HEXAPODA
Narządy zmysłów: |
Narządy rozrodcze: |
- 2 typy neuronów sensorycznych: jeden pozostaje w ścisłym związku z nabłonkiem hypodermalnym i kutikulą, druga o licznych wypustkach, tworząc sieć pod hypodermą w mięśniach i innych organach - narządy odbierające bodźce mechaniczne zróżnicowane są na włoski (wygięcie włoska rejestruje zakończenie dendrytu), kopułki (kształt owalny, często występują w pobliżu stawów- rejestruje zmiany napięcia kutikuli), narządy strunowe, narządy bębenkowe, narządy równowagi - skolopidia- rejestrują zmiany naprężenia i wzajemnego położenia narządów, kontrolują lot, ruchy nóg i czułków, pracę serca - organ Johnstona- powszechnie w 2 członie czułków - u niektórych narządy strunowe wyspecjalizowane są jako narządy słuchowe (bębenkowe, tympanalne - narządy odbierające bodźce chemiczne (chemoreceptpry) mają równie różnorodne formy (włoski, stożki, płytki), narządy węchowe znajdują się głównie na czułkach, a narządy smakowe głownie na przysadkach gębowych i stopach - fotoreceptorami są oczy złożone i oczy pojedyncze boczne (u larw o przeobrażeniu zupełnym i w czasie metamorfozy zostają zastąpione przez oczy złożone),oczy pojedyncze grzbietowe (przyoczka) występują u imagines i larw o przeobrażeniu niezupełnym - oko złożone jest z omatidiów, omatidia składają się: - rogówki - stożka krystalicznego - wyściółkę pigmentową - właściwy aparat receptorowy - u owadów dziennych warstwa pigmentu całkowicie oddziela optycznie poszczególne omatidia (oczy apozycyjne) - u owadów nocnych pigment może wędrować wzdłuż ścian stożków krystalicznych, w zależności od intensywności światła (oczy superpozycyjne) - pole widzenia jest bardzo duże, rozpoznają barwy - oczka boczne (1-7par): - dwuwypukła soczewka - niekiedy stożek krystaliczny - komórki siatkówki tworzące wspólny rabdom - komórki pigmentowe tworzą kubkowa wyściółkę oka - przymoczka grzbietowe (ocelli): - soczewka, którą może tworzyć rogówka, albo same komórki hypodermy - siatkówka - komórki pigmentowe - (połączone są z nerwami deutocerebium inne oczy do protocerebium) - GRUCZOŁY WYDZIELANIA WEWNĘTRZNEGO: - w większej części związane z ukł. nerwowym - funkcje gruczołowa pełnią: - ciałka kordialne- grupy komórek neurosekrecyjnych w protocerebium - ciałka przyległe- leżą za mózgiem - gruczoły przedtułowiowe- tylko u larw i poczwarek - komórki osierdziowe - ROZWÓJ EMBRIONALNY: - jaja otoczone błoną żółtkową i chorionem, zaopatrzone w dużą ilość materiałów zapasowych (u o. żyworodnych, bezskrzydłych i pasożytniczych błonkówek mało żółtka) - bruzdkowanie jaj bogatych w żółtko jest powierzchniowe - bruzdkowanie jaj ubogich w żółtko jest początkowo całkowite, potem zróżnicowanie komórek na blastodermę i wew. masę komórek żółtkowych - stosunki w obydwu typach bruzdkowania upodabniają się - utworzenie błon płodowych (owodnia, błona surowicza) w wyniku: 1. formowanie zarodka z brzusznych komórek blastodermy- tworzą prążek zarodkowy, 2. prążek zarodkowy pukla się w głąb jaja i zostaje obrośnięty fałdami blastodermy lub wrasta w żółtko - wyodrębnienie entodermy jelita środkowego wiąże się ze zużyciem materiałów żółtkowych - segmentacja zaczyna się w odcinku głowowym - pod koniec błony płodowe zamykają zarodek os strony brzusznej, ich fałdy zamykają od s trony grzbietowej zanikające komórki żółtkowe (otoczenie zarodkami listkami) - z ektodermy- okrywa ciała, jelito przednie i tylne, końcowe odcinki układu rozrodczego, układ tchawkowy, układ nerwowy i narządy zmysłowe, cewki Malphidiego - z mezodermy- otrzewna, układ krwionośny, mięśniowy i rozrodczy - z entodermy- jelito środkowe i hemocyty - STOSUNKI TROFICZNE: - saprofagi- drobne Apterygota (odżywiają się szczątkami organicznymi, grzybami, glonami), larwy pcheł, liczne chrząszcze - formy holozoiczne- owady wszystkożerne (karaczany i prostoskrzydłe), roślinożerne, drapieżne (ważki, modliszki, siatkoskrzydłe, wiele chrząszczy) - FITOGENEZA: - grupa wywodzi się z pierścienic - we współczesnej faunie najbliższe owadom są wije - KLASYFIKACJA OWADÓ: - wg. Szwanwicza podstawowe kryterium to skrzydła, wszystkie owady poza ważkami mięśnie podnoszące skrzydła (grzbietowa- brzuszne) i opuszczające skrzydła (podłużne grzbietowe krzyżują się - u ważek opuszczanie i podnoszenie skrzydeł (mięśnie grzbietowo brzuszne) - co daje 2 oddziały: Orthomyaria i Chiastomyaria - budowa aparatu gębowego i typ metamorfozy powstały pododdziały
|
