termin EKOROZWÓJ został

wprowadzony i wszedł do
ogólnoludzkiego słownictwa w czasie
konferencji w Sztokholmie w 1972 r.
Jego zasady sformułowane zostały w
1975 r. przez UNEP, wyspecjalizowaną
agendę ONZ do spraw środowiska,
powołaną w wyniku postanowień
konferencji w Sztokholmie.

5

Ekorozwój c.d.

„Ekorozwój jest tam, gdzie ludzie przewidują

ograniczenia związane ze skończonością planety
i niezależnym od człowieka rytmem przyrody.

Jest to strategia osiągania godnego życia w

ramach tego, co jest fizycznie i biologicznie
możliwe.

Gwarantuje ona zaspokajanie podstawowych

potrzeb obecnego i przyszłych pokoleń
zachowując jednocześnie trwałość
funkcjonowania środowiska przyrodniczego oraz
naturalną różnorodność zarówno gatunków jak i
ekosystemów.

6

Ekorozwój c.d.

Na tak rozumiany ekorozwój składają się

przekształcenia ekonomiczne, społeczne,

techniczne i przestrzenne zmierzające do

osiągnięcia dobrobytu przez obecne i

następne pokolenia poprzez:

- zapewnienie określonej jakości

środowiska,

- zapewnienie pożądanego stanu zdrowia

społeczeństwa,

- konserwatorską ochronę przyrody,
- racjonalną gospodarkę zasobami,
- podejmowanie proekologicznych

kierunków rozwoju.

7

Ekorozwój c.d.

Za podstawowe nauki ekorozwoju można

uznać: ekologię, sozologię i urbanistykę.

Nauka zajmuje się badaniem stanów i

procesów, a inżynieria sztuką
projektowania zmian w środowisku.

Dlatego z ekologii wydziela się inżynierię

ekosystemów, z sozologii - inżynierię
ochrony środowiska,

z urbanistyki - architekturę i inżynierię

budowy miasta.

8

Elementy ekorozwoju i cele polityki ekorozwoju

Elementy

ekorozwoju

Cele polityki ekorozwoju

Jakość środowiska Poprawa a przynajmniej nie pogarszanie:

jakości powietrza atmosferycznego, wód,
poziomu natężenia hałasu, stanu zieleni
towarzyszącej osadnictwu, stanu

powierzchni ziemi

Stan zdrowia
społeczeństwa

Poprawa,a przynajmniej nie pogarszanie
stanu zdrowia społeczeństwa przez

działalność profilaktyczną i leczniczą

Konserwatorska

ochrona przyrody

Zachowanie wartości przyrodniczych w

ramach: przestrzennych form ochrony,
gatunkowej ochrony roślin i zwierząt,
ochrony indywidualnej

Racjonalna
gospodarka
zasobami

Racjonalna gospodarka: energią, wodą,
przestrzenią i surowcami

Proekologiczne

kierunki
rozwojowe

Rozwijanie funkcji zgodnych z możliwościami
środowiska. Rozwijanie form działalności
najmniej uciążliwych dla środowiska.
Kształtowanie struktury funkcjonalno-

przestrzennej w nawiązaniu do systemów
ekologicznych

.

9

Ekorozwój - rozwój zrównoważony

• Geneza i ewolucja ekorozwoju
• Uświadomienie światu zagrożenia

ekologiczna katastrofą cywilizacyjna

wyzwoliło konieczność poszukiwania

nowego paradygmatu (wzorca)

rozwoju określonego jako ekorozwój.

• Termin ten jest odpowiednikiem

angielskiego sustainable development

czy szerszego sustainable resource

development lub ecodevelopment.

• Struktura pojęciowa terminu

angielskiego zawiera człony

odniesione do podtrzymania zasobów

w powiązaniu z rozwojem.

10

Czy „ekorozwój” i „rozwój zrównowa

ż

ony”

to poj

ę

cia tożsame?

W zasadzie zakresy obu pojęć uznaje się za tożsame lub

bliskoznaczne, choć zdarzają się próby zawężenia

pierwszego z nich do ochrony środowiska przyrodniczego.
W praktyce, zwłaszcza w polskim ustawodawstwie

dominuje tendencja zastępowania ekorozwoju pojęciem

rozwoju zrównoważonego. Konstytucja Rzeczpospolitej

Polskiej w art. 5. „zapewnia ochronę środowiska, kierując

się zasada zrównoważonego rozwoju”.
 

11

Zakres pojęcia ekorozwoju

• W roku 1975 na trzeciej sesji UNEP w

Nairobii skonkretyzowano zakres
pojęcia ekorozwoju, a także
społeczeństwa ekorozwoju.

• Uznano, że jest to taki przebieg

nieuchronnego i pożądanego rozwoju

gospodarczego, który by nie naruszał w

sposób istotny i nieodwracalny

środowiska życia człowieka, i który by

godził prawa przyrody i ekonomii.

• Oznacza to działalność człowieka w

zgodzie i harmonii z przyrodą, a więc

taka działalność, która nie powoduje

nieodwracalnych zmian.

12

Rozwój trwały i

zrównoważony, rozwój

(samo)podtrzymujący się

• W roku 1980 w dokumencie Światowej

Strategii Ochrony Przyrody pojawiło się pojęcie

sustainable development, które w Polsce

tłumaczone jest jako ekorozwój choć często

stosuje się tłumaczenia bliższe oryginału:

rozwój trwały i zrównoważony, rozwój

(samo)podtrzymujący się.

• W roku 1991 także Polska przyjęła i

zaakceptowała „Politykę ekologiczna państwa”

uwzględniającą koncepcje ekorozwoju.

•

W roku 1992 na Szczycie Ziemi w Rio de

Janeiro (UNCED) zapoczątkowano

międzynarodową współpracę obejmującą

ochronę zagrożonego środowiska

przyrodniczego oraz model jego rozwoju.

13

Deklaracja z Rio

UNECD przyjął następujące dokumenty:
• Deklaracja z Rio. W Deklaracji z Rio postawiono istotę

ludzka w centrum wszelkich działań proekologicznych.

• Agenda’21-dokument liczący 800 stron i 40 rozdziałów

uważany za bezprecedensowy ze względu na

wszechstronne podejście do problemów ochrony

środowiska i rozwoju.

• Konwencję o zmianach klimatu, której realizacja ma

zapobiegać dalszemu katastrofalnemu ocieplaniu się

klimatu i jego skutkom- w Rio podpisały ją 154

państwa.

• Konwencje o różnorodności biologicznej, której celem

jest ochrona występujących na Ziemi gatunków fauny

i flory- podpisana w Rio przez 153 państwa. Od jej

podpisania uchyliły się Stany Zjednoczone.

• Deklaracja o lasach, stanowiąca podstawę współpracy

międzynarodowej na rzecz ochrony i racjonalnego

użytkowania ekosystemów leśnych, co gwarantuje

stabilizację zmian klimatycznych.

14

Deklaracja z Rio - zasady szczególnie

istotne dla kontekstu planowania

strategicznego

Deklaracja z Rio obejmuje 27 zasad ,

stanowiących swoistą Konstytucję Ekorozwoju.

