Podtyp: Conchifera- skorupowce
Gromada: Gastropoda (Cephalophora)- ślimaki |
Bivalvia- małże |
Cephalopoda- głowonogi |
- ciało niesymetryczne - płaszcz ściśle połączony z workiem trzewiowym zwany wspólnie visceropallium - visceropallium ulega skręceniu już w stadium larwalnym (veliger) [worek trzewiowy skręca się o 90 stopni przez niesymetryczne rozmieszczenie mięsni] - torsja pozostaje w ciągu wzrostu i może doprowadzić do 180 stopniowego skręcenia worka t. - narządy wew. przemieszczają się na stronę lewą i odwrotnie - jama płaszczowa przesuwa się ku przodowi, zwykle za głowę - GŁOWA: - oddzielona na brzusznej stronie bruzdą - 1 lub 2 paty czułek (wciągalne rurki) - oczy, otwór gębowy na jej spodniej stronie - NOGA: - silnie umięśniona - od spodu spłaszczona - niektóre mają ją mniej lub bardziej zredukowaną - WOREK TRZEWIOWY: - na grzbietowej stronie ciała zwęża się ku tyłowi - niesymetryczny wraz z narządami skręca się w prawo, rzadziej w lewo - prawe skrzele przesunęło się w lewo, a lewe na prawą - redukowanie parzystych narządów, zwłaszcza prawych - PŁASZCA: - fałd skórny , rozrastający się od grzbietu jama ściany płaszczowej przekształcona w jamę płucną - niektóre formy mają w ściance jamy płaszczowej mają szczelinę lub powstaje rurka oddechowa (syfon) - zewnętrzna strona płaszcza pokryta skorupką - muszla różnorodna - zwykle jest to zwinięta rurka, zwężająca się na szczycie - górne skręty są zwinięte mniej lub bardziej regularnie - środkowe i dolne są nieregularne - niektóre rodzaje wycofują worek trzewiowy ze szczytowych skrętów, tworząc nad jego końcem przegrodę, wierzchołek po pewnym czasie odpada - MUSZLA: - 3 warstwy: -periostracum (cienka, konchiolina) - mesostracum (gruba, wapienna) - hypostracun (pokłady b. delikatnych płytek wapiennych) - żeberka- ślady przyrostów - ślimak łączy się z muszlą mięśniem wrzeciona przyczepionego do górnej części słupka - u przodoskrzelnych wyst. wieczko- szczelnie zamyka otwór muszli - płucodyszne maja skomplikowany mechanizm zamykania skorupki- (fałdki, listewki, wieczko) - zakrywki (wapienne lub błoniaste) płucodyszne zamykają nimi muszle na czas spoczynku (spadek temp.) - nie sa połączone ze ślimakami, odrzucone, gdy powraca do aktywnego życia - przedstawiciele Xenophoridae przytwierdzają do swojej skorupki wydzielina gruczołów nożnych kamyki, gąbki… - powłoka ciała- nabłonek migawkowy i tkanka łączna - bardzo dużo gruczołów śluzowych, szczególnie na nodze - gruczoł hypobranchialny- (między skrzelem, a tylnim jeltem) wydziela wielka ilość śluzu - u niektórych morskich ten gruczoł zwie się purpurowym- kolor wydzieliny, dużo bromu, trwała - Układ pokarmowy: - otwór gębowy (otoczony wargami)- spodnia strona przedniej części głowy - odbyt przesunięty na prawą stronę - gardziel- (szczęki z konchioliny- 2 boczne blaszki) - na dnie gardzieli język (mięsisty wałek) - pokryty błona postawną w niej osadzone zęby chitynowe - żeby +błona= tarka - do gardzieli uchodzą 1 lub 2 pary gruczołów ślinowych - nieraz gruczoły jadowe - ślimaki filtrujące pokarm- na skrzelach ruchliwe rzęski (wyw. prady), także gruczoły śluzowe - przełyk przechodzi w rozszerzony żołądek - z żołądkiem łączy się wielki gruczoł wątrobowo- trzustkowy - proste jelito cienkie (wewnątrz komórki rzęskowe i śluzowe) - otwór odbytowy - Układ wydalniczy: - nerki łączą się orzęsionym lejkiem nerkowym z osierdziem - u większości zachowuje się lewa nerka (morfologicznie prawa) - workowata o gładkiej lub gabczasej scianie - u przodoskrzelnych leży poza jamą płaszcza - płucodyszne mają nerkę pomiędzy osierdziem, a końcowym