BÓLE GŁOWY

I TWARZY

Mechanizmy bólów głowy



„z pociągania”- na skutek przemieszczenia i

pociągania: zatok żylnych, dużych żył, opon np.

guzy, krwiaki



naczyniowy- nadmierne rozszerzenie bogato

unerwionych naczyń : migrena, naczynioruchowy

ból głowy, zatrucia



mięśniowy- wskutek odruchowego przykurczu lub

nadmiernego napięcia mięśni: napięciowy ból

głowy, ból głowy w wadach refrakcji, ból głowy w

zaburzeniach funkcji mięśni żwaczy



rzutowany: jaskra, choroby uszu, zębów



mediatorowy- wskutek uwalniania substancji
(mediatorów) bólotwórczych: migrena, klasterowy

ból głowy



nerwobóle w zakresie głowy i twarzy- nerwoból

nerwu trójdzielnego

Klasyfikacja bólów głowy
( wg. Międzynarodowego Towarzystwa Bólów
Głowy- IHS, edycja 2 ,2004

)

Pierwotne bóle głowy



migrena



ból głowy typu typu napięciowego



klasterowy ból głowy i bóle trójdzielno-
autonomiczne

Inne pierwotne bóle głowy



przewlekły kłujący ból głowy



ból głowy po zjedzeniu lodów



kaszlowy i wysiłkowy ból głowy



ból głowy związany z aktywnością seksualną

Klasyfikacja bólów głowy
( wg. Międzynarodowego Towarzystwa Bólów
Głowy- IHS, edycja 2,2004 )

Wtórne (objawowe) bóle głowy



pourazowe bóle głowy



bóle głowy na tle naczyniowym: krwotok

mózgowy, TIA, krwotok podpajęczynówkowy,

tętniak, zapalenie tętnicy skroniowej, zakrzepica

żył mózgowych, nadciśnienie tętnicze



bóle głowy w przebiegu nienaczyniowch chorób

wewnątrzczaszkowych (zapalenie opon

mózgowo - rdzeniowych, guz mózgu, łagodne

nadciśnienie śródczaszkowe, popunkcyjny ból

głowy, samoistne podciśnienie śródczaszkowe)



bóle głowy przypisywane działaniu substancji

chemicznych lub ich odstawieniu



bóle głowy w przebiegu infekcji

ogólnoustrojowych

Klasyfikacja bólów głowy
( wg. Międzynarodowego Towarzystwa Bólów
Głowy- IHS, edycja 2,2004 )

Wtórne (objawowe) bóle głowy c.d.



bóle głowy w przebiegu zaburzeń homeostazy (np.

bóle wysokościowe, podializacyjne, w niedoczyności

tarczycy, nadciśnieniu tętniczym)



bóle głowy w przebiegu chorób kości czaszki, szyi,

oczu, zatok obocznych nosa, uszu, zębów i innych

struktur czaszkowych



bóle głowy przypisywane zaburzeniom psychicznym

Nerwobóle czaszkowe, ośrodkowe i pierwotne bóle

twarzy oraz inne bóle głowy



nerwobóle czaszkowe i ośrodkowe przyczyny bólu

twarzy



inne (niesklasyfikowane) bóle twarzy

Diagnostyka bólów głowy - wywiad



rodzinne obciążenie bólami głowy ?



od kiedy występują bóle głowy ?



rodzaj bólu głowy (lokalizacja, ciągły czy napadowy,
kiedy się rozpoczyna, szybkość narastania, charakter
bólu, czynniki wywołujące, objawy towarzyszące)



częstość?



okresy wolne od bólu?



niekorzystny wpływ na życie zawodowe i prywatne?



leczenie/zapobieganie (częstość stosowanych leków
dawkowanie, skuteczność)



inne objawy ( zaburzenia pamięci, objawy ubytkowe
neurologiczne, napady padaczkowe, objawy ogólne)



osobowość pacjenta (charakter, życie osobiste,
konflikty, używki, leki)