Szczególnie istotne dla kontekstu planowania

strategicznego wydają się następujące zasady:

• Zasada 4

Aby osiągnąć zrównoważony rozwój, ochrona

środowiska powinna stanowić nierozłączną

część procesu rozwoju i nie może być

rozpatrywana oddzielnie od niego.

• Zasada 9

Państwa powinny współpracować w celu

wzmocnienia wewnętrznych możliwości

budowania zrównoważonego rozwoju,

doskonaląc naukowe poznanie poprzez

wymianę naukowej i technologicznej wiedzy

oraz usprawnienie procesu rozwoju,

przystosowania i rozprzestrzeniania

technologii, włączając w to nowe

15

Deklaracja z Rio - zasady szczególnie

istotne dla kontekstu planowania

strategicznego

Zasada 10

• Zagadnienia środowiskowe są najlepiej

rozwiązywane na odpowiednim poziomie z

udziałem wszystkich zainteresowanych

obywateli.

• Na poziomie narodowym każda jednostka

powinna mieć zapewniony odpowiedni dostęp

do informacji dotyczących środowiska, w

której posiadaniu jest

władza publiczna.

Obejmuje to informacje dotyczące substancji

niebezpiecznych i działalności w obrębie

społeczności, a także możliwości udziału w

procesie podejmowania decyzji. Państwa

powinny ułatwić udział społeczeństwa przez

stworzenie szerokiego dostępu do informacji.

• Powinien zostać zapewniony efektywny i

rzeczywisty dostęp do prawnych i

administracyjnych środków, włączając w to

środki kompensujące i zaradcze.

16

Deklaracja z Rio - zasady szczególnie

istotne dla kontekstu planowania

strategicznego

• Zasada 11
Państwa powinny wprowadzić efektywne

prawo. Standardy środowiskowe, cele i

priorytety zarządzania powinny odzwierciedlać

środowiskowe i rozwojowe cele, dla których

są stosowane.

Standardy przyjęte przez niektóre kraje mogą

być nieodpowiednie, powodując powstawanie

niesprawiedliwych ekonomicznych i

społecznych kosztów w innych krajach, a

szczególnie w krajach rozwijających się.

• Zasada 14
Państwa powinny efektywnie współdziałać w

sprzeciwianiu się i zapobieganiu

przemieszczania do innych państw działalności

bądź substancji powodujących poważne

zniszczenie środowiska lub szkodliwych dla

zdrowia ludzkiego.

17

Deklaracja z Rio - zasady szczególnie

istotne dla kontekstu planowania

strategicznego

Zasada 15
• Wszystkie państwa powinny szeroko

stosować działania zapobiegawcze w
celu ochrony środowiska, mając na
uwadze swe własne możliwości. Tam,
gdzie występują zagrożenia
poważnymi lub nieodwracalnymi
zmianami, brak całkowitej, naukowej
pewności nie może być powodem
opóźniania efektywnych działań,
których realizacja prowadziłaby do
zapobiegania degradacji środowiska.

18

Deklaracja z Rio - zasady szczególnie

istotne dla kontekstu planowania

strategicznego

Zasada 16
• Narodowe władze muszą dołożyć

wszelkich starań, aby promować

wewnątrz państwowe działania w celu

pokrycia kosztów likwidacji skutków

dewastacji środowiska oraz użyć

instrumentów ekonomicznych,

wychodząc z założenia, że

zanieczyszczający, generalnie powinien

ponosić wszelkie koszty związane z

naprawą szkód, mając na uwadze

interes publiczny oraz nie powodując

zakłócania międzynarodowego handlu i

procesu inwestowania.

19

Deklaracja z Rio - zasady szczególnie

istotne dla kontekstu planowania

strategicznego

Zasada 17
• Ocena oddziaływania na środowisko

jako narodowy instrument musi
zostać zastosowana do zamierzonych
działań, co do których można się
spodziewać, że będą miały znacząco
niekorzystny wpływ na środowisko i
są przedmiotem podjęcia decyzji
przez kompetentne narodowe
władze.

20

Deklaracja z Rio - zasady szczególnie

istotne dla kontekstu planowania

strategicznego

Zasada 22

• Ludność miejscowa i jej wspólnoty, a także

inne wspólnoty lokalne, odgrywają znaczącą

rolę w zarządzaniu środowiskiem i rozwoju,

ze względu na ich wiedzę i tradycję. Państwa

powinny rozpoznać i właściwie

podtrzymywać ich tożsamość, kulturę i

zainteresowania oraz umożliwić im

efektywny udział w osiągnięciu

zrównoważonego rozwoju.

Polska podpisała w Rio konwencję klimatyczną

i o ochronie bioróżnorodności biologicznej.

Korzystniej może się rozwinąć realizacja

Agendy’21, jeśli jej główne podstawy

zostaną przyswojone przez społeczności

lokalne w postaci lokalnych programów

ekorozwoju.

21

Przesłanki realizacji

ekorozwoju

Ekorozwój – opiera się na założeniu, że

planowanie przestrzenne należy prowadzić
zgodnie z zasadami naturalnego
funkcjonowania środowiska.

Etapy ekorozwoju:
• programowanie celów
• badania środowiska przyrodniczego
• prognozowanie zmian w środowisku
• działania realizacyjne
Założenia ekorozwoju:
• zapewnienie trwałości ekologicznej
• rozwój ekonomiczny
• sprawiedliwość społeczna między pokoleniami

22

Reguły i prawa ekorozwoju

Reguły ekorozwoju:
• wykorzystanie odnawialnych zasobów nie

powinno przekraczać ich możliwości
regeneracji

• wykorzystanie nieodnawialnych zasobów

nie powinno przewyższać wykorzystania
odnawialnych surowców

• emisja szkodliwych substancji nie

powinna przewyższać naturalnej
pojemności środowiska w zakresie
absorpcji szkodliwych substancji

23

Reguły i prawa ekorozwoju

Prawa ekorozwoju:
• prawo celu – każdy kraj ma odmienne

uwarunkowania przyrodnicze, które
wyznaczają kierunek rozwoju gospodarki

• prawo skali i jakości – działania

gospodarcze muszą być dostosowane do
skali i jakości podejmowanych decyzji

• prawo regionu – dot. zagadnień

regionalnych, potrzeby rozwoju każdego
regionu zgodnie z uwarunkowaniami
środowiska oraz ludności danego regionu.

24

Ekorozwój - rozwój zrównoważony

Zasady ekorozwoju

• obowiązek środowiska przyrodniczego nie może

być w konflikcie z interesami gospodarki –

obowiązek ochrony środowiska musi być

elementem prawidłowego gospodarowania

• uwzględnienie wymogów środowiska

przyrodniczego w działalności planistycznej

• zasada praworządności – każdy przepis

winien być przestrzegany

• odpowiedzialność za skutki degradacji

środowiska

• likwidacja zanieczyszczeń u źródła

• zasada regionalizmu – dwa rodzaje obszarów

– obszary o zagrożonym środowisku

– obszary o dużych lub bardzo dużych walorach

przyrodniczych

25

Lista cech regionalnej polityki

ekorozwoju

1.Zróżnicowanie regionalnych koncepcji

ekorozwoju ( od

nadrzędności celów ekologicznych

polityki ekorozwoju).

