Królestwo: Protista [pCm – rec.]

Do tego królestwa należą wszystkie

organizmy eukariotyczne, które nie

posiadają żadnej cechy

charakterystycznej dla zwierząt, roślin

czy grzybów. Większość z nich to

jednokomórkowce.

Typ: Sarcodina (zarodziowce) [pCm –

rec.]

Gromada: Foraminifera (otwornice)

[Cm – rec.]

Charakterystyka

otwornic:

1. Organizmy morskie,

mikroskopowej
wielkości;

2. Bentosowe i

planktonowe;

3. Skorupki wapienne

(kalcyt) a także
aglutynujące;

4. Skorupkę przebijają

pory, przez które
wychodzą na
zewnątrz
cytoplazmatyczne
nibynóżki;

5. Od wewnątrz,

skorupka podzielona
jest przegrodami na
liczne komory;

Budowa skorupki otwornicy

Otwornice planktonowe

(żyjące w toni wodnej)

charakteryzują się

sferycznymi, podobnymi do

balona, komorami.

Otwornice

bentosowe (żyjące

na dnie)

charakteryzują się

większą

rozpiętością

morfologiczną

skorupek, od

prostych przez

wrzecionowate po

skręcone, a nawet

nieregularne.

Znaczenie skałotwórcze

Otwornice wchodzą w skład wielu typów skał osadowych,

głównie węglanowych (wapienie, kreda pisząca).
Niejednokrotnie, tworzą skały „otwornicowe” – złożone
głównie z nagromadzonych skorupek tych organizmów:

1. Wapienie nummulitowe (od Nummulites – paleocen-

oligocen);

2. Wapienie fuzulinowe (od Fusulina – C

2

)

3. Piaskowce heterosteginowe (od

Heterostegina – eocen – rec.)

Inne znaczenie otwornic w geologii i

paleontologii

1.

Wskaźniki batymetryczne – im większa liczba form
planktonowych, tym głębszy zbiornik;

2.

Wskaźniki paleotemperatur – na podstawie analiz
stabilnych izotopów

18

O, uzyskanych z ich kalcytowych

skorupek, można oszacować temperatury panujące w
dawnych zbiornikach morskich;

3.

Wskaźniki stopnia natlenienia wód dennych – pewne
formy współczesnych otwornic bentosowych są
charakterystyczne dla wód zubożonych w tlen, co
można odnieść w pewnym stopniu do zapisu kopalnego;

4.

Narzędzia biostratygraficzne – otwornice, szczególnie
planktonowe, nadają się do datowania względnego
osadów, oraz korelacji sekwencji skalnych.

Gromada: Radiolaria (promienice)

[pCm – rec.]

Charakterystyka promienic:

1. Organizmy

mikroskopijnej wielkości,
żyjące wyłącznie w
morzach;

2. Planktonowe;

3. Posiadają szkielet

krzemionkowy o nieraz
bardzo wyrafinowanej
architekturze.

Znaczenie w geologii i paleontologii

1.

Skałotwórczość – wchodzą w skład osadów
krzemionkowych. Tworzą także swoiste osady
radiolariowe, tzw. radiolaryty.

2.

Wskaźniki batymetryczne – promienice, ze względu na
swój krzemionkowy szkielet, nie ulegają rozpuszczeniu
poniżej tzw. głębokości kompensacji węglanu wapnia
(CCD), jak to ma miejsce w przypadku otwornic. Z tego
też względu, na bardzo dużych głębokościach ulegają
akumulacji osady krzemionkowe złożone ze szkielecików
promienic.

Zmiany położenia głębokości kompensacji węglanu wapnia w

okresie ostatnich 80 milionów lat (kreda – eocen).

Typ: Porifera (gąbki) [pCm –

rec.]

Gąbki są organizmami wielokomórkowymi. Ich ciało
zbudowane jest z kilku typów komórek, pełniących
określone funkcje w organizmie, lecz nie tworzą
tkanek (!). Brak systemu nerwowego. Pod wieloma
względami, ich organizacja znajduje się gdzieś
pomiędzy protistami a tkankowcami. Jakkolwiek
przodkiem gąbek był organizm należący do Protista,
to jednak nie dały one początku żadnym innym
organizmom – stanowią „ślepą uliczkę” ewolucji.

