KINEZJOLOGIA

KINEZJOLOGIA

dr Wacław Petryński

dr Wacław Petryński

pok. 409 A

pok. 409 A

[e-mail]

[e-mail]

tel. [phone]

tel. [phone]

Łatwo dostępne



Н.А. Бернштейн,

О ловкости и её

развитии

, Физкультура и Спорт,

Москва

1991

(dostępna

w

internecie).



R.A.

Schmidt,

C.A.

Wrisberg,

Czyności ruchowe człowieka

, COS,

Warszawa 2009.

Łatwo dostępne

Różański, H.:

Podstawy anatomii i

fizjologi1 wysiłku

, Państwowa Wyższa

Szkoła Zawodowa, Krosno 2002 (dostępna
w internecie).



Petryński, W.: Zarys teorii budowy
ruchów

Nikołaja

Aleksandrowicza

Bernsztejna, GWSH, Katowice 2007.

3

Trudno dostępne



Bewegungswissenschaft

–

Bewegungslehre, Verlag Karl Hoffman,

Schorndorf, 2003,



R.A. Schmidt, T.D. Lee, Motor Control

and Learning. A Behavioral Emphasis.

Fourth Edition, Human Kinetics, 2005,



K. Meinel, G. Schnabel, Bewegunslehre

– Sportmotorik, Südwest, München

2004.

O NAUCE OGÓLNIE

5

Motto

Niemal całe życie intelektualne

Niemal całe życie intelektualne

człowieka

polega

na

człowieka

polega

na

zastępowaniu

porządku

zastępowaniu

porządku

percepcyjnego, w jakim dane

percepcyjnego, w jakim dane

mu

jest

źródłowo

mu

jest

źródłowo

doświadczenie,

porządkiem

doświadczenie,

porządkiem

pojęciowym.

pojęciowym.

William James

William James

Spirala Einsteina

7

fakt

doznania zmysłowe

aferentacje – odwzorowania

doznań zmysłowych

system aferentacji -

wnioski

system wniosków -

teoria

Podstawowe zadanie nauki

Podstawowe zadanie nauki:

Podstawowe zadanie nauki:

OSIĄGANIE

OSIĄGANIE

PRZEWIDYWALNOŚCI

PRZEWIDYWALNOŚCI

Wiedzieć, żeby przewidywać,

Wiedzieć, żeby przewidywać,

aby móc.

aby móc.

Auguste Comte

Auguste Comte

Indukcja, abdukcja i
dedukcja

9

dane

zastosowani

e

Indukcja, abdukcja i
dedukcja

10

dane

przewidywalno

ść

zastosowani

e

Indukcja, abdukcja i
dedukcja

11

dane

przewidywalno

ść

zastosowani

e

INDUKCJA

Indukcja, abdukcja i
dedukcja

12

teoria

dane

przewidywalno

ść

zastosowani

e

INDUKCJA

DEDUKCJA

Indukcja, abdukcja i
dedukcja

13

teoria

dane

przewidywalno

ść

zastosowani

e

INDUKCJA

ABDUKCJA

DEDUKCJA

Einstein o nauce

Cała nauka nie jest niczym
więcej,

jak

tylko

udoskonaleniem
codziennego myślenia.

Paradygmaty badawcze –
behawioryzm

Behawioryzm

(

behaviourism

) –

badania tylko dostrzegalnych
zachowań; reszta – „czarna
skrzynka”.

Konstruktywizm

Konstruktywizm

opisuje

samodzielne

budowanie przez

człowieka struktur uporządkowanej

wiedzy.

Bodźce

zewnętrzne

jedynie pobudzają ten proces.

16

Subiektywność nauki

Subiektywność teorii

– uproszczenia

wynikające z ukierunkowania na
określone procesy i zjawiska.

„Prawdę w nauce można określić

jako hipotezę roboczą najbardziej
przydatną do otwarcia drogi ku
następnej, lepszej hipotezie”.

Konrad Lorenz

ANTROPOKINEZJOLOGIA

18

Inne nazwy
antropokinezjologii



Antropomotoryka,



Kinezjologia,



Motor science,



Movement science,



Kinesiology,



Bewegungslehre.

19

Główne zadanie
antropokinezjologii

Zbudowanie

możliwej

do

uzyskania

przewidywalności

w

zakresie ruchowych zachowań
człowieka

.

20

Główne uwarunkowania
zachowań ruchowych
człowieka

1.

Budowa ciała - anatomia.

2.

Przemiany energii - fizjologia.

3.

Przetwarzanie informacji -
psychologia.

21

Definicja antropokinezjologii

Antropokinezjologia

(

anthropokinesiology

) – teoria procesów

warunkujących

zachowania

ruchowe

człowieka, ze szczególnym uwzględnieniem
przepływu i przetwarzania informacji w celu
kształtowania

systemu

umiejętności

ruchowych oraz sterowania przebiegiem
konkretnej czynności ruchowej.

22

Dwa filary
antropokinezjologii

Systemowy charakter

zależności między

procesami uczestniczącymi w sterowaniu
zachowaniem, również ruchowym, człowieka
(

teoria systemów

).

Neurofizjologiczne

podłoże

systemu

sterowania ruchami (

teoria Bernsztejna

).

Komentarz:

Rzecz cała ma wspólny mianownik,

bo teoria Bernsztejna jest w istocie ujęciem
systemowym procesu sterowania ruchami.

23

Dwa nurty w
antropokinezjologii

1.

Doświadczalny

: Jak możemy badać

zachowania ruchowe człowieka i jak
możemy uporządkować nabytą w ten
sposób wiedzę?

2.

Teoretyczny

:

Jakie

abstrakcyjne

konstrukcje umysłowe możemy stworzyć,
aby

wyjaśnić

zachowanie

ruchowe

człowieka?

24

UJĘCIE SYSTEMOWE

25

Przypomnijmy:
Indukcja, abdukcja i
dedukcja

26

teoria

dane

przewidywalno

ść

zastosowani

e

INDUKCJA

ABDUKCJA

DEDUKCJA

Co z tego wynika?

Jedyna droga budowy teorii –

ABDUKCJA

.

Jaki kompas w drodze ku od
danych do teorii?

-

fizyka – matematyka,

-

biologia – nie ma tyle szczęścia.

27

Jak sobie poradzić w
antropokinezjologii?

Zastosować

systemowy

sposób dochodzenia do teorii,
która

z

kolei

umożliwia

osiągnięcie

(w

możliwym

zakresie)

najbardziej

pożądanego produktu nauki:

PRZEWIDYWALNOŚCI

.

28

Ujęcie systemowe wg
J. Morawskiego

System –

UKŁAD WARSTWOWY, w

którym panują następujące zasady:

1.

