Ograniczone prawa

Ograniczone prawa

rzeczowe

rzeczowe

Iura in re aliena

Iura in re aliena

Co to jest ograniczone

Co to jest ograniczone

prawo rzeczowe

prawo rzeczowe



Prawo do określonego korzystania

Prawo do określonego korzystania

z cudzej rzeczy,

z cudzej rzeczy,



chronione wobec wszystkich, z

chronione wobec wszystkich, z

właścicielem rzeczy włącznie.

właścicielem rzeczy włącznie.

Rodzaje ograniczonych

Rodzaje ograniczonych

praw rzeczowych

praw rzeczowych



Servitutes

Servitutes



Pignus

Pignus



Emphyteusis

Emphyteusis



Superficies

Superficies

Służebności gruntowe

Służebności gruntowe



Przywiązane do gruntu niezależnie od

Przywiązane do gruntu niezależnie od

zmiany właściciela rzeczy obciążonej lub

zmiany właściciela rzeczy obciążonej lub

władnącej

władnącej



Miały przyczyniać się do polepszenia

Miały przyczyniać się do polepszenia

uprawy lub sytuacji budowli

uprawy lub sytuacji budowli



Ze względu na cel: służebności gruntów

Ze względu na cel: służebności gruntów

wiejskich i miejskich

wiejskich i miejskich

Grunt władnący Grunt służebny

Założenie:

•Istnienie 2 gruntów

•(najlepiej sąsiednich)

•Służebność na gruncie służebnym

zwiększa użyteczność
gruntu władnącego

Np. prawo przechodu

Służebności gruntów

Służebności gruntów

wiejskich

wiejskich



Prawo przejścia, przejazdu, i obu naraz (dziś:

Prawo przejścia, przejazdu, i obu naraz (dziś:

służebność drogi koniecznej)

służebność drogi koniecznej)



Woda: poprowadzenie wody przez cudzy

Woda: poprowadzenie wody przez cudzy

grunt. Prawo czerpania wody

grunt. Prawo czerpania wody



Bydło: prawo wypasu, dopuszczenia do wody

Bydło: prawo wypasu, dopuszczenia do wody

na cudzym gruncie

na cudzym gruncie



Wydobycie: wypalanie wapna, kopania piasku

Wydobycie: wypalanie wapna, kopania piasku

Służebności gruntów

Służebności gruntów

miejskich

miejskich



Oparcie budynku o ścianę sąsiada

Oparcie budynku o ścianę sąsiada



Wpuszczenie belki w dom sąsiedni

Wpuszczenie belki w dom sąsiedni



Ograniczenie wysokości budynku

Ograniczenie wysokości budynku



Prawo odprowadzenia deszczówki na

Prawo odprowadzenia deszczówki na

cudzy grunt („prawo ścieków i okapu”)

cudzy grunt („prawo ścieków i okapu”)

Służebności osobiste

Służebności osobiste

Charakter alimentacyjny

Charakter alimentacyjny



Służą konkretnej osobie

Służą konkretnej osobie



Przez określony czas (najdalej do śmierci

Przez określony czas (najdalej do śmierci

uprawnionego)

uprawnionego)



Niezbywalne, niedziedziczne

Niezbywalne, niedziedziczne



Ususfructus

Ususfructus

,

,

usus

usus

(pr. klasyczne)

(pr. klasyczne)



Operae servorum vel animalium, habitatio

Operae servorum vel animalium, habitatio

Ususfructus

Ususfructus

-

-

użytkowanie

użytkowanie



Prawo korzystania z cudzej rzeczy z

Prawo korzystania z cudzej rzeczy z

prawem pobierania pożytków:

prawem pobierania pożytków:

Ale

Ale

:

:

–

Korzystanie z rzeczy nie może powodować

Korzystanie z rzeczy nie może powodować

naruszenia substancji (istoty) rzeczy

naruszenia substancji (istoty) rzeczy

–

Pożytki: nie wszystkie; tylko te, które

Pożytki: nie wszystkie; tylko te, które

wynikają z normalnego korzystania z rzeczy.

wynikają z normalnego korzystania z rzeczy.



„

„

nadwyżki” (legaty, spadki, darowizny, znaleziony

nadwyżki” (legaty, spadki, darowizny, znaleziony

skarb i dziecko niewolnicy) zawsze stają się

skarb i dziecko niewolnicy) zawsze stają się

własnością właściciela rzeczy.

własnością właściciela rzeczy.