odcinkiem jelita - niektóre ślimaki lądowe mogą mieć koło nerek, okresowo gruczoł przylegający do jelita (gromadzenie wydalin w postaci ziarenek podczas snu) - Układ krążenia: - serce po grzbietowej stronie - serce ma 2 przedsionki, 1 komora - ale tez 1 przedsionek - z komory wybiega aorta dzieląca się na 2 panie - krew: zatoki jamy ciała- arterie skrzelne- narządy oddechowe- żyła skrzelowa lub płucna- serce - krew płynie też od skurczy mięśni - krew bezbarwna lub zabarwiona to hemolimfa (amebocyty jądrami) - Układ oddechowy: - występuje 1 skrzele, jego oś przyrasta często do ścianki jamy płaszczowej - u płucodysznych skrzeli brak - oddychają tlenem atmosferycznym, a jama ciała komunikuje się z zewnątrz tylko otworem oddechowym - u wielu lądowych jama płucna służy do magazynowania wody - u tyłoskrzelnych - skrzela zanikły, ich funkcje pelnią wyrostki - Układ nerwowy: - kilka par zwojów - 1 para zwojów mózgowych (głowa) - zwoje przełykowe i wargowe - zwoje nożne - zwoje boczne (płaszczowe) - zwoje ciemieniowe - nieparzysty zwój trzewiowy - za pośrednictwem 1 lub 2 nerwów łączy się narząd Sempera- wydzielanie wewnętrzne - neurosekrecja - Narządy zmysłów: - oczy osadzone na przedniej części głowy lub jej bokach - rogówka zew. i wew., soczewka, ciało szkliste, pigment, siatkówka, osłonka łącznotkankowa - najczęściej pęcherzykowate oczy (najlepiej rozwinięte u płucodysznych) - statocysty (symetrycznie, wśród mięśni nogi) - czułki - osphradium- zmysł chemiczny, organ węchu, w zgrubiałych zakończeniach 2 pary czułków - brodawki na języku- smak - narządy boczne u niektórych- ruch wody, zmiana temperatury - Układ rozrodczy: - w górnej części u ślimaków spiralnie skręconych, w środku u form spłaszczonych - samice maja 2 otwory płciowe- do 1 wnikają plemniki, 2 składa jaja - zbiornik nasienny przyjmuje jaja - otworem składającym jaja łączy się jajowód - macica - jądra- liczne cewki - nasieniowód - skręcony, niekiedy rozszerza się i tworzy pęcherzyk nasienny - penis: - u przodoskrzelnych - na grzbiecie lub na prawej stronie głowy, koło prawego czułka - macica uchodzi do jamy płaszczowej, ma ślepą wypuklinę- torebkę kopulacyjną - bardzo skomplikowana budowa gonad form obojnakich - (zwłaszcza tyłoskrzelnych i płucodysznych) - strzałka miłosna- delikatny wapienny sztylecik - Rozmnażanie: - pierwotnie rozdzielnopłciowe - niektóre stały się wtórnie obojnacze - charakter obojnactwa: - u niektórych w gonadach wytwarzane są równocześnie plemniki i jaja - czasem płeć zmienia się czasowo, po czym jest protandria - Rozród: - większość jajorodna - żyworodność (lub jajożywordność) jest rzadko spotykana - niektóre prymitywne przodoskrzelne mają jaja otoczone grubą osłonką z mikropylem (otworem w osłonce, przez który się przedostaje plemnik) - pojedyncze jaja składaja też płucodyszne z rzędu Stylommmatophora - zwykle jaja składane licznie, otoczone wspólną galaretowata masą - przypominają skrzek - każde wspomniane jajo w tej masie, ma przeźroczystą osłonkę - Helix pomatia- twarda osłonka z solami wapnia - Rozwój: - z jaj zawartych w skrzeku lub kokonach rozwija się bardzo mało zarodków (reszta jaj to j. odżywcze) występuje u wielu przedstawicieli rodzajów przodoskrzelnych - pelagiczna larwa- typ trochofory - larwy brak u żyworodnych i większej części płucodysznych - brak planktonowych larw - pelagiczne larwy typu veliger- płaty otoczone wieńcem rzęsek (pole rzęskowe), ich skorupka zaczyna się stopniowo skręcać - u płucodysznych voliger występuje tylko w rodzinie Ellobiidae- brak rozwoju larwalnego wewnątrz jaja - Ruch: - noga - poprzeczne fale skurczów nogi przechodzą przez spód nogi - śluz łagodzi tarcie stopy - bardzo powolne przechodzenie bodźców przez ich układ nerwowy - Odżywianie: - formy roślinożerne, drapieżne, pasożytnicze - roślinożerne konsumują drobne glony, liście wodnych roślin, rozkładające się szczątki roślinne, grzyby, padlina - drapieżne (morskie)- ślimaki, jamochłony, padlina - Filogeneza: - wywodzą się z jednotarczowców - najbardziej starożytna grupa- przodoskrzelne |