2.Regionalne systemy zarządzania

zasobami( wodą , lasami).

3.Redukcja instrumentów

administracyjnych z preferencją

instrumentów ekonomicznych ( reguły:

zanieczyszczający płaci, użytkownik płaci,

wspólnej odpowiedzialności).

4.Równoważność celów ekologicznych,

społecznych i gospodarczych.

5.Harmonizacja i równoważenie

regionalnych procesów rozwojowych.

26

Lista cech regionalnej polityki

ekorozwoju

1.

Równoważenie autonomicznej polityki

rozwojowej i polityki państwa

2.

Operacyjna skuteczność podmiotów

polityki regionalnej i polityki państwa.

3.

Równoprawność podmiotów

gospodarujących i grup społecznych w
korzystaniu z zasobów.

4.

Respektowanie zasad prewencji oraz

nieuciążliwości przedsięwzięć
ochronnych.

5.

Koncepcja nowego podmiotu

regionalnego opartego na układzie
zlewniowym.

27

Lista cech regionalnej polityki
ekorozwoju c.d.

11.Samorządne sterowanie i zarządzanie

środowiskiem respektujące zasady

uspołecznienia i konsensusu w

decyzjach konfliktowych.

12.Stosowanie „ miękkich” narzędzi

kreujących ekonomizację polityki

ekologicznej regionu.

13.Respektowqnie kryteriów

bezwzględnej ochrony różnorodności

biologicznej i łagodzenia efektów

zagrożeń globalnych( zmiana klimatu).

14.Transgraniczna współpraca regionalna

w zakresie wspólnych programów i

uzgodnień lokalizacji obiektów

uciążliwych, respektowania konwencji o

zanieczyszczeniach transgranicznych.

28

Lista cech regionalnej polityki
ekorozwoju c.d.

15.Rozwój funkcji regionalnych,

ekologicznie uwarunkowanych jako

podstawy ekorozwoju.

16. Zintegrowana strategia rozwoju

regionalnego obejmująca środowisko

przyrodnicze, planowanie

przestrzenne, instrumenty

ekonomiczne respektujące zasadę

ujęć całościowych, systemowych i

funkcjonalnych.

17. Regionalne oceny ryzyka zagrożeń

środowiska, oceny skutków i środki

łagodzenia.

29

Minimum ekorozwojowe

Minimum ekorozwojowe powinno:
• respektować naturalne układy przyrodnicze
( np. podział zlewniowy lub przyrodniczo leśny);
• nie powodować rozdziału obszarów cennych

przyrodniczo ( szczególnie parków narodowych,

rezerwatów);

• umożliwiać „domknięte przestrzennie” zarządzanie

zasobami środowiska ( szczególnie zasobami wód

powierzchniowych i podziemnych), rozgraniczyć

uprawnienia decyzyjno-kontrolne samorządów

terytorialnych i administracji państwowej w

zakresie ochrony środowiska;

• określić procedury rozstrzygania konfliktów lokalno-

regionalnych, regionalno-narodowych

(ogólnospołecznych) w formule demokratycznego

konsensusu;

• stworzyć mechanizmy partycypacyjnego

powstawania środków regionalnych przeznaczonych

na realizację strategii ekorozwoju.

30

Równoważenie rozwoju

Równoważenie rozwoju jest procesem czasoprzestrzennym

polegającym na:

• rozpoznawaniu przyrodniczej i antropogenicznej

przestrzeni geograficznej wraz z jej obiektywnie

uwarunkowanymi procesami przekształceń (diagnoza)

• generowanie dających się przewidzieć stanów przyszłych

wraz z mechanizmami rozwoju ekologicznie

uwarunkowanego (scenariusze);

• artykułowanie strategii ekorozwoju określającej

sekwencje, linie strategiczne i przedsięwzięcia sterujące

( strategia);

• tworzeniu, negocjacji i akceptacji polityki ekorozwoju

wyposażonej w instrumenty prawa, ekonomiczne,

administracyjne ( polityka);

• realizacji strategii i polityki poprzez mobilizację środków

finansowych, społecznych oraz programów operacyjnych

(realizacja);

• monitorowaniu i ocenianiu zmian w środowisku w w

wyniku realizacji strategii ( monitoring).
Istotą tego procesu jest głębokie jego osadzenie w

przestrzeni geograficznej będącej atrybutem ekorozwoju,

a której narzędziem poznania jest regionalizacja

odniesiona do kreowanej aktualnie struktury i funkcji

regionów.

31

Kiedy ekorozwój ma realne

szanse trwałej realizacji?

• Ekorozwój ma realne szanse trwałej

realizacji tylko wówczas, jeśli zdołamy
oderwać się od wąskiego myślenia
dotyczącego jedynie środowiska
przyrodniczego.

• Istota problemu sprowadza się do

odpowiedzi na pytania: kto, jak i dlaczego
oddziałuje na środowisko?

• Jest to więc sięgniecie do przyczyn,
a nie tylko do skutków oddziaływania.
• Przemiany w świadomości społecznej

układają się w cykl diagnoz i reakcji

32

DIAGNOZA

REAKCJA

1. Zasoby przyrody

są nieograniczone

Rozwój industrialny wodo
i energochłonny

2.Przyroda traci

zdolność
samoodtwarzania

Wzrost roli ruchów ochrony

środowiska, obojętność
producenta

3.Technika naprawi

to co popsuła

Działania techniczne,

inwestycje ochrony
środowiska, redukcje
zanieczyszczeń

4. Zasoby przyrody

są na wyczerpaniu

Zmiany technologii na wodo i

energooszczędne,

koncepcja wzrostu zerowego

5.Zagrożenie

cywilizacyjne
efektami
globalnymi

( klimat)

Rewizja strategii rozwojowych
( restrukturyzacja gospodarki
i regionów), przyjęcie

kryteriów ekorozwoju

Cykl diagnoz i reakcji

przemian w świadomości społecznej

33

Przesłanki ekonomiczne ekorozwoju

Przesłanki ekonomiczne
• Rozwój zrównoważony -ekorozwój przeszedł z

fazy idei w fazę motywowanych ekonomicznie

działań. Istota problemu polega na jego

efektywności ekonomicznej. Już faza diagnozy

obciążeń środowiska w stosunku do głównego

podmiotu środowiska, jakim jest człowiek, stara

się ogarnąć , zarówno przestrzeń geograficzną,

zasoby środowiska jak i efekty ekonomiczne.

• Zgodnie z koncepcją ekorozwoju wszelki rozwój

ekonomiczny jest trwały tylko wtedy gdy w jego

wyniku nie zostaje pomniejszony i nie traci na

wartości początkowy kapitał dóbr

środowiskowych. Dopuszczalne są tylko

inwestycje o korzyściach większych niż koszty,

które wymagają poniesienia zerowych lub

ujemnych kosztów ekologicznych.

34

Wymagania stawiane projektom

inwestycyjnym co do zgodności z celami

ekorozwoju

Przed projektami inwestycyjnymi można postawić

zróżnicowane wymagania co do zgodności z

celami ekorozwoju:

• W ramach ograniczonej zgodności suma

projektów dyskontowanych przez cały czas ich

trwania nie może zmniejszać początkowego

kapitału dóbr środowiskowych.

