1

Bóle głowy u dzieci

Anna Krenska, Agnieszka Jatczak - Gaca

Klinika Pediatrii, Hematologii i Onkologii CM w Bydgoszczy

Bóle głowy (cephalea, cephalgia)

• Jeden z najczęściej występujących objawów

chorobowych

• Pochodzenie bólu: -

tkanki pokrywające czaszkę -
okostna czaszki -
struktury wewnątrzczaszkowe

• Struktury wrażliwe na ból: -

nerwy czaszkowe:V, IX, X; korzenie nerwów
rdzeniowych: C1, C2, C3 -
naczynia, zatoki żylne, częśd opony twardej
podstawy mózgu

Bóle głowy – podział

• Patogeneza:
• samoistny: napięciowe bóle głowy; migrena
• objawowy: spowodowany procesem chorobowym

toczącym się w obrębie głowy lub innych układach i
narządach

• Kliniczny:
• bóle głowy jako objaw choroby zagrażającej życiu
• bóle głowy jako objaw choroby nie zagrażającej życiu

Bóle głowy jako objaw choroby

zagrażającej życiu

• Cechy charakterystyczne:
- stan pacjenta średnio ciężki lub ciężki
- ból silnie wyrażony
- objawy wzmożonego ciśnienia

śródczaszkowego: wymioty, zaburzenia
świadomości, bradykardia

Bóle głowy jako objaw choroby

zagrażającej życiu

• Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu
• Krwawienia śródczaszkowe
• Zakrzep mózgu
• Zator mózgu
• Guz mózgu
• Urazy głowy
• Przełom nadciśnieniowy

Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych

i mózgu

• silny ból głowy, gorączka, wymioty
• dodatnie objawy oponowe
• rozpoznanie na podstawie badania płynu

mózgowo-rdzeniowego, ewentualnie badao
obrazowych oun

• leczenie w zależności od etiologii

2

Krwawienie śródczaszkowe

• bardzo silny, ostry, nagły ból
• zaburzenia świadomości, objawy ogniskowe,

porażenie połowicze, zaburzenia mowy, widzenia

• obraz kliniczny uzależniony od lokalizacji i

masywności krwawienia

• pęknięcie tętniaka mózgu (rozgałęzienia t.szyjnej, t.

przedniej i tylnej mózgu)

• brak ścisłego związku u dzieci z nadciśnieniem lub

wysiłkiem fizycznym

Zakrzep mózgu (thrombosis

cerebri)

• bóle głowy, ogniskowe objawy neurologiczne, porażenie

połowicze

• czynniki sprzyjające:
- urazy
- infekcje np. zapalenie ucha środkowego
- wady serca
- policytemia
- układowe choroby tkanki łącznej
- choroby metaboliczne (cukrzyca, homocystynuria)

Zator mózgu (embolia cerebri)

• ostre objawy mózgowe: bóle głowy, porażenie

połowicze, objawy ogniskowe

• czynniki sprzyjające:
- wady serca,
- zaburzenia rytmu - migotanie przedsionków
- bakteryjne zapalenie wsierdzia
- gorączka reumatyczna
• udar mózgu: objawy mózgowe powstałe w wyniku

zakrzepu, zatoru, krwotoku

Guzy mózgu

• guzy podnamiotowe 60%

- najczęściej u dzieci

- objawy wzmożonego
ciśnienia śródczaszkowego: bóle
głowy, wymioty, bradykardia,
zmiany na dnie oka

- zaburzenia ruchomości gałek
ocznych

- lokalizacja: robak i półkule
móżdzku, pieo mózgu

- glejaki, medulloblastoma

• guzy nadnamiotowe 40%

- rzadziej u dzieci

- objawy ogniskowe, padaczka,

- zmiana osobowości,
charakteropatie, regresja
rozwoju umysłowego

- lokalizacja: półkule mózgu,
siodło tureckie, skrzyżowanie
nn. wzrokowego

- guzy pierwotne: glejaki; guzy
przerzutowe, wznowy

Urazy głowy

• bóle głowy, nudności, wymioty, objawy

wstrząsu mózgu: splątanie lub krótkotrwała
utrata przytomności,

• utrata przytomności, zaburzenia krążenia i

oddychania w przypadku krwawienia
śródczaszkowego

• rozszerzenie źrenicy po stronie krwiaka i

porażenie połowicze po stronie przeciwnej

Przełom nadciśnieniowy

• silny ból głowy, zaburzenia widzenia, zawroty

głowy, nudności, wymioty, zaburzenia
świadomości, drgawki, niewydolnośd
lewokomorowa

• czynniki sprzyjające: guz chromochłonny

nadnerczy, nadciśnienie w przebiegu
kłębkowego zapalenia nerek

3

Bóle głowy jako objaw choroby

nie zagrażającej życiu

• bóle głowy o różnym stopniu nasilenia, najczęściej

bez towarzyszących odchyleo w badaniu
neurologicznym i okulistycznym

• ból głowy typu napięciowego
• infekcje
• wady wzroku, jaskra
• neurastenia pourazowa
• depresja
• klasterowy ból głowy (Hortona)
• migrena