- Budowa ciała: - ciało 2-boczne symetrycznie - ciało osłaniają 2 wielkie fałdy płaszcza zrośnięte na znacznej przestrzeni, na brzegu wolne - płaszcz wytwarza 2 połówkową muszlę - kształt muszli różnorodny - na stronie grzbietowej występuje szczyt (2 guzkowate wyniosłości) - obie połówki muszli przylegają do siebie całkowicie, lub w niektórych miejscach tak, że powstają szczeliny (na zewnątrz wysuwa nogę, syfony lub bisor) - wiązadło- rozchyla ustawicznie muszlę, mieści się na górnej muszli, z tyłu, poza szczytem - wiązadło ma 2 warstwy: zew.- nieelastyczna wew.- elastyczna - zwieracze- zamykają ją - górna wew, krawędź jednej z połówek muszli ma ząbki, guzki, które wchodzą w zagłębienie lub wyrostki drugiej połówki - tworząc zamek - 2 odcinki mięśni zwieraczy - linia płaszczowa- odcinki brzegów płaszcza, tworzy zatoczkę (ślad przyczepu mięśni wciągających syfony) - warstwa rogowa (periostracum) - porcelanowa (mesostracum) - perłowa (hypostracum) - PERŁY: - ziarenko piasku podrażnia małże, ta wydziela dookoła niego substancję perłową - aby perła powstała , kawałek nabłonka płaszcza przemieszcza się do wnętrza ciała zwierzęcia (taki kawałek tworzy woreczek perłoywórczy), wydzielający perłę - jeśli na tylnim końcu ciała ma 2 szczeliny: to górna jest odbytowa, dolna- oddechowa - syfony- wydłużenie brzegu płaszcza, są kurczliwe i mogą być wciągane (pobieranie świeżej wody) - kurczliwa noga jest silnie rozwinięta - na brzusznej stronie noga ma ostry krawędź - gruczoły wytwarzające bisior (Mytilus edulis) przytwierdzaja się nim do podłoża - w nodze jama bisiorowa, w środku przewód bisiorowy uchodzi do bruzdy - bisior wydzielaja gruczoły pod nabłonkiem migawkowym - skrzela mieszcza się w jamie płaszczowej - Układ mięśniowy: - mięśnie nogi (łączą ją z muszlą ) - płaszcza (rozwinięte na jego brzegach) np. mięsnie wciągaczy syfonu - zwieraczy muszli - Układ pokarmowy: - otwór gebowy- przednia część skrzeli - z każdej strony otworów para płatów przygębowych z nabłonkiem migawkowym (homologi czułków ślimaka) - brak szczęk i tarki - brak gruczołów mieszczących się u większości mięczaków w przedniej cześci układu - krótki przełyk - workowaty żołądek (uchodzi gruczoł wątr- trzus) - żołądek w tylnej części tworzy wypuklinę- pręcik krystaliczny (ferment rozkładający skrobie i glikogen, oddziela mechanicznie zanieczyszczenia pobrane) - jelito tworzy kilka pętli, przebija komorę serca - otwór odbytowy - odchody wpadają do powierzchni stekowej - Układ wydalniczy: - parzyste symetryczne nerki (narządy Bojanussa) - pod osierdziem, połączone z nim i jama płaszcza - wnętrze nerek silnie sfałdowane, pokryte nabł. Gruczołowym - inne narządy wydalnicze: - gruczoły osierdziowe )wydaliny usuwane za pośrednictwem nerek( - rozrzucone komórki wydalnicze - Układ kroczenia, jama ciał: - serce otoczone woreczkiem osierdzia - 1 komora i 2 przedsionki - z komory biega 2 tętnice: przednia (doprowadza krew do gruczołu wątrobowego, gonad, płatów gębowych, przedniej części płaszcza, przedniego zwieracza i nogi) i tylna (osiedzie, jelito tylne, zwieracz tylni, część tylna płaszcza) - układ nie zamknięty - ze