W konsekwencji oznacza to, ze wartość

uaktualnionych projektów zasadniczych

związanych z kosztami ekologicznymi nie może

być mniejsza od wartości uaktualnionej projektów

proekologicznych.

• W ramach pełnej zgodności wszystkie projekty

razem nie mogą w żadnym momencie powodować

zmniejszenia początkowego kapitału dóbr

środowiskowych. Koszty ekologiczne projektów

nie mogą być większe od korzyści z projektów .

Z powyższego wynika, że zgodnie z koncepcją

ekorozwoju środowisko może być tylko na tyle

eksploatowane na ile jest w stanie regenerować

się na bieżąco.

35

Przesłanki ekonomiczne ekorozwoju

• Współczesna ekonomia kreuje procesy

przekształcania komponentów środowiska z

dóbr wolnych w dobra ekonomiczne oraz

tworzenia specyficznych zysków wynikających

z zasobów przyrody i przekształcania tych

zasobów w kapitał.

• W tej sytuacji rynek nadal utrzymuje ważną

rolę w alokacji środków związanych ze

środowiskiem, ograniczając jednak

możliwości prawidłowego wyznaczania skali

zużycia środowiska przyrodniczego.

• Osłabienie roli rynku na obszarze decyzji

gospodarowania środowiskiem przyrodniczym

uzasadnia się tym, że pozostawienie

wyłącznie żywiołowi rynkowemu użycia i

zużycia zasobów przyrody musiałoby pogłębić

degradację środowiska, a większość zasobów

ma charakter publiczny.

36

Przesłanki społeczne ekorozwoju

Człowiek jest sprawcą wielu zagrożeń

środowiska.

Jego wpływ na bieg spraw może

przebiegać dwojako:

1/czy będzie nadal przyczyniał się do

zakłócania równowagi
przyrodniczej ?,

2/ czy stanie się czynnikiem

przywracania pierwotnej wartości
środowiska?

37

Przesłanki społeczne ekorozwoju

Nowy wzór ( paradygmat) rozwoju społecznego

musi uwzględniać:

• Uznanie przestrzennej jedności

Ziemi jako minimalnej jednostki

pojęciowej. Współzależność

społeczeństw ludzkiego i warunków

globalnych jest konieczna dla

zachowania równowagi sił

przyrody, która decyduje o

podtrzymaniu życia na Ziemi.

• Przełamanie utrwalonej

powszechnie zależności pomiędzy

poziomem konsumpcji, wzrostem

gospodarczym (w kategoriach

dochodu narodowego, produktu

narodowego brutto) a ogólna

jakością życia.

38

Przesłanki społeczne ekorozwoju

Nowy wzór ( paradygmat) rozwoju społecznego

musi uwzględniać (c.d.):

• Uznanie pokoleniowej racji wartości

zasobów naturalnych jako dziedzictwa

przyszłych generacji i zobowiązań wobec

środowiska i przyszłych pokoleń, nie zaś

elementu bogactwa

narodowego stworzonego (odkrytego)

przez aktualne pokolenia.

• Przyjęcie jakości środowiska i warunków

przetrwania gatunków, w tym człowieka,

jako głównego elementu środowiska, za

podstawę planowania gospodarczego i

społecznego.

• Rewizja praw człowieka w aspekcie

bezpieczeństwa ( ekologicznego) i

suwerenności narodowej,

kształtowanych dotąd wg kryteriów

militarnych.

39

Podstawy formułowania ekologicznego

paradygmatu (wzoru) rozwoju

Wielowątkowe ujęcie ekorozwoju jako następujących

zasad polityki ekologicznej:

1.Równorzędność polityki ekologicznej, gospodarczej i

społecznej.

2.Integralność polityki ekologicznej z polityką

gospodarczą i społeczną.

3.Harmonizacja procesów gospodarczych z

przyrodniczymi

( konieczność dostosowywania rodzaju i zakresu

podejmowanej działalności gospodarczej do

potencjału środowiska).

4.Zapobieganie powstawaniu zanieczyszczeń i innych

obciążeń środowiska w trakcie każdej działalności i

na każdym etapie procesów wytwórczych z

uwzględnieniem następującej hierarchii

podejmowanych przedsięwzięć ochronnych: unikanie

wytwarzania zanieczyszczeń, stosowanie recyklingu

( zamykanie obiegu materiałów i surowców),

instalowanie urządzeń ochronnych wychwytujących,

neutralizujących lub utylizujących zanieczyszczenia.

5.Kompleksowość i ekologiczna nieuciążliwość

podejmowanych przedsięwzięć ochronnych.

40

Podstawy formułowania ekologicznego

paradygmatu (wzoru) rozwoju c.d.

6.Powszechność ochrony, wykluczająca jakiekolwiek

odstępstwa od podejmowania przedsięwzięć

ochronnych.

7.Jednakowe prawo wszystkich podmiotów ( osób

prawnych i fizycznych) do korzystania ze

środowiska i obowiązku jego ochrony.

8.Uspołecznienie podejmowanych działań przez

stworzenie prawnych i instytucjonalnych warunków

do uczestnictwa obywateli, grup społecznych i

organizacji pozarządowych w procesie kreowania

oraz realizacji polityki ekologicznej państwa.

9.Regionalizacja polityki ekologicznej oraz prawa

samorządów terytorialnych do odpowiedniej

modyfikacji instrumentów sterowania ochroną

środowiska.

10. Ekonomizacja polityki ekologicznej, czyli

realizacja postawionych celów minimalnym kosztem

społecznym.

41

Połączenie zasady ekonomizacji z

regułami rozwiązań praktycznych

Zasadę ekonomizacji często łączy się z regułami rozwiązań

praktycznych. Zalicza się do nich następujące reguły:

• „zanieczyszczający płaci”, co oznacza , ze koszty ochrony

środowiska ponosi sprawca zanieczyszczenia;

• „płacą poszkodowani” , co może oznaczać dobrowolne

włączenie się poszkodowanych w realizację zadań

ochronnych zanieczyszczającego ( jeżeli koszty eliminacji

źródła zanieczyszczeń są mniejsze od kosztów likwidacji

strat spowodowanych zanieczyszczeniem) albo

subwencjonowanie przedsięwzięć ochronnych ze środków

ogólnospołecznych;

• „płaci użytkownik”, co może oznaczać obciążenie

kosztami ochrony środowiska użytkownika urządzenia

zanieczyszczającego środowisko, a nie producenta albo

wnoszenie opłat przez „ użytkowników środowiska” na

rzecz wyspecjalizowanej jednostki gospodarczej,

realizującej obowiązek ochrony (np. oczyszczalnia)

• „wspólnej odpowiedzialności”, oznacza ona subwencję ze

środków ogólnospołecznych na likwidowanie starych

źródeł zagrażających środowisku ( np. wysypiska

odpadów) lub realizacje przedsięwzięć ochronnych w

układzie regionalnym.

42

Kryteria ekorozwoju

Istota kryteriów ekorozwoju jest opisanie cech, którym

powinno

odpowiadać koncepcje lub działania określane jako

„ekorozwojowe”.

