OCENA STANÓW 

TECHNICZNYCH 

OBIEKTÓW 

EKSPLOATACJI

ĆWICZENIE NR 5

Wydział Energetyki i 

Paliw 

Katedra Technologii 

Paliw

I. WPROWADZENIE

• cechy charakterystyczne obiektu technicznego: wykazują 

własności zmieniające się w czasie eksploatacji- wpływ na 
jego stan techniczny obiektu

• ocena stanu obiektu eksploatacji: ocena w danej chwili 

czasu eksploatacji (za pomocą jego cech)

• przyporządkowanie każdemu obiektowi eksploatacji 

jednego z dwóch stanów kryterialnych:

–

stan zdolności: stan, w którym obiekt jest zdolny do 
działania zgodnie z funkcją celu określoną w procesie 
projektowo-konstrukcyjnym

–

stan niezdatności: stanu wykluczającego poprawnie 
działającego obiektu eksploatacji

II. OCENA STANU OBIEKTU 

EKSPLOATACJI

• za pomocą miar, zwanych symptomami

• definicja symptomu: bezpośredni związek ze 

stanem technicznym obiektu eksploatacji (stanowi 
objaw uszkodzenia lub ewentualne funkcjonowanie)

• cecha charakterystyczna symptomu: precyzyjne 

określenie uszkodzenia

• uwaga: nie należy utożsamiać symptomów stanu ze 

stanem technicznym (symptomy są uwarunkowane 
między innymi nie wyłącznie ze stanem technicznym 
obiektu)

DECYZJE OCENY STANU 

OBIEKTU

• Możliwy w przypadku gdy znamy model 

diagnostyczny obiektu (jawne lub niejawne 
przyporządkowanie SYMPTOM ―> STAN)

• korzystanie z tej relacji wymaga: wyznaczenia klas 

stanu przynajmniej wg podziału dwustronnego

• uszkodzenie: to naruszenie normalnego działania 

(funkcjonowania), wskutek czego element nie traci 
zdatności

• uszkodzenie: ścisły związek z procesami fizycznymi 

zachodzącymi w łańcuchu eksploatacyjnym

IV. OBSERWOWANE W PRAKTYCE 

USZKODZENIA ELEMENTÓW I 

WIĘZI NIEZDATNOSCI ŁAŃCUCHA

• zachodzą wówczas, gdy:

– zaistnieją powolne, nieodwracalne procesy fizykochemiczne 

(zmiany wartości parametrów charakterystycznych aż do 
osiągnięcia wartości granicznych- uszkodzenia naturalne)

– po okresie jak najzupełniej właściwego przebiegu zmian 

parametrów w czasie (przypadkowe przejście skokowe 
nieodwracalne lub odwracalne) jako uszkodzenia losowe

– przekroczymy dopuszczalną wartość jednego lub wielu 

zewnętrznych czynników działających niedopuszczalnie 
(uszkodzenia mają charakter okresowy) inaczej 
uszkodzeniami bezwładnościowymi- działanie temperatury 
otoczenia na urządzenia lub ludzi)

•

główny problem związany z eksploatacją obiektów 
technicznych to: właściwa identyfikacja uszkodzeń

•

ważny odpowiedni zasób informacji (umożliwiający szybkie i 
skuteczne wykrycie lub usunięcie uszkodzenia)

•

skorygowanie informacji: wiąże się z odpowiedzią na pięć 
podstawowych pytań:

– co stanowi istotę problemu (czy mamy do czynienia z 

zachowaniem „anormalnym”)

– gdzie występuje uszkodzenie (określenie konkretnego zespołu)
– kiedy zauważono anomalię (pierwszy raz, wiele razy)
– jak opisać uszkodzenie (jakie symptomy dają się zaobserwować)
– dlaczego to uszkodzenie (jakie korelacje jesteśmy w stanie 

określić): parametry pracy, zmiany obciążenia lub temperatury

V. PODSTAWOWE PYTANIA 

NAJLEPSZĄ INFORMACJĄ 

IDENTYFIKACJI USZKODZENIA

• pozwalają na dodatkową odpowiedź dotyczącą 

stanu technicznego uwarunkowanego tym 
uszkodzeniem jak:

–

zewnętrzne przejawy uszkodzeń (symptomy)

–

kontekst występowania anomalii (warunki pracy obiektu)

–

znajomość obiektu eksploatacji (historia pracy i 
awaryjności, dane znamionowe)

• kartoteki uszkodzeń jako jeden ze sposobów 

organizacji informacji i formalizacji materiałów 
eksploatacyjnych dotyczących uszkodzeń

VI. KARTY USZKODZEŃ

• zawierają dane opisujące uszkodzenia a w szczególności 

opisują:

–

czym jest uszkodzenie (w kategoriach stanu lub zachowania 
się maszyny)

–

w jakich warunkach uszkodzenie się pojawia (warunki 
eksploatacji, technologia sprzyjająca eksploatacji)

–

jakie są jego objawy (rodzaje symptomów, wartości 
graniczne)

–

jak można potwierdzić objawy (badania diagnostyczne, 
badania dodatkowe potwierdzające zjawisko)

–

co trzeba zrobić dla korekcji wady, usunięcia uszkodzenia

–

opisy uszkodzeń, które się przydarzyły w przeszłości

VII. ZADANIE DO WYKONANIA 

W RAMACH ĆWICZENIA NR 5

Opis zadania

• dla wybranego realnie istniejącego 

obiektu eksploatacji o określonym 
stopniu złożoności należy dokonać 
analizy stanów technicznych z 
wyszczególnieniem stanów 
niepożądanych oraz opracować 
kartę uszkodzeń

