Protisty

1. Formy morfologiczne:

Jednokomórkowe	Wielokomórkowe
Pełzaki - brak ściany komórkowej, poruszają się za pomocą nibynóżek, dzięki przelewaniu się cytoplazmy - ruch pseudopodialny.	Plecha nitkowata - zbudowana z wydłużonych komórek ułożonych liniowo.
Wiciowce - poruszają się dzięki rzęskom lub wiciom - ruch undulipodialny. Gdy wić jest z: tyłu komórki - ruch falisty, popychający przodu komórki - ruch biczykowaty, ciągnący
	Plecha tkankowa - zbudowana z różnych typów wyspecjalizowanych komórek, pełniących różne funkcje. Obecne nibytkanki.
Formy kokoidalne - posiadają ścianą komórkową, biernie unoszą się na wodzie lub w powietrzu.
	Plecha plektenchymatyczna - zbudowana ze ściśle przylegających do siebie nici, tworzy plektenchymę.
Komórczaki - komórki posiadają wiele jąder.

Protisty są grupą polifiletyczną, dlatego możemy podzielić je na zwierzęcopodobne(pierwotniaki), roślinopodobne (glony) oraz grzybopodobne (grzyby niższe). Prócz form jednokomórkowych, czy wielokomórkowych, mogą łączyć się ze sobą tworząc kolonie.

3. Czynności życiowe:

Osmoregulacja i wydalanie: protisty słodkowodne są hipertoniczne w stosunku do środowiska w którym żyją. Dlatego też aby pozbyć się nadmiaru wody z organizmu wykształciły wodniczki tętniące. Protisty morskie i pasożytnicze są izotoniczne w stosunku do taczającego środowiska.

Odbieranie bodźców: zachodzi poprzez depolaryzacje błony spowodowaną bodźcem. W efekcie powstają taksje, czyli reakcje na bodziec (chemotaksja, fototaksja, reotaksja).

Rozmnażanie:

• W rozmnażaniu płciowym występuje zawsze przemiana faz jądrowych (regularne następowanie po sobie komórek 1n i 2n w cyklu życiowym). U protistów wielokomórkowych gamety (izogamety, heterogamety, oogamety) powstają w gametangiach (plemni, lęgni), które są zawsze jednokomórkowe. Wśród protistów jednokomórkowych gamety powstają w wyniku przekształcenia lub podziału całego osobnika. W zależności czy mejoza jest post-, czy pregamiczna, osobniki troficzne (podstawowa forma życiowa) są haploidalne lub diploidalne.

• Rozmnażanie bezpłciowe obejmuje podziały (formy jednokomórkowe), fragmentacje plechy (formy wielokomórkowe) i wytwarzanie zarodników (zoospory - ruchliwe, aplanospory - nieruchliwe).

4. Przegląd systematyczny:

Krasnorosty - przeważnie morskie wielokomórkowe protisty (rurecznica, widlik).

- wyspecjalizowane zbudowane są z plektenchymy z wyodrębnionymi częściami (np. liściokształtną, łodygokształtną).

- są autotrofami (chlorofil a i d, fikobyliny).

- posiadają ścianę komórkową, która zawiera m.in. agar.

- nie posiadają wici.

- materiałem zapasowym jest skrobia krasnorostowa.

- rozmnażają się bezpłciowo przez podział, fragmentacje plechy czy aplanospory, oraz płciowo - na drodze oogamii. Czasem występuje przemiana pokoleń.

Zielenice - wody słodkie i słone, a także ląd.

- wyróżniamy formy jednokomórkowe (zawłotnia, chlorella), komórczakowe (pełzatka), kolonijne (toczek), wielokomórkowe o plesze nitkowatej (skrętnica, gałęzatka) oraz wielokomórkowe o plesze (sałata morska - watka, ramienica).

- są autotrofami, których materiałem zapasowym jest skrobia. Ich chloroplasty są najbliżej zbliżone morfologicznie do chloroplastów roślin.

- posiadają ścianą komórkową zbudowaną z celulozy i pektyn.

- rozmnażają się bezpłciowo przez podział, fragmentacje i zarodniki. Rozmnażają się również płciowo, u niektórych z wyraźną przemianą pokoleń.

Aweolaty: jednokomórkowe protisty, które posiadają grubą pellikulę (błonę komórkową) z systemem aweoli - pęcherzyków.

Tobołki (Bruzdnice)

- w aweolach obecne płytki celulozowe tworzące pancerzyk z dwiema bruzdami.

- heterotrofy lub autotrofy (chlorofil a i b, diadinoksantyna).

