Wojna w Afganistanie

• Afganistan – teren leżący w głębi Azji,

graniczący z Pakistanem, Indiami,
Chinami, Iranem i dawnymi
azjatyckimi republikami Związku
Radzieckiego.

• Za założyciela państwa afgańskiego

uważa się Ahmada Szaha Durraniego,

który w osiemnastym wieku wyzwolił

spod zwierzchnictwa Iranu.

• W XIX w. Afganistan stał się obiektem

rywalizacji między Wielką Brytanią i

Rosją.

• Rosyjskie próby podporządkowania

sobie Afganistanu w oczach Londynu

stanowiły zagrożenie dla Indii.

• Po dwóch wojnach anglo-afgańskich

(1838-1842 i 1878-1881) Afganistan
znalazł się w brytyjskiej strefie
wpływów, a jego polityka zagraniczna
do 1919 r. była kontrolowana przez
Londyn.

• Dzisiejsze granice Afganistanu ustalił

układ brytyjsko-rosyjski z 1907 r.

• W 1919 r. tron emira objął Amanullah

związany z ruchem młodoafgańskim.

• Nowy emir odrzucił opiekę Wielkiej

Brytanii i 28 lutego 1919 r. ogłosił
niepodległość Afganistanu.

• Doprowadziło to do trzeciej wojny anglo-

afgańskiej (1919) w wyniku której
Londyn musiął uznać niepodległość
Afganistanu.

• Podczas I i II wojny światowej Afganistan

zachował neutralność.

• W 1946 r. został członkiem ONZ.
• Afganistan utrzymywał bliskie kontakty z

ZSRR, uzyskując od Moskwy pomoc
gospodarczą, broń i specjalistów do
szkolenia armii afgańskiej.

• W Bagramie (w 1956 r.) i w Szindadzie

(1963 r.) Rosjanie zbudowali duże bazy
lotnicze.

• Nieliczni afgańscy komuniści, popierani

przez Moskwę, utworzyli
marksistowską Ludowo-Demokratyczną
Partię Afganistanu (LDPA).

• Powstała też socjaldemokratyczna

partia Afgan Mellat.

• Pojawienie się lewicowych ugrupowań

uaktywniło afgańskich
fundamentalistów.

• W 1973 r. młodzi oficerowie obalili króla

Muhammada Zair Szaha (panował od 1933
r.) i przekazali władzę byłemu premierowi,
członkowi rodziny królewskiej – Daudowi.

• Daud ogłosił powstanie Republiki Afgańskiej.
• Prowadził on politykę współpracy z ZSRR, a

równocześnie zbliżenia z prawicowymi
rządami sąsiednich krajów muzułmańskich,
Iranu i Pakistanu.

• Tym zraził do siebie i komunistów i

fundamentalistów.

• W 1974 jedna z frakcji fundamentalistów

wznieciła powstanie – zostało ono stłumione

przez siły rządowe.

• Wielu uczestników powstania zbiegło do

Pakistanu, gdzie przy pomocy miejscowych

fundamentalistów rozpoczęli przygotowania

do nowej rewolty.

• W 1976 r, założyli Partię Islamską (Herb-i

Islami).

• Jej członkowie przechodzili szkolenie

wojskowe w pakistańskich obozach

szkoleniowych.

• W 1978 r. do walki było już gotowych 5

tysięcy żołnierzy, nazywających siebie

mudżahedinami, czyli wojownikami za wiarę i

wolność.

• Do przejęcia władzy szykowali się komuniści.
• W 1978 r. LDPA próbowała wywołać

zamieszki.

• Daud polecił aresztować członków jej

kierownictwa.

• W odpowiedzi, oficerowie, przy poparciu

Moskwy, dokonali zamachu stanu.

• Podczas walk zginął Daud.
• Władzę objęła Rada Rewolucyjna, która

proklamowała Demokratyczną Republikę

Afganistanu.

• Prezydentem został popierany przez oficerów

Nur Muhammed Taraki, przywódca

radykalnego skrzydła LDPA.

• Taraki przeprowadził czystkę w siłach

zbrojnych, usuwając zwolenników Dauda i
tych członków LDPA, którzy nie popierali
jego metod.

• Następnie Taraki, zwolennik reform w stylu

marksistowskim, próbował wprowadzić
kolektywizację rolnictwa, ograniczyć rolę
islamu w życiu społecznym.

• Były to decyzje niepopularne i wywołały

bunty chłopów i ugrupowań
islamistycznych.

