Skrypt wykładu

„Prawo karne skarbowe”

Autor: dr Magdalena Błaszczyk

„PRAWO KARNE SKARBOWE” – POJĘCIE, SPECYFIKA, ŹRÓDŁA

PRAWO KARNE SKARBOWE: (materialne) zespół norm określających przestępstwa skarbowe

i wykroczenia skarbowe (godzące w interesy finansowe Skarbu Państwa, jednostek

samorządu terytorialnego, Wspólnot Europejskich); kary grożące za ich popełnienie,

zasady odpowiedzialności karnej skarbowej
Dziedzina prawa na pograniczu prawa karnego i prawa finansowego
Podwójna specjalizacja prawa karnego skarbowego
- w stosunku do prawa karnego powszechnego
- w stosunku do prawa karnego gospodarczego

JEDYNE ŹRÓDŁO - KODEKS KARNY SKARBOWY z 10 września1999r. (t.j. Dz. U. Nr 111 z

2007 r., poz. 265, ze zm.); obowiązuje od 17 października 1999r.
(UWAGA: przepisy prawa finansowego – podatkowe, celne, dewizowe, regulujące

państwowy monopol loteryjny - uzupełniają blankietowe dyspozycje stosowane przez

ustawodawcę w KKS)

KODEKS KARNY SKARBOWY (KKS)



kodyfikacja zupełna - definiuje wszystkie przestępstwa skarbowe i wykroczenia

skarbowe



kodyfikacja kompleksowa - materia + proces + egzekucja

RELACJA POMIĘDZY PRAWEM KARNYM SKARBOWYM A PRAWEM

KARNYM POWSZECHNYM

MATERIA – KKS posiada własną część ogólną (Tytuł I Dział I KKS) i szczególną (Tytuł I

Dział II KKS);
- przepisy części ogólnej KK w zasadzie nie mają zastosowania do KKS, w drodze

wyjątku - wskazane enumeratywnie w KKS przepisy części ogólnej KK stosuje się

odpowiednio do przestępstw skarbowych (art. 20 KKS)
- przepisy części ogólnej KW nie mają zastosowania do wykroczeń skarbowych ;

jedyny wyjątek określa art. 186 § 5 KKS (art. 46 KKS)

PROCEDURA – w postępowaniu w sprawach o przestępstwa skarbowe i wykroczenia

skarbowe w zasadzie stosuje się odpowiednio (tzn. bez zmian, z koniecznymi

zmianami albo brak zastosowania) przepisy Kodeksu postępowania karnego,

jeżeli – wyjątkowo – przepisy KKS nie stanowią inaczej (art. 113 § 1 KKS);
Postępowanie w sprawach o przestępstwa skarbowe i wykroczenia skarbowe –

Tytuł II KKS

EGZEKUCJA – do wykonywania orzeczeń w sprawach o przestępstwa skarbowe i

wykroczenia skarbowe stosuje się odpowiednio (zasada) przepisy Kodeksu

karnego wykonawczego, jeżeli przepisy KKS nie stanowią inaczej (wyjątek) (art.

178 § 1 KKS)
Postępowanie wykonawcze w sprawach o przestępstwa skarbowe i wykroczenia

skarbowe – Tytuł III KKS

ZASADY ODPOWIEDZIALNOŚCI ZA PRZESTĘPSTWA SKARBOWE I

WYKROCZENIA SKARBOWE

Warunki konieczne odpowiedzialności karnej skarbowej określają przepisy art. 1 KKS



„Odpowiedzialności karnej za przestępstwo skarbowe lub odpowiedzialności za wykroczenie

skarbowe podlega ten tylko, kto popełnia czyn społecznie szkodliwy, zabroniony pod groźbą kary

przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia.” (art. 1 § 1 KKS) (nullum crimen, nulla

poena sine lege poenali anteriori)



„Nie jest przestępstwem skarbowym lub wykroczeniem skarbowym czyn zabroniony, którego

społeczna szkodliwość jest znikoma.” (art. 1 § 2 KKS)



„Nie popełnia przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego sprawca czynu

zabronionego, jeżeli nie można mu przypisać winy w czasie popełnienia czynu.” (art. 1 § 3 KKS)

Art. 9 § 3 KKS (SPRAWSTWO ROZSZERZONE;odpowiedzialność zastępcza)
Za przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe odpowiada, jak sprawca, także ten,

kto na podstawie:
- przepisu prawa (KSH – zarząd s-ki z o.o.),
- decyzji właściwego organu (np. rady nadzorczej s-ki akcyjnej; z o.o.);
- umowy (np. o pracę, zlecenia) lub faktycznego wykonywania (nieformalnie)
zajmuje się sprawami gospodarczymi (związanymi z działalnością gospodarczą;

organizacja + wymiana dóbr i usług), w szczególności finansowymi (księgowa; doradca

podatkowy; kierownik biura rachunkowego) osoby fizycznej, osoby prawnej albo jednostki

organizacyjnej nie mającej osobowości prawnej, której odrębne przepisy przyznają

zdolność prawną (np. KSH – s-ka jawna, partnerska, komandytowa)

ZBIEGI CZYNÓW I PRZEPISÓW



Ten sam czyn może stanowić tylko jedno przestępstwo skarbowe albo tylko

jedno wykroczenie skarbowe (art.6 § 1 KKS)



Pozorny zbieg czynów: czyn ciągły (dwa lub więcej zachowań + krótkie odstępy czasu

(„uszczuplenie” albo „narażenie na uszczuplenie” – do 6 miesięcy; formalne - krócej) +

z góry powzięty zamiar albo taka sama sposobność (art. 6 § 2 KKS) + czynności

współukarane (art. 67 KKS); czyny wieloodmianowe (art. 65 KKS);



UWAGA – realny zbieg czynów – ciąg przestępstw skarbowych (art. 37 § 1 pkt. 3 KKS);

