Opracowała: mgr Żaneta Polańska

TEMPERAMENT

TEMPERAMENT

Zespół najbardziej stałych właściwości

psychicznych,

przejawiających się w reakcjach emocjonalnych i
motoryce.

Pierwszą definicję temperamentu stworzył Hipokrates

Hipokrates

w

IV wieku p.n.e. Nawiązał do filozofii Empedoklesa ,do
jego czterech żywiołów i w ten sposób analogicznie
wyodrębnił cztery soki, czyli cztery humory organizmu,
mianowicie krew, flegmę oraz żółć żółtą i czarną.

Drugi starożytny lekarz, Galen

Galen

, wykorzystując

myśl

Hipokratesa, opracował i opisał dziewięć
temperamentów, z czego cztery są

bezpośrednio

uzależnione od zdecydowanej ilości soków w
organizmie . Należą do nich sangwinik,

flegmatyk,

melancholik oraz choleryk.

Związkiem między określonymi właściwościami procesów

nerwowych a typami temperamentu zajmował się I. Pawłow.
Uważał on, że typ jest wrodzony i relatywnie mało podatny na
zmiany, jakie zachodzą w otoczeniu środowiska oraz
oddziaływań wychowawczych. W efekcie wydzielił on typy
układu nerwowego:

1)Typ silny, zrównoważony, ruchliwy- sangwinik

2)Typ silny, zrównoważony, powolny – flegmatyk

3)Typ silny, niezrównoważony, z przewaga pobudzenia

–

choleryk

4)Typ słaby – melancholik

▪

Typ silny, zrównoważony, ruchliwy – sangwinik

.

Układ nerwowy posiada dużą siłę procesów nerwowych,
równowagą i znaczną ruchliwością. Sangwinika
charakteryzuje łatwość w dostosowywaniu się do
zmiennych warunków życia oraz odporność na kłopotliwe
sytuacje.

▪

Typ silny, zrównoważony, powolny – flegmatyk.

Jego układ cechuje mała ruchliwość, ale duża siła

procesów

nerwowych oraz równowaga. Na sytuacje reaguje ze
spokojem oraz opanowaniem. Jest odporny na silne i
długotrwałe bodźce.

▪ Typ silny, niezrównoważony, z przewagą

pobudzenia – choleryk.

Jego układ nerwowy wyraża się w przewadze

pobudzenia

nad hamowaniem. Wyróżnia go duża energia życiowa i
brak opanowania.

▪ Typ słaby – melancholik.

Jego typ układu nerwowego cechuje słabość procesu
pobudzania oraz hamowania. Melancholicy są mało
odporni na działanie silnych bodźców dodatnich oraz
hamulcowych .

SANGWINIK

SANGWINIK

Osoba taka posiada optymistyczne podejście do życia, jest

wesoła

wesoła oraz

pogodna

pogodna. Gdy pojawiają się przykre sytuacje

sangwinik staje się speszony i smutny, aczkolwiek stan ten
dosyć szybko mija. Jest

wrażliwy

wrażliwy, subtelny, spontaniczny,

ale jego stany są

płytkie i słabe

płytkie i słabe. Nawiązywanie relacji

interpersonalnych nie stanowi dla takiej osoby żadnego
problemu. Sangwinik jest

towarzyski

towarzyski i łatwo zjednuje sobie

ludzi, jednak przez brak stałości oraz zrównoważenia
sprawia swojemu otoczeniu wiele problemów. Ekspresja
emocjonalna bywa wyrażana w sposób przesadny wręcz

teatralny

teatralny, co stanowi o tym, że

uczucia

uczucia sangwinika są

silne

silne,

ale

nie zbyt głębokie

nie zbyt głębokie.

