UKD

( Uniwersalna Klasyfikacja Dziesiętna )

- to międzynarodowy i powszechnie

używany

system liczbowego kodowania

tematyki książek,

by móc je jednoznacznie

skatalogować

i zakwalifikować do

odpowiedniego działu tematycznego

Uniwersalna Klasyfikacja Dziesiętna (UKD)

UKD jest modyfikacją

KDD (Klasyfikacja Dziesiętna Deweya),

którą opracował Melvil Dewey.

W 1876 roku wydał on pierwsze tablice

zawierające ok.1000 symboli

i szczegółowy indeks przedmiotowy

w układzie alfabetycznym.

Modyfikacji dokonali dwaj prawnicy

belgijscy:

Paul Otlet i Henri La Fontaine w latach
1897-1905.

Powstanie UKD

- oparta jest na zasadzie podziału

dziesiętnego

- polega ona na rozbiciu

całości problematyki piśmiennictwa

na 10 głównych, równorzędnych klas

(działów pierwszego stopnia)

oznaczanych symbolami

jednocyfrowymi

od O do 9

Budowa UKD

0 Dział ogólny
1 Filozofia. Psychologia
2 Religia. Teologia. Religioznawstwo
3 Nauki społeczne. Prawo. Administracja
4 dział pusty
5 Matematyka. Nauki przyrodnicze
6 Nauki stosowane. Medycyna. Nauki

techniczne. Rolnictwo

7 Sztuka. Rozrywki. Sport
8 Językoznawstwo. Nauka o literaturze.

Literatura piękna

9 Archeologia. Geografia. Biografie.

Historia

Działy główne UKD
(pierwszego stopnia)

Każdy z działów głównych

ulega dalszemu podziałowi (również na

10)

działów drugiego stopnia,

znakowanych dwucyfrowo przez

dopisanie

do symbolu działu głównego jednej

z cyfr od O do 9.

Te z kolei działy dzieli się na 10 działów

trzeciego stopnia i oznacza je

symbolami trzycyfrowymi,

powstającymi przez dopisywanie cyfr

(i tak dalej w głąb, aż do

wyczerpania podstawy klasyfikacji)

Działy drugiego i trzeciego stopnia

• 51 -

Matematyka

• 52 -

Astronomia

• 53 - Fizyka

• 54 - Chemia

• 55 - Geologia

• 56 -

Paleontologia

• 57 - Biologia

• 58 -

Botanika

• 59 - Zoologia

Działy drugiego
stopnia

Działy trzeciego stopnia

• 591 – Pierwotniaki

• 592 – Bezkręgowce

• 594 – Mięczaki

• 595 – Owady

• 596 – Strunowce

• 597 – Kręgowce

• 598 – Gady

• 599 – Ssaki

Praca z Uniwersalną Klasyfikacją

Dziesiętną odbywa się na podstawie

tablic klasyfikacji. Tablice UKD

podają zakresy,

znaczenia oraz interpretację symboli

w ten sposób, że każdy symbol

zamieszczony

w tablicach ma swój opis,

odpowiednik słowny, ujmowany

następnie alfabetycznie w indeksie.

Tablice UKD

1.   Wydania pełne -

obejmują wszystkie

symbole klasyfikacji obowiązujące
w dniu ukończenia opracowania edycji.

2.  Wydania pośrednie -

liczą ok. 30%

symboli wersji pełnej.

3.  Wydania skrócone -

zawierają ok. 10%

symboli wydania źródłowego

4. Wydania bardzo skrócone

, inaczej

skondensowane - ograniczają się do ok.
2% symboli.

5.  Wydania specjalne (branżowe) -

obejmują symbole obliczone według
potrzeb danej specjalności.

Rodzaje tablic UKD

System UKD składa się z:

•    tablic głównych,

•     tablic
pomocniczych,

•     indeksu
przedmiotowego.

Budowa tablic UKD

- zawierają zasadniczy schemat

podziału

- całość wiedzy dzielą na 10 klas

głównych oznaczonych

symbolami

cyfrowymi od 0 do 9

wraz z objaśnieniami

Tablice główne UKD

- służą do uściślenia klasyfikacji

opracowywanego
dokumentu

- dzielą się na trzy części:

• tablice Ia i Ib -

podają znaki łączące wraz

z informacjami o ich stosowaniu

• tablice Ic-Ik -

zawierają poddziały

wspólne i podziały A/Z

• tablica II -

omawia poddziały analityczne

i syntetyczne

Tablice pomocnicze UKD

- szereguje alfabetycznie

słowne odpowiedniki

symboli zawartych

w danym wydaniu

Indeks przedmiotowy UKD

Symbole główne i pomocnicze UKD

I. Symbole główne -

zawarte są w

tablicach głównych UKD, oznaczają
zasadnicze treści i przedmioty
klasyfikowanych dokumentów

II. Symbole pomocnicze -

służą do

sprecyzowania, "dookreślenia” pod
różnymi względami symboli głównych i
mogą występować tylko w połączeniu

z tymi symbolami.