Zasada hierarchiczności warstw.

2.

Zasada autonomii warstw.

3.

Zasada zgodności skal.

Janusz Morawski

29

Zasada pierwsza:

Hierarchiczność warstw

W systemie istnieje warstwa
główna, a warstwy niższe pełnią
w stosunku do niej funkcje
służebne.

30

Zasada druga:

Autonomia warstw

Każda warstwa wykonuje przypisane sobie
zadanie samodzielnie, tzn. w trakcie
działania

nie

wymaga

dostarczania

żadnych dodatkowych informacji, co
przyczynia się do uodpornienia całego
systemu na zaburzenia.
Uwaga:

Ale również na ewentualne

poprawki.

31

Zasada trzecia:

Zgodność skal

Każda warstwa systemu ma
swoisty kod przetwarzania i
przechowywania

informacji,

przepływu energii, skalę czasową
opisywanych procesów i zjawisk
itp.

32

Ważna cecha systemu

Zdolność do wytwarzania efektu
systemowego, który nie wynika z
właściwości żadnego ze składników
systemu, ani nawet z ich sumy.
Efekt systemowy jest

jakościowo

nowy

i

nieprzewidywalny

.

33

Co to znaczy
„nieprzewidywalny”?

Efekt systemowy jest

deterministyczny

,

czyli wynikający z określonego łańcucha
przyczynowo-skutkowego.
Jednakże łańcuch ten jest tak rozgałęziony,
że nie sposób przewidzieć, wzdłuż której
„gałęzi” przebiegnie rozwój wydarzeń.
We współczesnej nauce zagadnieniami
takimi zajmuje się

teoria chaosu

.

34

Sposoby nabywania wiedzy
przez człowieka

Bodziec

(

stimulus

) – oddziaływanie fizyczne na

narządy zmysłów, wskutek czego wytwarzają one
serię

impulsów

nerwowych,

czyli

podnietę

czuciową.

Podnieta czuciowa

(

sensory input

) – ciąg

impulsów nerwowych, któremu można przypisać
określoną wiedzę.

Engram

(

engram

) – ślad pamięciowy; zachowana w

pamięci kopia podniety czuciowej lub samodzielnie
przetworzonej wiedzy, która można odpamiętać

.

35

Rodzaje wiedzy

Dane

(data)

– pewna ilość wiedzy

nieuporządkowanej.

Informacja

(information)

– pewna

ilość wiedzy uporządkowanej.

Komunikat

(communiqué)

– ilość

informacji dostatecznie duża, by
uruchomić

proces

wytwarzania

odpowiedzi.

36

Skutki zastosowania wiedzy

Jeżeli komunikat nie tylko potencjalnie

może, ale faktycznie uruchamia
proces

wytwarzania

odpowiedzi,

wówczas określamy go mianem

wyzwalacz

(

releaser

).

37

Szlak fakt - czynność

38

Wejście

Źródło i mechanizmy

przetwarzania informacji

Wyjście

fakt

środowisko

bodziec

Szlak fakt - czynność

39

Wejście

Źródło i mechanizmy

przetwarzania informacji

Wyjście

fakt

środowisko

bodziec

bodziec

narząd zmysłu

podnieta

czuciowa

Szlak fakt - czynność

40

Wejście

Źródło i mechanizmy

przetwarzania informacji

Wyjście

fakt

środowisko

bodziec

bodziec

narząd zmysłu

podnieta

czuciowa

podnieta

czuciowa

przypisana jej wiedza

dane

Szlak fakt - czynność

41

Wejście

Źródło i mechanizmy

przetwarzania informacji

Wyjście

fakt

środowisko

bodziec

bodziec

narząd zmysłu

podnieta

czuciowa

podnieta

czuciowa

przypisana jej wiedza

dane

dane

porządkowanie w umyśle

informacja

Szlak fakt - czynność

42

Wejście

Źródło i mechanizmy

przetwarzania informacji

Wyjście

fakt

środowisko

bodziec

bodziec

narząd zmysłu

podnieta

czuciowa

podnieta

czuciowa

przypisana jej wiedza

dane

dane

porządkowanie w umyśle

informacja

informacja

uzupełnianie informacji

komunikat

Szlak fakt - czynność

43

Wejście

Źródło i mechanizmy

przetwarzania informacji

Wyjście

fakt

środowisko

bodziec

bodziec

narząd zmysłu

podnieta

czuciowa

podnieta

czuciowa

przypisana jej wiedza

dane

dane

porządkowanie w umyśle

informacja

informacja

uzupełnianie informacji

komunikat

komunikat

ocena ważności informacji

wyzwalacz

Szlak fakt - czynność

44

Wejście

Źródło i mechanizmy

przetwarzania informacji

Wyjście

fakt

środowisko

bodziec

bodziec

narząd zmysłu

podnieta

czuciowa

podnieta

czuciowa

przypisana jej wiedza

dane

dane

porządkowanie w umyśle

informacja

informacja

uzupełnianie informacji

komunikat

komunikat

ocena ważności informacji

wyzwalacz

wyzwalacz

przygotowanie odpowiedzi

plan czynności

Szlak fakt - czynność

45

Wejście

Źródło i mechanizmy

przetwarzania informacji

Wyjście

fakt

środowisko

bodziec

bodziec

narząd zmysłu

podnieta

czuciowa

podnieta

czuciowa

przypisana jej wiedza

dane

dane

porządkowanie w umyśle

informacja

informacja

uzupełnianie informacji

komunikat

komunikat

ocena ważności informacji

wyzwalacz

wyzwalacz

przygotowanie odpowiedzi

plan czynności

plan czynności

wykonanie czynności

rozwiązanie

zadania

UWARUNKOWANIA

NEUROFIZJOLOGICZNE

CZYNNOŚCI RUCHOWYCH

CZŁOWIEKA:

MÓZG I JEGO FUNKCJE

46

Części mózgu

47

Części mózgu - móżdżek

Móżdżek steruje równowagą i zbornością oraz

zapamiętuje

ruchy

wyuczone.

Odbiera

podniety czuciowe z wielu części mózgu z
informacjami o nacisku na kończyny, ruchy
kończyn

oraz

położeniu

kończyn

w

przestrzeni. Usytuowane w móżdżku jądro
zębate steruje ruchami wyuczonymi. Uczenie
się ruchów następuje stale na nowo.
Uszkodzenie tego obszaru sprawia, że ruchy
płynne przestają być płynne.

48

Części mózgu - móżdżek

49

Części mózgu - wzgórze

Wzgórze odbiera informacje od

układów czuciowego i ruchowego,
które łączą się z nim za pomocą
włókien nerwowych, a następnie
kieruje ich sygnały do innych
obszarów mózgu. Wzgórze odgrywa
decydującą rolę w procesach uwagi
oraz w kontroli snu.