Ususfructus

Ususfructus

cd

cd



Przedmiot

Przedmiot

: rzecz niezużywalna,

: rzecz niezużywalna,



Od I w. p.n.e. – też cały majątek [wówczas

Od I w. p.n.e. – też cały majątek [wówczas

cautio usufructuaria

cautio usufructuaria

]

]



okresie późnoklasycznym: rzeczy zużywalne

okresie późnoklasycznym: rzeczy zużywalne

(

(

quasi ususfructus

quasi ususfructus

)

)



Prawo niezbywalne

Prawo niezbywalne



Ale można odstąpić jego wykonywanie.

Ale można odstąpić jego wykonywanie.

Wykonujący może zastępować użytkownika

Wykonujący może zastępować użytkownika

do wygaśnięcia jego uprawnień

do wygaśnięcia jego uprawnień



Użytkownik: tylko detentor (brak ochrony int.)

Użytkownik: tylko detentor (brak ochrony int.)

Usus - używanie

Usus - używanie



Prawo korzystania z rzeczy z

Prawo korzystania z rzeczy z

prawem pobierania pobierania

prawem pobierania pobierania

pożytków

pożytków

na własne potrzeby

na własne potrzeby



To samo co użytkowanie, ale:

To samo co użytkowanie, ale:

–

Bez możliwości odstąpienia

Bez możliwości odstąpienia

(wynajęcia) pobierania pożytków.

(wynajęcia) pobierania pożytków.

–

Charakter silnie alimentacyjny

Charakter silnie alimentacyjny

Zasady dotyczące

Zasady dotyczące

służebności

służebności



Służebność nie może polegać na działaniu

Służebność nie może polegać na działaniu



Służebność należy wykonywać oględnie

Służebność należy wykonywać oględnie



Nie ma służebności na własnej rzeczy

Nie ma służebności na własnej rzeczy



Nie ma służebności na służebności

Nie ma służebności na służebności



Służebność musi przynosić gruntowi

Służebność musi przynosić gruntowi

władnącemu trwałe korzyści

władnącemu trwałe korzyści



Służebności gruntowe powinny być

Służebności gruntowe powinny być

ustanawiane na gruntach sąsiednich

ustanawiane na gruntach sąsiednich

Ustanowienie

Ustanowienie

służebności

służebności



Konstytutywny sposób przeniesienia

Konstytutywny sposób przeniesienia

prawa

prawa



W drodze

W drodze

in iure cessio

in iure cessio

, mancpacji (tylko

, mancpacji (tylko

służebności gr. wiej.), legatu

służebności gr. wiej.), legatu

windykacyjnego

windykacyjnego



Adiudicatio

Adiudicatio

(przez sędziego)

(przez sędziego)



Zasiedzenie: służebności można

Zasiedzenie: służebności można

zasiedzieć do

zasiedzieć do

lex Scribonia

lex Scribonia

(50 p.n.e.) i

(50 p.n.e.) i

potem za Justyniana

potem za Justyniana

Wygaśnięcie

Wygaśnięcie

służebności

służebności



Zniszczenie rzeczy obciążonej

Zniszczenie rzeczy obciążonej



Utrata przez rzecz cech umożliwiających

Utrata przez rzecz cech umożliwiających

wykonywanie służebności

wykonywanie służebności



Zlanie z prawem własności

Zlanie z prawem własności



Zrzeczenie się

Zrzeczenie się



Non usus (2 lata)

Non usus (2 lata)



