Typ Arthropoda, hydrobiologia, Bezkręgowce


Typ Arthropoda- stawonogi

Gromada Crustacea- skorupiaki

- 1 500 000 gatunków

- kutykularny pęcherz

- dwuboczna symetria

- wodne i lądowe formy

- członowane odnóża i segmentowane ciało

- cechy podstawowe:

1. heteronomiczna metameria

- zróżnicowana budowa segmentów w różnych częściach ciała

- grupy segmentów o podobnej budowie tworzą poszczególne części ciała - tagmy: głowa, tułów i odwłok

- segmenty wew. tagm lub tagmy mogą zlewać się ze sobą

- u poszczególnych grup wahania liczby segmentów- tendencja do zmniejszania ich liczby

*odcinek głowy: akron (płat przedgębowy) + 5 segmentów leżących za nim

-akron jest homologiczny do płata przedgębowego wieloszczetów

- jego przysadki antenule (antennulae) odpowiadają głaszczkom (palpi) pierścienic

- *odwłok: ostatni jego człon - telson - jest homologiczny w stos. Do płata analnego (pygidium) pierścienic

2. Odnóża

- wykształcone w ewolucji z parapodów wieloszcetów

- wieloczłonowe, ruchomo połączone z ciałem za pomocą stawów

- mogą wykonywać ruchy złożone

- osadzone w różnych tagmach ciała

- części wyspecjalizowane

- u wielu zanikły odnóża segmentów odwłokowych

3. ciało pokryte chitynowym oskórkiem (kutukulą) -> szkielet zewnętrzny

- szkielet zbudowany z twardych płytek- sklerytów i łączącej je miękkiej błony

- w każdym segmencie występują 4 skleryty:

* skleryt grzbietowy (tergit)

* płytka brzuszna (sternit)

* 2 boczne płytki (pleuryty)

- kutykula zawiera lipidy, proteiny i chitynę

- chityna jest plastyczna, organiczna substancja azotowa, trwała pod względem chemicznym

- twardnienie oskórka- wysycanie węglanem wapnia (skorupiaki, wije) lub inkrustowanie białkami (pajęczaki, owady)

- wzrost związany z linieniem:

* stara kutykula odstaje od ciał, nabłonek oskórka wytwarza nową, która początkowo jest miękka

* stary oskórek pęka, zwierze wysuwa się z niego

* w krótkim czasie, gdy kutykula jest jeszcze miękka - wzrost

* twardnienie oskórka (kilka godzin, kilka dni)

* rozmiary zachowane, ąż do następnego linienia

- brak nabłonka migawkowego

4. umięśnienie

- wyodrębnione wiązki mięśniowe- mięśnie

- nie tworzą wora powłokowo-mięśniowego

- mięśnie poprzecznie prążkowane

- jama ciała ma dwojakie pochodzenie - miksocel

5. układ pokarmowy:

- jelito przednie- pochodzenie ektodermalne

- jelito środkowe

- jelito tylne- pochodzenie ektodermalne

- wyściela je chityna

- z poszczególnymi odcinakami przewodu pokarmowego związane są gruczoły wydzielające enzymy trawienne

6. układ krwionośny

- pojawienie się serca

- układ otwarty

- istnieją tylko główne naczynia krwionośne- aorta i tętnice, z nich hemolimfa wlewa się do jamy ciała i obmywa narządy wewnętrzne, a następnie ponownie dostaje się do naczyń i serca

- hemolimfa płyn o dwoistej naturze: częściowo odpowiada prawdziwej krwi wypełniającej układ krwionośny, a częściowo płynowi celomatycznemu- funkcje jej są zgodne z podstawowymi funkcjami krwi.

7. narządy oddychania

- u niektórych odnóża całkowicie lub tylko w części przekształcają się w skrzela, - przekształconymi odnóżami są także płuca

- wyższy stawonogom do oddychania służą tchawki

8. układ nerwowy

- parzysty mózg głowowy (protocerebrum, deutocerebrum, tritocerebrum)

- konektywy okołogardzielowe

- brzuszny łańcuszek nerwowy

- często obserwujemy koncentracje i zlewanie zwojów nerwowych brzusznego łańcuszka nerwowego -> duże zwoje nerwowe

9. rozmnażanie

- płciowe

- z reguły rozdzielnopłciowe

- często wyraźny dymorfizm płciowy

BUDOWA CIAŁA:

- głowa t tułów może zlać się w głowotułów

- nieraz odwłok można podzielić na za- i przedodwłok

- szkielet zew.: tergity, sternity i pleuryty

- teoretycznie w każdym metamerze na stronie brzusznej jest para przysadek- redukują się, specjalizują, są to przydatki gębowe i odnóża

- pierwotny typ to odnóże 2-gałęziste: człon podstawowy (protopodit), 2 gałęzie zewnętrzna (egzopodit) i wewnętrzna (endopodit)-> trylobity, skorupiaki niższe

- doskonalenie nogi polega na: zaniku jednej gałęzi, fragmentaryzacja, połączenia stawowe

- pancerz to twór oskórkowy hypodermy

- oskórek ma budowę chitynowa i białkową

- oskórek:

- warstwa okrywająca (woskowo-lipidowa, nieprzepuszczalna dla wody)

- oskórek zewnętrzny albo pigmentowy (warstwa twarda, sklerotyna)

- oskórek wewnętrzny (gruba, elastyczna, chityna i rezylina-białko)

- linienie (linka):