„kara łączna” (zbieg przestępstw skarbowych – art. 39 i art. 40 KKS + recypowane na

mocy art. 20 § 2 KKS wybrane przepisy KK ; zbieg wykroczeń skarbowych – art. 50 KKS)



Realny zbieg przepisów (DEFINIUJĄCYCH WYKROCZENIA) - Ten sam czyn zabroniony

wyczerpuje znamiona określone w dwóch lub więcej przepisach KKS - KUMULATYWNA

KWALIFIKACJA CZYNU)(art. 7 § 1 KKS)



Pozorny zbieg przepisów - reguły wyłączania wielości ocen: specjalności (typy

wyspecjalizowane przestępstw skarbowych – np. uprzywilejowane – art. 54 KKS;

art. 55 KKS; kwalifikowane - art. 80 KKS; art. 107 KKS; typy „wyspecjalizowane” w

stosunku do przestępstw powszechnych – art. 67 KKS – do 270 KK); subsydiarności

(ostatnie artykuły w każdym rozdziale części szczególnej KKS)



Realny zbieg przepisów (DEFINIUJĄCYCH WYKROCZENIA I PRZESTĘPSTWA) Ten sam

czyn zabroniony wyczerpuje znamiona przestępstwa skarbowego lub wykroczenia

skarbowego oraz przestępstwa pospolitego lub wykroczenia pospolitego – IDEALNY

ZBIEG CZYNÓW KARALNYCH (art.8 § 1 KKS)

FORMY POPEŁNIENIA CZYNÓW SKARBOWYCH

I OKOLICZNOŚCI WYŁĄCZAJĄCE ODPOWIEDZIALNOŚĆ KARNĄ

FORMY POPEŁNIENIA CZYNÓW SKARBOWYCH

FORMY STADIALNE



w przypadku wykroczeń skarbowych karalne jedynie dokonanie;



w przypadku przestępstw skarbowych przewidziana także karalność

usiłowania (art. 21 KKS) + nie we wszystkich przypadkach + uwaga! „czynny żal” na

etapie usiłowania bez warunku „dobrowolności”

FORMY ZJAWISKOWE



zawsze karalne formy sprawcze: sprawstwo + współsprawstwo + sprawstwo

kierownicze (sensu stricto i polecające)(art. 9 § 1 i 2 KKS)



w przypadku przestępstw skarbowych karalne również formy niesprawcze: podżeganie

+ pomocnictwo; także: prowokacja (art. 20 § 2 KKS i powołane tam przepisy KK)

OKOLICZNOŚCI WYŁĄCZAJĄCE ODPOWIEDZIALNOŚĆ KARNĄ

WYŁĄCZENIE BEZPRAWNOŚCI – jedynie w przypadku typów przestępstw skarbowych -

JEDEN kontratyp – RYZYKO NOWATORSTWA (art. 20 § 2 KKS odwołuje do art. 27 § 1 KK)

WYŁĄCZENIE WINY



BŁĘDY (ART. 10 KKS)



NIEPOCZYTALNOŚĆ (art. 11 KKS)



ROZKAZ (art. 20 § 2 KKS odwołuje do art. 318 KK) – dotyczy jedynie przestępstw

skarbowych

POJĘCIE „PRZESTĘPSTWA SKARBOWEGO” I „WYKROCZENIA

SKARBOWEGO”

Czyn zabroniony – zachowanie o znamionach określonych w kodeksie, chociażby nie stanowiło

ono przestępstwa lub wykroczenia skarbowego.
Określenie czynu zabronionego może nastąpić tylko w KKS (art. 53 § 1 KKS)

PRZESTĘPSTWO SKARBOWE – czyn zabroniony przez kodeks pod groźbą kary grzywny w stawkach dziennych,

kary ograniczenia wolności lub kary pozbawienia wolności. (art. 53 § 2 KKS)

WYKROCZENIE SKARBOWE



Czyn zabroniony przez kodeks pod groźbą kary grzywny określonej kwotowo, jeżeli kwota uszczuplonej lub

narażonej na uszczuplenie należności publicznoprawnej albo wartość przedmiotu czynu nie przekracza

pięciokrotnej wysokości minimalnego wynagrodzenia w czasie jego popełnienia. (tzw. „ustawowy próg”; na

rok 2008 wartość: 5 x 1126 zł) (art. 53 § 3 KKS)



Wykroczeniem skarbowym jest także inny czyn zabroniony, jeżeli kodeks tak stanowi. (art. 53 § 3 KKS)



W rozumieniu kodeksu wypadek mniejszej wagi to wykroczenie skarbowe zawierające niski stopień

społecznej szkodliwości. (art. 53 § 8 KKS)

Sposób definiowania wykroczeń skarbowych:



samodzielne typy czynów zabronionych; np. art. 57 § 1 KKS, art. 79 KKS, art. 106e KKS (sankcja – „podlega

karze grzywny za wykroczenie skarbowe”)



typy czynów zabronionych subsydiarne wobec przestępstw skarbowych albo innych wykroczeń skarbowych; art.

84 KKS, art. 96 KKS, art. 106ł KKS, art. 111 KKS (schemat - § 1 – typ wykroczenia, § 2 – klauzula subsydiarności)



przepołowione typy czynów zabronionych (częściowo wykroczenie skarbowe, częściowo przestępstwo

skarbowe);

kryterium przepoławiające:



rzeczowe – „ustawowy próg”; np. art. 54 § 3 KKS;



ocenne – „wypadek mniejszej wagi”; np. art. 85 § 4 KKS

Kary w KKS

Za wykroczenie skarbowe (art. 48 KKS): grzywna kwotowa od 1/10
minimalnego wynagrodzenia do 20 x minimalnego wynagrodzenia

Za przestępstwo skarbowe (art. 23, 26, 27 KKS):



Grzywna od 10 do 720 stawek (nadzwyczajnie obostrzona – 1080
stawek); wartość stawki – min. 1/30 minimalnego wynagrodzenia;
max. 400 x 1/30 minimalnego wynagrodzenia