SANGWINIK

SANGWINIK

ŚWIAT WEWNĘTRZNY

PRACA ZAWODOWA

Przyciąga do siebie ludzi

Inicjuje nowe formy pracy

Gadatliwy, narrator, dusza

towarzystwa

Często pracuje ochotniczo

Ma poczucie humory,

spontaniczny

Sprawia bardzo dobre

wrażenie

Dobra pamięć do kolorów

Twórczy

Umacnia kontakt przez dotyk

Energiczny i entuzjastyczny

Emocjonalny, wylewny,

ekspresywny

Aktywizuje innych do pracy

Ciekawy
Prostoduszny
Żyje dniem dzisiejszym
Zmienność usposobienia
Szczerość

CHOLERYK

CHOLERYK

Charakteryzuje się tendencją do

wyrażania ciągłego niezadowolenia

wyrażania ciągłego niezadowolenia oraz

agresji. Przeżywa silnie emocje, wykazuje również skłonność do

gniewu

gniewu.

Minimalny bodziec wystarczy, aby go pobudzić, dlatego też jego reakcje są
często

nieprzemyślane

nieprzemyślane a w efekcie żałują swoich wypowiedzi. Cholerycy w

swojej naturze są

uparci

uparci, wychodzą naprzeciw trudnościom, w związku z

tym w kłopotliwych sytuacjach można na nich liczyć. W relacji z
otoczeniem ludzie o powyższych skłonnościach wykazują skłonność do

dominowania

dominowania a także podkreślania własnego „ja”. Nastawienie na
kierowanie, panowanie są nieodzowną częścią codziennego ich
funkcjonowania. Potrafią

dobrze organizować pracę innym

dobrze organizować pracę innym, ale kiedy ktoś

sprzeciwia się ich woli, stają się agresywni i krzykliwi. Reakcje choleryka
są

szybkie, ale silne i trwałe zarazem

szybkie, ale silne i trwałe zarazem. Dostrzec jednak w nich można

swoistą nieregularność.

CHOLERYK

CHOLERYK

ŚWIAT WEWNĘTRZNY

PRACA ZAWODOWA

Urodzony przywódca

Ukierunkowany na cel

Dynamiczny, aktywny

Dobra zdolność uogólniania

Duża potrzeba zmian

Dobry organizator

Musi korygować błędy

Dostrzega praktyczne rozwiązania

Silna wola i zdecydowanie

Szybki w działaniu

Nie ulega wzruszeniom

Rozdziela pracę

Trudno go zniechęcić

Kładzie nacisk na wydajność

Niezależny i samowystarczalny

Realizuje cele

Wzbudza zaufanie

Motywuje innych

Potrafi kierować, prowadzić

Opór pobudza go do działania

FLEGMATYK

FLEGMATYK

Bardzo duży poziom

samokontroli

samokontroli, ogólne zadowolenie za

świata oraz z siebie,

spokój duszy

spokój duszy to przymioty flegmatyka.

Jest to osoba

łagodna

łagodna i solidna, aczkolwiek

niezbyt ufna

niezbyt ufna w

relacjach interpersonalnych a wręcz dyplomatyczna.
Flegmatyk jest spokojny, bierny, nie ma dużych oczekiwań
od życia. Jego przeżycia skupiają się na

konkretnych

konkretnych,

wybranych osobach

wybranych osobach. Jest cierpliwym obserwatorem. Potrafi
on zachować spokój w trudnej sytuacji, na bodźce reaguje
powoli i słabo.