skrzeli krew wraca do przedsionków - nabrzmienie nogi- narząd Kebera - krew zawiera hemicyjaninę - u niektórych hemoglobina ale nie rozpuszczona, trzymana w specjalnych koórkach - amebocyty - osierdzie - pozostałość wtórnej jamy ciała, po stronie grzbietowej, tuz pod muszlą - układ oddechowy: - skrzela zwisające po obu stronach nogi do jamy płaszczowej - u Filibranchia: - na osi 2 rzedy blaszkowatych tworów - blaszki na krawędziach mają nabłonek rzęskowy - blaszeczki tworzą nici skrzelowe - każda nic tworzy 2 odnogi: zstępującą i wstępującą - u Eullamellibranchia: - nici każdego szeregu łączą się mostkami - takie same mostki między zstępującą i wstępującą odnoga - 2 skrzela - u Septibranchia - skrzela zwężone - przegroda dzieli jamę płaszcza na górna i dolną (dziek otworkom są w łączności ze sobą) - Układ nerwowy: - 3 pary zwojów: - mózgowo-boczne - połączone pnie nerwowe ze zwojami nożnymi - zwoje trzewiowe - Narządy zmysłów: - słabo rozwinięte - reagują na zmiany natężenia światła - różnorodne oczy (zagłębienia z barwnikiem i oskórkiem jako soczewką) - u wyżej uorganizowanych oczy: nabłonek powierzchni ciała pęcherzykowaty, siatkówka, nabłonek barwnikowy, tapetum lucidum - statocysty (na nodze, po bokach zwojów nożnych) - receptory dotyku na nodze syfonach, czułkowatych wyrostkach - Układ rozrodczy: - rozdzielnopłciowe - obojnakie (zjaw. wtórne) - parzyste gonady z rozgałęzieniami - brak narządów kopulacyjnych - Rozmnażanie, rozród: - plemniki wydalone przez otwór wyciekowy - wpadają otworem wciekowym do jamy płaszczowe- tu zapłodnienie - wyłącznie płciowo - Rozwój: - u tych u których jaja rozwijaja się w org, macierzystym- jama skrzelowa przekształca się w jamę lęgową wysłane nabłonkiem gruczołowym - u form składających jaja do wody larwa trochfora - przypomina trochoforę pierścienic - ale ma miękką skorupke i płaszcz - planktonowa larwa- voliger (16 dni) - opada na dno - przytwierdza się do podłoża - larwy typu glichidium różnych małż słodkowodych : - 2-klapowata skrupka, na brzegu haczyki, biczykowata wić, szczecinki zmysłowe- wyrzucona na zewnątrz przez zwierze macierzyste - otacza się osłonka jajaową - pływają w wodzie lub opadaja na dno - haczyki glohidii wbijaja się do ryb - skóra ryb je obrasta - żyje w cyście do 2 miesięcy - czerpie pokarm z tkanek żywiciela - młode małże przebijają cystę - opadają na dno - Odżywianie: - okrzemki z mułu
|
- duże i bardzo duże mięczaki - głowa tułów - para wielkich oczu - na przodzie łowy otwór gębowy - otoczony wieńczem 8 - 10 ramion - ramiona- przekształcona część nogi, która obrosła głowę dookoła tworząc z nia cephalopodium - tak gdzie 10 ramion 8 krótszych i 2 dłuższe - 1 ramię przekształcone w narząd do przenoszenia plemniomieszków (hektokotylus) - dziesięciornice mają dookoła otw. gębowego fałd skórny (z 6-10 wyrostków)= gwiazda - od wew. ramion przyssawki (bądź haczyki, wyrostki) - przyssawki mogą działać indywidualnie - Lodzik (Nautilus)- nie ma ramion, w pobliżu otworu gębowego ma 2 płaty skórne, u samca 2 pary wyrostków tworzą narząd kopulacyjny - płaszcz okrywa tułow - w tylnej części jamy płaszczowej - 2 lub 4 piórkowate skrzela - tylna część jamy płaszcza otwór odbytowy, ujścia narządów wydalniczych, otwór płciowy - wewnątrz lejka mieści się gruczoł śluzowy- narząd Millera - wraz z wodą usuwane są wydaliny - pływanie ruchem odrzutowym wstecz= wyrzucanie wody przez lejek - górna warstwa skóry- komórki barwnikowe (chromatofory)- zmiana ubarwienia, kurczenie i rozkurczanie - komórki tęczowe- mienienie się, pod barwnikowymi - narządy świetlne rozsiane w wielkiej liczbie