Nur Muhammad Taraki

• Taraki zwrócił się o pomoc do Moskwy.
• 5 grudnia 1978 r. podpisano układ o

wzajemnej współpracy i przyjaźni,
który zobowiązywał obie strony m.in.
do udzielania daleko idącej pomocy
wojskowej w przypadku zagrożenia
integralności terytorialnej
któregokolwiek z sygnatariuszy układu.

• Moskwa dostarczyła sojusznikowi

sprzętu wojskowego i doradców.

• Pomoc Moskwy zachęciła muzułmanów do

wzmożenia oporu.

• Muzułmanie obawiali się radykalnych reform.
• Ogłoszono świętą wojnę i do szeregów

mudżahedinów zaczęły napływać tysiące
ochotników.

• W marcu 1979 r. mudżahedini zdobyli miasto

Herat i wymordowali przechwyconych tam
obywateli radzieckich.

• Wiosną Moskwa skierowała do Bagram pułk

szturmowych śmigłowców Mi-29, który brał
udział w operacjach przeciwko partyzantom.

• Wśród ugrupowań lewicowych doszło do

rozłamu.

• Taraki został aresztowany i zamordowany.

• Władzę zdobył jego rywal Hafizullach Amin

• Moskwa poparła Babraka Karmala,

przywódcę umiarkowanej frakcji LDPA.

• 12 grudnia w Moskwie zapadła decyzja o

interwencji zbrojnej i przekazaniu władzy

Karmalowi.

• Doradcy radzieccy przy dwóch afgańskich

brygadach pancernych stacjonujących pod

Kabulem otrzymali rozkaz unieruchomienia

tych jednostek na czas interwencji.

• Dokonali tego, wysyłając akumulatory

czołgów do „okresowego przeglądu”.

• Akcję rozpoczęto z 24 na 25 grudnia 1979

r., wysadzając oddziały
powietrznodesantowe na lotniskach w
Bagramie i Kabulu.

• Rankiem 25 grudnia radziecko-afgańską

granicę przekroczyły dwie dywizje
zmotoryzowane, złożone w większości z
żołnierzy pochodzących z republik
azjatyckich.

• Moskwa ogłosiła, że spełnia wielokrotne

prośby rządu o przysłanie większego
kontyngentu wojskowego.

• Akcja kryptonim „Sztorm 333” – odsunięcie

Amina od władzy.

• Miał tego dokonać przerzucony do Kabulu

tzw. muzułmański batalion Specnazu,

złożony z najlepszych żołnierzy republik

środkowoazjatyckich oraz oddział KGB

• Każdy żołnierz Specnazu umiał mówić

biegle w miejscowym języku. Wszyscy

mieli afgańskie mundury.

• Prezydent Amin zginął.

• 28 grudnia 1979 r. Karmal przybył do

centrum stolicy pod osłoną Rosjan.

• Dla nadania moskiewskiej interwencji

pozorów legalności, oficjalnie zaprosił

wojska radzieckie do Afganistanu.

• Rosjanie spodziewali się, że

interwencja będzie krótką akcją
zbrojną.

• Moskwa nie brała pod uwagę

determinacji mudżahedinów i
niechęci do komunistów.

• W ciągu kilkunastu tygodni, na

skutek masowych dezercji,
liczebność armii rządowej spadła z 80
tysięcy do 20 tysięcy żołnierzy.

• Amerykanie zaczęli udzielać

mudżahedinom pomocy kanałami
CIA, korzystając z pośrednictwa
pakistańskiego wywiadu ISI.

• Pomoc dla partyzantów zaczęto

organizować w krajach
muzułmańskich

• Zgodę na dostawy dla partyzantów

wyraził też rząd CHRL.

• Lech Zondek (ur. 1952 - zm. 1/4 lipca 1985) - polski

dziennikarz i korespondent wojenny który jako

ochotnik, snajper, wziął udział w wojnie afgańsko-

radzieckiej, związany z opozycją demokratyczną w

Afganistanie.

• W latach 80. wyemigrował do Australii, w 1984

wyjechał do Afganistanu, gdzie walczył po stronie

afgańskich powstańców, mudżahedinów, przeciwko

interwencji wojsk radzieckich. Zginął prawdopodobnie

1 lipca 1985 (według niektórych źródeł 4 lipca 1985)

w Nuristanie podczas samotnej wspinaczki na

wzgórze. Został pochowany pod tym wzgórzem na

jego mogile postawiono krzyż z napisem Polish

soldier. Grób został prawdopodobnie pozbawiony

krzyża przez okolicznych mieszkańców.

• Jego imię nosi jedna z ulic w Grodzisku Mazowieckim.