FLEGMATYK

FLEGMATYK

ŚWIAT WEWNĘTRZNY

PRACA ZAWODOWA

Powściągliwy

Kompetentny i solidny

Niewymagający, beztroski

Spokojny i zdolny

Spokojny, chłodny, opanowany

Pośredniczy w rozwiązywaniu

problemów

Cierpliwy, zrównoważony

Unika konfliktów

Cichy, dowcipny

Dobrze znosi naciski

Życzliwy i uprzejmy

Znajduje proste rozwiązania

Emocje skrywa głęboko
Pogodzony z życiem
Łatwość adaptacji

MELANCHOLIK

MELANCHOLIK

Melancholik z kolei to typ, gdzie zdecydowanie przeważa pesymistyczny i
lękowy nastrój, podejście do życia i samego siebie. Następuje u niego
nadmierna koncentracja na przeszłości, w związku z czym pojawia się lęk
o przyszłość. Melancholik często przeżywa stan ruminacji, przeżywa
troskę i obawę zarazem. Wrażliwość na krytykę oraz brak wiary w siebie
potęgują jego kompleks niższości. W stosunku do otoczenia jest raczej
wyalienowany, nienawidzi jakiegokolwiek hałasu, co automatycznie
zawęża jego krąg towarzyski. Nawiązywanie kontaktów przychodzi mu z
trudnością, ale w stosunku do ludzi, z którymi jest emocjonalnie związany
jest wierny i stały. Ekspresja emocjonalna jest znikoma i dlatego też choć
jego przeżycia są silne i głębokie, przez otoczenie traktowane są jako słabe
i płytkie.

MELANCHOLIK

MELANCHOLIK

ŚWIAT WEWNĘTRZNY

PRACA ZAWODOWA

Refleksyjny

Podporządkowuje się

regulaminom

Analityczny

Perfekcjonista, wymagający

Poważny i zdeterminowany

Zwraca uwagę na szczegóły

Utalentowany, twórczy

Wytrwały i dokładny

Uzdolniony muzycznie

Uporządkowany i zorganizowany

Zainteresowania filozoficzne

Schludny

Wyczulony na piękno

Łatwo dostrzega problem

Wrażliwy na potrzeby innych

Znajduje twórcze rozwiązanie

Skłonny do poświęceń

Lubi wykresy, schematy, liczby

Sumienny

Zawsze kończy rozpoczęte

zadanie

Idealista

L. L. Thurstone dokonał analizy czynnikowej i w jej wyniku wydzielił
siedem czynników, nazywając je podstawowym i nadał im nazwy
przymiotnikowe:

▪ Aktywny - osoby pracują szybko, mają szybkie ruchy, są

niecierpliwe. Nieustannie się spieszą, dużo mówią.

▪ Krzepki - ludzie ci charakteryzują się wigorem fizycznym, lubią

uprawiać sporty, zwłaszcza dużo czasu przebywają na powietrzu.
Wybierają każdą aktywność fizyczną, która wymaga dużego
wydatku energetycznego.

▪ Impulsywny - beztroskie usposobienie oraz lekkomyślność

opisują charakterystykę tego czynnika. Osoby łatwo przerzucają
uwagę z jednego zadania na drugie, często działają pod wpływem
impulsów.

▪ Przywódczy – jednostki są skłonne do przejmowania

inicjatywy oraz dowództwa. Są dominujący, odpowiedzialni;
często organizują imprezy towarzyskie oraz występują
publicznie.

▪ Zrównoważony – łatwość koncentracji, zdolność odprężenia

się w niekorzystnych warunkach. Osoby w trudnych chwilach
potrafią zachować spokój i kontynuować niedokończoną pracę.

▪ Towarzyski – ci ludzie lubią przebywać z innymi, są życzliwi i

skłonni do współpracy. Zawieranie nowych znajomości
przychodzi im bez problemu, są przyjemni w sposobie bycia.

▪ Refleksyjny – jednostki lubiące rozmyślać, obserwujących

samych siebie. Czynności teoretyczne przedkładają na
praktyczne. Są obserwatorami samych siebie, preferują pracę
w odosobnieniu, a od realizacji planów wolą samo planowanie.

A.Thomas i S. Chess, amerykańscy psychiatrzy,
prowadzili badania związane z dziećmi.

Obserwacje

doprowadziły ich do konkluzji, że w pierwszych
tygodniach życia dziecka, można zauważyć różnice
indywidualne w zachowaniu, których nie można
wyjaśnić tylko różnicami w nastawieniu rodziców,

czy

też rozbieżnymi praktykami wychowawczymi.

Psychiatrzy wyróżnili 9 kategorii temperamentu :

▪ Aktywność

Aktywność

–

–

wzgląd motoryczny zachowania

dziecka, a także proporcja okresów aktywności
oraz braku aktywności w ciągu doby.