Ograniczenie wolności – możliwe do wymierzenia zawsze gdy
przestępstwo jest zagrożone karą pozbawienia wolności (z
wyłączeniem przypadków nadzwyczajnego obostrzenia) oraz z
sankcji (jeden przypadek – art. 110 KKS nielegalna sprzedaż losu)



Pozbawienie wolności od 5 dni do 5 lat; wymierzane w dniach,
miesiącach i latach (nadzwyczajnie obostrzona – do 10 lat; w
warunkach kary łącznej – do 15 lat)



Kara aresztu wojskowego – najkrócej 5 dni, najdłużej 2 lata

ŚRODKI KARNE SENSU STRICTO

Za przestępstwa skarbowe (art. 22 § 2 KKS):



Dobrowolne poddanie się odpowiedzialności



Przepadek przedmiotów (art. 29-31 KKS)



Ściągnięcie równowartości pieniężnej przepadku przedmiotów (art. 32 KKS)



Przepadek korzyści majątkowej (art. 33 KKS)



Ściągnięcie równowartości pieniężnej przepadku korzyści majątkowej (art. 33 KKS)



Zakaz prowadzenia określonej działalności gospodarczej, wykonywania określonego zawodu

lub zajmowania określonego stanowiska (art. 34 § 1-2 + 5 KKS)



Podanie wyroku do publicznej wiadomości (art. 35 KKS)



Pozbawienie praw publicznych (art. 34 § 1 + 3 + 5 KKS)

Za wykroczenia skarbowe (art. 47 § 2 KKS):



Dobrowolne poddanie się odpowiedzialności



Przepadek przedmiotów (art. 49 KKS)



Ściągnięcie równowartości pieniężnej przepadku przedmiotów ( art. 47 § 3 KKS - odwołanie do

art. 32 KKS)

UWAGA! – W POSTĘPOWANIU W SPRAWIE O WYKROCZENIE SKARBOWE ORAZ O PRZESTĘPSTWO

SKARBOWE STRONĄ MOŻE BYĆ INTERWENIENT – PODMIOT, KTÓRY ZGŁASZA W

POSTĘPOWANIU ROSZCZENIE DO PRZEDMIOTÓW PODLEGAJĄCYCH PRZEPADKOWI (art. 53 § 41

KKS + 119 KKS + 126 – 128 KKS; proceduralnie – „świadek”; gdy jeden podmiot jest

interwenientem i odpowiedzialnym posiłkowo – nie można go przesłuchać w charakterze

świadka- art. 125 § 4 KKS)

Czynny żal karnoskarbowy (ART. 16 KKS)

Instytucja degresji karania; dotyczy każdego wykroczenia skarbowego i przestępstwa skarbowego, bez względu

na jego ciężar
Sprawca wykroczenia skarbowego albo przestępstwa skarbowego, który przejawi czynny żal”, „nie podlega karze”, co

oznacza, że nie wszczyna się i nie prowadzi postępowania karnego skarbowego.

PRZESŁANKI:

Pozytywne (art. 16 § 1 – 3 KKS):



Zawiadomienie (pisemnie lub ustnie - do protokołu) przez sprawcę organu powołanego do ścigania o

popełnionym przestępstwie skarbowym lub wykroczeniu skarbowym i ujawnienie istotnych okoliczności tego

czynu, w szczególności osób współdziałających w jego popełnieniu;



Uiszczenie w terminie wyznaczonym przez uprawniony organ postępowania przygotowawczego w całości

wymagalnej należności publicznoprawnej uszczuplonej popełnionym czynem zabronionym, a jeśli czyn nie

polega na uszczupleniu - złożenie przedmiotów objętych obligatoryjnym przepadkiem przedmiotów, a w razie

niemożności ich złożenia – uiszczenie ich równowartości (nie dotyczy „przedmiotów zakazanych”)

Bezskuteczność zawiadomienia, gdy zostało złożone (art. 16 § 5 KKS):



Kiedy organ ścigania miał już wyraźnie udokumentowaną wiadomość o popełnieniu przestępstwa skarbowego

lub wykroczenia skarbowego;



Po rozpoczęciu przez organ ścigania czynności służbowej, w szczególności przeszukania, czynności

sprawdzającej lub kontroli zmierzającej do ujawnienia przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego,

chyba, że czynność ta nie dostarczyła podstaw do wszczęcia postępowania o ten czyn zabroniony.

Wyłączenia podmiotowe (art. 16 § 6 KKS) :



Sprawca kierowniczy



Sprawca polecający



Organizator grupy lub związku mającego na celu popełnienie przestępstwa skarbowego, chyba że

zawiadomienia dokonał ze wszystkimi członkami grupy lub związku



Prowokator.

Odstąpienie od wymierzenia kary



Art.19 § 1 KKS – fakultatywne odstąpienie od wymierzenia kary za przestępstwo skarbowe albo za wykroczenie skarbowe +

możliwe( !- opcyjne) orzeczenie środka karnego (wszystkie sensu stricto; z wyłączeniem pozbawienia praw publicznych w

przypadku przestępstwa skarbowego) jeśli zachodzą warunki jego orzeczenia i cele kary zostaną przez ten środek

zrealizowane, w szczególności w wypadkach przewidzianych w KKS oraz:



Za przestępstwo skarbowe (pkt.1) – zagrożone karą pozbawienia wolności nieprzekraczającą 3 lat lub karą

łagodniejszą (znakomita większość przypadków!), gdy stopień społecznej szkodliwości czynu nie jest znaczny (każdy do

znacznego!); wyłączenie – przestępstwa skarbowe popełnione w warunkach nadzwyczajnego obostrzenia kary (art. 37 §

1 lub art. 38 § 2 KKS z uwzględnieniem wyjątków)