- pod wpływem hormonów następuje wzmożone wydzielanie gruczołów linkowych i komórek hypodermy - rozmiękczenie, rozpłynnienie warstwy endokutikuly

- oderwanie od warstwy twórczej powierzchownego oskórka

- płyn linkowy jest częściowo resorbowany, a jego składniki są użyte do budowy nowego oskórka

- parcie hemolimfy doprowadza do pęknięcia starego oskórka w określonym miejscu

- na powierzchni wewnętrznej oskórka występują apodemy, służą do przytwierdzania mięśni

- u owadów ogólnie możemy wyróżnić muskulaturę: trzewiową, segmentalną i przysadkową

- bardzo duża siła mięsni

- u stawonogów włókno mięśniowe ma wiele płytek nerwowych - u kręgowców jest 1 płytka

JAMA CIŁA:

- ma charakter mieszany- mixocel- resztki jamy pierwotnej zlewają się z jamą wtórną niezbyt wyraźnie wykształconą

- jama ciała zalewana hemolimfą (hemocel)

UKŁAD WYDALNICZY:

- bardzo różnorodny

- metameryczność występowania narządów wydalniczyc, spotykamy jedynie u najpierwotniej-szych stawonogów

- u stawonogów lądowych wykształcają się odrębne narządy wydalnicze w postaci cewek Malpighiego w łączności z układem pokarmowym

- wydalany amoniak

- UKŁAD KRĄŻENIA:

- otwarty

- wyodrębniona część grzbietowa hemocelu przez poziomą błonę prowadzi do utworzenia jamy osierdziowej z sercem

- serce ma zawsze charakter tętniczy ma otwory, przez, które wpływa hemolimfa

- u tchawkodysznych (Tracheata) układ jest zredukowany na korzyść układu oddechowego

- UKŁAD ODDECHOWY:

- skrzela- skorupiaki, staroraki

- tchawki- owady, wije

- skrzelotchawki- wodne larwy owadów

- płuca- pajęczaki

- drobne formy oddychają całą powierzchnia ciał

UKŁAD NERWOWY:

- drabinkowy

- często ulega kondensacji zwojów

- ośrodkowy i obwodowy układ nerwowy

- układ wegetatywny- kieruje niezależnie automatyką narządów trawiennych, oddechowych, a także pozostałych

- ROZMNAŻANIE:

- przeważnie rozdzielnopłciowe

- tylko wąsonogi i pasożytnicze równonogi są obojnakami

- ROZWÓJ:

- bruzdkowanie z regały powierzchniowe

- segmentacja typu spiralnego tylko u prymitywnych form

- w rozwoju regułą jest przeobrażenie, a stadia larwalne nieraz znacznie, się różnią budową i sposobem życia od form dorosłych

- FILOGENEZA:

- wspólne pochodzenie Arthropoda i Annelida wykazuje zasadniczy plan budowy ich ciała, jak i szereg tendencji rozwojowych

- nauplius wykazuje podobieństwo od metatrochofory

- formowanie metamerów w podobny sposób

- annntenulle odpowiadałyby palpi pierścienic

- anteny- cirrci segmentu zagębowego dzisiejszych pierścienic

PODTYP: Trilobitomorpha

GROMADA: Trilobita

- wymarłe

- chciało skład się z 3 części: tarczy głowowej, segmentów tułowia, i tarczy ogonowej, w kierunku poprzecznym również trójdzielność ciała

- Budowa ciała:

- homonimia segmentacji, słabe zróżnicowanie odnóży

- głowa- 5 pierścieni (segm. przedgębowy i 4 za-)

- na segmencie przedgębowym- jedna para czułków na stronie brzusznej, na stronie grzbietowej para oczu złożonych

- na tarczy głowowej znajdują się 4 pary 2-gałęzistych odnóży prawie nieróżniących się od odnóży reszty ciała

- tarcza głowowa na grzbietowej powierzchni ma silnie wysklepiona płaszczyznę - naturalne przedłużenie części osiowej

- tułów: od 2 do 40 wolnych segmentów, część osiowa obejmuje jamę ciała, płaty boczne stanowią ochronę dla odnóży, nieraz płytki boczne są silnie wydłużone

- odnóża występują na wszystkich segmentach, są dwugałęziste

- od członu nasadowego odchodzi krótka gałąź grzbietowa z licznymi szczecinkami oraz dłuższa 6-członowa gałąź brzuszna

- pierwotniejsze trylobity część ogonowa mają zakończona pojedynczym segmentem ogonowym- telsonem

- u trylobitów późniejszych szereg segmentów wraz z nelsonem tworzy tarczę ogonową

- Układ oddechowy:

- miękkie wyrostki- epipodity, 2 segmentu podstawowego

- Rozmnażanie:

- protaspis- najmłodsza larwa (0,5-1mm) ma płat głowowy i 3 segm. pastoralne oraz płat ogonowy telson

- po każdej lince powstają nowe segmenty ciała

- Ruch:

- kroczyły po dnie pasa przybrzeżnego, formy lżejsze mogły pływać

- Odżywiały się w mule drobną fauną

- istotny element fauny wodnej

- opisano nie mniej niż 20 000 gatunków

- morza, słodkowodne zbiorniki w tym zbiorniki wód podziemnych

- reprezentowane także jako gatunki bentosowe i planktonowe

- przedstawiciele różnych grup przystosowała się do życia na lądzie

- w wielu przypadkach u skorupiaków odnóża zachowują prymitywna dwugałęziastą budowę (w procesie ewolucji poległ silnym zmianom i wtórnie przekształcił się w odnóże jednogałęziaste)

- oddychają za pomocą skrzeli - przekształconych wyrostków odnóży czyli epipodiów

Budowa i fizjologia

- największe zróżnicowanie segmentacji

-znaczne wahania w liczbie segmentów wchodzących w skład ciała, od 5-8 do 50

- w toku ewolucji zmniejszanie liczby segmentów

- Odcinek głowowy

- stałą liczba i rodzaj segmentów

- akron - czułki I pary antenulle + 5 segm.