• Do dezercji dochodziło też wśród żołnierzy

radzieckich, głównie z Tadżyków i Uzbeków.

• Obniżenie morale w armii radzieckiej

spowodowane było brakiem kontaktów z
rodzinami.

• Operacje w Afganistanie utajniano przed

własnym społeczeństwem.

• Rodzin nie informowano o śmierci czy

ranach odniesionych przez syna na froncie.

• Często rodziny nie wiedziały, że syn trafił

do Afganistanu.

• W styczniu 1983 r. podpisano rozejm,

który miał obowiązywać do 22
sierpnia, lecz w maju został
przedłużony do lutego 1984 r.

• Na pograniczu afgańsko-pakistańskim i

w samym Pakistanie powstały liczne
obozy szkoleniowe finansowane przez
USA, Pakistan, Arabię Saudyjską i
Zjednoczone Emiraty Arabskie.

• Przybywali tam muzułmanie z

czterdziestu krajów muzułmańskich,
aby wziąć udział w świętej wojnie z
komunistami.

• Po zakończeniu szkolenia przerzucano

ich do Afganistanu.

• Partyzantkę afgańską wspierał też

Osama bin Laden, obywatel Arabii
Saudyjskiej, którego majątek
szacowano wówczas na 300 milionów
dolarów.

• Zorganizował on cały aparat

zajmujący się pozyskiwaniem środków
finansowych, zakupem materiałów
potrzebnych do prowadzenia walki,
szkoleniem i przerzutem ochotników.

• Podczas 10 lat wojny USA dostarczyło

partyzantom broń o wartości 6 miliardów

dolarów.

• Mudżahedini otrzymali duże ilości

uzbrojenia z kilkunastu krajów arabskich,

m.in. z Egiptu, a także z Chin.

• Amerykanie po latach wahań podjęli

decyzję o dostarczeniu mudżahedinom

najnowocześniejszych przenośnych rakiet

przeciwlotniczych FIM -92 Stinger.

• FIM-92 Stinger –

przenośny, ręcznie

odpalany,

naprowadzany na

podczerwień pocisk

kierowany ziemia-

powietrze produkowany

w USA i używany przez

amerykańskie siły

zbrojne.

• System wszedł do

służby w 1981 roku.

• Pociski Stinger

zniszczyły do tej pory

około 270 samolotów.

• 11 marca 1986 r. sekretarzem

generalnym KPZR został Michaił

Gorbaczow.

• Gorbaczow zamierzał wycofać wojska z

Afganistanu.

• W kwietniu 1986 r. Gorbaczow odsunął

od władzy Baraka Karmala, zastąpił go

Muhammadem Nadżibullahem

(dotychczas kierował afgańską służbą

bezpieczeństwa).

• W 1988 r. toczyły się rokowania w sprawie

wycofania wojsk radzieckich z Afganistanu.

• N początku kwietnia przyjęto propozycję

pakistańską, aby ewakuować wojska w
ciągu dziewięciu miesięcy od daty
podpisania stosownego układu.

• 14 kwietnia 1988 r. podpisano

porozumienie między USA, ZSRR i
Pakistanem co do trybu wycofania wojsk
radzieckich.

• 18 kwietnia 1988 r. w pakistańskim

Pesawarze mudżahedini powołali Rząd

Tymczasowy z Achmedem Szahem na czele.

• Zapowiedziano kontynuowanie walkii

zbrojnej aż do obalenia władzy Nadżibullaha

i LDPA.

• Rosjanie przystąpili do wycofywania wojsk

15 maja 1988 r.

• 15 lutego 1989 r. gen. B. Gromow ze swym

sztabem przekroczył most graniczny na

Amu-darii , kończąc obecność wojsk

radzieckich w Afganistanie.

• Wojna była uważana za sukces

polityki USA.

• Amerykanie stworzyli warunki do

wykreowania nowego przeciwnika.

• Wojna afgańska pomogła zdobyć

popularność bin Ladenowi.

• Przyspieszyła upadek ZSRR.

29 wrz 06, ”Daily Telegraph”

Generał Rusłan Auszew, który został

ranny podczas starcia z mudżahedinami,
wygłosił mrożącą krew w żyłach
przepowiednię: "Będziecie stamtąd
wiać".
I dodał: "Wielu walczyło w Afganistanie.
Przede wszystkim bili się tam w XIX
wieku Brytyjczycy. Zdumiewające, że
NATO i koalicja najwyraźniej nie
wyciągnęły żadnych wniosków ani z
własnego, ani z naszego doświadczenia".