Za wykroczenie skarbowe (pkt.2 )– w wypadkach zasługujących na szczególne uwzględnienie, ze względu na

charakter i okoliczności popełnienia wykroczenia skarbowego oraz właściwości i warunki osobiste sprawcy i jego

zachowanie się po popełnieniu wykroczenia skarbowego



WYPADKI PRZEWIDZIANE W KKS (INSTYTUCJA STOSOWANA FAKULTATYWNIE)



odstąpienie od wymierzenia kary jako bonus za specyficzny „czynny żal” – art. 57 § 2 KKS oraz art. 77 § 4 i 5 KKS



odstąpienie od wymierzenia kary jako wariant nadzwyczajnego złagodzenia kary za przestępstwo skarbowe (art. 36 § 1

pkt. 2 i 3 KKS)



przestępstwa skarbowe i wykroczenia skarbowe – poczytalność ograniczona (art. 11 § 2 i 3 KKS);



wykroczenia skarbowe – nieusprawiedliwiony błąd co do okoliczności wyłączającej bezprawność albo błąd co do prawa

(karalności) (art. 10 § 5 KKS)



przestępstwa skarbowe – podżegacz i pomocnik, gdy czynu nawet nie usiłowano popełnić (art. 20 § 2 KKS w zw. z art. 22

§ 2 KK); usiłowanie nieudolne (art. 21 § 3 KKS w zw. z art. 14 § 2 KK); wobec współdziałającego w przestępstwie

skarbowym, którego nie dotyczy okoliczność osobista wpływająca na wyższą karalność (art. 20 § 3 KKS)

•

Warunek zastosowania odstąpienia od wymierzenia kary w przypadku, gdy w zw. z wykroczeniem skarbowym albo z

przestępstwem skarbowym nastąpiło uszczuplenie należności publicznoprawnej – tylko, gdy wymagalna należność została w

całości uiszczona przed wydaniem wyroku (art. 19 § 2 KKS) – gdy brak uszczuplenia – warunek nieoperacyjny

•

Sąd odstępując od wymierzenia kary może też odstąpić od wymierzenia środka karnego, chociażby jego orzeczenie było

obowiązkowe – jedyny wyjątek – przepadek przedmiotów „zakazanych”; określonych w art. 29 pkt. 4 KKS (art. 19 § 3 KKS)

•

W postępowaniu w stosunku do nieobecnych (art. 173 – 177 KKS) orzeczenie „co do kary” można ograniczyć do przepadku

przedmiotów (w przypadkach, gdzie przewidziany jest przepadek) (art. 19 § 4 KKS)

Dobrowolne poddanie się odpowiedzialności

(ART. 17-18 + ROZDZ. 16 KKS)

Instytucja degresji karania; dotyczy wykroczeń skarbowych i przestępstw skarbowych.
ISTOTA: Sprawca sam występuje do finansowego organu postępowania przygotowawczego z wnioskiem o określone

skazanie i ustala z tym organem wysokość kary grzywny i rodzaj środków karnych podlegających przepadkowi.
Instytucja o charakterze mieszanym – częściowo materialnoprawna (uznana za „środek karny”, uregulowana w

rozdziale zatytułowanym „Zaniechanie ukarania sprawcy”), częściowo proceduralna
Materia – art. 17 – 18 KK ; Procedura – art. 142 – 149 KKS

PRZESŁANKI:

Wina sprawcy i okoliczności sprawy nie budzą wątpliwości
Uiszczono w całości wymagalną należność publicznoprawną, jeśli nastąpiło uszczuplenie
Sprawca uiścił kwotę odpowiadającą co najmniej najniższej karze grzywny grożącej za popełniony przez niego czyn
Sprawca wyraził zgodę na przepadek przedmiotów co najmniej w takim zakresie w jakim jest on obligatoryjny; w razie

niemożności złożenia tych przedmiotów – uiścił ich równowartość pieniężną (w stosunku do przedmiotów zakazanych

(art. 29 pkt. 4 KKS), przysposobionych do popełnienia tego czynu zabronionego albo gdy uiszczona należność

publicznoprawna dotycząca przedmiotów objętych przepadkiem była niewspółmiernie niska w stosunku do kwoty

równowartości przepadku – nie można orzec uiszczenia równowartości przepadku; sprawca musi się zgodzić na

przepadek, nawet, gdy nie może złożyć przedmiotów)
Uiszczono co najmniej zryczałtowaną równowartość kosztów postępowania (wykroczenie skarbowe - 1/12 min.

wynagrodzenia; przestępstwo skarbowe – 1/10 min. wynagrodzenia)

WYŁĄCZENIA:

Przestępstwo skarbowe zagrożone jest karą ograniczenia wolności albo karą pozbawienia wolności
Przestępstwo skarbowe zagrożone tylko karą grzywny popełniono w warunkach nadzwyczajnego obostrzenia kary (art.

37 § 1 lub art. 38 § 2 KKS)
Zgłoszono interwencję co do przedmiotu podlegającego przepadkowi, chyba że zostanie cofnięta przez interwenienta

do czasu wniesienia aktu oskarżenia do sądu (przeszkoda – bo interwencja powoduje bezskuteczność zgody sprawcy na

przepadek przedmiotów; istotą interwencji jest roszczenie do przedmiotów podlegających przepadkowi)

Dobrowolne poddanie się odpowiedzialności

Wyrok

Dwie fazy proceduralne: negocjacje prowadzone obligatoryjnie przez
finansowy organ postępowania przygotowawczego (art. 142 – 147
KKS) oraz faza decyzji sądu (art. 148 – 149 KKS)
Sąd udzielając zezwolenia na dobrowolne poddanie się
odpowiedzialności orzeka wyrokiem:



Tytułem kary grzywny kwotę uiszczoną przez sprawcę (maksymalnie
do wysokości połowy górnej granicy ustawowego zagrożenia za
popełniony przez sprawcę czyn)



Przepadek przedmiotów tylko w granicach w jakich sprawca się
zgodził, a w razie niemożności ich złożenia – uiścił ich równowartość
pieniężną