▪ Rytmiczność

Rytmiczność

– regularność, lub brak jej

biologicznych funkcji, takich jak np. sen i czuwanie.

▪ Zbliżanie się – wycofywanie

Zbliżanie się – wycofywanie

– stanowi ono rodzaj

reakcji pierwotnej na nowy bodziec, np. na
zabawkę. Zbliżanie się z kolei oznaką pozytywnej
reakcji, natomiast unikanie – negatywnej.

▪ Łatwość przystosowania

Łatwość przystosowania

– płynność, z jaką może

się zmienić zachowanie dziecka w oczekiwanym
kierunku. Wyraża się w sposobie reagowania na
nowe bodźce.

▪ Próg reagowania

Próg reagowania

– określa siłę bodźca, która jest

potrzebna do wywołania zauważalnej reakcji.
Wyraża się w reakcjach na słabe bodźce.

▪ Siła reakcji

Siła reakcji

– opisuje poziom energetyczny reakcji,

bez względu na jej jakość lub kierunek.

▪ Jakość nastroju

Jakość nastroju

– proporcja pozytywnych emocji,

do negatywnych.

▪ Roztargnienie

Roztargnienie

– oznacza skuteczność, z jaką

zewnętrzne bodźce odwracają uwagę dziecka od
wykonywanej aktualnie czynności.

▪ Zasięg uwagi i wytrwałości

Zasięg uwagi i wytrwałości

– najdłużej poświęcony

bez przerwy czas konkretnemu rodzajowi
aktywności, a także zdolność do kontynuowania
tej aktywności, po mimo działania rozpraszających
bodźców.

Temperament stanowi cechę osobowości

cechę osobowości

. Ujawnia się

on już w dzieciństwie i stanowi ważny element
rozwoju ludzkiego. Czy chcemy czy nie,

temperament

jest obecny całe życie i

ma wpływ

ma wpływ na wiele jego sfer,

przede wszystkim na sferę emocjonalną

sferę emocjonalną

, społeczną

społeczną

oraz zawodową

zawodową

. Może pomagać lub przeszkadzać w

pracy zarówno z innym jak i z samym sobą. Mimo to
pokazuje i podkreśla, że każda jednostka jest
indywidualna i wyjątkowa.

E. Kretschmer uważał, że ludzie o określonym typie budowy ciała
posiadają odpowiednie właściwości psychiczne oraz skłonności do
chorób psychicznych. Badacz wyróżnił cztery typy budowy ciała:

LEPTOSOMATYK

LEPTOSOMATYK

charakteryzuje się wątłą budową ciała oraz

wysokim

wzrostem.

PYKNIK

PYKNIK

charakteryzuje się niskim wzrostem i otyłością.

ATLETYK

ATLETYK

jest typem dobrze umięśnionym .

DYSPLASTYK

DYSPLASTYK

posiada nieregularne, bezkształtnie zdeformowane

ciało.

Typ atletyczny

Typ atletyczny

Typ pykniczny

Typ pykniczny

Typ asteniczny

Typ asteniczny

Wychodząc od tezy, że zależność między budową
ciała a psychika zachodzi również u ludzi zdrowych,
Kretschmer wyróżnił odpowiednio trzy typy
temperamentów:

SCHIZOTYMIK

SCHIZOTYMIK

posiada on budowę ciała

leptosomatyczną lub asteniczną. W ewentualnej

chorobie

posiada skłonność do schizofrenii. Jest zamknięty w

sobie,

mało podatny na zmiany.

CYKLOTYMIK

CYKLOTYMIK

to typ charakteryzujący pyknika. Psychoza

maniakalno-depresyjna jest najczęściej występującym
zaburzeniem u tej grupy ludzi. Cyklotymik jest osobą
komunikatywną, przeżywającą na co dzień emocje między
radością a smutkiem.

IKSOTYMIK

IKSOTYMIK

to trzeci typ, przyporządkowany atletykom.