- drugi segment głowowy (antenalny) ma czułki II pary anteny- przekształcone odnóża drugiego segmentu ciała

- na 3 segmencie występują żuwaczki

- na 4 -5 2 pary szczęk (maksillule, maksille)

- szczękonóżki- odnóża biorące udział w przytrzymywaniu i rozdrabnianiu pokarmu

- u larw żuwaczki są 2 gałęziaste u osobników dorosłych gałęzie zanikają (albo endopodit zachowuje się w postaci krótkiego głaszcaka), a protopodit wraz z wyrostkiem służącym do zużycia tworzy gruba ząbkowana żuwaczkę, do której przyczepiają się mięśnie

- na głowie znajduje się szereg przysadek różnorodnego pochodzenia, poza nimi występują niekiedy specyficzne, nieparzyste wyrostki ściany głowy

- otwór gębowy od przodu przykryty jest nieparzystym kutykularnym tworem- wargą górną

- grzbietowe i boczne obrzeża tylnego segm. głowy silnie rozrośnięte w płaskie wyrostki ciała, tworzą tarcze głowową (karapaks)

- u skorupiaków wyższych karapaks zrasta się z segmentami tułowia

- parzyste przysadki to antenule i 4 pary przekształconych odnóży

- antenule zbudowane są z szeregu członów, zwykle jednogałęziaste (u niektórych wyższych wtórnie wyodrębniają się 2 lub 3 gałęzie- rak rzeczny)

- antenule to narządy zmysłu dotyku, węchu

- anteny unerwione są przez tritocerebrum pełnia różnorodne funkcje np. u raka rzecznego endopidit tworzy długi członowany bicz, eksopodit to krótka blaszka ochronna

- tułów i odwłok

- u wyższych skorupiaków tułów zbudowany jest z 8 pierścieni, a odwłok z 6

- ciała Crustacea zakończone jest płatem analnym (telson), na którym znajduje się otwór analny

-u prymitywnych form telson kończy się parą przydatków- widełkami

- często część segmentu jednego odcinka zespala się z segmentami odcinka sąsiedniego

- akron i + II segment = protocefalon

- segmenty szczękowe + segmenty tułowiowe =szczękotułów (gnatocefalon)

- protocefalon + gnatocegalon = syncefalon

- protocefalon może być wolny albo zrośnięty z tułowiem

- głowa + tułów = cefalotoraks

- odnóża:

- liściowate nieczłonowane= phylopodium

- członowane= stenopodium (2 galęziste potem zanika eksopodit)

- za aronem znajdują się prawdziwe odnóża

- najbardziej prymitywne są odnóża 2-u gałęziaste (przypominają parapodia):

* część podstawowa - protopodit (może być 3 członowy: prekoksa, koksa, bazis)

* 2 gałęzie odchodzące od protopoditu:

* zew. eksopodit

* wew. endopodit (może przytrzymywac ofiarę)

- niekiedy eksopodit ma specjalne wyrostki służące do oddychania- epipodity

- żówki endyty oskrobują pokarm

- odnóża odwłokowe wyst. u skorupiaków wyższych i najczęściej dwugałęziaste (funkcje: lokomotoryczne, oddechowe, kopulacyjne)

- u dziesiecionogów (Decapoda) ostatnia para dwugałęziastych odnóży przekształca się w silne blaszkowate odnóża ogonowe, wraz ze spłaszczonym telsonem umożliwiają pływanie tyłem do przodu

- powłoka ciała

- oskórek - wydzielany przez komórki nabłonka hipodermalnego, kilkuwarstwowy, złożony twór, w peryferycznych warstwach kutykuli gromadzi się węglan wapnia

* endokutykula i miękka, elastyczna chityna

* epikutykula brak - związane jest z pierwotnie wodnym trybem życia

- nabłonek hipodermalny

- błona podstawna (membrana basalis)

- 2 funkcje szkieletu: ochrania organizm przed czynnikami zewnętrznymi, punkt przyczepu mięśni

- w niektórych miejscach wew. powierzchni szkieletu tworzą się wyrostki (apodemy) w postaci grzebieni i listew poprzecznych - struktury umożliwiające przyczepianie wiązek mięśni

- mięśnie najczęściej rozmieszczone są tak, że jednym końcem przyczepione do ścianki jednego segmentu ciała, drugim do ścianki następnego

Jama ciała:

- redukcja wtórnej jamy ciała

- jama ciała jako miksocel- zlanie z jamą ciała

Układ pokarmowy

- dobrze wykształcony

- ma postać prostej lub nieznacznie wygiętej rurki

- jelito przednie

- jelito środkowe - niekiedy postać rutki (Copepoda) wytwarza boczne uwypuklenia o charakterze gruczołowym

- jelito tylne

- otwór odbytowy na dolnej powierzchni płata analnego (telsonu)