50

Części mózgu - wzgórze

51

Części mózgu - podwzgórze

Podwzgórze to bardzo mała struktura, to

jednak zawiaduje wieloma funkcjami

ciała

takimi

jak:

jedzenie,

picie,

utrzymanie temperatury ciała, ciśnienia

krwi,

utrzymanie

akcji

serca

na

odpowiednim poziomie oraz zawiaduje

zachowaniami seksualnymi. Podwzgórze

steruje hormonami, które przygotowują

organizm do walki lub ucieczki w sytuacji

zagrożenia.

52

Części mózgu - podwzgórze

53

Części mózgu - hipokamp

Hipokamp umożliwia przechowywanie

nowych informacji w mózgu. Jego
uszkodzenie

skutkowałoby

niemożliwością zainicjowania procesu
zapamiętywania nowych informacji, a
więc

jest

związany

z

procesami

kojarzenia

(dowiązywania

nowych

informacji do już zapamiętanych) i
tworzenia śladów pamięciowych.

54

Części mózgu - hipokamp

55

Części mózgu – układ
limbiczny

Układ limbiczny to podstawowa

struktura, która odgrywa rolę w
emocjach i innych zdarzeniach
psychicznych. W jego skład
wchodzi,

górna

część

kory

skroniowej,

podwzgórze,

hipokamp, ciało migdałowate.

56

Części mózgu – układ
limbiczny

57

Części mózgu – zwoje
podstawy

Zwoje podstawy to struktury,

które

mają

znaczenie

w

planowaniu

i

wykonywaniu

ruchu, w tworzeniu nawyku.

58

Części mózgu – zwoje
podstawy

59

Części mózgu – ciało
migdałowate

Ciało

migdałowate

odgrywa

szczególną rolę w emocjach takich
jak gniew czy strach. Wraz z
podwzgórzem, spełnia decydującą
rolę jako połączenia pomiędzy
ośrodkowym układem nerwowym i
obwodowym układem nerwowym.

60

Części mózgu – ciało
migdałowate

61

Części mózgu – substancja
biała

Substancja

biała

tworzy

informacyjną

sieć

łączącą

poszczególne rejony substancji
szarej.

62

Części mózgu – substancja
biała

63

Części mózgu – substancja
szara

Substancja szara

obejmuje

obszary sterujące mięśniami,
postrzeganiem zmysłowym,
słuchem, wzrokiem, uczuciami i
mową.

64

Części mózgu – substancja
szara

65

Budowa kory mózgowej

66

Części mózgu

Płaty potyliczne - odpowiadają

za różne aspekty widzenia.
Obejmują

wiele

obszarów,

które działają wspólnie w celu
określenia

właściwości

wzrokowych takich jak: kształt,
kolor i ruch.

67

Części mózgu

Płaty skroniowe - odgrywają

kluczową rolę w przetwarzaniu
dźwięku,

wprowadzaniu

nowych informacji do pamięci,
przechowywaniu

wspomnień

wzrokowych

i

rozumieniu

języka.

68

Części mózgu

Płaty ciemieniowe - łączą informacje,

odpowiedzialne są za rejestrowanie
lokalizacji w przestrzeni, kontrolowanie
ruchu, odgrywają rolę w procesie uwagi i
świadomości.

Część

płata

ciemieniowego zwana pasem czuciowo-
somatycznym,

rejestruje

odczucia

cielesne i zorganizowana jest według
części ciała.

69

Części mózgu

Płaty

czołowe

-

są

ośrodkiem

planowania, przeszukiwania pamięci,
kontrolowania ruchu i rozumowania.
Odgrywają decydującą rolę w mowie i
powstawaniu emocji. Płaty czołowe
zawierają pas ruchowy, który podobnie
jak

pas

czuciowo-somatyczny

zorganizowany jest według części ciała i
odpowiada za ruchy precyzyjne.

70

Części mózgu

Pień

mózgu

to

zbiór

struktur

neuronowych, obejmujących rdzeń

przedłużony i most.

Rdzeń przedłużony odgrywa rolę w

automatycznym

kontrolowaniu

oddychania, przełykania i krążenia

krwi.

Most łączy pień z móżdżkiem i

odgrywa rolę w kontroli mięśni twarzy.

71

UWARUNKOWANIA

NEUROFIZJOLOGICZNE

CZYNNOŚCI RUCHOWYCH

CZŁOWIEKA:

TEORIA BERNSZTEJNA

72

Trzy podstawowe aspekty
ruchowych zachowań istot
żywych

Anatomiczny

–

uwarunkowania

strukturalne; możliwości przekazywania
energii do środowiska,

Energetyczny

– fizjologia; przetwarzanie

energii,

Informacyjny

–

sterowanie;

neurofizjologia (sprzęt) i

kinezjologia

(oprogramowanie):

zarządzanie

przepływami energii

.

Sterowanie

Sterowanie

(control)

-

oddziaływanie na określony układ
służące do

zapewnienia

jego

zachowania się w żądany sposób.

Uwaga z zakresu
nazewnictwa

W języku angielskim na określenie
sterowania używa się zwykle słowa

„control”,

co może być bardzo mylące

dla polskiego czytelnika, gdyż kojarzy się
z rodzimym słowem

„kontrola”

, które

jednak oznacza co innego.

Na marginesie:

Jest to typowy przykład

tzw.

fałszywego przyjaciela tłumacza

.

75

Sterowanie – sprzężenie
proste

Sprzężenie proste

(feedforward)

–

w sterowaniu ruchami: metoda
sterowania

polegająca

na

realizowaniu pierwotnego planu.

Sterowanie – sprzężenie
zwrotne

Sprzężenie zwrotne

(feedback)

–

w sterowaniu ruchami: metoda
sterowania

polegająca

na

realizowaniu pierwotnego planu,
śledzenia

jego

przebiegu

i

wprowadzaniu

doń

w

razie

potrzeby niezbędnych poprawek.

Sterowanie - czuwanie

Czuwanie

(supervision)

–

w

sterowaniu

ruchami:

metoda

sterowania

polegająca

na

realizowaniu pierwotnego planu i
śledzenia jego przebiegu bez
wprowadzania doń poprawek.

Sprzężenie proste

wejści

e

wyjści

e

wporz

o

sprzężen
ie proste

zmiany w

środowisk

u

załatwione

i

zapomniane

SPRZĘŻENIE PROSTE

Sprzężenie zwrotne

wejści

e

wyjści

e

wporz

o

sprzężen
ie proste

zmiany w

środowisk

u

załatwione

i

zapomniane

SPRZĘŻENIE PROSTE

wejści

e

wyjści

e

kicha

sprzężen
ie proste

zmiany w

środowisk

u

BŁĄD!!!