Jest on raczej spokojny, mało wrażliwy, posiada trudności
w przystosowaniu się do otoczenia. Dopatruje się tu
przyczyny związku między budową ciała a
temperamentem, w chemizmie krwi, dokładniej mówiąc, w
pewnych właściwościach układu hormonalnego.

WSPÓŁCZESNA SZKOŁĄ

WSPÓŁCZESNA SZKOŁĄ

WARSZAWSKA

WARSZAWSKA



Jan Strelau



Bogdan Zawadzki



Stworzono Regulacyjną Teorię Temperamentu

(RTT)

„

Temperament odnosi się do podstawowych,

względnie stałych czasowo cech osobowości,
które

manifestują

się

w

f

f

ormalnej

c

c

harakterystyce z

z

achowania (parametrach

energetycznych i czasowych). Cechy te
występują we wczesnym dzieciństwie i są
wspólne dla człowieka i zwierząt. Będąc
pierwotnie zdeterminowany przez wrodzone
mechanizmy

fizjologiczne,

temperament

podlega zmianom zachodzącym pod wpływem
dojrzewania ( i starzenia się) oraz niektórych
czynników środowiskowych.”

REGULACYJNA TEORIA TEMPERAMENTU

REGULACYJNA TEORIA TEMPERAMENTU



Temperament jest najogólniejszą
charakterystyką osobowości i leży u jej
podstaw.



Cechy temperamentu wykazują
interindywidualne zróżnicowanie i
intraindywidualną stałość.



Cechy temperamentu są stabilne czasowo –
dużo bardziej niż inne wymiary osobowości.

REGULACYJNA TEORIA TEMPERAMENTU

REGULACYJNA TEORIA TEMPERAMENTU



Cechy temperamentu są biologicznie

zdeterminowane – wykazują bardzo duże związki z
cechami osobowości o zbliżonym podłożu
biologicznym i nie wykazują związku z tymi
właściwościami, które mają odmienne podłoże
biologiczne;



Cechy temperamentu ujawniają się już od
wczesnego dzieciństwa , są obserwowalne i dzięki
temu mogą być ocenione przez otoczenie
jednostki.

Na bazie Regulacyjnej Teorii Temperamentu

powstał

test do jego badania : FCZ – KT

formalna

temperamentu

zachowania

charakterystyka

kwestionariusz

PODSTAWOWE WYMIARY TEMPERAMENTU

PODSTAWOWE WYMIARY TEMPERAMENTU

WEDŁUG RTT:

WEDŁUG RTT:



Żwawość



Perseweratywność



Wrażliwość sensoryczna



Reaktywność emocjonalna



Wytrzymałość



Aktywność

ŻWAWOŚĆ

ŻWAWOŚĆ

Tendencja do szybkiego reagowania, do
utrzymywania

wysokiego

tempa

aktywności i do

łatwej

zmiany

(reakcji)

z

jednego

zachowania w

inne, odpowiednio do zmian w otoczeniu.

Osoby posiadające tę cechę wykazują

tendencję do

szybkiego

szybkiego

reagowania, działają z niezwykłą

żywością,

potrafią łatwo dostosować się

dostosować się

do otoczenia, są

elastyczni

w

zachowaniu

i

plastyczni

plastyczni

intelektualnie

intelektualnie

.

Często reagują impulsywnie

impulsywnie

, zachowują się tak

jakby

ciągle się spieszyli. Wykazują dużą wytrwałość

wytrwałość

i

sumienność

sumienność

w działaniu.

PERSEWERATYWNOŚĆ

PERSEWERATYWNOŚĆ

Tendencja do kontynuowania i

powtarzania

zachowań po zaprzestaniu działania

bodźca

(sytuacji), który to zachowanie wywołał .

(PARAMETR CZASOWY)

Osoby charakteryzujące się tą właściwością są

skłonne

do drobiazgowej analizy

analizy

zdarzeń, wielokrotnego

wracania do minionych

wracania do minionych

już faktów życiowych,

długotrwale je emocjonalnie przeżywają

przeżywają

i

nadmiernie

koncentrują

koncentrują

się na przeszłości. Osoby te

wykazują

tendencję do reagowania lękiem

lękiem

i napięciem

napięciem

emocjonalnym

emocjonalnym

w sytuacjach stresowych.