- jelito przednie i tylne wysłane oskórkiem

- w okresie linienia wyściółka wymienionych części układu pokarmowego również podlega linieniu

- oskórek wyścielający jelito przednie może wytwarzać miejscowe zgrubienia służące do rozcierania pokarmu (dobrze rozwinięte u Decapoda)

- np. jelito przednie raka rzecznego tworzy duże rozszerzenie - żołądek

- żołądek:

* część zasadnicza lub żująca (kardialna) - na ściance grzbietowej i ściankach bocznych znajdują się 3 potężne zgrubienia kutykularne o kształcie blaszek żujących (swobodne krawędzie silnie ząbkowane), wysycanych wapniem

* część pyloryczna - cienkie, kutykularne szczecinki, tworzą rodzaj filtru (przepuszcza do jelita środkowego silnie rozdrobniony pokarm)

- przydatki wątrobowe w przypadku silnego rozwoju tworzą wątrobę

- u Amphipoda i Isopoda wyrostki mają kształt długich rurkowatych worków i występują w liczbie dwóch par

- rak rzeczny ma dużą 2 płatowa wątrobę złożoną z wielu drobnych rureczek, zbierają się w jeden przewód, otwierający się do jelita środkowego

- wydzielina wątroby raka może podobnie jak żółć emulgować tłuszcze, ale i rozkładać białka, oraz przetwarzać skrobie w cukier

- wątroba ma zdolności do fagocytowania (komórki wątroby wchłaniają drobne cząstki pokarmowe i trawią jej wewnątrz komórek)

- im słabiej wykształcone przydatki wątrobowe tym dłuższe jest jelito środkowe i przeciwnie

- u pasożytów np. Sacculina, przewód pokarmowy zanika

Układ wydalniczy:

- reguluje ciśnienie osmotyczne

- narządy wydalnicze- celomodukty (w ;poszczególnych segmentach głowy)

- segment drugiej pary czułków: gruczoły czułkowe

- segment 2 pary czułków- gruczoły szczękowe

- narządy wydalnicze wyższych składają się:

- woreczka końcowego

- przewodu wyprowadzającego

Układ krążenia:

- brak układu- oddychanie całą powierzchnia ciała

- u Cladocer i Calanoida : kurczliwe serce

- u Branchiopoda i większości- kurczliwe naczynie grzbietowe, ciągnie się do odwłoka

- zatoka brzuszna

- serce otoczone workiem osierdziowym

- krew miesza się z limfą w jamie ciała

- komórki krwi rozpuszczone w osoczu

Układ oddechowy

- jako skrzela funkcjonują rozgałęzione- EPIPODITY (na członach podstawowych odnóży)

- drobne skorupiaki oddychają całą powierzchnia ciała

- u Decapoda skrzela osadzone są pod bocznymi skrzydłami tarczy głowotułowiowej, wewnątrz jamy skrzelowej

- skrzela Decapoda układają się w 3 podłużne szeregi:

* 1. zachowuje pierwotne położenie na protopoditach odnóży

* 2. znajduje się na miejscu połączenia protopoditów z ciałem

* 3. umiejscowiony na bocznej ścianie ciała

Układ nerwowy:

- brzuszny łańcuch zwojów parzystych w postaci drabinki

- obrączka około przełykowa

- w „mózgu” centra skojarzeniowe i czynnościowe

- narządy X- linienie, zróżnicowanie płci, przemiana materii, wzrost

- narządy Y- proces linienia

- autonomiczny układ nerwowy- z kilku zwojów położonych w okolicy przełyku, unerwia serce i trzewia

- Narządy zmysłów:

- komórki chemorecepcyjne (chem. i węch)

- tu jako narządy Leydiga u raków na czułkach, kolbowate twory,

- włoski dotykowe

- statocysty

- antennule

- oczy proste i złożone (rejestruje zmiany obrazu)

- oczy złożone mogą być słupkowe lub siedzące

- Układ rozrodczy:

- zwierzęta jajorodne, rozdzielnopłciowe

- często odpowiednie odnóża przystosowane do funkcji kopulacyjnych

- dymorfizm płciowy

- noszenie jaj w komorach lęgowych

- bruzdkowanie całkowite lub częściowe- jaja bogate w żółtko

- bruzdkowanie całkowite, nierównomierne, i zdeterminowane- jaja ubogie

- 2 formy rozwoju:

1. rozwój epimeryczny- zarodek przechodzi proces powstawania segmentów wewnątrz jaja

2.rozwój anameryczny- w jaju tworzą się tylko 3 pierwsze segmenty- wychodzi larwa zwana pływikiem

- larwa wolnopływająca, o prostej budowie

- ma 3 pary odnóży:

- czułki pierwszej pary

- czułki drugiej pary z wyrostkiem żującym

- żuwaczki

- oko naupliusowe

- prosty przewód pokarmowy

- parę nefrydiów

- po każdej lince rozwija się nowy segment -

ANAMORGOZA

- kolejne pływiki z kolejnymi segmentami to metanauplius I II itd.