- materiałem zapasowym jest skrobia.

- rozmnażają się głównie bezpłciowo przez podział podłużny.

Sporowce (toksoplazmy, zarodziec malarii)

- poruszają się ruchem pełzakowatym.

- wyłącznie pasożyty zwierząt o uproszczonej budowie.

- rozmnażają się bezpłciowo poprzez schizogonie (podział wielokrotny) oraz płciowo w wyniku mejozy postgamicznej.

Orzęski (pantofelek, wirczyk, trąbik)

- posiadają dwa jądra komórkowe: makronukleus (wegetatywne) i mikronukleus (generatywne).

- są heterotrofami.

- posiadają sztywną pellikulę, dlatego wykształciły cytostom (miejsce pobierania pokarmu) i cytopyge (miejsce usuwania strawionych resztek). W pobieraniu pokarmu zwykle pomaga im perystom (zagłębienie gębowe).

- pokryte licznymi rzęskami.

- rozmnaża się bezpłciowo przez podział poprzeczny lub płciowo dzięki koniugacji.

Sarkodowe (zarodziowe): cudzożywne pasożyty zawierające jedno lub kilka jąder. Poruszają się ruchem pseudopodialnym. Posiadają cienką pellikulę. Rozmnażają się bezpłciowo przez podział nieregularny.

Ameby (pełzak okrężnicy, czerwonki)

Otwornice - najczęściej morskie.

- tworzą szkielety zbudowane z węglanu wapnia.

Śluzorośla - ląd.

- są komórczakami o cechach podobnych do grzybów.

- rozmnażają się przez zarodniki, wytwarzanych w zarodniach.

Promienionóżki

- tworzą szkielety zbudowane z krzemionki.

- poruszają się dzięki promieniście ułożonym nibynóżkom, które są często wzmacniane igiełkami.

Stramenopile: grupa protistów posiadająca przynajmniej w jednym ze stadiów rozwojowych komórki z dwiema wiciami.

Brunatnice - przeważnie wody słone (morszczyn, katleria, dykcjota, listownica).

- wyłącznie formy wielokomórkowe o plesze tkankowej (morszczyn, listownica) lub nitkowatej.

- są autotrofami (chlorofil a i c, fukoksantyna).

- materiałem zapasowym jest laminaryna, tłuszcz oraz mannitan.

- rozmnażają się bezpłciowo przez fragmentacje plechy lub zoospory, a także płciowo często z przemianą pokoleń.

Złotowiciowce (chryzofity) - wody słone bądź słodkie.

- organizmy jednokomórkowe, komórczaki lub kolonijne, pełzaki lub wiciowce.

- są autotrofami (chlorofil a i c, fukoksantyna).

- materiałem zapasowym jest chryzolaminaryna i tłuszcz.

- często pokryte są płytkami krzemionkowymi lub wapiennymi.

- rozmnażają się głównie bezpłciowo przez podział i zoospory. Rozmnażanie płciowe to izo- lub anizogamia.

Okrzemki - wilgotne gleby, wody słodkie i słone.

- formy jednokomórkowe lub kolonijne.

- są autotrofami (chlorofil a i c, fukoksantyna).

- materiałem zapasowym jest chryzolaminaryna i tłuszcz.

- posiada ścianę komórkową wysyconą krzemionką.

- rozmnażają się bezpłciowo przez podział poprzeczny, gdzie u każdego nowo powstałego osobnika odtwarza się denko. W wyniku tego kolejno nowo powstałe osobniki są mniejsze od macierzystego. Wielkość przywracana jest podczas rozmnażania płciowego - autogamii.

Lęgniowce (fitoftora, drzewik winnorośli)

- komórczaki o diploidalnych jądrach.

- heterotrofy (saprofity i pasożyty; trawienie zewnątrzkomórkowe).

- posiadają ścianę komórkową zbudowaną z celulozy.

- rozmnażają się bezpłciowo przez zarodniki konidialne lub zoospory. Rozmnażają się również płciowo na drodze oogamii.

Euglenozoa: jednokomórkowce, zaopatrzone w wić i pokryte elastyczną pellikulą. Rozmnażają się wyłącznie przez podział podłużny.

Klejnotki - najczęściej słodkowodne i wolnożyjące (euglena zielona).

- są miksotrofami (chlorofil a i b , karotenoidy).

- materiałem zapasowym jest paramylon.

Świdrowce (świdrowiec gambijski, nagany)

- mogą posiadać błonę falującą lub wić.

- najczęściej pasożyty wywołujące choroby.