Diagnostyka bólów głowy



badanie stanu ogólnego i neurologiczne



odchylenia w stanie neurologicznym (CT, MRI,
EEG)



stan neurologiczny prawidłowy: nie ma
potrzeby badań za wyjątkiem sytuacji gdy:



istnieje podejrzenie padaczki lub guza



ból głowy jest odmienny niż poprzednio



ból jest nietypowy, bez reakcji na leki

Najważniejsze przyczyny ostrych
i podostrych bólów głowy



ostre bóle
krwawienie podpajęczynówkowe, zapalenie opon

mózgowo - rdzeniowych, infekcja ogólna, uraz głowy,

ostra encefalopatia nadciśnieniowa, zapalenie zatok

obocznych nosa, zapalenie ucha środkowego, zatrucia,

bóle zębopochodne, jaskra, inne choroby oczu,

piorunujacy ból głowy, pierwszy w życiu napad migreny



podostre bóle
guz mózgu, krwiak pourazowy, przewlekłe zapalenie

opon mózgowo-rdzeniowych, zapalenie tętnicy

skroniowej, rzekomy guz mózgu (samoistne

nadciśnienie śródczaszkowe)

Zagrażające lub alarmowe bóle głowy
(uzupełniono wg. N.T.Mathew’a, 1998)



nagły ”pierwszy” ból głowy



najsilniejszy ból głowy , jaki był w życiu



ból głowy po wysiłku



nowy ból głowy w wieku podeszłym



szybko narastający ból głowy



ból głowy z gorączką, zaczerwienieniem twarzy i

sztywnością karku



obecność innych, oprócz bólu dolegliwości i objawów

neurologicznych (napad padaczki, niedowład, dwojenie)



ból głowy połączony z zaburzeniami psychicznymi



ból głowy z tarczą zastoinową



ból głowy u osoby z rakiem narządów wewnętrznych lub

infekcja HIV

Migrena (hemicrania)



częstość: 12 % w populacji generalnej



kobiety chorują 3xczęściej niż mężczyźni



etiopatogeneza:



genetycznie uwarunkowana - dziedziczenie
autosomalnie dominujące



teoria naczyniowa



teoria neurogenna



teoria biochemiczna

Podział migreny



migrena bez aury



migrena z aurą



migrena z typową aurą (wzrokowa,

hemiparetyczna, skojarzona)



migrena podstawna (omdleniowa)



aura migrenowa bez bólu głowy



migrena okoporaźna



migrena siatkówkowa



dziecięce zespoły migrenowe (ekwiwalenty

migreny)

Migrena bez aury – obraz kliniczny



wystąpienie co najmniej 5 napadów



czas trwania napadu 4-72 godz.



napad ma przynajmniej 2 z wymienionych cech: ból

po jednej stronie, pulsujący charakter bólu, średnie

lub znaczne nasilenie bólu, wysiłek fizyczny nasila ból



w czasie napadu występują nudności lub/i wymioty,

nadwrażliwość na światło lub/i dźwięki



spełniony jest jeden z warunków:



brak innej choroby powodującej bóle



istnieje choroba ale nie jest powiązana czasowo z

migreną

Migrena z

typową

aurą – obraz

kliniczny



spełnia warunki migreny z aurą



występuje jeden z objawów:



zaburzenia czuciowe (parestezje, drętwienia)



jednostronny niedowład połowiczy lub
porażenie



zaburzenia mowy o typie afazji

Migrena podstawna – obraz
kliniczny



spełnia warunki migreny z aurą



występuje przynajmniej 2 z wymienionych objawów:



niedowidzenie połowicze jednoimienne



zaburzenia mowy typu dyzartrii



zawroty głowy



szum w uszach lub upośledzenie słuchu



podwójne widzenie



zaburzenia koordynacji ruchowej



parestezje kończyn (mogą być obustronne)



niedowłady kończyn (mogą być obustronne)



zaburzenia świadomości

Związek migreny z depresją



Lęk←Migrena→Depresja



występowanie migreny i depresji w rodzinach



migrena z depresją mianseryna



migrena bez depresji fluwoksamina



próba oddzielenia czystej migreny od migreny
z zaburzeniami afektywnymi i lękowymi