- u widłonogów mówimy o kolejnych kopepoditach

I II III…

- u wąsonogach larwy po stadiach pływika z 2-klapową skorupką- cyprys

- u rakowców larwa żywik (filigranowy raczek)

- żywik- metazoea

- podstawowa postać to mysis

- ma oczy, rostrum, głowotułów oraz odnóża tułowiowe

Podgromada: Entomostraca- podraczki

- prymitywne skorupiaki o dużej zmienności segmentów ciała w poszczególnych rzędach

- o odnóżach 2-gałęzistych

- słabo rozwinięty układ nerwowy i krążenia

- larwa nauplius

1. Rząd: Cephaloceroda

- do 3 cm

- żyją w mule, robakowaty wygląd

- ciało: głowa + 19 segmentów

- oczu brak

- na głowie 2 pary czułków

- żuwaczki bez głaszczka

- z 9 par odnóży tułowiowych 7 par dobrze rozwiniętych

- pleopodiów brak

- telson zakończony długą furką z długimi szczeciami

- obojnaki o oddzielnych gonadach męskich i żeńskich

- otwór płciowy na 9 segmencie tułowia

- wylęgłe osobniki mają 3 segmenty postoralne

2. Branchiopoda- liścionogi

- ciało wyraźnie segmentowane, duża ilość segmentów

- liczne odnóża 2 -gałęziste, słabo zróżnicowane, o rytmicznym ruchu - funkcje lokomotoryczne, oddechowe, napędzania pokarmu

- serce- kurczliwe naczynie grzbietowe (od głowy do końca ciała)

- krew z ciała zbiera się w obszernej zatoce brzusznej

- układ nerwowy o najbardziej widocznej budowie drabinkowej

- żuwaczki silnie rozwinięte

- szczeki znacznie zredukowane

3. Rząd: Diplostraca- dwupancerzowce

- z pancerzem w postaci 2-klapowej skorupki okrywającej całe ciało z głowa lub tylko tułów i odwłok

- ukrycie odnóży w pancerzu- ich ruch ograniczone

- silnie rozwinięte czułki 2 pary jako narząd ruchu

- 1000 gatunków

- 2 podrzędy: Conchostraca i Cladocera

Podrząd: Conchostraca

- ciało z licznych segmentów, tułów ponad 10

- 2 klapowy pancerz- wystaje krótka furka

- pancerz przyrośnięty jedynie do tyłu głowy

- mięsień poprzeczny zamyka obie połowy pancerza

- czułki pierwszej pary krótkie

- czułki 2 pary, 2-gałęziste- narząd ruchu

- odnóży tułowiowych 10- 32 pary, ku tyłowi malejących

- gonady ciągną się wzdłuż całego ciała, ich ujścia są na 11 segmencie

- wykazują też rozwój partenogenetyczny

- naupliusy - redukcja czułków 2 pary

Podrząd: Cladocera- wioślarki

- dwupancerzowce o ciele składającym się z nielicznych segmentów (oprócz głowy najwyżej10)

- 2-klapowy pancerz pokrywa całe ciało z wyjątkiem głowy

- pancerz przyrośnięty do 2 pierwszych segmentów tułowia

- na głowie pojedyncze, ruchliwe oko złożone, powstało ze zlania 2 bocznych

- oko naupliusowe

- oczy złożone mają od 22 do 300 ommatidiów

- czułki 1 pary krótkie, u form drapieżnych silnie rozwinięte

- czułki 2 pary długie, 2-gałęziste- narząd ruchu

- odnóży tułowiowych 4 do 6 par, spłaszczonych, stosunkowo krótkich, wyposażonych w liczne szczeci - rodzaj koszyczka cedzącego (oddychanie, odżywianie)

- złapane pożywienie zostaje zlepione śluzem

- Układ pokarmowy:

- 2 ślepe wyrostki na przedzie ciała

- kończy się odbytem z nelsonem

- Układ wydalniczy:

- narząd wydalniczy - gruczoł szczękowy dobrze rozwinięty

- Układ krążenia:

- zredukowany do małego workowatego serca z 1 para otworów

- Układ rozrodczy:

- jajnik ciągnie się przez kilka segmentów i uchodzi na grzbiecie do jamy lęgowej

- z reguły samce mniejsi od samic

- Rozmnażanie:

- w komorze lęgowej przebywają nie tylko jaja, ale i świeżo wylęgłe w nim młode

- rozwój bezpośredni

- wioślarki oprócz jaj letnich składają jaja zimowe (umieszczone w siodełku, które tworzy się w jamie lęgowej) w czasie linienia lub śmieci osobnika macierzystego siodełko pływa swobodnie lub opada na dno

- na wiosnę z zawartych w nim jaj wylęgają się młode nowego pokolenia- samice patogenetyczne

- w rozwoju Cladocera spotykamy się z Heterogonia- występowaniem na przemian pokoleń rozwijających się patogenetycznie i dwupłciowo

- ta sama samica może wytwarzać w różnych okresach patogenetycznie diploidalne jaja samicze i samcze, oraz haploidalne jaja trwałe

- w sprzyjających warunkach samica może wydać do 180 pokoleń

- zależnie od liczby pokoleń obupłciowych, mówimy o mono-, bi-, policykliczności w rozwoju wioślarek

- gatunki bytujące w toni wielkich wód - pogorszenie bytowania w jesieni (obniżenie temp. wody), wytwarzają samce i samice

- gatunki w mniejszych zbiornikach, bardziej wrażliwe na temp. otoczenia- produkują jaja trwałe jesienią i wiosną - 2 razy do roku pokolenie samców i samic (bicykliczność)

- w wodach małych i płytkich, łatwo wysychających- gatunki które już w 2 pokoleniu zaczynają składać jaja trwałe, ilość samców syst. zwiększa się co pokolenie