Jest to więc rozwinięcie definicji ekorozwoju respektujące

zarówno cechy, założenia, przesłanki ekorozwoju na

gruncie teoretycznym jak i empirycznym.

Potrzeba formułowania kryteriów ekorozwoju wynika z

racjonalności kreowania systemów pożądanych,

poddawanych ocenie zgodności z kryteriami.

Nie istnieje gotowa lista kryteriów ekorozwoju i nie jest

możliwe stworzenie takiej zamkniętej listy.

Skala ( państwo, region, gmina, społeczność ) wyznacza

bowiem zakres i precyzję formułowania kryteriów.

Do najważniejszych należą:

• Kryterium wartościowania

• Kryterium harmonizacji

• Kryterium skali

• Kryterium trwałości

• Kryterium różnorodności

• Kryterium równowagi potencjałów.

43

Kryterium wartościowania

• Kryterium wartościowania wydaje się

wiodące i uniwersalne.

• Kryterium wartościowania odpowiada

także kryterium celu poprzez odpowiedź

na pytanie co chcemy osiągnąć?

• Musimy środkami pozanaukowymi

rozstrzygnąć do czego dążymy.

• Skoro decyzja została podjęta i cel został

sprecyzowany, nauka może nas pouczyć w

jaki sposób można to osiągnąć.

• Cele ekorozwoju dotyczą w pierwszym

rzędzie rozwoju człowieka.

• Powinny więc ujmować istotę jego odczuć,

pragnień i potrzeb.

44

Kryterium harmonizacji i kryterium

skali

Kryterium harmonizacji ze środowiskiem

przyrodniczym pojawia się w większości
definicji.

Kryterium skali może być formułowane wielorako:

•

jako prawo,

•

jako kryterium koncentracji działań -
empirycznie udokumentowana jest
konsekwencja przekroczenia pewnej skali
koncentracji powodująca wystąpienie zarówno
barier dalszego rozwoju ( np. miasta), jak i
zachwianie równowagi społecznej czy
środowiskowej.

45

Kryterium trwałości

Kryterium trwałości odpowiada trwałości zasobów

odnawialnych i minimalizacji zmniejszania się

zasobów nieodnawialnych. Zachowanie trwałości

ekologicznej wymaga wielu działań:

• Zapobiegania ( prewencji) zanieczyszczeniom,

• odtwarzania i ochrony więzi człowieka z różnymi

ekosystemami ( przestrzennymi systemami

ekologicznymi),

• rozwoju powiązań przyrodniczych i systemu

obszarów ochronnych.

Kryterium trwałości nosi w sobie także etyczną

powinność pozostawienia przyszłym pokoleniom

spuścizny w stanie co najmniej nie gorszym od

zastanego.

Kryterium trwałości warunkuje wreszcie pytanie o

sens działań chroniących i restaurujących

środowisko człowieka.

Kryterium trwałości ekologicznej może być

charakteryzowane trzema rodzajami wskaźników

określających:

• stan ekosystemów lub gatunków biologicznych,

• wpływ działalności ludzkich na środowisko,

• redukcję wpływu tej działalności

46

Kryterium różnorodności

Kryterium różnorodności można odnieść zarówno do

różnorodności biologicznej jak i różnorodności

wyborów i działań. Różnorodność biologiczna została

uznana na Szczycie Ziemi w Rio za kanon rozwoju

zrównoważonego - ekorozwoju.

Od bioróżnorodności zależy bowiem stan równowagi w

przyrodzie jak i jej przetrwanie.

Można ją odnieść do trzech grup:
1. Odtworzenie i utrzymanie systemu przyrodniczego

• procentowy udział w powierzchni kraju lub regionu

obszarów o ekosystemach naturalnych,

zmodyfikowanych, uprawnych, zabudowanych i

zniszczonych,

• procentowy udział w powierzchni kraju lub regionu

obszarów zalesionych, w tym terenów leśnych

naturalnych, zmodyfikowanych, zdegradowanych,

• procentowy udział w powierzchni kraju lub regionu

dużych obszarów naturalnych lub zmodyfikowanych.

2. Rozwój systemu obszarów chronionych:

• procentowy udział w powierzchni kraju lub regionu

obszarów chronionych.

47

Kryterium różnorodności c.d.

3.Odtworzenie i utrzymanie różnorodności

gatunków i banku genetycznego ( puli

genowej):

• Liczba i procentowy udział gatunków

zagrożonych zanikiem i procentowy udział

gatunków zagrożonych spadkiem populacji,

• procentowy udział populacji stałych lub

zwiększających się i procentowy udział populacji

zmniejszających się,

• liczba gatunków endemicznych i procent

gatunków zagrożonych zmniejszeniem się ich w

obszarach chronionych,

• wskaźnik zróżnicowania gatunków

udomowionych.
Kryterium różnorodności można też odnieść do

zróżnicowania polityk, narzędzi, form

zagospodarowania, realizacji.

Mieści się w tym całe spektrum alternatywnego

myślenia i tworzenie rozwiązań przyjaznych

dla środowiska.

48

Kryterium równowagi potencjałów

Kryterium równowagi potencjałów

• Kryterium równowagi potencjałów pozornie

wydaje się zbieżne z kryterium harmonizacji. Ma

jednak charakter bilansowy. Odnosi się bowiem

do potencjału produktywności biotycznej oraz

ograniczającego jego wykorzystanie potencjału

samoregulacyjno-odpornościowego.

• Ujęcie bilansowe tych dwóch grup potencjałów

daje obraz ogólnego potencjału środowiska

przyrodniczego. Interpretacja tego bilansu

pozwala na stwierdzenie zależności - na ile

ogólny potencjał środowiska przyrodniczego jest

większy, na tyle większa jest możliwość

podniesienia jakości życia człowieka przy

jednoczesnym zharmonizowaniu sfery społeczno-

ekonomicznej z przyrodniczą.

• W tym kontekście wzrost ogólnego potencjału

środowiska przyrodniczego tworzy korzystne

warunki dla wdrożenia ekorozwoju.

49

Ekorozwój- rozwój zrównoważony-

równoważenie rozwoju

•

Relacje między ekorozwojem- rozwojem

zrównoważonym- równoważeniem rozwoju

traktować należy jako poszerzony zbiór jednego

problemu rozwoju cywilizacyjnego,

zróżnicowanego wewnętrznie jedynie dynamiką

procesu lub funkcją celu.

W ujęciu modelowym rozwoju zrównoważonego

przyjmuje się:

•

ekorozwój jako zbiór kryteriów ekologicznych

zasad oraz priorytetów rozwoju,

•

rozwój zrównoważony jako pożądany stan

docelowy, oczekiwany wobec zagrożeń

cywilizacyjnych, kreowany w warunkach

społeczeństwa demokratycznego,

•

równoważenie rozwoju jako proces ewolucji, w

której wiązka celów nie ma charakteru

statycznego lecz znajduje się w ruchu,

podlegając zmiennej hierarchizacji w zależności

od uwarunkowań.