SPRZĘŻENIE

ZWROTNE

pętla sprzężenia

zwrotnego

Czuwanie

wejści

e

wyjści

e

wporz

o

sprzężen
ie proste

zmiany w

środowisk

u

załatwione

i

zapomniane

SPRZĘŻENIE PROSTE

wejści

e

wyjści

e

kicha

sprzężen
ie proste

zmiany w

środowisk

u

ewentualn

y błąd

SPRZĘŻENIE

ZWROTNE

pętla sprzężenia

zwrotnego

Narzędzia sterowania u
człowieka – układ nerwowy

układ

nerwowy

ośrodkowy układ

nerwowy

(mózg i rdzeń

kręgowy)

obwodowy układ

nerwowy (tkanka nerwowa

poza mózgiem i rdzeniem

kręgowym)

somatyczny układ nerwowy

(nerwy czuciowe i ruchowe;

dowolny)

autonomiczny układ

nerwowy

(układy wewnętrzne;

mimowolny)

układ

przywspółczulny

(„gospodarz”)

układ współczulny

(„ratownik”)

82

Narzędzia sterowania u
człowieka – układ nerwowy

układ

nerwowy

ośrodkowy układ

nerwowy

(mózg i rdzeń

kręgowy)

obwodowy układ

nerwowy (tkanka nerwowa

poza mózgiem i rdzeniem

kręgowym)

somatyczny układ nerwowy

(nerwy czuciowe i ruchowe;

dowolny)

autonomiczny układ

nerwowy

(układy wewnętrzne;

mimowolny)

układ

przywspółczulny

(„gospodarz”)

układ współczulny

(„ratownik”)

83

Narzędzia sterowania u
człowieka – układ nerwowy

układ

nerwowy

ośrodkowy układ

nerwowy

(mózg i rdzeń

kręgowy)

obwodowy układ

nerwowy (tkanka nerwowa

poza mózgiem i rdzeniem

kręgowym)

somatyczny układ nerwowy

(nerwy czuciowe i ruchowe;

dowolny)

autonomiczny układ

nerwowy

(układy wewnętrzne;

mimowolny)

układ

przywspółczulny

(„gospodarz”)

układ współczulny

(„ratownik”)

84

Narzędzia sterowania u
człowieka – układ nerwowy

układ

nerwowy

ośrodkowy układ

nerwowy

(mózg i rdzeń

kręgowy)

obwodowy układ

nerwowy (tkanka nerwowa

poza mózgiem i rdzeniem

kręgowym)

somatyczny układ nerwowy

(nerwy czuciowe i ruchowe;

dowolny)

autonomiczny układ

nerwowy

(układy wewnętrzne;

mimowolny)

układ

przywspółczulny

(„gospodarz”)

układ współczulny

(„ratownik”)

85

Rozwój różnych tkanek u
człowieka

20

40

60

80

2

6

10

14

18

22

wiek w latach

rozwój tkanki

nerwowej

rozwój całego

ciała

rozwój

płciowy

p

ro

c

e

n

ty

86

Co z tego wynika?

Jeżeli przyjąć prawo biogenetyczne

Haeckla, to w rozwoju osobniczym
powtarzamy niejako rozwój gatunkowy,
czyli:

Co z tego wynika?



najpierw rozwija się tkanka nerwowa:

czujniki

(zdolności

postrzegania)

i

procesor

(rozpoznawanie i przetwarzanie

informacji);

dzięki temu istota żywa

rozpoznaje zadania do wykonania

,



potem rozwijają się narządy wykonawcze,

aby wykonać to zadanie

.

88

Dwa filary ewolucji –
dostosowanie i niezmienność



W skali milionów lat – rozwój
gatunkowy,



W skali dziesiątków lat – rozwój
osobniczy,



W skali miesięcy i lat – uczenie się,



W skali minut i sekund – doraźne
zachowanie.

Pojęcia podstawowe –
zdolność ruchowa

Zdolność ruchowa

(motor ability)

–

bieżąca

swoista

zdolność

do

wykorzystania

biologicznych

zasobów

informacyjnych

i

energetycznych przez istotę żywą
w celu spowodowania pożądanych
zmian lub procesów w środowisku.

Pojęcia podstawowe –
zadatek ruchowy

Zadatek ruchowy

(motor aptitude)

– wrodzony poziom danej zdolności
ruchowej oraz naturalna skłonność
do jej rozwijania się w określonym
kierunku.

Pojęcia podstawowe – talent
ruchowy

Talent ruchowy

(motor talent)

–

zdolność

określająca

szybkość

rozwijania danej zdolności lub
umiejętności ruchowej.

Pojęcia podstawowe –
umiejętność ruchowa

Umiejętność ruchowa

(motor skill)

– nabyty potencjał ruchowy, który
w danej chwili umożliwia skuteczne
i sprawne rozwiązanie zdania
ruchowego

należącego

do

określonej klasy.

Pojęcia podstawowe –
kompetencja ruchowa

Kompetencja

ruchowa

(motor

competency)

– nabyty, istniejący w

określonej

chwili

system

umiejętności

ruchowych,

umożliwiający

istocie

żywej

sprawne rozwiązywanie różnych
zadań należących do odmiennych
klas.

Pojęcia podstawowe –
możliwość ruchowa

Możliwość

ruchowa

(motor

capability)

– kompetencja ruchowa

istniejąca

w

danej

chwili

i

możliwości

jej

rozwoju

w

przyszłości.

Pojęcia podstawowe –
komentarz

Zdolność ruchowa, umiejętność

ruchowa i kompetencja ruchowa

– pojęcia statyczne.

Talent

ruchowy

–

pojęcie

dynamiczne.

Zadatek

ruchowy,

możliwość

ruchowa

– pojęcia statyczno-

dynamiczne.

Ruch i mózg: żachwa

Ruch

jako

czynnik

wymuszający

przetwarzanie informacji:



Żachwa – formalnie strunowiec.



W młodym wieku ma strunę grzbietową i
zwoje nerwowe pełniące funkcje mózgu.



Kiedy osiada i przestaje się ruszać – wchłania
swój własny mózg i zostawia tylko kilka
zwojów niezbędnych do filtrowania pokarmu.

Układ piramidowy i
pozapiramidowy

System piramidowy

– pola ruchowej

kory mózgu i drogi korowo-rdzeniowe i

korowo-motoneuronalne;

zarządza

czynnościami dowolnymi

.

System pozapiramidowy

– ośrodki

podkorowe i ich drogi nerwowe;

zarządza

czynnościami

automatycznymi

i

półautomatycznymi

.