Uiszczenie określonej kwoty tytułem grzywny za przestępstwo skarbowe
w drodze dobrowolnego poddania się odpowiedzialności nie stanowi
przesłanki recydywy skarbowej
Prawomocny wyrok o zezwoleniu na dobrowolne poddanie się
odpowiedzialności nie podlega wpisowi do Krajowego Rejestru Karnego

Odpowiedzialność posiłkowa (ART.24-25 + ART.53 § 40; 124-125;

155 § 5; 184 KKS)

ISTOTA: Osobista odpowiedzialność majątkowa osoby trzeciej za grzywnę wymierzoną sprawcy

przestępstwa skarbowego (nie dotyczy wykroczeń skarbowych!) oraz za ściągnięcie równowartości

„przepadku przedmiotów” (przedmiotów objętych przepadkiem) (art. 24 § 1 i 2 KKS)
W przypadku kilku podmiotów odpowiedzialnych posiłkowo – odpowiedzialność solidarna (art. 24 § 4

KKS)
ART. 24 KKS określa materialnoprawne przesłanki:



odpowiedzialności posiłkowej za grzywnę wymierzoną sprawcy przestępstwa oraz za

równowartość przedmiotów objętych przepadkiem



zwrotu przez podmiot odpowiedzialny posiłkowo korzyści majątkowej (w całości lub w części)

uzyskanej z przestępstwa skarbowego (zwrot na rzecz Skarbu Państwa lub jednostki samorządu

terytorialnego)

Obligatoryjnie czyni się osobę trzecią - osobę fizyczną, osobę prawną lub jednostkę organizacyjną nie

mającą osobowości prawnej - odpowiedzialnym posiłkowo - w całości lub w części - za grzywnę

wymierzoną sprawcy przestępstwa skarbowego oraz za orzeczony środek kary w postaci ściągnięcia

równowartości pieniężnej przepadku przedmiotów, gdy:



Sprawca przestępstwa skarbowego jest zastępcą ww. podmiotu prowadzącym jego sprawy jako

pełnomocnik, zarządca, pracownik lub działający w jakimkolwiek innym charakterze

(REPREZENTANT);



Zastępowany podmiot odniósł lub mógł odnieść z popełnionego przestępstwa jakąkolwiek korzyść

majątkową.

WYŁĄCZENIE PODMIOTOWE (art. 25 § 1 KKS) – nie dotyczy państwowych jednostek budżetowych

(jednostki sektora finansów publicznych – jednostki budżetowe, zakłady budżetowe i

gospodarstwa pomocnicze)

Odpowiedzialność posiłkowa - egzekucja

Następuje jedynie wówczas, gdy skazany nie zapłaci grzywny w terminie i zostanie

stwierdzone, że nie jest możliwe jej ściągnięcie w drodze egzekucji (art. 184 KKS)

Odpowiedzialność posiłkowa nie obciąża spadku.
Odpowiedzialność posiłkowa nie wygasa:



W razie śmierci skazanego (sprawcy) po uprawomocnieniu się orzeczenia o

nałożeniu odpowiedzialności posiłkowej;



Jeżeli kary grzywny lub środka karnego w postaci ściągnięcia równowartości

przepadku przedmiotów nie wykonano wobec skazanego z powodu jego

nieobecności w kraju.

***************************************************************************
OBOWIĄZEK ZWROTU KORZYŚCI

Nakładany niezależnie od odpowiedzialności posiłkowej na podmiot, który uzyskał

korzyść z popełnionego przez swojego reprezentanta przestępstwa skarbowego

(nawet, gdy nie miał świadomości, że korzyść pochodzi z przestępstwa.
Może być nałożony na podmiot odpowiedzialny posiłkowo (albo na kilka takich

podmiotów) – obok tej odpowiedzialności – w przypadku uzyskania przez ten podmiot

korzyści majątkowej z popełnionego przestępstwa

Nadzwyczajne obostrzenie kary (ART. 37-38 KKS)

Instytucja progresji karania; możliwa w przypadku popełnienia przestępstwa skarbowego
OBLlGATORYJNA GDY SPEŁNIONE PRZESŁANKI:



uszczuplenie należności publicznoprawnej dużej wartości albo duża wartość przedmiotu (większa

niż 500 minimalnych wynagrodzeń); (+ wyjątek z art. 37 § 2 KKS)



stałe źródło dochodu;



ciąg przestępstw skarbowych; (+ wyjątek z art. 37 § 2 KKS)



recydywa skarbowa;



struktury zorganizowane; ( + wyjątek z art. 37 § 3 KKS)



przemoc lub groźba użycia przemocy;



nadużycie stosunku zależności lub wyzyskanie krytycznego położenia innej osoby;



SZCZEGÓLNE – wielka wartość uszczuplenia ( większa niż 1000 minimalnych wynagrodzeń) +

popełnienie któregoś z enumeratywnie wskazanych w art. 38 § 2 KKS przestępstw skarbowych

ZASADY WYNIARU KARY OBOSTRZONEJ:

Sąd wymierza karę pozbawienia wolności:



do 6 miesięcy albo ograniczenie wolności – przy sankcji: grzywna do 360 stawek (+ fakultatywna

grzywna)



do 1 roku albo ograniczenie wolności – przy sankcji: grzywna powyżej 360 stawek (+ fakultatywna

grzywna)



przewidzianą za popełnione przestępstwo w wysokości od 1 miesiąca do górnej granicy zagrożenia

(GG) + ½ GG (+fakultatywna grzywna do GG + ½ GG)



SZCZEGÓLNE – pozbawienie wolności od 3 miesięcy go 2 x GG + fakultatywna grzywna do GG + ½

GG

Nadzwyczajne złagodzenie kary (ART. 36 KKS)

Instytucja degresji karania; stosowana jedynie wobec sprawcy przestępstwa skarbowego; uregulowana w

ART. 36 KKS



Istota: sąd wymierza sprawcy przestępstwa skarbowego karę łagodniejszą od przewidzianej za

popełnione przestępstwo skarbowe.