- cyklomorgoza- okresowa zmiana postaci całych populacji zwierząt dorosłych w zależności od pory roku (Daphnidae, Bosminidae)- objawia się to wydłużeniem głowy bądź wydłużeniem czułków

- żyją przeważnie w wodach słodkich, mało gatunków żyje w morzach

- jedne żyją na głębinach inne przy brzegu, wiele gatunków przy dnie w mule (np. Chydorus)

- jest to pokarm ryb

4. Rząd: Ostracoda- małżoraczki

- 2000 gatunków

- formy drobne 2-3 mm

- drobne o zatartej segmentacji

- zamknięte całkowicie w dwuklapowym pancerzu silnie przesyconym solami wapnia

- obie połowy pancerza połączone są na grzbiecie elastycznym więzadłem, zamykane za pomocą mięśnia zwieracza

- na przedzie pancerza wcięcie ułatwia wysuwanie czułków

- na pancerzu występują różne inkrustacje

- brzegi łączące obie połowy pancerza, mają różne uszczelnienia

- Budowa ciała:

- maja 6-7 par odnóży łącznie z głowowymi

- narząd ruchu- obie pary czułków (czułki drugiej pary silniej wykształcone)

- żuwaczki u niektórych silenie rozwinięte

- głaszczek kilkuczłonowy opatrzony w pazur- narząd kroczny wraz i innymi odnóżami

- szczęki różnie ukształtowane

- 2 pary odnóży tułowiowych

- prąd wody wytwarzają wachlarzowato rozwinięte egzopodity szczęk pierwszej pary (Cypridopsis) bądź drugiej pary (Cypridina)

- ciało zakończone furką- rola w ruchu ciała

- Układ wydalniczy:

- narządy wydalnicze u gatunków różnie rozwinięte- czułkowe lub szczękowe

- jeśli w postaci larwalnej występują oba to potem jedno z nich degeneruje

- Układ krążenia:

- narządy układu krwionośnego i oddechowego spotykamy jedynie u form morskich

- u Myodocopa występuje serce w okolicy tyłu głowy, gdzie przyrasta do ciała pancerz

- Układ oddechowy:

- brak narządu

- oddychają całą powierzchnia ciała

- odnóżami zapewniają stały przepływ wody w jamie pancerzowej

- w oddychaniu uczestniczy wew. powierzchnia pancerza, zamierająca pod chityna liczne zatoki hemolimfatyczne

- Układ nerwowy:

- układ silnie skondensowany i uproszczony

- zwój napdrzelykowy ograniczony jest do tritocerebrum

- w zwojach brzusznych zazwyczaj tylko dwa rozwinięte

- Narządy zmysłów:

- oczy złożone- jeśli istnieją to składają się z 4-20 omnatidiów

- oczy naupliasowe istnieją prawie zawsze u form dorosłych

- Układ rozrodczy:

- gonady parzyste (wyjątek- Polycopidae), rozdzielnopłciowe, różnego koloru i kształtu

- u samców silnie rozwinięty narząd kopulacyjny

- plemniki duże z długa wicią

- samce rzadko spotykane - patogenetyczny rozwój dominuje

- Rozmnażanie:

- jaja składane bądź do przestrzeni między grzbietem a pancerzem, bądź też przyklejone do roślin

- bruzdkowanie całkowite

- z jaja wylęgają się atypowe pływki o odnóżach 1-gałęzistych raczej krocznych, pokryte ponadto cienkim dwuklapowym pancerzem

- zależnie od grupy występuje 5-8 postaci larwalnych, zmieniających się po każdym linieniu

- u gatunków morskich rozwój prosty

- żywią się detrytusem, szczątkami roślinnymi i zwierzęcymi

- żyją w morzach, oceanach, wodach śródlądowych

- prowadzą planktonowy styl życia

5. Rząd: Mystacocarida

- wystające na przedzie ciała odnóża głowowe i szczękoodnóża wyposażone w szczeci

- budowa zbliżone do Copepoda

- najmłodsze stadium- metanauplius

- szczekoczułki pojawiają się w 7 stadium

6. Rząd: Copepoda- widłonogi

- drobne, o ciele pozbawionym zupełnie pancerz, wyraźnie członowany, złożony z 16 segmentów w typowych postaciach

- część segmentów tułowia zrasta się z głową- cephalothorax

- odwłok zakończony wyraźna furką

- Budowa ciała:

- ciało wydłużone, o lekko owalnym głowotułowiu, rzadziej klinowanym

- z 6 segmentów tułowiowych, opatrzonych odnóżami, zwykle 1, a czasem dwa segmenty

zrastają się z głowa tworząc głowotułów

- pozostałe wolne segmenty (5-4) to paraeyon

- ostatnich 5 segmentów bez odnóży tworzy odwłok

- u niektórych gatunków, u samic, pierwsze 2 segmenty odwłoka mogą się zrastać

- odwłok kończy się telsonem z dobrze rozwiniętą furką

- głowny narząd ruchu- antennule (1-gałęziste, silnie rozwinięte, zwłaszcza u samców)

- czułki 2 pary mogą pomagać przy ruchu

- przy ruch posuwiastym pomagają odnóża tułowia

- żuwaczki nie duże, 2-gałęzistepodbnie jak szczęki 1 pary

- szczeki 2 pary - brak egzopoditu

- pierwsza para odnóży tułowiowych pełni rolę szczękonóży

- pozostałe odnóża tułowiowe są 2-gałęziste, stosunkowo niewielkie

- u samców ostatnia para (5) jest mniejsza i służy jako narząd kopulacyjny

- Układ wydalniczy:

- narząd wydalania- gruczoł szczękowy, w okresie larwalnym gruczoł szczękowy

- Układ krążenia:

- serce u form morskich, a u słodkowodnych tylko u Calanoida

- u pozostałych przesuwanie hemolimfy- rytmicznymi ruchami jelita

- Układ oddechowy:

- brak narządów oddechowych

- oddychają całą powierzchnią ciała

- ruch odnóży głowowych powoduje prądy wody, który ułatwia oddychanie, u małych form napędza bardzo rozdrobniony pokarm

- Układ nerwowy:

- silnie skondensowane przed przełykiem zwoje brzuszne

- Narządy zmysłów:

- w postaci włosków czuciowych i węchowych na czułkach

- na głowie statocysty

- 1 nieparzyste oko naupliusowe złożone z 3 oczek

- Układ rozrodczy:

- u wolnożyjący gonady nieparzyste

- pasożytnicze mają gonady parzyste

- ujścia na 1 segmencie odwłoka - segm. płciowym

- u samic występują 2 jajowody mające ku przodowi ślepe schyłki, w tylnych ich odcinkach znajdują się gruczoły cementowe (wydzielina tych gruczołów otaczaj jaja w czasie tworzenia worków jajowych)

- samice noszą jaja w workach jajowych, przyczepionych do segmentu płciowego, pojedynczych (Calanoida, Harpacticoida) lub parzystych (Cyclopoida) w zależności od liczby otworów płciowych

- Rozmnażanie:

- niektóre składają jaja wprost do wody, podobnie jak żyjące we mchu

- worki jajowe zawierają niewielka ilość jaj u Acanthocyclops jest ich ok. 80

- u form pasożytniczych są one nieraz bardzo silnie rozwinięte

- dymorfizm płciowy wyraźny, samce są mniejsze

- z patogenezą spotykamy się rzadko

- Rozwój:

- bruzdkowanie całkowite, a u wielu form pasożytniczych często powierzchniowe

- z jaj wylęga się nauplius lub matanauplius

- w rozwoju 10-11 linień z tego 5-6 w okresie matanauplisa, a 5 w stadiach kopepodiów

- po osiągnięciu postaci dorosłej nie linieją

- nie żyją dużej niż rok

- większość żyje w morzach, stosunkowo mniej żyje w wodach słodkich, ale i tu należą do najczęściej spotykanych organizmów

- mało gatunków spotyka się na lądzie w mokrym mchu oraz w piasku plaży

- żyjąc w piasku mają uproszczoną budowę

- znamy ich 1800 gatunków wolno żyjących i 1500 pasożytniczych

- wolnożyjące nie przekraczają 2mm

WIDŁONOGI PASOŻYTNICZE (Copepoda parasitica):

- wielkie bogactwo różnorodnych przystosowań do życia pasożytniczego

- w wodach słodkich pasożytują na rybach, jak i na ssakach oraz na mięczakach, pierścienicach

- są pasożytami zewnętrznymi i wewnętrznymi

- Xenocoeloma brumpti u wieloszczeta Polycirrus arenivorus

- pasożyt traci członowanie i odnóża, jego jama ciała zrasta się z jamą ciała żywiciela, a nabłonek celomy obrasta jamę ciała pasożyta

- pasożyt sprowadza się do worka produkującego jaja

- z jaj zawsze rozwija się nauplius lub, co najwyżej metanauplius

- zmianom podlegają zapłodnione samice

- samce, na ogół drobne, zachowują typową oczlikową budowę i po kopulacji umierają zazwyczaj

- u form najmniej zmienionych pasożytniczo samce pasożytują jak samice

- formy larwalne także pasożytują

- jedne pasożytują dwukrotnie - w okresie larwanym i dojrzałym

- większość pasożytuje zewnętrznie, ale odżywia się jak endopasożyty np. Haemobaphes diceraus- jest zenętrzniakiem, pasożytem skrzeli mintaja, jednak swoja silnie wyciągniętą częścią przednia sięga do opuszki sercowej, a nawet do wnętrza serca- tu czerpie krew

- występujące na skórze ryb gatunki rodzajów: Lernaea, Lernaeocera czy Sphyrion mają na głowie różne wyrostki, którymi zakotwicza się głęboko w ciele żywiciela

- zmiany na skutek pasożytniczgo trybu życia są procesami twórczymi- niektóre części ciała wzrastają nieproporcjonalnie silnie w stosunku do innych

- większość pasożytów występuje w morzach

- w Polsce stwierdzono 13 gatunków żyjących w wodach

7. Rząd: Ascothoracida

- skorupiaki z ostro odgraniczonym głowotułowiem od odcinka odwłoka, zakończonego furką

- pancerz zamyka cały głowotułów i jest złożony z dwu płatów połączonych na grzbiecie, ściąganych specjalnym mięśniem zwieraczem

- Budowa ciała:

- ciało z 11 segmentów, z czego na tułów przypada 6, a na odwłok 5 segmentów

- u form pasożytniczych segmentacja zaciera się

- pancerz silnie rozwinięty (kulisty) okrywa ciało z wyjątkiem odwłoka

- u niektórych pasożytniczych form silnie rozwijające się jajniki, jak i wyrostki jelitowe, powodują jego znaczne rozdęcie na boki