98

Kinezjologia, ćwiczenie 2

99

Układ piramidowy i
pozapiramidowy

kora mózgowa

jądra podkorowe

wzgórze

jądra

ruchowe

rdzenia

kręgowego

szlak

piramidowy

mięśnie

szlak

czerwienno–

rdzeniowy

móżdżek

pień mózgu

99

Mózg trójjedny MacLeana

Mózg trójjedny

(

triune brain

) składa

się z:

- Mózgu gadziego (

archipallium

, pień

mózgu i móżdżek),

-

Mózgu

dawnych

ssaków

(

paleopallium

, układ limbiczny),

-

Mózgu nowych ssaków (

neopallium

,

kora nowa)

100

Źródła teorii Bernsztejna

Analiza rozwoju w toku ewolucji biologicznej:

postrzegania (narządy zmysłów),

tworzenia i przetwarzania informacji

(mózg),

sterowania zachowaniem (neurofizjologia),

wykonywania czynności ruchowych

(fizjologia i biomechanika).

w kontekście zdolności ruchowych.

101

Zdolności ruchowe wg
Bernsztejna

-

Siła

-

Szybkość

-

Zwinność

-

Zręczność

-

Wytrzymałość

102

Zdolności „czerwone”

W zdolnościach „czerwonych” (siła,

szybkość, zwinność i zręczność) czas

jest

czynnikiem

porządkującym

kolejność zdarzeń.

103

Zdolność „zielona”

W zdolności „zielonej” (wytrzymałość)

czas jest czynnikiem określającym ilość

wydatkowanej

energii

w

formie

określonej przez zdolności „czerwone”.

104

Teoria Bernsztejna:

anatomia

i neurofizjologia

kora

ogólne (formalne)

odwzorowania ruchu

poziom E

kora

swoiste (konkretne)

odwzorowania ruchu

poziom D

C2: kora

C1: prążkowie

ruchy w przestrzeni

poziom C

gałka blada

synergie mięśniowe

poziom B

napięcie mięśniowe

twór siatkowaty

i jądra

czerwienne

poziom A

105

Teoria Bernsztejna:

ruch

kora

ogólne (formalne)

odwzorowania ruchu

poziom E

kora

swoiste (konkretne)

odwzorowania ruchu

poziom D

C2: kora

C1: prążkowie

ruchy w przestrzeni

poziom C

gałka blada

synergie mięśniowe

poziom B

napięcie mięśniowe

twór siatkowaty

i jądra

czerwienne

poziom A

106

Teoria Bernsztejna:

cybernetyka

kora

ogólne (formalne)

odwzorowania ruchu

poziom E

kora

swoiste (konkretne)

odwzorowania ruchu

poziom D

C2: kora

C1: prążkowie

ruchy w przestrzeni

poziom C

gałka blada

synergie mięśniowe

poziom B

napięcie mięśniowe

twór siatkowaty

i jądra

czerwienne

poziom A

107

Teoria Bernsztejna:

SYSTEM

kora

ogólne (formalne)

odwzorowania ruchu

poziom E

kora

swoiste (konkretne)

odwzorowania ruchu

poziom D

C2: kora

C1: prążkowie

ruchy w przestrzeni

poziom C

gałka blada

synergie mięśniowe

poziom B

napięcie mięśniowe

twór siatkowaty

i jądra czerwienne

poziom A

NEUROFIZJOLOGIA

sprzęt (hardware)

108

Teoria Bernsztejna:

SYSTEM

kora

ogólne (formalne)

odwzorowania ruchu

poziom E

kora

swoiste (konkretne)

odwzorowania ruchu

poziom D

C2: kora

C1: prążkowie

ruchy w przestrzeni

poziom C

gałka blada

synergie mięśniowe

poziom B

napięcie mięśniowe

twór siatkowaty

i jądra czerwienne

poziom A

NEUROFIZJOLOGIA

sprzęt (hardware)

109

Teoria Bernsztejna:

SYSTEM

kora

ogólne (formalne)

odwzorowania ruchu

poziom E

kora

swoiste (konkretne)

odwzorowania ruchu

poziom D

C2: kora

C1: prążkowie

ruchy w przestrzeni

poziom C

gałka blada

synergie mięśniowe

poziom B

napięcie mięśniowe

twór siatkowaty

i jądra czerwienne

poziom A

RUCHY

oprogramowanie (BIOS)

NEUROFIZJOLOGIA

sprzęt (hardware)

110

Teoria Bernsztejna:

SYSTEM

kora

ogólne (formalne)

odwzorowania ruchu

poziom E

kora

swoiste (konkretne)

odwzorowania ruchu

poziom D

C2: kora

C1: prążkowie

ruchy w przestrzeni

poziom C

gałka blada

synergie mięśniowe

poziom B

napięcie mięśniowe

twór siatkowaty

i jądra czerwienne

poziom A

RUCHY

oprogramowanie (BIOS)

NEUROFIZJOLOGIA

sprzęt (hardware)

STEROWANIE

cybernetyka (BIOS)

111

Teoria Bernsztejna;

poziom A

Poziom A

– napięcie mięśniowe

;

Ośrodek

odpowiedzialny

w

ośrodkowym układzie nerwowym:

twór

siatkowaty,

jądra

czerwienne.

Główna zdolność ruchowa

:

siła

Główny

rodzaj

wytrzymałości

:

wytrzymałość siłowa

Teoria Bernsztejna;

poziom B

Poziom B

– synergie mięśniowe

;

Ośrodek

odpowiedzialny

w

ośrodkowym układzie nerwowym:

gałka blada.

Główna

zdolność

ruchowa

:

szybkość

Główny

rodzaj

wytrzymałości

:

wytrzymałość szybkościowa

Teoria Bernsztejna;

poziom

C1

Poziom C1

– ruchy w przestrzeni całego

własnego ciała (duża motoryka)

Ośrodek odpowiedzialny w ośrodkowym
układzie nerwowym:

prążkowie

Główna zdolność ruchowa

:

zwinność

Główny

rodzaj

wytrzymałości

:

wytrzymałość zwinnościowa

Teoria Bernsztejna;

poziom

C2

Poziom C2

– ruchy w przestrzeni

poszczególnych części ciała oraz innych
przedmiotów

Ośrodek odpowiedzialny w ośrodkowym
układzie nerwowym:

kora mózgowa

Główna zdolność ruchowa

:

zręczność

Główny

rodzaj

wytrzymałości

:

wytrzymałość zręcznościowa

Teoria Bernsztejna;

poziom D

Poziom D

–

SWOISTE

, celowe i

świadome czynności ruchowe

;

Ośrodek odpowiedzialny w ośrodkowym
układzie nerwowym:

kora mózgowa.