Niewiele w KKS samoistnych podstaw do zastosowania tej instytucji (brak ich w przepisach art. 36 KKS)

– art. 20 § 2 KKS recypuje przepisy art. 60 § 1 i § 2 KK;



Przesłanki stosowania nadzwyczajnego złagodzenia kary - art. 60 § 1 KK – wypadki przewidziane w

ustawie + młodociany i art. 60 § 2 KK – zawsze, gdy sąd uzna to za konieczne).



Wypadki przewidziane w KKS: art. 10 § 5 KKS – nieusprawiedliwiony błąd co do prawa i kontratypu; art.

11 § 2 KKS – poczytalność ograniczona; specyficzny przypadek – art. 77 § 4 KKS)



Pozostałe podstawy prawne „przejęte” z KK: usiłowanie nieudolne; nieskuteczny czynny żal przy

usiłowaniu; nieskuteczny czynny żal współdziałającego; pomocnictwo; współdziałający, którego nie

dotyczy okoliczność osobista wpływająca na wyższą karalność; podżegacz i pomocnik, gdy czynu

głównego nawet nie usiłowano dokonać



W zasadzie stosowane przez sąd fakultatywnie



Wyjątkowo - obligatoryjne nadzwyczajne złagodzenie kary dla tzw. „MAŁEGO ŚWIADKA KORONNEGO”

(ART. 36 § 3 KKS)



przesłanki: sprawca współdziałający z inną osobą lub osobami w popełnieniu przestępstwa

skarbowego ujawnił przed organem postępowania przygotowawczego wszystkie istotne informacje

dotyczące tych osób oraz okoliczności jego popełnienia;



wyłączenia podmiotowe - nie stosuje się nadzwyczajnego złagodzenia:



gdy sprawca wezwany do złożenia wyjaśnień lub zeznań, nie potwierdził w postępowaniu w

sprawie o przestępstwo skarbowe ujawnionych przez siebie informacji;



wobec: sprawcy kierowniczego, sprawcy polecającego, prowokatora

CZĘŚĆ SZCZEGÓLNA KKS

Przestępstwa skarbowe i wykroczenia skarbowe przeciwko obowiązkom

podatkowym i rozliczeniom z tytułu dotacji i subwencji (rozdz. 6 KKS; art. 54 –

84 KKS)
Przestępstwa skarbowe i wykroczenia skarbowe przeciwko obowiązkom

celnym oraz zasadom obrotu z zagranicą towarami i usługami (rozdz. 7 KKS;

art. 85 – 96 KKS)
Przestępstwa skarbowe i wykroczenia skarbowe przeciwko obrotowi

dewizowemu (rozdz. 8 KKS; art. 97 – 106ł KKS)
Przestępstwa skarbowe i wykroczenia skarbowe przeciwko organizacji gier i

zakładów wzajemnych (rozdz. 9 KKS; art. 107 – 111 KKS)

Specyfika typizacji czynów skarbowych:
- strona podmiotowa – umyślność; nieumyślność - jedynie wyjątkowo;

-

większość – formalne; materialne – skutek polega na uszczupleniu albo

narażeniu na uszczuplenie należności publicznoprawnej;

-

około ¾ typów czynów zabronionych w KKS stanowią czyny zabronione

przepołowione

SPECYFIKA POSTĘPOWANIA W SPRAWACH O PRZESTĘPSTWA

SKARBOWE I WYKROCZENIA SKARBOWE

JEDNOLITE REGUŁY POSTĘPOWANIA W SPRAWACH O PRZESTĘPSTWA SKARBOWE I WYKROCZENIA

SKARBOWE (art. 113 § 1 KKS); STOSUJE SIĘ ODPOWIEDNIO PRZEPISY KPK
POSTĘPOWANIE PRZYGOTOWAWCZE: w sprawach o wykroczenia skarbowe skarbowe prowadzi

się dochodzenie (art. 152 KKS); w sprawach o przestępstwa skarbowe – z reguły dochodzenie,

wyjątkowo – śledztwo (art. 151a KKS)
POSTĘPOWANIE SĄDOWE:



w sprawach o wykroczenia skarbowe orzeka się wyłącznie w postępowaniu: w

przedmiocie udzielenia zezwolenia na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności;

nakazowym, uproszczonym, w stosunku do nieobecnych;



w sprawach o przestępstwa skarbowe możliwe także postępowanie zwyczajne, jeżeli

prowadzono śledztwo.

W sprawach o wykroczenie skarbowe możliwy mandat karny (maksymalna grzywna nakładana w
drodze mandatu karnego – 2 x minimalnego wynagrodzenia).

ART. 120 KKS – STRONY POSTĘPOWANIA KARNEGO SKARBOWEGO

POSTĘPOWANIE W SPRWACH O PRZESTĘPSTWO SKARBOWE



OSKARŻYCIEL PUBLICZNY



OSKARŻONY



PODMIOT POCIĄGNIĘTY DO ODPOWIEDZIALNOŚCI POSIŁKOWEJ



INTERWENIENT

POSTĘPOWANIE W SPRAWACH O WYKROCZENIE SKARBOWE



OSKARŻYCIEL PUBLICZNY



OSKARŻONY



INTERWENIENT

POSTĘPOWANIE PRZYGOTOWAWCZE W SPRAWACH O

PRZESTĘPSTWA SKARBOWE I WYKROCZENIA SKARBOWE

Organy postępowania przygotowawczego (art. 118 KKS):

- finansowe: urząd skarbowy, inspektor kontroli skarbowej, urząd celny (nadrzędne – izba skarbowa, izba

celna, Minister Finansów)
- niefinansowe: Straż Graniczna, Policja, Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Żandarmeria Wojskowa,