Migrena

• napadowy ból głowy, oddzielony okresami

bezobjawowymi, któremu towarzyszą co
najmniej dwa z czterech czynników:
jednostronny ból głowy, nudności, aura oczna,
wywiad rodzinny

• częstośd występowania u dzieci 2-5%
• < 10 rż przeważają chłopcy
• > 10 rż przeważają dziewczynki

Migrena

• etiologia: nadmierna labilnośd naczyo tętniczych

wewnątrz- i zewnątrzczaszkowych, co powoduje ich
skurcz i rozkurcz pod wpływem różnych czynników

• czynniki wywołujące: stres i wydzielane substancje:

aminy katecholowe, serotonina, czynniki
atmosferyczne, pokarmy (ser żółty, czekolada, mleko,
środki konserwujące), brak snu

Migrena – postacie kliniczne

• Migrena zwykła
• Migrena klasyczna
• Migrena powikłana:
- migrena podstawy mózgu
- migrena okoporaźna
- migrena z niedowładem połowiczym
• Inne postacie
- cykliczne wymioty
- ostre stany splątania

Migrena zwykła

• najczęściej występująca u dzieci
• nie jest poprzedzona aurą
• w 90% dodatni wywiad rodzinny
• pulsujący charakter bólu głowy bez lateralizacji
• towarzyszą mu nudności i wymioty, czasami bóle

brzucha, gorączka, światłowstręt, parestezje w
obrębie rak i nóg

Migrena klasyczna

• występowanie aury:
- wzrokowa: zamazane widzenie, mroczki, fotopsja,

wzmocnienie widma, widzenie zniekształconych
przedmiotów

- czuciowa: parestezje wokół ust, drętwienie rąk i nóg
- zespół Alicji w krainie czarów: nadpobudliwośd,

splatanie, zaburzenia w postrzeganiu proporcji ciała

• objawy bólowe jak w postaci zwykłej

4

Migrena powikłana

• migrena podstawy mózgu
- skurcz tętnic podstawy mózgu i t.tylnej

mózgowej

- zawroty głowy, szum w uszach, mroczki,

ataksja, ból głowy w okolicy potylicznej

- szerokie źrenice, drgawki

Migrena powikłana

• Migrena okoporaźna
- rzadko występuje u dzieci
- porażenie nerwu III po stronie bólu
• Migrena z niedowładem połowiczym
- jednostronne objawy ruchowe i czuciowe
- drętwienie twarzy, ramienia, nogi, osłabienie

siły mięśniowej, afazja

Postępowanie

• zapobieganie napadom migreny
- unikanie czynników wywołujących napady
- leki: karbamazepina, kwas walproinowy – Depakine
• leczenie ostrego napadu migreny
- NLPZ;
- kwas acetylosalicylowy + metoklopramid (Migpriv)
- preparaty ergotaminy
- leki nowej generacji powodujące selektywny skurcz naczyo

wewnątrzczaszkowych: agoniści receptora 5HT1(Imigran,
Zomig)

Dystrofia mięśniowa typu

Duchenne’a

• uwarunkowana genetycznie – mutacja genowa Xp21,

przenoszona przez kobiety, chorują wyłącznie mężczyźni

• początek objawów około 3-4 rż
• postępujący, symetryczny zanik mięśni, od pasa miedniczego
• kaczkowaty chód, trudności ze wstawaniem z pozycji leżącej,

chodzeniu po schodach

• zanik odruchów głębokich, rzekomy przerost mięsni,

przykurcze,

• unieruchomienie około 10 rż i zgon z powodu powikłao lub

wtórnych chrób kilka lat później

Rdzeniowy zanik mięśni – choroba

Werdniga - Hoffmanna

• uwarunkowana genetycznie – dziedziczenie AR
• objawy od okresu niemowlęcego: hipotonia mięśniowa,

dosiebny zanik mięsni, drżenia pęczkowe (język, palce rąk)

• ułożenie w pozycji „żabiej”
• zanik odruchów głębokich
• brak kontroli ułożenia głowy, posadzone zgina się

scyzorykowato

• prawidłowy rozwój umysłowy
• zgon następuje najczęściej z powodu niewydolności

oddechowej w następstwie zaniku mm. międzyżebrowych i
ciężkich zakażeo

Miastenia

• choroba autoimmunologiczna,
• obecnosd przeciwciał przeciwko receptorom

acetylocholinowym mm. szkieletowych

• częściej u kobiet
• męczliwośd mięsni: opadanie powiek, cicha nosowa

mowa, trudności w połykaniu, opadanie głowy,
trudności w chodzeniu

• przejściowa miastenia noworodków