Główna zdolność umysłowa

:

wprawa

Główny

rodzaj

wytrzymałości

:

wytrzymałość umysłowa odtwórcza

Teoria Bernsztejna;

poziom E

Poziom E

–

OGÓLNE

, świadome

czynności ruchowe;

Ośrodek odpowiedzialny w ośrodkowym
układzie nerwowym:

kora mózgowa

Główna

zdolność

umysłowa

:

pomysłowość, fantazja

Główny

rodzaj

wytrzymałości

:

wytrzymałość umysłowa twórcza

118

Teoria Bernsztejna
zusammen do kupy

kora mózgowa

kora mózgowa

C2: kora mózgowa

C1: prążkowie

gałka blada

poziom E; formalne

odwzorowania ruchu

poziom D; konkretne
odwzorowania ruchu

poziom C; ruchy w

przestrzeni

poziom B; synergie

mięśniowe

poziom A; napięcie

mięśniowe

twór siatkowaty,

jądra czerwienne

ry

b

a

p

ie

s

c

zł

o

w

ie

k

p

ta

k

u

k

ła

d

p

ir

a

m

id

o

w

y

u

k

ła

d

p

o

z

a

-

p

ir

a

m

id

o

w

y

kody

czuciowe

kody

pojęciowe

118

119

UWARUNKOWANIA

INFORMACYJNE

CZYNNOŚCI RUCHOWYCH

CZŁOWIEKA:

DRABINKA BERNSZTEJNA

Komentarz na wstępie

Struktura teoretyczna określana tu mianem:

DRABINKA BERNSZTEJNA

nie jest częścią oryginalnej teorii N.A.

Bernsztejna.

Jest

to

opis

systemu

przetwarzania informacji oparty na podstawach

neurofizjologicznych

i

ewolucyjnych

wynikających

z

teorii

Bernsztejna

ze

szczególnym

uwzględnieniem

systemowej

zasady zgodności skal wg J. Morawskiego.

Najważniejsze czynniki
sterowania na
poszczególnych poziomach

Źródło informacji

: typ bodźca.

Przetwarzanie informacji

: modalność kodu.

Poziom przetwarzania

: piętro ośrodkowego

układu nerwowego.

Przestrzenny

:

wymiarowość

przestrzeni

sterowania.

Czasowy

: zasięg czasowy sterowania.

Przedmiot sterowania

: klasa zachowań

ruchowych.

Poziom A

Źródło

informacji

:

wewnętrzne

narządy

zmysłów.

Przetwarzanie

informacji

:

kod

proprioceptywny.

Poziom przetwarzania

: podkorowo-rdzeniowy.

Przestrzenny

:

jednowymiarowy

skurcz

mięśnia.

Czasowy

: teraz – nie teraz.

Przedmiot sterowania

: siła.

Poziom B

Źródło informacji

: kontaktowe narządy

zmysłów.

Przetwarzanie

informacji

:

kod

kontaktceptywny.

Poziom przetwarzania

: podkorowy.

Przestrzenny

: dwuwymiarowy ruch w

stawie.

Czasowy

: najpierw - potem.

Przedmiot sterowania

: szybkość.

Poziom C1

Źródło

informacji

:

zdalne

narządy

zmysłów.

Przetwarzanie

informacji

:

kod

teleceptywny.

Poziom przetwarzania

: podkorowy.

Przestrzenny

: trójwymiarowy ruch całego

ciała.

Czasowy

: timing.

Przedmiot sterowania

: zwinność.

Poziom C2

Źródło

informacji

:

zdalne

narządy

zmysłów.

Przetwarzanie

informacji

:

kod

teleceptywny.

Poziom przetwarzania

: korowy.

Przestrzenny

: trójwymiarowy ruch narządu

roboczego.

Czasowy

: timing.

Przedmiot sterowania

: zręczność.

Kora mózgowa i ruchy

Komentarz

Zwinność

(zwana

niekiedy

„

dużą

motoryką

”) nie angażuje kory mózgowej

w znacznym stopniu.

Zręczność

(określana czasem jako „

mała

motoryka

”)

wymaga

znacznego

zaangażowania kory mózgowej.

Wniosek

Siła, szybkość i zwinność

nie wymaga

złożonego sterowania, więc mogą sobie z
nim poradzić ośrodki podkorowe i
rdzeniowe.

Zręczność, wprawa i kreatywność

obejmują czynności tak złożone, że
wymagają

korowego

przetwarzania

informacji.

Poziom D

Źródło informacji

: własna pamięć

Przetwarzanie informacji

: kod słowny.

Poziom przetwarzania

: korowy.

Przestrzenny

: trójwymiarowy ruch w

przestrzeni.

Czasowy

: przeszłość, teraźniejszość i

przyszłość.

Przedmiot sterowania

: wprawa.

Poziom E

Źródło informacji

: własna pamięć

Przetwarzanie informacji

: kod symbolizny.

Poziom przetwarzania

: korowy.

Przestrzenny

:

trójwymiarowy

ruch

w

przestrzeni.

Czasowy

:

przeszłość,

teraźniejszość

i

przyszłość.

Przedmiot sterowania

: kreatywność.

Wymiarowość na
poszczególnych poziomach

A

– jeden wymiar

B

– dwa wymiary

C (C1 i C2)

– trzy wymiary

D

– trzy wymiary

E

– trzy wymiary

Funkcje czasu

1. Porządkowanie

kolejności

zdarzeń

2. Miara czasu trwania zdarzeń.

Porządkująca funkcja czasu

A – teraz – nie teraz
B – najpierw (np. zginacz) – potem
(prostownik)
C – timing
D – składnik sztywnej czasoprzestrzeni
czterowymiarowej
E

–

składnik

plastycznej

czasoprzestrzeni, czterowymiarowej

Różnica między poziomem D
i E

D – rzeczywiste odwzorowanie sztywnej
czterowymiarowej czasoprzestrzeni, do
której należy dopasować wydarzenie
(czasowe rozplanowanie czynności).
E – nierzeczywiste odwzorowanie
plastycznej,

czterowymiarowej

czasoprzestrzeni, która niejako „otula”
wydarzenie.

Podsumujmy

A – czasoprzestrzeń jednowymiarowa
B – czasoprzestrzeń dwuwymiarowa
C – czasoprzestrzeń o wymiarowości „trzy i
kawałek” (czas w zasięgu narządów
zmysłów)
D

–

sztywna

czasoprzestrzeń

czterowymiarowa
E

–

plastyczna

czasoprzestrzeń

czterowymiarowa

Komentarz

Powiązanie informacji z bodźcem – tylko poziomy
A,

B

i

C;

„namacalność”

postrzegania

rzeczywistości, ale ograniczenie skali czasu do
zasięgu narządów zmysłów (teleceptorów, u
człowieka głównie wzroku)
Cena za rozszerzenie skali czasu – konieczność
oderwania się od wrażeń zmysłowych i przejście
w

sferę

pełnej

abstrakcji:

wiernie

odwzorowujących rzeczywistość na poziomie D i
wolnych od wszelkich ograniczeń na poziomie E.