Centralne Biuro Antykorupcyjne (nadrzędne – prokurator; prokurator wojskowy) (art. 53 § 37 – 39 KKS)
Przeważnie postępowanie przygotowawcze prowadzą finansowe organy postępowania (art. 133 KKS). Mogą je

prowadzić „także” niefinansowe organy postępowania przygotowawczego. W sprawach o przestępstwa

skarbowe i wykroczenia skarbowe żołnierzy – Żandarmeria Wojskowa. Niefinansowe organy postępowania

przygotowawczego (oprócz Żandarmerii Wojskowej i CBA) mogą przekazać wszczętą sprawę właściwemu

finansowemu organowi postępowania przygotowawczego (art. 134 § 2 KKS)

***************************************************************
Organ uprawniony do wnoszenia i popierania aktu oskarżenia jest oskarżycielem publicznym, choćby nie był

prokuratorem (ART. 121 § 1 KKS)

PRZED SĄDEM WOJSKOWYM OSKARŻYCIELEM JEST WYŁĄCZNIE PROKURATOR WOJSKOWY (ART. 121 § 3

KKS)

AKT OSKARŻENIA W SPRAWACH O PRZESTĘPSTWO SKARBOWE (ART. 155 KKS):

-

PO DOCHODZENIU – prowadzonym przez finansowy organ postępowania przygotowawczego SPORZĄDZA I

WNOSI I POPIERA W SĄDZIE (OSKARŻYCIEL – UDZIAŁ OBOWIĄZKOWY) FINANSOWY ORGAN

POSTĘPOWANIA PRZYGOTOWAWCZEGO; prowadzonym przez niefinasowy organ postępowania

przygotowawczego SPORZĄDZA TEN ORGAN, ZATWIERDZA I WNOSI PROKURATOR

(prokurator zawsze może przejąć sprawę i prowadzić dochodzenie – wtedy sporządza i wnosi akt

oskarżenia, a właściwy rzeczowo finansowy organ postępowania przygotowawczego może

dołączyć do procesu w roli oskarżyciela obok prokuratora! – jako drugi oskarżyciel publiczny)

-

PO ŚLEDZTWIE – prowadzonym przez finansowy organ postępowania przygotowawczego SPORZĄDZA

FINANSOWY ORGAN POSTĘPOWANIA PRZYGOTOWAWCZEGO I PRZEKAZUJE Z AKTAMI SPRAWY

PROKURATOROWI; WNOSI DO SĄDU I POPIERA PROKURATOR (uwaga! OBOK – MOŻE DZIAŁAĆ W

POSTĘPOWANIU SĄDOWYM FINANSOWY ORGAN POSTĘPOWANIA PRZYGOTOWAWCZEGO – JAKO

DRUGI OSKARŻYCIEL PUBLICZNY!); prowadzonym przez prokuratora – WNOSI I POPIERA PROKURATOR

AKT OSKARŻENIA W SPRAWACH O WYKROCZENIE SKARBOWE WNOSI I POPIERA FINANSOWY ORGAN

POSTĘPOWANIA PRZYGOTOWAWCZEGO; Z NIEFINANSOWYCH – POLICJA I STRAŻ GRANICZNA (ART. 121 § 2 KKS)

POSTĘPOWANIA SZCZEGÓLNE W KKS

POSTĘPOWANIE MANDATOWE (ART. 136 – 141 KKS)



PROWADZONE PRZEZ FINANSOWY ALBO NIEFINANSOWY ORGAN POSTĘPOWANIA PRZYGOTOWAWCZEGO JEDYNIE W SPRAWACH O WYKROCZENIA

SKARBOWE



WARUNEK NAŁOŻENIA GRZYWNY W DRODZE MANDATU – ZGODA SPRAWCY (GDY OBOWIĄZKOWY PRZEPADEK – TAKŻE ZGODA NA PRZEPADEK); GDY

BRAK ZGODY - SPRAWA PODLEGA ROZPOZNANIU NA ZASADACH OGÓLNYCH



MOŻLIWE GDY:



OSOBA SPRAWCY I OKOLICZNOŚCI POPEŁNIENIA WYKROCZENIA SKARBOWEGO NIE BUDZĄ WĄTPLIWOŚCI



NIE ZACHODZI POTRZEBA WYMIERZENIA KARY SUROWSZEJ NIŻ 2 x MINIMALNE WYNAGRODZENIE



NIE STOSUJE SIĘ GDY:



W ZW. Z WYKROCZENIEM SKARBOWYM NASTĄPIŁO USZCZUPLENIE NALEŻNOŚCI PUBLICZNOPRAWNEJ, CHYBA ŻE DO CHWILI PRZYJĘCIA MANDATU

WYMAGALNĄ NALEŻNOŚĆ W CAŁOŚCI UISZCZONO



ZACHODZI ZBIEG REALNY PRZEPISÓW DEFINIUJĄCYCH WYKROCZENIA SKARBOWE I PRZESTĘPSTWA SKARBOWE (SPRAWCA ODPOWIADA ZA PRZESTĘPSTWO

SKARBOWE)



ZGŁOSZONO INTERWENCJĘ



RODZAJE MANDATÓW:



KREDYTOWANY – REGUŁĄ - (PRAWOMOCNY Z CHWILĄ POKWITOWANIA ODBIORU)



GOTÓWKOWY – MOŻLIWY JEDYNIE GDY SPRAWCA JEDYNIE CZASOWO PRZEBYWA NA TERYTORIUM RP LUB BRAK MIEJSCA STAŁEGO ZAMIESZKANIA ALBO

POBYTU; STALE PRZEBYWA NA TERYTORIUM RP, ALE CZASOWO JE OPUSZCZA (PRAWOMOCNY Z CHWILĄ UISZCZENIA GRZYWNY)



W RAZIE UCHYLENIA MANDATU – POSTĘPOWANIE TOCZY SIĘ NADAL NA ZASADACH OGÓLNYCH

POSTĘPOWANIE NAKAZOWE (ART. 500 – 507 KPK + ART. 171 –172 KKS)