50

Droga do ekorozwoju

Procesy przemian dokonywane przez

człowieka w środowisku zaczęły się nasilać

od czasów rewolucji przemysłowej, a w ciągu

ostatnich 100 lat nakładają się na siebie

potęgując efekt końcowy, dwa zjawiska:

postęp techniczny
wzrost liczby ludności.

Zainteresowanie wpływem zanieczyszczenia

na ludzi – po wystąpieniu smogu w Donora

(Pensylwania)-1948, Londynie (1952).

51

Punkty zwrotne na drodze do

ekorozwoju

• 1962 -Rachel Carson –”Cicha wiosna” (Silent spring)
• 1969 - raport Sekretarza Generalnego ONZ Sithu U

Thanta, wyrażony w rezolucji nr 2390 Zgromadzenia
Ogólnego ONZ,

"Człowiek i jego środowisko" (The problems of human

environment)

Najważniejsze zagadnienia poruszane w tym raporcie:

• brak powiązania wysoko rozwiniętej techniki i
technologii z wymogami środowiska
• wyniszczenie ziem uprawnych
• bezplanowy rozwój stref miejskich
• zmniejszanie się powierzchni wolnych,otwartych
terenów
• znikanie wielu form życia zwierzęcego i roślinnego
• zatruwanie i zanieczyszczanie środowiska.

52

Punkty zwrotne na drodze do

ekorozwoju cd.

•1972 – I konferencja ONZ „Człowiek i środowisko” -
Sztokholm
Powołanie UNEP- UN Environmental Programme – Program
Środowiskowy Narodów Zjednoczonych

•1972 - Donella i Dennis Meadows "Granice wzrostu" (I
raport Klubu Rzymskiego) ostrzegali przed konsekwencjami
wykładniczego wzrostu populacji i konsumpcji ekonomicznej.

•1974 –” Ludzkość w punkcie zwrotnym” –M. Mesarovic, E.
Pestel (II raport)

•1976 - „Kształtowanie ładu międzynarodowego” J. Tinberg
(III raport)

53

Punkty zwrotne na drodze do

ekorozwoju

1980 - Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody i Jej

Zasobów (IUCN) – przyjęcie światowej strategii

ochrony przyrody
1983 –powołanie Światowej Komisji Środowiska i

rozwoju (WCED) Narodów Zjednoczonych, tzw.

komisja Brundtland
1987 – WCED publikuje raport – „Nasza wspólna

przyszłość” –zawierający definicję ekorozwoju

1992 konferencja w Rio de Janeiro ONZ „ Środowisko i

rozwój” (WCED) – Agenda 21, Deklaracja z Rio i

Deklaracja o ochronie lasów, Konwencja o

różnorodności biologicznej, Konwencja o ochronie

klimatu.
1997 – Konferencja w Nowym Jorku – Rio+5
2002 -Światowy 'Szczyt Zrównoważonego Rozwoju” w

Johannesburgu (Republika Południowej Afryki).

54

Paradygmaty ekorozwoju

(wg Kistowski

2003)

• typ rozwoju społeczno-gospodarczego - realizowany

przez człowieka, w technosferze, „dla człowieka”

• koncepcja międzypokoleniowa
• proces integrujący wszystkie działania człowieka - aby

osiągnąc cel musi być stosowany powszechnie i przez

wszystkich

• powinien prowadzić do maksymalnego wyrównania

możliwości

zaspokojenia

potrzeb

wszystkich

mieszkańców Ziemi

Ekorozwój a ochrona i kształtowanie środowiska

• Ekorozwój to pojęcie szersze. Ochrona i kształtowanie

środowiska

rozumiane

ogólnie

jako

działania

prowadzące do powstrzymania degradacji i poprawy

stanu środowiska przyrodniczego są elementami

ekorozwoju

55

Cele ekorozwoju

 Ekorozwój na wysokim poziomie ogólności

definiowany jest jako zbiór celów społecznie

nadrzędnych, wśród których wymienia się

najczęściej:

   dobrobyt (materialny i społeczny),
    sprawiedliwość,
    bezpieczeństwo.

Ich

wspólnym

mianownikiem

jest

lepsze

zaspokojenie fizycznych i psychicznych potrzeb

człowieka poprzez prawidłowe ułożenie jego

stosunku do środowiska, a zwłaszcza poprzez

utrzymanie funkcji ekologicznych środowiska

przyrodniczego.

Podstawowym,

choć

nadal

trudnym

do

ostatecznego rozszyfrowania, nadrzędnym celem

ekorozwoju jest wysoka jakość życia.

56

Jakie zasady wyjaśniają pojęcie ekorozwoju?

1.Zasada

respektowania

ekorozwoju, nazywana też zasadą
ekologizacji gospodarki i jej rozwoju
lub zasadą integralności systemu
ekologicznego,

gospodarczego

i

społecznego.

2.Zasada integralności środowiska

(integralności ekosystemu); jej istotą
jest zalecenie, aby “Myśleć globalnie
(całościowo, holistycznie), lecz działać
lokalnie”.

57

Jakie zasady wyjaśniają pojęcie ekorozwoju?

3. Zasada ekonomizacji, nazywana też zasadą
efektywności ekonomicznej i ekologicznej ekorozwoju ( w
tym ochrony środowiska); postuluje realizację takiej
polityki, aby cele ekologiczne były osiągane minimalnym
kosztem społecznym. Zasada ta, stanowiącą podstawę
ochrony środowiska w krajach OECD, łączy się z kilkoma
zasadami praktycznymi:

zanieczyszczający płaci (odpowiedzialności finansowej

producenta i konsumenta - użytkownika jako sprawcy
zanieczyszczenia),

płacą poszkodowani (dobrowolne włączanie się

poszkodowanych w realizację zadań ochronnych
zanieczyszczającego środowisko),

wspólnej odpowiedzialności,
 etapowania i wyboru priorytetów,
 uwzględniania wymogów ochrony środowiska w

działalności planistycznej.

58

Zasady ekorozwoju cd.

4. Zasada prewencji (zapobiegania), -

zasadą aktywnej polityki, lub w węższej

interpretacji, zasadą likwidacji

zanieczyszczeń u źródła.

5. Zasada

reagowania

na

istniejące

zagrożenia ekologiczne, (nazywana też -

nie zawsze w sposób uzasadniony -

zasadą biernej polityki)

6. Zasada partnerstwa (współdziałania) i

partycypacji publicznej (społecznej),

zwana też zasadą udziału społeczności w

rozwiązywaniu problemów ekologicznych

lub zasadą uspołecznienia.

59

Zasady ekorozwoju cd.

7. Zasada regionalizacji rozumiana jako postulat

dostosowywania

wymagań

ochronnych

do

regionalnych

i

lokalnych

warunków

oraz

umożliwienia regionalnej i lokalnej władzy

wyboru narzędzi realizacji idei ekorozwoju.

8.

Zasada praworządności - w warunkach

polskich oznacza konieczność takiej przebudowy

systemu prawa ekologicznego i sposobu jego

realizacji, aby każdy przepis był ściśle

przestrzegany i niemożliwe było zastępowanie

przepisów argumentacją o “wyższej

konieczności”, “interesie społecznym”, lub

„jesteśmy za biedni na ochronę środowiska” itp.