Śmierć uprawnionego w przypadku

Śmierć uprawnionego w przypadku

służebności osobistych

służebności osobistych

Ochrona służebności

Ochrona służebności

Vindicatio servitutis

Vindicatio servitutis

=

=

actio

actio

confessoria

confessoria



Przeciw właścicielowi rzeczy służebnej

Przeciw właścicielowi rzeczy służebnej



Za Justyniana skuteczna

Za Justyniana skuteczna

erga omnes

erga omnes



Formułka

Formułka

–

Sędzią niech będzie Titius

Sędzią niech będzie Titius

–

Jeśli się okaże, że powodowi przysługuje prawo

Jeśli się okaże, że powodowi przysługuje prawo

użytkowania tego gruntu, o który toczy się spór

użytkowania tego gruntu, o który toczy się spór

–

i jeśli pozwany nie zwróci rzeczy na żądanie

i jeśli pozwany nie zwróci rzeczy na żądanie

sędziego,

sędziego,

–

ile ta rzecz będzie warta, taką sumę zasądź sędzio

ile ta rzecz będzie warta, taką sumę zasądź sędzio

od pozwanego na rzecz powoda. Jeśli się nie okaże

od pozwanego na rzecz powoda. Jeśli się nie okaże

uwolnij

uwolnij

Pignus - zastaw

Pignus - zastaw



Cechy charakterystyczne

Cechy charakterystyczne

–

Zabezpieczenie rzeczowe: dłużnik gwarantuje

Zabezpieczenie rzeczowe: dłużnik gwarantuje

wierzycielowi jakieś prawo do rzeczy w celu

wierzycielowi jakieś prawo do rzeczy w celu

zabezpieczenia realizacji swego długu

zabezpieczenia realizacji swego długu

–

Prawo akcesoryjne

Prawo akcesoryjne

: istnieje tak długo, jak

: istnieje tak długo, jak

długo istnieje wierzytelność, którą zabezpiecza

długo istnieje wierzytelność, którą zabezpiecza

wyjątek

wyjątek

:

:

pignus Gordianum

pignus Gordianum

–

Zasada niepodzielności zastawu

Zasada niepodzielności zastawu

: zastaw

: zastaw

zabezpiecza CAŁĄ wierzytelność. Spłata części

zabezpiecza CAŁĄ wierzytelność. Spłata części

długu nie uprawnia do odebrania części

długu nie uprawnia do odebrania części

zastawu.

zastawu.

Fiducia cum creditore

Fiducia cum creditore

contracta

contracta



Przeniesienie kwirytarnej

Przeniesienie kwirytarnej

własności

własności

rzeczy na wierzyciela

rzeczy na wierzyciela



Gdy wierzyciel nie chciał

Gdy wierzyciel nie chciał

przenieść zwrotnie prawa

przenieść zwrotnie prawa

–

Usureceptio fiduciae causa

Usureceptio fiduciae causa

–

Dodanie

Dodanie

pactum

pactum

fiduciae

fiduciae

–

Actio fiduciae directa

Actio fiduciae directa

Pignus

Pignus

– na czym

– na czym

polega

polega



Na wierzyciela przenosi się

Na wierzyciela przenosi się

tylko

tylko

detencję

detencję

rzeczy

rzeczy



Własność i

Własność i

possessio

possessio

pozostaje przy

pozostaje przy

zastawcy

zastawcy



Zastaw ręczny

Zastaw ręczny



wprowadzony przez prawo

wprowadzony przez prawo

pretorskie

pretorskie

Pignus

Pignus

: sposób

: sposób

ustanowienia

ustanowienia



Nieformalna umowa:

Nieformalna umowa:

–

Kontrakt realny (również zwany

Kontrakt realny (również zwany

pignus

pignus

)

)



Wydanie rzeczy powoduje powstanie zobowiązania

Wydanie rzeczy powoduje powstanie zobowiązania

z

z

pignus

pignus



Orzeczenie sądowe (

Orzeczenie sądowe (

pignus iudiciale

pignus iudiciale

)

)



Z mocy ustawy (

Z mocy ustawy (

pignus tacite

pignus tacite

contractum

contractum

)

)

–

Wydzierżawiający na owocach dzierżawcy

Wydzierżawiający na owocach dzierżawcy

–

Wynajmujący mieszkanie na rzeczach

Wynajmujący mieszkanie na rzeczach

wniesionych do lokalu

wniesionych do lokalu

–

Pupil na majątku tutora

Pupil na majątku tutora

Przedmiot zastawu

Przedmiot zastawu



Rzecz w obrocie (to, co może być

Rzecz w obrocie (to, co może być

sprzedane, może być zastawione)

sprzedane, może być zastawione)



Rzecz własna lub cudza (za zgodą

Rzecz własna lub cudza (za zgodą

właściciela)

właściciela)



Ruchomości i nieruchomości

Ruchomości i nieruchomości



Prawa (

Prawa (

pignus nominis

pignus nominis

)

)



Cały majątek (hipoteka generalna)

Cały majątek (hipoteka generalna)



Prawo zastawu (podzastaw =

Prawo zastawu (podzastaw =

subpignus

subpignus

)