- u pasożytniczych Dendrogasteridae pancerz, ulega rozgałęzieniom tak, że ciało jest jakoby dodatkiem

- żuwaczki i szczeki przekształcone w ostre kłujące, pozbawione członowanie

- z 6 par odnóży, pierwsza i ostania para (6) są jednogałęziste, gdy pozostałe pary dwugałęziste, przeważnie o charakterze pływnym (Ascothorax)

- u innych wszystkie odgałęzienia są jednogałęziste (Laura)

- Narządy wewnętrzne:

- jelito ma 2 lub 3 pary rozgałęzionych uchwytów

- narządy wydalnicze- gruczoły szczękowe

- serca brak

- specjalnych narządów oddychania brak

- gonady pojedyncze

- samce mniejsze

- przeważnie rozdzielnopłciowe

- Rozmnażanie:

- jaja noszone w komorze lęgowej, w której młode przebywają cały okres larwalny

- w stadium nauplius znaczny zapas żółtka pod pancerzem, słabo wykształcone narządy ruchu

- z metanauplius powstaje stadium ascothoracid ok. 0,4 mm, o cechach dorosłego organizmu

- opuszcza on komorę lęgową

- u gatunków z rodzaju Laura- neuplius prowadzi wolny tryb życia

- Fizjologia:

- pobieranie pokarmi i oddychanie odbywa się przez zwiększona powierzchnię fałdów pancerza

- Ekologia:

- nieliczne formy żyją swobodnie i czasowo pasożytują na organizmach

8. Rząd: Branchiura- tarczenice

- skorupiaki o ciele silnie spłaszczonym grzbietowo-brzusznie, tarczowaty,

- narządy gębowe kłujące

- obie pary szczek i a częściowo i czułki o charakterze narządów czepnych

- brak przeobrażeń

- Budowa ciał:

- głowotułów pokryty pancerzem pokrywającym częściowo 3 wolne segmenty tułowia

- odwłok nie podzielony na segmenty, wystaje poza tarcze, zakończony małą furką

- na brzusznej stronie bardzo krótkie 2 pary czułków jednogałęzistych, wyposażonych w haczykowate szczeci

- człony podstawowe szczęk I pary zamienione w duże przylgi

- otwór gębowy nieco wyciągnięty (Dolops) lub w kształcie ssawki (Argulus), otoczony piłkowatymi żuwaczkami

- maxillae jednogałęziste - ch. chwytny

- na głowie para oczu złożonych, siedzących, składających się z 30-75 ommatidiów

- 4 pary odnóży 2-gałęzistych z silnymi szczeciami

- pierwsza para występuje na głowotułowiu

- Narządy wewnętrzne:

- jelito tworzy na boki parzyste, rozgałęzione uchyłki, rozwijające się w miarę wzrostu osobnika

- odbyt w odwłoku

- wytrzymują długie głodzenie

- narządy wydalnicze- gruczoły szczękowe (stosunkowo duże, uchodzące u podstawy szczek II pary)

- serce leży w ostatnim segmencie tułowia i ma jedną parę ostiów

- specjalnych narządów oddechowych brak

- nieparzyste jajniki w końcowych segmentach tułowia, parzyste jądra w płatach odwłoka

- rozdzielnopłciowe

- Rozmnażanie:

- u Argulus foliaceus rozwój jaj trwa 3-5 tygodni, zależnie od temperatury

- stadium nauplius i metanauplius przebiega w jaju

- z jaja wylęga się osobnik podobny do dorosłych

- pływanie larw- ruch czułków II pary

- 2 linienie po 8 dniach - wykształcenie 4 par odnóży tułowiowych

- czułki przestają rosnąć- ulegają jakoby uwstecznieniu

- następnie linienie - przylgi, larwa ma 1.6 mm

- Ekologia:

- pasożytują a różnych gatunkach ryb- przyczepia się czasowo do ich skóry

- przez nakłucia pobierają krew i limfę

- ich gatunki przypisywane są poszczególnym gatunkom ryb

- znanych jest ok. 130 gatunków

- w Polsce 3 gatunki

9.Rząd: Cirripedia- wąsonogi

…………

5 podrzędów: ważniejszy rozgłowce



Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Typ Mollusca, hydrobiologia, Bezkręgowce
Typ Platyhelmintes- płazińce, hydrobiologia, Bezkręgowce
Malacostraca, hydrobiologia, Bezkręgowce
Platyhelminthes- płazińce, hydrobiologia, Bezkręgowce
Arthropoda, Semestr I, Bezkręgowce, Materiały
Wtórnouste, hydrobiologia, Bezkręgowce
cnidaria glossary, hydrobiologia, Bezkręgowce
Gromada Gastropoda (Cephalophora)- ślimak, hydrobiologia, Bezkręgowce
HEXAPODA(1), hydrobiologia, Bezkręgowce
Eutracheata- tchawkodyszne, hydrobiologia, Bezkręgowce
myriapoda, hydrobiologia, Bezkręgowce
gromady3, hydrobiologia, Bezkręgowce
Artropoda2, hydrobiologia, Bezkręgowce
Annelida, hydrobiologia, Bezkręgowce
Metazoa, hydrobiologia, Bezkręgowce
cnidaria comparisons, hydrobiologia, Bezkręgowce
Arthropoda mniejsze, Semestr I, Bezkręgowce, Materiały
Typ bezkręgowca
Arthrosis

więcej podobnych podstron