Zdolność ruchowa

Zdolność ruchowa

(motor ability

) –

bieżąca

swoista

zdolność

do

wykorzystania biologicznych zasobów
informacyjnych i energetycznych przez
istotę żywą w celu spowodowania
pożądanych zmian lub procesów w
środowisku.

Zdolności ruchowe; czas
porządkujący kolejność
zdarzeń

A

– siła

B

– szybkość

C1

– zwinność

C2

– zręczność

D

– wprawa

E

– kreatywność, fantazja.

Zdolności ruchowe; czas jako
miara czasu trwania

A – wytrzymałość siłowa
B – wytrzymałość szybkościowa
C1 – wytrzymałość zwinnościowa
C2 – wytrzymałość zręcznościowa

D – wytrzymałość umysłowa (wprawa)
E

–

wytrzymałość

umysłowa

(kreatywność, fantazja)

Komentarz

1. U człowieka przetwarzanie informacji

stanowi jeden ciągły, spójny system,
od

odruchu

kolanowego

po

tworzenie teorii względności.

2. Nazwa „zdolność ruchowa” jest

nieco myląca, bo w istocie obejmuje
składniki czuciowe, umysłowe i
ruchowe.

BUDOWA CZYNNOŚCI

RUCHOWEJ CZŁOWIEKA

141

Definicje

Akt ruchowy

– ruch lub ciąg ruchów

sterowany przez pojedyncza porcję
informacji

z

określonego

poziomu

sterowania.

Działanie ruchowe

– ciąg aktów

ruchowych sterowany z jednego lub
kilku poziomów.

Operacja ruchowa

– celowe działanie

ruchowe.

Budowa czynności ruchowej:
sygnał

sygnał
uwaga

EMG

A – okres

przygotowawc

zy

Uwaga językowa:

Sygnał

–

bodziec

zwiastujący

pojawienie się innego bodźca.

Budowa czynności ruchowej:
bodziec

sygnał
uwaga

pojawienie

się bodźca

EMG

A – okres

przygotowawc

zy

B – okres

utajony

Budowa czynności ruchowej:
odpowiedź utajona
przedruchowa

sygnał
uwaga

pojawienie

się bodźca

EMG

OUP

A – okres

przygotowawc

zy

B – okres

utajony

Budowa czynności ruchowej:
odpowiedź utajona ruchowa

sygnał
uwaga

pojawienie

się bodźca

początek

ruchu

EMG

OUP

OUR

A – okres

przygotowawc

zy

B – okres

utajony

C – okres

wykonawczy

odpowiedź

utajona

(reakcja)

Budowa czynności ruchowej:
odpowiedź widoczna

sygnał
uwaga

pojawienie

się bodźca

początek

ruchu

EMG

OUP

OUR

odpowiedź

widoczna

A – okres

przygotowawc

zy

B – okres

utajony

C – okres

wykonawczy

odpowiedź

utajona

(reakcja)

Budowa czynności ruchowej:
odpowiedź czuciowo-
ruchowa

sygnał
uwaga

pojawienie

się bodźca

początek

ruchu

koniec

ruchu

EMG

OUP

OUR

odpowiedź

widoczna

odpowiedź czuciowo-ruchowa

A – okres

przygotowawc

zy

B – okres

utajony

C – okres

wykonawczy

odpowiedź

utajona

(reakcja)

Ogólna budowa czynności
ruchowej

Odpowiedź utajona

(latent response)

–

zjawiska zachodzące podczas odpowiedzi
czuciowo-ruchowej od chwili pojawienia się
bodźca do chwili rozpoczęcia ruchu;
obejmuje odpowiedź utajoną przedruchową
i odpowiedź utajoną ruchową.

Odpowiedź utajoną określa się również

nazwą „

reakcja

”.

Ogólna budowa czynności
ruchowej

Odpowiedź

utajona

przedruchowa

(pre-motor latent

response)

– zjawiska zachodzące

podczas

odpowiedzi

czuciowo-

ruchowej od chwili pojawienia się
bodźca do pierwszych zmian w
elektromiogramie.

Ogólna budowa czynności
ruchowej

Odpowiedź

utajona

ruchowa

(motor latent response)

– zjawiska

zachodzące podczas odpowiedzi
czuciowo-ruchowej

od

chwili

pojawienia się pierwszych zmian w
elektromiogramie

do

chwili

rozpoczęcia ruchu.

Ogólna budowa czynności
ruchowej

Odpowiedź widoczna

(apparent

response)

– zjawiska zachodzące

podczas

odpowiedzi

czuciowo-

ruchowej od chwili rozpoczęcia
ruchu

będącego

skutkiem

zadziałania

bodźca

do

chwili

zakończenia tego ruchu.

Ogólna budowa czynności
ruchowej

Odpowiedź

czuciowo-ruchowa

(sensory-motor

response)

–

zjawiska zachodzące w układzie
nerwowym i mięśniowym istoty
żywej od chwili zadziałania bodźca
do

chwili

zakończenia

ruchu

będącego skutkiem tego bodźca.

Ogólna budowa czynności
ruchowej

Okres

przygotowawczy

(foreperiod)

- odstęp czasu od

pojawienia

się

sygnału

nakazującego wzmożenie uwagi do
pojawienia

się

bodźca

zapoczątkowującego

odpowiedź

czuciowo-ruchową.

Ogólna budowa czynności
ruchowej

Okres utajony

(latent period)

–

odstęp czasu od chwili pojawienia
się bodźca do chwili rozpoczęcia
ruchu.

Ogólna budowa czynności
ruchowej

Okres

utajony

przedruchowy

(premotor latent period)

– odstęp

czasu od pojawienia się bodźca
zapoczątkowującego

odpowiedź

czuciowo-ruchową

do

chwili

pojawienia się pierwszych zmian w
elektromiogramie.

Ogólna budowa czynności
ruchowej

Okres utajony ruchowy

(motor

latent period)

– odstęp czasu od

chwili pojawienia się pierwszych
zmian w elektromiogramie do
chwili rozpoczęcia ruchu.