Klasterowy ból głowy-obraz
kliniczny



silny jednostronny ból okolicy oczodołu,

nadoczodołowej, skroniowej od 15 do 180 minut



co najmniej jeden z wymienionych objawów po

stronie bólu: przekrwienie spojówek, łzawienie,

zatkanie nosa, wyciek z nosa, pocenie czoła lub

twarzy, zwężenie źrenicy, opadnięcie powieki,

obrzęk powieki



częstość napadów: od 1 co 2gi. dzień do 8 dziennie



konieczne spełnienie jednego z warunków,

wykluczenie innych bólów głowy, innych przyczyn,

w razie istnienia innej choroby brak z nią związku

Napięciowy ból głowy- obraz
kliniczny



czas trwania bólu: od 30minut do 7 dni



charakter bólu: uciskowy, opasujący (nie
pulsujący), łagodna lub średnia intensywność,
umiejscowienie - obustronne, brak nasilenia
pod wpływem aktywności fizycznej



brak obu objawów typu: nudności i wymioty,
foto- i fonofobia (ew. możliwość obecności
jednego z nich)



brak innej choroby mogącej być przyczyną
bólu

Zasady leczenia

samoistnych

bólów głowy



próba zidentyfikowania czynnika wywołującego ból głowy

i jego eliminacja



postępowanie w napadzie migreny:



rozpoczęcie leczenia jak najszybciej



leki p-bólowe: NLPZ, paracetamol, leki przeciwwymiotne

(metaclopropamid), kwas tolfenamowy (Migea),

preparaty dwuhydroergotaminy, sumatriptan (tabl.

100mg, 50mg, inj. podsk.6mg)



leczenie profilaktyczne: leki blokujace beta receptory

(propranolol), antagoniści wapnia (flunaryzyna,

werapamil), pizotifen, leki przeciwdepresyjne

(amitriptilina,imipramina), kwas walproinowy.



akupunktura, psychoterapia

Neuralgie



neuralgia (nerwoból) – ból najczęściej ostry,
napadowy promieniujący w obrębie pola
unerwienia danego nerwu lub jego gałęzi



może być wyzwalany przez bodźce mechaniczne
lub termiczne, poprzez drażnienie tzw. punktów
spustowych



neuralgie:



samoistne (przyczyna nieznana)



objawowe (powodowane przez guz, uraz, zapalenie,
demielinizację)

Neuralgie



nerwoból nerwu trójdzielnego



nerwoból nerwu językowo – gardłowego



nerwoból nerwu krtaniowego górnego



nerwoból nerwu pośredniego



nerwoból nerwu potylicznego



nerwoból po przebyciu zakażenia wirusem
półpaśca (varicella – zoster)



bolesna oftalmoplegia cukrzycowa (zespół W.P.U.
Jacksona)



zespół nerwu uszno – skroniowego (Łucji Frey)

Nerwoból nerwu trójdzielnego



najczęstszy nerwoból w obrębie twarzy (150/1 mln)



częstszy u kobiet 1,6:1 – 2:1



szczyt zachorowań 50-60 r.ż.



napady bólu w obrębie połowy twarzy, w polu
unerwienia nerwu V, najczęściej gałęzie II i III, tylko II,
tylko III, wszystkie trzy, tylko I (2%)



nagły, trwający kilka, kilkanaście sekund, maksymalnie
do 2 minut



w miarę upływu czasu  częstości napadów  stan

neuralgiczny



przebieg przewlekły, okresy remisji i zaostrzeń



stan neurologiczny – prawidłowy

Nerwoból nerwu trójdzielnego



samoistny lub objawowy (SM, guz, półpasiec)



patogeneza neuralgii samoistnej?



leczenie:



farmakologiczne (leki
p/padaczkowe,p/depresyjne)



zabiegowe (blokady poszczególnych gałęzi
nerwu, mikrochirurgiczne odbarczanie korzenia
nerwu, zabiegi radiofrekwencyjne,elektroliza
tericzna zwoju Gassera)