9.

Zasada przestrzegania międzypokoleniowej

sprawiedliwości ekologicznej, nazywana

zasadą międzygeneracyjnego egalitaryzmu

ekologicznego.

60

Która z zasad ekorozwoju jest szczególnie

ważna?

Zasada ekologicznej sprawiedliwości

międzypokoleniowej

.

Np.: w definicji z 1987 roku Światowej Komisji ds.

Środowiska i Rozwoju - ekorozwój to rozwój, który

zaspokajając dzisiejsze potrzeby nie uniemożliwia

zaspokojenia potrzeb przyszłych pokoleń.
Np.: Konstytucja RP w pkt. 1 art. 74 „Władze Publiczne

prowadzą politykę zapewniajacą bezpieczeństwo

ekologiczne współczesnemu i przyszłym pokoleniom”
Np..: Definicja zrównoważonego rozwoju przyjęta w

ustawie o Prawo ochrony środowiska :Rozwój

społeczno-gospodarczy, w którym następuje proces

integrowania działań politycznych, gospodarczych i

społecznych, z zachowaniem równowagi przyrodniczej

oraz trwałości podstawowych procesów przyrodniczych,

w celu zagwarantowania możliwości zaspokajania

podstawowych potrzeb poszczególnych społeczności

lub obywateli zarówno współczesnego pokolenia, jak i

przyszłych pokoleń.

61

Jakie „łady” integruje ekorozwój, czyli jak powstaje ład

zintegrowany?

Czy wymienione cechy, cele i zasady ekorozwoju dostatecznie i pkraktycznie

“rozszyfrowują” koncepcję ekorozwoju? Nie. Dalszy postęp i uporządkowanie
koncepcji ekorozwoju można uzyskać, posługując się pojęciem ładu.

Ekorozwój to w praktyce integracja pięciu ładów:
• ekologicznego - determinującego konieczność budowy

polityki ekologicznej,

• społecznego i ekonomicznego - determinującego

konieczność budowy strategii i polityk rozwoju
społecznego i gospodarczego,

• przestrzennego - determinującego konieczność

nowego podejścia do zagospodarowania przestrzennego i
tworzenia polityki przestrzennej,

• instytucjonalno-politycznego - doceniającego w

sensie politycznym i w sferze zarządzania kategorię
ekorozwoju

62

Jakie łady integruje ekorozwój?

•  Rzeczywista współzależność podstawowych stref

rozwoju oznacza, że ład zintegrowany musi być
kształtowany z równoczesnym uwzględnieniem praw
rozwoju społecznego, ekonomicznego i przestrzennego
zagospodarowania oraz naturalnych praw ładu
ekologicznego.

• Wynika z tego, że należy tworzyć w sposób zintegrowany

i przenikający się nawzajem 4 polityki, tzn. ekologiczną,
ekonomiczną, społeczną i przestrzenną, które
wspomagane są systemem zarządzania (sfera
instytucjonalno-polityczna). Podstawę kształtowania ładu
zintegrowanego tworzy więc system celów
strategicznych odnoszących się do wymienionych sfer.

• Wprowadzanie ekorozwoju powinno polegać na ocenie

stopnia realizacji poszczególnych ładów i stopnia ich
integralności (przenikania).

63

Agenda 21- jak rozszyfrować to tajemnicze

pojęcie?

Agenda - to program, 21 - to XXI wiek, czyli Agenda 21 to
program działań na rzecz ekorozwoju w perspektywie XXI
wieku. Działania te tworzą uspołeczniony (partnerski),
dynamiczny proces wprowadzania w życie idei ekorozwoju, w
którym społeczności uczestniczą w podejmowaniu kluczowych
decyzji.
Agenda 21 została przyjęta na Szczycie Ziemi w Rio de Janeiro

w 1992 r. Jej sygnatariuszami są 172 kraje ONZ, w tym Polska.
Działania na rzecz ekorozwoju powinny być podejmowane
równocześnie w skali:

globalnej globalna i międzynarodowe Agendy 21,
krajowej narodowe Agendy 21,
regionalnej regionalne Agendy 21,
lokalnej lokalne Agendy 21.

Agenda 21 wskazuje w jaki sposób rozwój może zostać

praktycznie zrównoważony w kategoriach ekonomicznych,
społecznych, ekologicznych, przestrzennych i polityczno-
instytucjonalnych.

64

Agenda 21- jak rozszyfrować to tajemnicze

pojęcie?

Agenda 21 jest wszechstronnym planem

działania dla Narodów Zjednoczonych, rządów

i grup społecznych w każdym obszarze,

w którym człowiek ma wpływ na środowisko.

U jej podstaw leży refleksja, że ludzkość doszła

do przełomowego momentu w historii.

Kontynuując dotychczasowa politykę,

przyczyniamy się do pogłębienia przepaści

gospodarczej w społeczeństwach i między

państwami, rozszerzenia się sfer ubóstwa,

głodu, chorób i analfabetyzmu. Będziemy też

powodować postępującą degradację środowiska

naturalnego, od którego zależy życie na Ziemi.

65

Agenda 21- jak rozszyfrować to tajemnicze

pojęcie?

Możemy jednak zdecydować się na zmianę kursu -
poprawić poziom życia potrzebujących, lepiej zarządzać
ekosystemami, chronić je i tym samym budować
przyszłość dla siebie. Agenda 21 stwierdza, że żaden
naród nie jest w stanie osiągnąć tego na własną rękę.
Konieczne jest globalne porozumienie dla
zrównoważonego rozwoju.
Agenda 21 domaga się nowych sposobów inwestowania
w przyszłość, aby w XXI wieku osiągnąć globalny
zrównoważony rozwój. Zakres jej zaleceń rozciąga się od
nowych metod nauczania po nowe metody
wykorzystania surowców i uczestniczenia w tworzeniu
zrównoważonej gospodarki.
Ambicją Agendy 21 jest bezpieczny i sprawiedliwy świat,
w którym każda żywa istota będzie w stanie zachować
swa godność.

66

Agenda 21- Jakie organizacje międzynarodowe wspierają

realizację globalnej Agendy 21?

   

 

Komisja

Trwałego

Rozwoju

Organizacji

Narodów

Zjednoczonych (UNCSD), najważniejsze instytucjonalne ciało

powołane w wyniku Szczytu Ziemi; jej zadaniem jest gromadzenie

odpowiednich środków do wprowadzenia w życie Agendy 21,

• Program Rozwoju Organizacji Narodów Zjednoczonych

(UNDP), który opracował swój własny projekt realizacji transferu

wiedzy i technologii w celu promocji ekorozwoju w krajach

rozwijających się;

• Program Ochrony Środowiska Organizacji Narodów

Zjednoczonych (UNEP), organizuje monitorowanie zmian w

środowisku,

a

także

uczestniczy

w

tworzeniu

prawa

międzynarodowego

adekwatnego

do

pojawiających

się

problemów środowiskowych;

• Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody I Zasobów

Przyrody (IUCN), twórca m.in. Światowej Strategii Ochrony

Przyrody,

• Bank Światowy (World Bank) zaangażowany m.in. w

formułowanie tak zwanych "zielonych warunków kredytowych" i

budowy wskaźników ekorozwoju,

• Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD),

ma znaczące osiągnięcia w budowie systemu monitorowania

ekorozwoju,

• ·Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju ( EBRD).