Klasyfikacja czynności
czuciowo-ruchowych

rodzaj

odpowiedzi

odpowiedź M1,

odpowiedź

monosynaptyczn

a, odruch

miotatyczny

odpowiedź M2,

odpowiedź

wielosynaptyc

zna

odpowiedź

wyzwalana

odpowiedź M3,

odpowiedź

dowolna

opóźnienie

[ms]

30-50

50-80

80-120

120-180

giętkość

(możliwość

dostosowani

a)

niemal żadna

mała

umiarkowana

bardzo duża

rola

nauczania

żadna

niewielka

duża

bardzo duża

wpływ liczby

wyborów

żaden

niewykluczony

umiarkowany

duży

czynne twory

w

obwodowym

i

ośrodkowym

układzie

nerwowym

wrzeciona

mięśniowe,

segmentalny łuk

odruchowy, te

same mięśnie

wrzeciona

mięśniowe, kora

lub móżdżek, te

same mięśnie

różne narządy

zmysłów, wyższe

ośrodki

nerwowe,

związane z nimi

mięśnie

różne narządy

zmysłów,

wyższe ośrodki

nerwowe,

dowolne mięśnie

Klasyfikacja czynności
czuciowo-ruchowych

rodzaj

odpowiedzi

odpowiedź M1,

odpowiedź

monosynaptyczn

a, odruch

miotatyczny

odpowiedź M2,

odpowiedź

wielosynaptyc

zna

odpowiedź

wyzwalana

odpowiedź M3,

odpowiedź

dowolna

opóźnienie

[ms]

30-50

50-80

80-120

120-180

giętkość

(możliwość

dostosowani

a)

niemal żadna

mała

umiarkowana

bardzo duża

rola

nauczania

żadna

niewielka

duża

bardzo duża

wpływ liczby

wyborów

żaden

niewykluczony

umiarkowany

duży

czynne twory

w

obwodowym

i

ośrodkowym

układzie

nerwowym

wrzeciona

mięśniowe,

segmentalny łuk

odruchowy, te

same mięśnie

wrzeciona

mięśniowe, kora

lub móżdżek, te

same mięśnie

różne narządy

zmysłów, wyższe

ośrodki

nerwowe,

związane z nimi

mięśnie

różne narządy

zmysłów,

wyższe ośrodki

nerwowe,

dowolne mięśnie

Klasyfikacja czynności
czuciowo-ruchowych

rodzaj

odpowiedzi

odpowiedź M1,

odpowiedź

monosynaptyczn

a, odruch

miotatyczny

odpowiedź M2,

odpowiedź

wielosynaptyc

zna

odpowiedź

wyzwalana

odpowiedź M3,

odpowiedź

dowolna

opóźnienie

[ms]

30-50

50-80

80-120

120-180

giętkość

(możliwość

dostosowani

a)

niemal żadna

mała

umiarkowana

bardzo duża

rola

nauczania

żadna

niewielka

duża

bardzo duża

wpływ liczby

wyborów

żaden

niewykluczony

umiarkowany

duży

czynne twory

w

obwodowym

i

ośrodkowym

układzie

nerwowym

wrzeciona

mięśniowe,

segmentalny łuk

odruchowy, te

same mięśnie

wrzeciona

mięśniowe, kora

lub móżdżek, te

same mięśnie

różne narządy

zmysłów, wyższe

ośrodki

nerwowe,

związane z nimi

mięśnie

różne narządy

zmysłów,

wyższe ośrodki

nerwowe,

dowolne mięśnie

Klasyfikacja czynności
czuciowo-ruchowych

rodzaj

odpowiedzi

odpowiedź M1,

odpowiedź

monosynaptyczn

a, odruch

miotatyczny

odpowiedź M2,

odpowiedź

wielosynaptyc

zna

odpowiedź

wyzwalana

odpowiedź M3,

odpowiedź

dowolna

opóźnienie

[ms]

30-50

50-80

80-120

120-180

giętkość

(możliwość

dostosowani

a)

niemal żadna

mała

umiarkowana

bardzo duża

rola

nauczania

żadna

niewielka

duża

bardzo duża

wpływ liczby

wyborów

żaden

niewykluczony

umiarkowany

duży

czynne twory

w

obwodowym

i

ośrodkowym

układzie

nerwowym

wrzeciona

mięśniowe,

segmentalny łuk

odruchowy, te

same mięśnie

wrzeciona

mięśniowe, kora

lub móżdżek, te

same mięśnie

różne narządy

zmysłów, wyższe

ośrodki

nerwowe,

związane z nimi

mięśnie

różne narządy

zmysłów,

wyższe ośrodki

nerwowe,

dowolne mięśnie

Klasyfikacja czynności
czuciowo-ruchowych

rodzaj

odpowiedzi

odpowiedź M1,

odpowiedź

monosynaptyczna,

odruch

miotatyczny

odpowiedź M2,

odpowiedź

wielosynaptyczn

a

odpowiedź

wyzwalana

odpowiedź M3,

odpowiedź

dowolna

opóźnienie

[ms]

30-50

50-80

80-120

120-180

giętkość

(możliwość

dostosowania)

niemal żadna

mała

umiarkowana

bardzo duża

rola nauczania

żadna

niewielka

duża

bardzo duża

wpływ liczby

wyborów

żaden

niewykluczony

umiarkowany

duży

czynne twory

w obwodowym

i ośrodkowym

układzie

nerwowym

wrzeciona

mięśniowe,

segmentalny łuk

odruchowy, te

same mięśnie

wrzeciona

mięśniowe, kora

lub móżdżek, te

same mięśnie

różne narządy

zmysłów, wyższe

ośrodki

nerwowe,

związane z nimi

mięśnie

różne narządy

zmysłów,

wyższe ośrodki

nerwowe,

dowolne mięśnie

Podstawa klasyfikacji

czas

(ms)

–100

0

100

200

300

EMG

M

1

M

2

M

3

R

W

p

o

z

y

c

ja

k

o

ń

c

zy

n

y

góra

dół

Opis

Wykres

jest

wynikiem

następującego

doświadczenia:

Badana osoba miała za zadanie utrzymać
pewien ciężar na ugiętej w łokciu ręce. W
pewnej

chwili,

niespodziewanie

dla

badanego,

nagle

zwiększano

ciężar.

Przedstawiony

wykres

jest

elektromiograficznym zapisem aktywności
elektrycznej mięśnia.

Komentarz

Przedstawiony elektromiogram ukazuje

jedynie swoiste „ślady” poszczególnych

sposobów sterowania – rdzeniowy (M1),

podkorowy (M2) i korowy (M3) w

przypadku bardzo prostej czynności.

Jedna z interpretacji może być taka, że

stosowanie

złożonych

trybów

sterowania w odniesieniu do czynności

prostych nie jest optymalne.

Komentarz

Innymi słowy, dana czynność
powinna

być

sterowana

z

najniższego poziomu, który może
sobie „poradzić” z tą czynnością.

167