TRYB DOPUSZCZALNY W SPRAWACH ZARÓWNO O PRZESTĘPSTWA SKARBOWE JAK I WYKROCZENIA SKARBOWE; ZAWSZE - W SPRAWACH O KAŻDE

WYKROCZENIE SKARBOWE ; W SPRAWACH O PRZESTĘPSTWA SKARBOWE OPRÓCZ TYCH W KTÓRYCH NIEDOPUSZCZALNY TRYB UPROSZCZONY

POSTĘPOWANIA (PO ŚLEDZTWIE) ORAZ GDY STOSUJE SIĘ PRZEPISY O ODPOWIEDZIALNOŚCI POSIŁKOWEJ ALBO ZGŁOSZONO INTERWENCJĘ (CHYBA,

ŻE ZOSTANIE COFNIĘTA DO WNIESIENIA AKTU OSKARŻENIA)



WYROKIEM NAKAZOWYM MOŻNA ORZEC:



ZA PRZESTĘPSTWO SKARBOWE – GRZYWNĘ DO 200 STAWEK ALBO OGRANICZENIE WOLNOŚCI



ZA WYKROCZENIE SKARBOWE – GRZYWNĘ DO 10 x MINIMALNE WYMAGRODZENIE

POSTĘPOWANIE W STOSUNKU DO NIEOBECNYCH (ART. 173 – 177 KKS)



MOŻLIWE (FAKULTATYWNE) W STOSUNKU DO SPRAWCY PRZESTĘPSTWA SKARBOWEGO LUB WYKROCZENIA SKARBOWEGO PRZEBYWAJĄCEGO STALE ZA

GRANICĄ ALBO GDY NIE MOŻNA USTALIĆ JEGO MIEJSCA ZAMIESZKANIA LUB POBYTU W KRAJU (ODPOWIEDNIO STOSOWANE DO ODPOWIEDZIALNEGO

POSIŁKOWO);



PRZESŁANKI NEGATYWNE – WINA SPRAWCY LUB OKOLICZNOŚCI CZYNU BUDZĄ WĄTPLIWOŚCI; OSKARŻONY O PRZESTĘPSTWO SKARBOWE UKRYŁ SIĘ

PO WNIESIENIU DO SĄDU AKTU OSKARŻENIA; W TOKU POSTĘPOWANIA PRZED SĄDEM USTALONO JEGO MIEJSCE ZAMIESZKANIA LUB POBYTU



OBOWIĄZKOWY UDZIAŁ OBROŃCY Z URZĘDU;



ZASKARŻALNE – TRYB W ART. 177 KKS

ODPOWIEDZIALNOŚĆ „KARNA” PODMIOTU ZBIOROWEGO

Podmiot zbiorowy ponosi odpowiedzialność za czyn zabroniony jako przestępstwo albo przestępstwo

skarbowe - wymienione w zamkniętym katalogu (art. 16 uopz); ich popełnienie może generować

następczą odpowiedzialność podmiotu zbiorowego

[ art. 16 ust. 1 uopz – typy przestępstw (pospolitych i gospodarczych; zdefiniowanych w KK oraz w

przepisach karnych ustaw dodatkowych); art. 16 ust. 2 uopz - typy przestępstw skarbowych ]

DEFINICJA „PODMIOTU ZBIOROWEGO” (art. 2 uopz):  



osoba prawna (np. spółka akcyjna, spółka z o.o., partie polityczne, fundacje, stowarzyszenia)

oraz jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej, której odrębne przepisy

przyznają zdolność prawną (np. spółka jawna, spółka partnerska, spółka komandytowa, spółka

komandytowo-akcyjna, spółka akcyjna w organizacji) z wyłączeniem Skarbu Państwa,

jednostek samorządu terytorialnego i związków jednostek samorządu terytorialnego;



także: spółka handlowa z udziałem Skarbu Państwa, jednostki samorządu

terytorialnego lub związku takich jednostek; spółka kapitałowa w organizacji; podmiot

w stanie likwidacji; przedsiębiorca niebędący osobą fizyczną, a także zagraniczna

jednostka organizacyjna (np. oddział czy przedstawicielstwo przedsiębiorcy zagranicznego)

Definicja przez wyliczenie, pojęcia o ustalonym zakresie

PRZESŁANKI ODPOWIEDZIALNOŚCI :



Czyn osoby fizycznej (art. 3 uopz)

Stwierdzony prawomocnym orzeczeniem (art.4 uopz)

- przesłanka formalna



Korzyść dla podmiotu zbiorowego (art. 3uopz in fine )

- przesłanka obiektywna



Wina podmiotu zbiorowego (art. 5 uopz) - przesłanka subiektywna

ŚRODKI KARNE STOSOWANE WOBEC PODMIOTÓW ZBIOROWYCH

ŚRODEK ZASADNICZY - kara pieniężna w wysokości od 1.000 do 20.000.000 złotych, nie

więcej niż 10 % przychodu osiągniętego w roku obrotowym, w którym popełniono
czyn zabroniony będący podstawą odpowiedzialności podmiotu zbiorowego (art.7
uopz)

ŚRODKI „DODATKOWE”:

-

orzekany obligatoryjnie przepadek: przedmiotów oraz korzyści majątkowej
uzyskanej chociażby pośrednio z popełnienia czynu zabronionego; gdy brak
przedmiotów/korzyści majątkowej – przepadek równowartości przedmiotów/korzyści
majątkowej (art.8 uopz)

-

orzekane fakultatywnie: podanie wyroku do publicznej wiadomości oraz zakazy:
promocji lub reklamy prowadzonej działalności, wytwarzanych lub sprzedawanych
wyrobów, świadczonych usług lub udzielanych świadczeń; korzystania z dotacji,
subwencji lub innych form wsparcia środkami publicznymi; korzystania z pomocy
organizacji międzynarodowych, których RP jest członkiem; ubiegania się o
zamówienia publiczne; prowadzenia orzekane w określonej działalności podstawowej

lub uboczne (zakazy orzekane w latach, na okres od 1 roku do 5 lat) (art. 9 uopz)