•  

67

Dlaczego zrównoważony rozwój jest

ważny ?

• Współzależność zjawisk oraz procesów

przyrodniczych, społecznych i
gospodarczych w ujęciu przestrzennym;

• Od lokalnych do globalnych zagrożeń;

• Skończoność fizyczna zasobów na Ziemi;

• Nie ma coś takiego jak obiad za darmo

(sprawiedliwość międzypokoleniowa);

• Trwałość podstawowych procesów

przyrodniczych na Ziemi i zachowanie
różnorodności biologicznej szansą
przetrwania cywilizacji ludzkiej.

68

Ekorozwój w Polsce

Art. 5 Konstytucji R.P.

„Rzeczpospolita Polska ……………zapewnia

ochronę środowiska, kierując się zasadą
zrównoważonego rozwoju.”

Definicja zrównoważonego rozwoju wg Prawa

ochrony środowiska

„Rozwój społeczno-gospodarczy, w którym
następuje proces integrowania działań
politycznych, gospodarczych i społecznych, z
zachowaniem równowagi przyrodniczej oraz
trwałości podstawowych procesów
przyrodniczych, w celu zagwarantowania
możliwości zaspokajania podstawowych potrzeb
poszczególnych społeczności lub obywateli
zarówno współczesnego pokolenia, jak i
przyszłych pokoleń”.

69

Ekorozwój w Polsce

Definicja wg

Raportu Polskich ruchów

ekologicznych "Ekorozwój w Polsce" 1992

Zrównoważony rozwój zwany ekorozwojem

„… jest tam, gdzie ludzie przewidują
ograniczenia, związane ze skończonością
Planety i niezależnym od człowieka rytmem
przyrody (...).

Jest to strategia osiągania godnego życia w

ramach tego, co jest fizycznie i biologicznie
możliwe. Gwarantuje ona zaspokajanie
podstawowych potrzeb obecnego i przyszłych
pokoleń zachowując jednocześnie trwałość
funkcjonowania środowiska przyrodniczego
oraz naturalną różnorodność, zarówno
gatunków jak i ekosystemów".

70

Ekorozwój w Polsce

Dokumenty strategiczne i akty

prawne:

• Strategia trwałego i

zrównoważonego rozwoju Polski do
2025 roku (1999)

• II Polityka Ekologiczna Państwa

(2001)

• Prawo ochrony Środowiska (2001)
• Ustawa o odpadach (2001)
• Prawo wodne (RDW) (2001)

71

Niezrównoważony i zrównoważony rozwój na

przykładzie rozwoju transportu

Niezrównoważony
• Brak myślenia o

kształtowaniu potrzeb

• Dominacja samochodu
• Ograniczanie roli kolei
• Niedostrzeganie

pieszych i rowerzystów

• Promocja konsumpcji

indywidualnej, duże

zużycie zasobów, groźne

zanieczyszczenia w tym

globalne, fragmentacja

przyrody, większe

zagrożenie życia i

zdrowia ludzi, strata

czasu w korkach,

przenoszenie kosztów

na innych, w tym

przyszłe pokolenia

Zrównoważony
• Ograniczanie potrzeb w

miarę możliwości

• Dominacja transportu

publicznego

• Wysoka ranga transportu

kolejowego

• Równoprawność dla

pieszych i rowerzystów

• Promocja konsumpcji

zbiorowej, mniejsze zużycie

zasobów i mniejsza ilość

zanieczyszczeń, szansa na

mniejsze rozczłonkowanie

cennych przyrodniczo

terenów, zdrowsze warunki

do życia ludzi, mniej

korków, ponoszenie pełnych

kosztów przez tych, którzy

korzystają z transportu

72

ZRÓWNOWAŻONY

ROZWÓJ

I

N

S

T

Y

T

U

CJ

E

SPOŁECZEŃSTWO

G

O

S
P

O

D

A
R
K
A

ŚRODOWISKO

INTEGRACJA

RÓWNOŚĆ

SZANS

73

Wymiary ekorozwoju -wg Kistowski
2003

74

Narzędzia wdrażania ekorozwoju a sfery
rozwoju

75

Narzędzia wdrażania ekorozwoju

Narzędzia edukacyjne:
Cele: podnoszenie poziomu wiedzy

społeczeństwa o procesach
zachodzących w środowisku i
interakcjach człowiek-środowiska

• edukacja formalna

– szkolna

– pozaszkolna (np. Parki Narodowe,

Parki Krajobrazowe, ogrody

botaniczne, itp.)

• edukacja nieformalna (mass media,

rodzina i środowisko lokalne,

organizacje pozarządowe).

76

Narzędzia wdrażania ekorozwoju

Narzędzia ekonomiczne
• podatki za gospodarcze korzystanie ze

środowiska (np.. eksploatacje kopalin)

• podatki lub opłaty od emisji określonych

zanieczyszczeń

• kary za przekraczanie dopuszczalnych

pozwoleniami poziomów emisji zanieczyszczeń

• subsydia publiczne dla podmiotów

gospodarczych, służące finansowaniu kosztów
instalacji urządzeń lub prowadzenia działań
mających na celu ograniczenie zanieczyszczeń
lub poprawę stanu środowiska

77

Narzędzia wdrażania ekorozwoju

Kształtowanie środowiska

przyrodniczego

• szeroki zestaw działań realizowanych w

odniesieniu do komponentów biotycznych
i abiotycznych środowiska.

• Praktyki korzystnego ekologicznie

krajobrazu powinny być stosowane we
wszystkich przejawach działalności
gospodarczej, a w szczególności w obrębie
aktywności bezpośrednio oddziałujących
na przyrodę: górnictwo, rolnictwo,
gospodarka leśna, turystyka

.

78

Narzędzia wdrażania ekorozwoju

Narzędzia organizacyjne :

Zarządzanie środowiskiem i ekorozwojem - nowa

dziedzina, która wymaga:

• zdefiniowania przedmiotów podlegających

zarządzaniu

• określenia zadań konkretnych wykonawców

procesu zarządzania

• ustalenie kompetencji i uprawnień tych

wykonawców

• określenie odpowiedzialności za realizację zadań.

Narzędzia planistyczno-lokalizacyjne:

• Doskonalenie systemu planowania

przestrzennego.

79

Narzędzia wdrażania ekorozwoju

Narzędzia prawne:

(regulują sposób realizacji opisanych

wcześniej narzędzi ekorozwoju (np. finansowych,
planistycznych, organizacyjnych)

• zasady ochrony komponentów i elementów

środowiska przyrodniczego

• normy prawne dotyczące korzystania ze

środowiska

• zasady postępowania administracyjnego (np.

wstrzymanie działalności, rekompensaty).

Narzędzia techniczne (technologiczne)

Ich rola

polega na takim konstruowaniu urządzeń i tworzeniu produktów,
które maksymalnie ograniczy presję na środowisko

• produkcja i produkty materiało-, energo - i

transportooszczędne

.

80

Bariery wdrażania ekorozwoju