WRAŻLIWOŚĆ SENSORYCZNA

WRAŻLIWOŚĆ SENSORYCZNA

Zdolność reagowania na bodźce

zmysłowe o

małej wartości stymulacyjnej.

(PARAMETR ENERGETYCZNY)

Osoby

charakteryzujące

się

wysoką

wrażliwością

Sensoryczną,

wykazują

dużą

wrażliwość

emocjonalną

– są delikatne

delikatne

, wysubtelnione

wysubtelnione

emocjonalnie a na

poziomie

poznawczym

–

spostrzegawcze

spostrzegawcze

,

czujne

czujne

,

otwarte na otoczenie

otwarte na otoczenie

zewnętrzne.

REAKTYWNOŚĆ EMOCJONALNA

REAKTYWNOŚĆ EMOCJONALNA

Tendencja

do

intensywnego

reagowania na

bodźce

wywołujące

emocje,

wyrażająca się

w

dużej

wrażliwości

i

niskiej

odporności

emocjonalnej.

(PARAMETR ENERGETYCZNY)

Osoby posiadające w dużym stopniu tę cechę wykazują

dużą pobudliwość

dużą pobudliwość

emocjonalną ( reagują łatwo i silnie,

nawet na najdrobniejsze i zdawałoby się, że nieważne
zdarzenia; są nieśmiałe). Wykazują również małą

małą

odporność i tendencję do załamywania się

odporność i tendencję do załamywania się

w trudnych

sytuacjach. Ludzie ci często przeżywają stany napięcia
emocjonalnego, są sztywni

sztywni

, labilni

labilni

, podejrzliwo, niepewni

niepewni

siebie

siebie

. Wykazują małą dojrzałość emocjonalną

małą dojrzałość emocjonalną

oraz

tendencję do wycofywania się z kontaktów społecznych

wycofywania się z kontaktów społecznych

i

unikania sytuacji trudnych.

WYTRZYMAŁOŚĆ

WYTRZYMAŁOŚĆ

Zdolność do adekwatnego reagowania w
sytuacjach wymagających długotrwałej

i/lub

wysoko stymulującej aktywności w
warunkach silnej stymulacji zewnętrznej.

(PARAMETR ENERGETYCZNY)

Osoby charakteryzujące się tą właściwością wykazują
dużą wytrzymałość na trudy i niewygody życia

wytrzymałość na trudy i niewygody życia

codziennego.

codziennego.

Potrafią sobie poradzić w

niekorzystnych warunkach, np. w hałasie i pracować

pracować

ze szczególną intensywnością lub szczególnie długo

ze szczególną intensywnością lub szczególnie długo

.

Są one jednocześnie zdolne do wytrwałego działania i

sumienne

sumienne

w wykonywaniu czynności. Wykazują dużą

odporność emocjonalną i dużą odporność na

odporność emocjonalną i dużą odporność na

zagrożenia.

zagrożenia.

AKTYWNOŚĆ

AKTYWNOŚĆ

Tendencja do podejmowania zadań o
dużej wartości stymulacyjnej lub do
zachowań dostarczających stymulacji
zewnętrznych ( z otoczenia).

(PARAMETR ENERGETYCZNY)

Osoby charakteryzujące się ta właściwością są bardzo

aktywne zawodowo i społecznie

aktywne zawodowo i społecznie

, często także fizycznie

( np. sportowo). Ludzie ci są towarzyscy

towarzyscy

, ekspansywni

życiowo, elastyczni w zachowaniu

elastyczni w zachowaniu

, wykazują tendencję do

podejmowania wielu różnych zadań, ale także skłonność
do zachowań impulsywnych i podejmowania ryzyka.

zachowań impulsywnych i podejmowania ryzyka.