)

Wielość wierzycieli

Wielość wierzycieli



W okresie klasycznym, wraz z

W okresie klasycznym, wraz z

pojawieniem się zastawu bez dzierżenia

pojawieniem się zastawu bez dzierżenia



Gdy prawo zastawu ustanowione

Gdy prawo zastawu ustanowione

jednocześnie – kto posiada (

jednocześnie – kto posiada (

melior est

melior est

conditio possidentis

conditio possidentis

)

)



Gdy w różnej kolejności: czyje prawo

Gdy w różnej kolejności: czyje prawo

pierwsze:

pierwsze:

prior tempore potior iure

prior tempore potior iure



Niektórzy wierzyciele byli ustawowo

Niektórzy wierzyciele byli ustawowo

uprzywilejowani

uprzywilejowani

Kiedy zastaw wygasa?

Kiedy zastaw wygasa?



Wygaśnięcie wierzytelności głównej

Wygaśnięcie wierzytelności głównej

(np. wskutek spłacenia długu)

(np. wskutek spłacenia długu)

–

Wyjątek:

Wyjątek:

pignus Gordianum

pignus Gordianum



Realizacja zastawu

Realizacja zastawu



Zlanie się z prawem własności

Zlanie się z prawem własności



Zniszczenie przedmiotu zastawu lub

Zniszczenie przedmiotu zastawu lub

wyjęcie go z obiegu

wyjęcie go z obiegu



Zrzeczenie się praw przez zastawnika

Zrzeczenie się praw przez zastawnika



Przedawnienie (10 lub 20 lat)

Przedawnienie (10 lub 20 lat)

Wierzyciel

Dłużnik

Res (własność)

Zabezpieczana wierzytelność

Obowiązki
(Tylko na podstawie
pactum) Zwrot rzeczy po
spłacie długu

Pactum
fiduciae

Bez prawa odebrania rzeczy
przed spłatą długu (furtum rei
suae)

Po spłacie długu, jeśli
wierzyciel nie remancypował
rzeczy:

Usureceptio fiduciae
causa

FIDUCIA CUM CREDITORE CONTRACTA

Actio fiduciae directa

Wierzyciel
(zastawnik)

Dłużnik
(zastawca)

Res (detentio)

Zabezpieczana wierzytelność

Porozumienie tworzące kontrakt realny
pignus

Obowiązki

•Zwrot rzeczy po spłacie
długu

•Obowiązek szczególnego
strzeżenia rzeczy
(custodia)
[odp. nawet za kradzież] –

prawo wytoczenia actio
furti w zastępstwie
właściciela

Ochrona interdyktalna

(głównie interdykty

recuperandae

poss.)

•Bez prawa używania
rzeczy (furtum usus)

Uprawnienia zastawnika

•Prawo do zwrotu nakładów koniecznych (ius retentionis)

•Dochodzone przez actio pigneraticia contraria

•Realizacja zastawu (podstawowe uprawnienie)

Ius distrahendi – prawo sprzedania rzeczy zastawionej

i zaspokojenia się z uzyskanej sumy

Początkowo na podst. pactum de vendendo,
potem (Iulian): essentiale negotii zastawu

Lex commissoria – klauzula przepadku

Pactum antichreticum – możliwość pobierania pożytków

z przedmiotu zastawu na poczet spłaty długu

A. pigneraticia contraria

A. pigneraticia
directa

Bez prawa odebrania
rzeczy przed spłatą
długu (furtum rei
suae)

PIGNUS (pignus datum)

Wierzyciel
hipoteczny

Dłużnik

Umow
a

Uprawnienia

•Ius distrahendi - prawo
zaspokojenia się z
przedmiotu hipoteki

Ochrona interdyktalna –
interdictum Salvianum

•Skargi przeciw KAŻDEMU
o wydanie rzeczy

•Actio Serviana

•Actio Serviana utilis

•Actio quasi Serviana

•Actio pigneraticia in rem

Obowiązki i uprawnienia dłużnika

•Zwrot dlugu

•Możliwość swobodnego korzystania

z rzeczy i rozporządzania nią

•Możliwość oddania w podzastaw

A. pigneraticia contraria

A. pigneraticia
directa

Zabezpieczana wierzytelność

Hypotheca = pignus conventum

Brak wydania rzeczy!

Możliwe również dołączenie Lex commissoria