Budowa gąbki

Choanoflagel
laty

(Pinakoc
yty)

Mezogl
ea

Paragast
er

Typy architektoniczne ciała gąbek

Asko
n

Syko
n

Leukon

Taksonomia gąbek

Taksonomia gąbek współczesnych opiera się głównie na ciele

miękkim. Niestety w stanie kopalnym mamy do czynienia

głównie z ich elementami szkieletowymi – igłami (spikulami),

które są wapienne i krzemionkowe. Stąd też, taksonomia

kopalnych gąbek opiera się głównie na typie igieł, ich

wzajemnej relacji (połączeniu w formie szkieletu).

Typów igieł gąbek jest bardzo
wiele

Organizacja igieł w szkielecie gąbek

mikroskle
ry

megaskler
y

Szkielet gąbek krzemionkowych
(Hexactinellida)

Klasyfikacja gąbek

Gromada: Demospongea

(zmiennoszkieletowe)

Gąbki o organizacji leukonu, których szkielet
zbudowany jest ze spikul krzemionkowych
(głównie formy kopalne) lub też może być
sponginowy (organiczny materiał rogowy).
Należy tutaj większość stromatoporoidów, także
gąbki koralowe (Sclerospongiae).

Gąbki Cliona drążą twarde podłoża węglanowe (skały, muszle) i

wytwarzają spikularny szkielet wewnątrz drążeń.

Klasyfikacja gąbek

Gąbki o organizacji askonu, sykonu lub

leukonu, o szkielecie zbudowanym z

wapiennych spikul. Pewne

stromatoporoidy należą również do tej

grupy.

Gromada: Calcispongea

(wapienne)

Zwykle o organizacji leukonu, tylko o

szkielecie spikularnym,

krzemionkowym. Formy głębokowodne.

Klasyfikacja gąbek

Gromada: Hyalospongea (szkliste)

Stromatoporoidea

Stromatoporoidy tworzą wapienne szkielety w formie

warstwowej, znajdywane w osadach od kambru po

oligocen. Dominowały w sylurze i dewonie. Od

ordowiku do dewonu szeoko tworzyły struktury rafowe

typu bioherm, a także warstwowane struktury

biogeniczne –biostromy. Powszechne w dewonie Gór

Świętokrzyskich.

Actinostroma [żywet –
fran]

Charakterystyczną

cechą w budowie

szkieletowej

stromatoporoidów są

elementy poziome

(laminy) i pionowe

(słupki, pilary). Na

powierzchni

natomiast występują

astroryzy –
gwiaździste

struktury, które są

bardzo podobne do

kanałów

wyrzutowych (wodę)

u współczesnych

gąbek koralowych, i

tak też

interpretowane.

Archaeocyatha [kambr]

Wyłącznie kambryjskie gąbki. Nieznana jest ich
przynależność do gromady (należą więc do tzw.
Incertae sedis). Największe zróżnicowanie
osiągnęły we wczesnym kambrze, a później
stopniowo zanikały. Zamieszkiwały płytkie
środowiska morskie, często wraz ze
stromatolitami. Lokalnie mogły tworzyć rafy
archeocjatowe typu bioherm i biostrom. Znane
są praktycznie z wszystkich kontynentów. Ostatnio
zanotowane również w Polsce (Sudety). Głównie
były to osobnicze organizmy, przypominające z
jednej strony gąbki, a z drugiej koralowce.

Ekologia i znaczenie

1.

Głównie formy morskie, nieliczne gatunki

są słodkowodne;

2.

Zarówno płytko-, jak i głębokowodne

(szkliste);

3.

Niska wartość stratygraficzna, ale niektóre

mogą być dobrym wskaźnikiem pewnych

konkretnych horyzontów;

4.

Gąbki szkliste okazują się dobrym

wskaźnikiem stref głębszych basenu;

wapienne i zmiennoszkieletowe natomiast

preferowały płytkie środowiska;

5.

W paleozoiku i mezozoiku tworzyły

niejednokrotnie budowle rafowe typu

bioherm i biostrom. Dobrym przykładem są

olbrzymie biohermy gąbkowe wieku

jurajskiego (oksford) Wyżyny Krakowsko –

Częstochowskiej;

6.

Tworzą wiele skał krzemionkowych (opoki,

gezy);

7.

Stanowią dobry wskaźnik paleoekologiczny

– formy współczesne praktycznie się nie

zmieniły ekologicznie i stanowią dobry

punk odniesienia.

No i są fajne z innych

względów….