- Żeńskie narządy rozrodcze: - jajniki - jajowody - gruczoły dodatkowe - narząd kopulacyjny - często występują zbiorniki nasienne o pokładełko - gonada w postaci rurek jajnikowych : część szczytowa- germanium (intensywne podziały komórek) i podstawowa- vitellarium (wzrost komórek i formowanie) - stosunek powstania komórek jajowych do odżywczych w germanium jest stały np. u wszy wynosi 1:5 - w nasadowej części rurki k.j. zostaje otoczona kutykularną błoną- chorionem - otwór płciowy mieścił się pierwotnie na tylnym brzegu 7 segmentu (teraz u skorków) - u większości przemieścił się na 8, a u motyli i chrząszczy na 9 sternit - otwór płciowy mieści się przodu wpuklenia ściany ciała, zewnętrzny otwór jest otworek kopulacyjnym - do komory płciowej uchodzi przewód gruczołów dodatkowych (przyklejanie jaj, tworzenie kokonu jajowego- modliszki, karaczany, karmienia larw- mucha tze-tze) - Męskie narządy rozrodcze: - taki sam plan jak żeńskie - u prymitywnych- pęcherzyki jądrowe układ metameryczny, nasieniowody uchodzą dwoma otworami na zewnątrz - u większości owadów- pęcherzyki jajowe jako grona zamknięte wspólna błona, pęcherzyki otwierają się do bocznych nasieniowodów, które łączą się w nieparzysty przewód wytryskowy- uchodzi na 9 segmencie - w pęcherzykach nasiennych gromadzi się sperma - gruczoły dodatkowe- wydzieliny wchodzą w skład spermy lub służą do tworzenia spermatoforów - dymorfizm płciowy: - silnie rozwinięty, samce zwykle aktywniejsze- silniej rozwinięte oczy i czułki - samice mają zwykle bardziej krępy odwłok, niekiedy skrócone lub zredukowane skrzydła - płeć determinowana jest genetycznie- samce są u większości heterozygotyczne pod wzg. płci XY - ROZMNAŻANIE: - biseksualnie, rozdzielnopłciowo, jajorodnie, zapłod. wew. - wyjątki u muchówek, błonkówek, chrząszczy - częste zjawisko- dzieworództwo [potomstwo partogenetyczne może być haploidalne, diploidalne dzięki zaburzeniom w mejozie] - u mszyc i galasówek występuje heterogonia (pokolenie patogenetyczne na przemian z biseksualnymi) - jajożyworodność występuje, gdy w jajach opuszczających samice są wykształcone larwy - żyworodność (much tze-tze)- całkowity rozwój w macicy - pedogeneza (neotenia)- rzadka u owadów, występują u muchówki z rodziny Miastor i Oligarces [kilka dużych jaj-> wylęg typowych larw-> wewnątrz larw rozwija się 7-30 takich samych larw-> początkowo jedzą wnętrzności matki, potem próchnieją-> larwy te rozmnażają się podobnie przez kilka pokoleń-> przepoczwarzenie] - poliembrionia- u pasożytniczych błonkówek, jaj złożone w ciele żywiciela bruzdkuje dając blastomery elastomery, których powstaje wiele zarodków - PRZEOBRAŻENIE: - rozwój pozazarodkowy charakteryzują: wzrost liczby komórek, zmiana proporcji, linienie, reorganizacja, dojrzewanie płciowe, periodyczność (nie wszystkie musza występować) - wzrost owadów w czasie rozwoju jest olbrzymi - występuje najczęściej 5-6 linień - niektóre muchówki płyną 2 razy, ważki 15 razy, jętki do 30 razy, u szczeciogonków zanotowano aż 66 linień - u niektórych owadów stwierdzono zależność liczby linień od czynników zewnętrznych - w czasie rozwoju obserwuje się atrofię jednych narządów, powstawanie innych lub przebudowę istniejących (przeobrażenie) - materiał budulcowy dla organów- zapasy zgromadzone w ciele tłuszczowym i krwi, materiały powstałe w wyniku histolizy organów larwalnych - owady osiągają dojrzałość płciową w różnych okresach po ostatnim linieniu - kolejne stadia gąsienic niekiedy wykazują różnice morfologiczne (jajo- larwa- imago, jajo- larwa- poczwarka- imago) - przeobrażenie to procesy, które dokonują się w czasie przejścia larwy w poczwarkę, poczwarki w imago lub larwy w imago - w obrębie Pterygota wyróżnia się dwie główne formy rozwoju: przeobrażenie niezupełne i zupełne - przeobrażenie niezupełne- wzrost i morfogeneza odbywają się równocześnie we wszystkich stadiach - przeobrażenie zupełne- w kilku kolejnych stadiach odbywa się wzrost, zmiany morfogenetyczne dokonują się w ostatnich stadiach (ostatnia larwa, poczwarka), ale już bez wzrostu, larwy róznią się znacznie budową od imagines - karaczany, prostoskrzydłe, pluskwiaki różnoskrzydłe- formy dorosłe nie linieją, ostatnie stadia larwalne pojawiają się zawiązki skrzydeł (forma p. niezupełnego) - ważki, jętki i inne owady - przeobrażenie niezupełne, ich larwy żyją w wodzie, zaopatrzone w skrzelotchawki - u Thysanoptera, Aleyrodinea- przeobrażenie niezupełne, ostatnie stadium larwalne przypomina poczwarkę- nimfy - motyle i grupy pokrewne- typowe przeobrażenie zupełne, poczwarka zamknięta, zmiana aparatu gryzącego na ssący - u wyższych muchówek larwy są robakowate, beznogie i bezgłowe, poczwarka zostaje zamknięta w wylince ostatniego stadium larwalnego (bobówka) - u chrząszczy- larwy różnopostaciowe, poczwarki wolne - POLIMORFIZM: - zmienność ekofenotypowa- głównie wywołana przez roślinę żywicielską, misecznk śliwowy posiada 130 synonimów, nieraz formy tego samego gatunku występujące na różnych organach roślinnych przypisuje się do różnych rodzajów |