Wykazują także dużą odporność emocjonalną i ogólnie

pozytywny nastrój

pozytywny nastrój

. Jednocześnie osoby takie negatywnie

negatywnie

reagują na brak zajęć

reagują na brak zajęć

i konieczność dłuższej immobilizacji

oraz monotonię, brak nowych wrażeń i zmian w otoczeniu.



Wysoka reaktywność - osoba jest wrażliwa
(wystarcza minimalna wielkość bodźca zdolna
wywołać reakcję).



Niska reaktywność - osoba jest odporna
(zdolność do reagowania, funkcjonowania na
bodźce bardzo silna).

Osoba z wysoką reaktywnością :

Osoba z wysoką reaktywnością :



małe zapotrzebowanie na stymulację,



małe zapotrzebowanie na kontakty, np.: z rówieśnikami,



zmiany są przyjmowane niechętnie, np.: zmiana fryzury,

mieszkania,



osoba lubi stałość,



osoba nie może pracować przy hałasie, przy wielu

kontaktach,



osoba unika nadmiaru stymulacji.

 

Osoba z niską reaktywnością :

Osoba z niską reaktywnością :



duże zapotrzebowanie na stymulację,



duże zapotrzebowanie na kontakty,



osoba lepiej czuje się w sytuacji zmian,



osoba lubi zmiany a nawet je preferuje,



osoba jest odporna na hałas, wielość kontaktów,

prace w trudnych warunkach

 

Strelau wyróżnił dwa style działania:

Strelau wyróżnił dwa style działania:

Wspomagający

Wspomagający

- taki styl charakteryzuje osoby

wysokoreaktywne; przeważają u nich czynności
pomocnicze nad zasadniczymi, przy wysokiej
stymulacji spada ich efektywność działania,

preferują

zachowania o niskiej wartości stymulacyjnej, a w
sytuacjach szczególnej mobilizacji organizmu

ponoszą

wysokie koszty psychofizyczne.

Prostolinijny -

Prostolinijny -

to styl charakteryzujący osoby

niskoreaktywne; u których występuje równowaga
czynności zasadniczych i pomocniczych (bądź
przewaga tych pierwszych), efektywność

działania

takich osób spada przy niskiej stymulacji; przy
pozbawieniu możliwości podwyższenia poziomu
stymulacji, preferują zatem zachowania o

wysokiej

wartości stymulacyjnej.

Teoria temperamentu PEN

Teoria temperamentu PEN

Biologiczna teoriaPEN

Biologiczna teoriaPEN

Hansa Eyesencka

(1916 -1997)

zalicza się do czynnikowych teorii osobowości.
Zakłada biologiczne podłoże temperamentu i
uniwersalność cech temperamentalnych.

Osobowość powstaje i rozwija się przez

funkcjonalne

współdziałanie czterech sfer:



sfery poznawczej (inteligencja),



woluntarnej (charakter),



afektywnej (temperament)



somatycznej (konstytucja ciała).

Przez osobowość

osobowość

Eysenck rozumie względnie

trwałą

organizację charakteru, temperamentu, inteligencji
oraz konstytucji fizycznej, która determinuje
specyficzny sposób przystosowania do otoczenia.

Temperament

Temperament

to sposób wyrażania emocji, jest

częścią

składową charakteru, czyli systemu świadomych
dążeń w zachowaniu.

Struktura osobowości składa się z trzech

niezależnych

czynników:



Psychotyczności



Ekstawersji



Neurotyczności

Każdy z tych czynników jest krańcem

kontinuum.

Biegunem przeciwnym do ekstrawersji jest
introwersja, przeciwieństwo neurotyczności to
równowaga emocjonalna. Psychotyczność, która
została najpóźniej wprowadzona do teorii, na

jednym

biegunie stanowi o patologii psychicznej, na

drugim o

uspołecznieniu.