Symbole pomocnicze UKD:

1) Symbole poddziałów wspólnych

- znakują

formalne i rzeczowe aspekty wspólne dla
ogółu piśmiennictwa

a) poddziały wspólne języka

- wskazują

język, w jakim dokument jest napisany
lub z jakiego i na jaki jest
przetłumaczony

b) poddziały wspólne formy

- wskazują

formy piśmiennicze i wydawnicze
dokumentów

c) poddziały wspólne miejsca -

oznaczają

lokalizację przestrzenną przedmiotów
treści, miejsca zdarzenia, pochodzenia
opisywanych obiektów

d)

poddziały wspólne rasy, narodowości i

grupy

etnicznej

– oznaczają aspekt

narodowościowy, etniczny

lub grupy ludności, których dotyczy treść

dokumentu

e) poddziały wspólne czasu

- służą do

oznaczania wszelkich charakterystyk
chronologicznych określających

przedmiot treści dokumentu

f) poddziały wspólne punktu widzenia i

sposobu ujęcia

tematu

– określają aspekt omówienia

tematu czy

przedmiotu treści

• poddziały wspólne punktu widzenia -

wskazują na

obiektywny punkt widzenia, aspekt ogólny, z

którego

rozpatrywany jest temat

• poddziały wspólne sposobu ujęcia tematu –

oznaczają

aspekty subiektywny, np.: punkt widzenia

autora związany

z jego światopoglądem, specjalizacją

zawodową,

przeznaczeniem czytelniczym dokumentu

itp.

g) poddziały wspólne materiałów i osób
• poddziały wspólne materiału -

określają

surowiec lub składniki, z jakich zostały
wykonane przedmioty omówione w
dokumencie w przypadkach, gdy dany
materiał nie jest głównym przedmiotem
rozważań

• poddziały wspólne osoby -

oznaczają

zagadnienia dotyczące osób, ich
charakterystyk, w przypadku, gdy
zagadnienia te nie stanowią głównego
przedmiotu dokumentu lub gdy dla tych
charakterystyk nie przewidziano symboli
głównych lub analitycznych

h) poddział alfabetyczny A/Z (podział A/Z)

-

jest podziałem alfabetycznym, który
umożliwia wprowadzenie do symbolu UKD
(przez użycie liter i słów) nazwy własnej
obiektu, stanowiącego przedmiot
dokumentu

2) Poddziały analityczne -

występują we

wszystkich niemal działach UKD oraz
w niektórych poddziałach wspólnych.
Wyrażają one cechy charakterystyczne dla
wielu lub wszystkich obiektów danej
dziedziny

3) Poddziały syntetyczne -

symbole

poddziałów syntetycznych z apostrofem
'l/'9 stanowią specyficzny rodzaj symbolu
rozwiniętego. Stosuje się je do tworzenia
symboli dla pojęć złożonych,
wymagających scalenia co najmniej
dwóch symboli. Apostrof zastępuje
powtarzającą się część symbolu,
odnoszącą się do wszystkich symboli
scalonych.

Rodzaje symboli UKD

ze względu na strukturę

(budowę):

•

Symbol prosty –

to symbol główny lub

pomocniczy, do którego nie dołączono
żadnego innego symbolu, np.

34 - Nauki prawne. Prawo

• Symbol rozwinięty –

to symbol, który

zawiera jeden symbol główny oraz co najmniej
jeden symbol poddziałów pomocniczych, np.

82(091) - Historia literatury

• Symbol złożony –

symbol składający się co

najmniej dwóch symboli prostych lub
rozwiniętych, powiązanych odpowiednim
znakiem łączącym, wskazującym na relacje
zachodzące między tymi symbolami, np.

3.001:172:282 - Katolicka nauka
społeczna

• Znaki łączące

+ (plus)

/ (kreska ukośna)

• Znaki łączące

: (dwukropek)

:: (dwukropek podwójny)

• Znak

[ ] włączenia i grupowania

Znaki łączące

Bibliografia:

Bibliotekarstwo,

pod red. Z.

Żmigrodzkiego, wyd. 2 uzup. i rozsz.,
Warszawa 1998.

Saniewska D.,

Vademecum nauczyciela

bibliotekarza.

Wyd. 7 uzup. i popr.,

Warszawa 2007.

Przybylska J.,

Omówienie zmian symboli

UKD. Cz.1

„Biblioteka” 2008, nr 3, s. 33-

36.

Stopa A.,

O treści książek: opracowanie

rzeczowe

piśmiennictwa,

Warszawa 2002.

Opracowanie:

Jolanta Raźniewska –
Burczak
Ewa Majer - Bobruś