Plan ćwiczenia

1. Ogólny opis obiektu eksploatacji

a) ogólna budowa (z wyszczególnieniem elementów 

charakterystycznych w zadaniu)

b) podstawowe parametry techniczne
c) przeznaczenie i zastosowanie

2. Wykaz prawdopodobnych stanów technicznych

a) wybór stanów technicznych (ogólnych)
b) wyszczególnienie stanów elementarnych dla 

określonych stanów ogólnych 

c) klasyfikacja stanów technicznych ze względu na dobry 

układ kryteriów

d) wykaz symptomów określonych stanów technicznych

3. Analiza niepożądanych stanów 

technicznych (zdarzeń awaryjnych)

a) Wybór typowego stanu niepożądanego 

(uszkodzenia)

b) Opracowanie karty uszkodzenia obiektu 

eksploatacji

PRZYKŁAD: obiekt 

eksploatacji samochód Fiat 

126p

• opis ogólny obiektu eksploatacji: Fiat 126p mały samochód 

wyposażony w dwucylindrowy silnik czterosuwowy. Obiekt 
przeznaczony do przewozu osób lub przedmiotów

• podstawowe parametry techniczne:

– maksymalna moc silnika 24 [KM]
– pojemność skokowa silnika 600 [cm

3

]

– masa własna samochodu 600 [kg]
– dopuszczalna masa całkowita 920 [kg]
– pojemność zbiornika paliwa 21 [dm

3

]

– prędkość maksymalna 105 [km/h]
– wymiary:

• długość 

3054 [mm]

• szerokość  1377 [mm]

• wysokość  1355 [mm]

• Budowa samochodu Fiat 126p

WYKAZ PRAWDOPODOBNYCH 

STANÓW TECHNICZNYCH

• dla Fiata 126p zaproponowano trzy 

ogólne stany techniczne:

– stan zdatności

– stan dopuszczalny

– stan niezdatności 

• ze względu na złożoność obiektu eksploatacji i 

dużą liczbę elementarnych stanów technicznych 
i odpowiadających im symptomów, 
wyszczególniono tylko niektóre z nich

• relacja pomiędzy stanami i symptomami nie są w 

tym przykładzie w pełni przedstawione

• dla stanu zdatności można określić następujące 

stany elementarne oraz odpowiadające im 
symptomy

Stany elementarne i symptomy 

stanu zdatności dla samochodu 

Fiat 126p

•

stan elementarny: wszystkie układy działają prawidłowo

•

symptomy:

– równomierna praca na biegu jałowym
– płynne zwiększenie prędkości podczas jazdy
– brak słyszalnych stuków i pisków
– sprawne działanie wszystkich urządzeń elektrycznych 

(światła, kierunkowskazy, wycieraczki)

– łatwe włączanie biegów
– brak zewnętrznych wycieków płynów eksploatacyjnych z 

poszczególnych układów (skrzynia biegów, silnik, 
przekładania główna

– odpowiednie (zgodnie z dokumentacją techniczną zużycie 

paliwa)

• dla stanu dopuszczalnego należy określić stany 

elementarne i symptomy dla samochodu Fiat 
126p

• stan elementarny:

– niewłaściwe luzy zaworowe silnika

– zbyt niskie napięcie na stykach ogniw akumulatora

– częściowo zużyte okładziny cierne sprzęgła

– nieznacznie zużyte okładziny szczęk hamulcowych

– niewłaściwa geometria- przedniego zawieszenia (kół 

przednich)

• symptomy:

– zbyt duże zużycie paliwa, „strzały” w gaźnik lub tłumi, 

nieodpowiedni kład mieszanki paliwowo-powietrznej

– trudności uruchomienia zimnego silnika (niewłaściwy skład 

paliwa, niewłaściwy olej smarowy, nie w pełni sprawny 
rozrusznik)

– nieznaczne szarpanie samochodu przy włączeniu sprzęgła 

(zużyta tarcza sprzęgłowa)

– piski przy hamowaniu (zużyte tarcze hamulcowe, lub bębny 

lub okładziny)

– piski opon samochodu na zakrętach (niewłaściwe ciśnienie w 

oponach lub niewłaściwa prędkość samochodu na zakręcie)

• stany elementarne i symptomy stanu 

niezdatności dla samochodu Fiat 126p

• stan elementarny:

– mechaniczne uszkodzenie silnika (zatarcie)
– całkowicie rozładowany akumulator
– uszkodzona tarcza sprzęgła
– uszkodzone przewody hamulcowe (wyciek płynu 

hamulcowego)

– zużyte koło zębate w przekładni kierowniczej 
– uszkodzony przewód paliwowy

• symptomy:

– silnik nie daje się uruchomić, silnik nie obraca się po 

włączeniu rozrusznika

– zgrzyty i piski przy włączeniu sprzęgła, sprzęgło nie da się 

rozłączyć, trudności przy włączaniu biegów

– pedał hamulca wpada do podłogi przy lekkim naciśnięciu 

(niski poziom płyny hamulcowego)

– szybkie ubywanie paliwa w zbiorniku samochodu, zapach 

paliwa podczas jazdy, mała moc silnika

– nadmierny luz koła kierownicy, drgania kierownicy, stuki w 

układzie kierowniczym

DZIĘKUJĘ ZA 

UWAGĘ