Cechy ekstrawertyków



zyskują energię, kiedy przebywają z innymi, a tracą gdy są

sami,



czerpią energię ze świata zewnętrznego, tj. podejmowanych

przedsięwzięć, ludzi, miejsc i rzeczy, z którymi mają kontakt,



najpierw coś robią lub mówią, a potem myślą albo myślą

podczas mówienia,



utrzymują większy kontakt wzrokowy z rozmówcą podczas

mówienia, niż podczas słuchania,



mają wiele zainteresowań,



mówią szybko,



korzystają z pamięci krótkotrwałej,



osiągają lepsze wyniki niż introwertycy w szkole

podstawowej,



pracują lepiej jeśli są chwaleni,



wolą nonsensowny dowcip.

EKSTRAWERTYZM A UKŁAD NERWOWY

EKSTRAWERTYZM A UKŁAD NERWOWY

U ekstrawertyków dominuje część współczulna
autonomicznego układu nerwowego, w związku z
tym mogą:



szybko działać pod wpływem stresu



lubić ruch i ćwiczenia fizyczne



mieć wysoki poziom energii i nie musieć jeść
tak często, jak introwertycy



źle się czuć nie mając nic do zrobienia



zwolnić tempo lub wypalić się w średnim wieku

Cechy introwertyków



zyskują energię kiedy są w samotności, a tracą wśród ludzi,



czerpią energię ze świata wewnętrznego, tj. uczuć, idei,

wrażeń,



są dobrymi słuchaczami, myślą zanim coś zrobią lub

powiedzą,



utrzymują większy kontakt wzrokowy podczas słuchania

kogoś, niż podczas mówienia do niego,



mają niewiele zainteresowań, ale w każde zainteresowania

bardzo się zagłębiają,



lubią spędzać czas samemu,



tylko głębokie relacje z innymi nazywają "przyjaźnią",



wolą rozmowy w cztery oczy niż w grupie,



mówią wolno, z przerwami, aby się skupić potrzebują ciszy,



nie lubią gdy im się przerywa pracę (np. dzwonkiem

telefonu)



korzystają z pamięci długotrwałej, przez co często

mają uczucie "pustki w głowie" i mogą mieć problemy

ze znalezieniem odpowiedniego słowa podczas

rozmowy,



lepiej niż ekstrawertycy radzą sobie z zadaniami

wymagającymi skupienia uwagi,



na studiach osiągają lepsze wyniki niż ekstrawertycy,



łatwiej uczą się czytając niż przez rozmowę z innymi



wolą dowcip ujawniający niestosowność

niedopasowanie,



pracują tak samo niezależnie od tego, czy są

chwaleni, czy nie,



nie lubią rozmów "o pogodzie",



mogą mieć trudności w zapamiętywaniu twarzy i

nazwisk,



nie wyrażają swoich uczuć wyrazem twarzy.

INTROWERTYZM A UKŁAD NERWOWY

INTROWERTYZM A UKŁAD NERWOWY

U introwertyków dominuje część przywspółczulna
autonomicznego układu nerwowego, w związku z tym
mogą:



mieć problemy ze zmobilizowaniem się do działania



pod wpływem stresu reagować powoli



zachowywać się spokojnie i powściągliwie; mogą
powoli chodzić, jeść, mówić



czasami muszą regulować ilość zjadanego białka
oraz temperaturę ciała



muszą robić sobie przerwy, aby odzyskać energię

Henjum

podzielił introwertyków na dwie główne

grupy:



grupa A: samowystarczalny, pewny siebie,

pracowity, z mocnymi postanowieniami,
powściągliwy, lubiący zajęcia, które wymagają
introspekcji.



grupa B: nieśmiały, zamknięty w sobie, z
niskimi

umiejętnościami nawiązywania kontaktów z

ludźmi,

bojący się ludzi i robienia czegoś przed innymi,
lubiący być zostawiony samemu.

Psychotyzm

Psychotyzm

obejmuje takie cechy, jak

impulsywność,

agresywność, chłód, egocentryzm, brak empatii

i

aspołeczność. Osoby o wysokim psychotyzmie

to

samotnicy, nieprzyjaźni i nieufni, lubią

ryzykowne

sytuacje, często wchodzą w kolizję z prawem.