po icle - do narządów świetlnych dochodza liczne włókna nerwowe i naczynia krwionośne - woreczek czernidłowy - wystrzykuja czarny obłok - muszla zew, tylko łodzik- 2 warstwowa - muszla wew. - składa się z 3 części - środkowa część muszli - fragmokon, prosta stożkowata, podzielona na komory - Układ mięśniowy: - mięśnie ciągnące się od muszli do lejka i ramion - para mięśni szyjnych - mięśnie lejka - Szkielet: tylko tu chrząstka - chrząstkowy - ochrona dla ukł. nerwowego - chrząstka głowowa- ochrania zwoje nerwowe - w środku tej chrząstki- torebki słuchowe (zagłębienia z narządami równowagi) - Układ pokarmowy: - otwór gębowy otacza go warga - para szczęk rogowych (papuzi dziób) - gardziel tu uchodza 2 pary gruczołów ślinowych - narząd podtarkowy - na języku tarka - gruczoły jadowe (ośmiornice) - przełyk - żołądek - u łodzika i ośmiornic jelito rozszerza się w wole - jelito ślepe tu uchodzi gruczoł wątrobowo- trzustkowy - jelito tylne otwiera się odbytem - układ wydalniczy: - 1-2 pary nerek - za pośrednictwem lejków otwieraja się do jamy ciała i piaszczyste moczowody uchodza do jamy płaszczowej - Układ krążenia: - serce poza jelitem - komora i 2-4 przedsionki - z komory 2 tętnice: głowowa i odwłokowa - tętnice- naczynia włosowate- żyły - z sercami żylnimi łączą się kuliste twory- gruczoły osierdziowe - z żyły czcze tworzą po bokach serca żylnie - barwnik oddechowy hemicyjanina - Wtórna jama ciała: - grzbietowa część worka trzewiowego - u ośmiornic słabiej rozwinięta, ogranicza się do wąskich kanałów - Układ oddechowy: - skrzela w tylniej części jamy płaszczowej - 2 pary - wewnątrz osi skrzel biegną 2 główne skrzelowe naczynia krwionośne - tętnica i żyła - Układ nerwowy: - na chrząstce głowowej- zwoje mózgowe - z nich wychodzą 2 obrączki zwojowe - przednia obrączka - para zwojów nożnych - tylna- zlane zwoje boczne i trzewiowe - obrączka nożna - obrączka boczno trzewiowa - zwój ramieniowy (oddzielona część zwojów mózgowo- nożnych) - zwoje żołądkowe (część przewody pok., wątrobę), - Narządy zmysłów: - oczy- duże, 2 typy: - 1- prosta wypuklina wysłana nabłonkiem wzrokowym (komórki z pręcikami w stronę otworu), warstwa ciemnego barwnika, brak soczewki i ciałka szklistego - 2- zamknięte pęcherzyki o bardzo złożonej budowie, ale we wczesnym stadium odpowiadają budowie oka u łodzika - mieszczą się w oczodołach, na dnie zwój wzrokowy, wewnętrzna ściana nabłonkowa, zewnętrzna ściana nabłonkowa tworzy tęczówkę, otwór z niezrośniętych brzegów fałdów- źrenica, wtórna rogówka, soczewka, siatkówka - podobieństwo do oczu kręgowców - lecz tu oczy to wypukliny skóry - Narządy węchowe: - na stożkowaty wyrostku pod okiem - statocysty w zagłębieniach chrząstki głowowej - układ rozrodczy: - rozdzielnopłciowe - rozpoznawanie osobnika za pomoca wzroku - nieparzyste gonady w tylnej części worka trzewiowego - produkty płciowe przedostają się do jamy ciała, następnie przez jajowody lub nasieniowody do jamy płaszca - jajowody z gruczołami jajowodu - w gruczoły nidamentalne- pod skórą tylnej części worka trzewiowego - samce maja 1 nasieniowód - lewy - w torebce Nethama gromadzą się plemniomieszki, u głowonogów maja bardzo charakterystyczne kształty - brak penisa, u ośmiornicy jest - Rozmnażanie: - jaja kuliste lub owalne - otoczone kilkoma osłonkami - jaja wewnątrz galaretowate, na zewnątrz skórzaste - niektóre opiekują się jajami - Rozwój: - nie przechodzą przeobrażeń - inaczej rozwój przechodzi u form bentalnych, a inaczej u pelagicznych - Odżywianie: - drapieżniki - kraby, homary - wyłącznie morskie - pochodzą od hipotetycznego pragłowowca
|