FARMAKOTERAPIA W

ODCZYNACH

ANAFILAKTYCZNYCH

Anna Lorenc

Zakład Farmakologii

[e-mail]

POSTACIE KLINICZNE ANAFILAKSJI:

• Zmiany skórne: rumień, pokrzywka
• Obrzęk naczynioruchowy
• Obturacja oskrzeli, obrzęk krtani z

dusznością

• Zapalenie błony śluzowej nosa, zapalenie

spojówek

• Ból brzucha, biegunka
• Uczucie zagrożenia, spadek RR
• Wstrząs anafilaktyczny

• "wstrząs anafilaktyczny jest definiowany

jako obecność poza spadkiem ciśnienia krwi
także kilku z następujących objawów:
uogólniony świąd, uogólniony rumień,
nudności, wymioty, trudności w oddychaniu,
niezależne od woli oddawanie moczu i kału
lub utrata przytomności. Jeżeli kilka tych
objawów występuje bez współistniejącego
spadku ciśnienia krwi, stan taki kwalifikuje
się jako odczyn anafilaktyczny".

CZYNNIKI WYWOŁUJĄCE

REAKCJE ANAFILAKTYCZNE

• leki (polekowy wstrząs anafilaktyczny), np.

domięśniowe preparaty penicyliny, streptomycyna,

tetracykliny, ACTH, aspiryna, dekstran, witamina

B1, kotrimoksazol, nitrofurantoina, kwas

nalidyksowy, insulina, streptokinaza, surowice

odpornościowe, heparyna, środki zwiotczające, IKA

(inhibitory konwertazy angiotensyny)

• ukąszenia owadów
• pokarmy (skorupiaki i mięczaki, orzechy, warzywa

strączkowe, seler, ryby, jajka, produkty zbożowe,

mleko, aspartam, glutaminian sodowy)

• jodowe środki kontrastujące

POSTĘPOWANIE

• 1. Zaprzestanie podawania leku, usunięcie

źródła alergenu

• 2. Podanie podskórne lub domięśniowe

epinefryny 0,5-1 mg (można powtarzać co

10 -20 min), we wstrząsie dożylnie

• 3. Podanie pozajelitowo leków

p/histaminowych (np. promazyna,

klemastyna)

• 4. Utrzymywanie właściwego ciśnienia krwi

przez podanie płynów we wlewie dożylnym

• 5. Glikokortykosteroidy (zapobiegają

nawracaniu objawów anafilaksji)

Nazwa leku

Nazwa

handlowa

Postać

Dawka

Dawkowanie

epinefryna

Adrenalina

amp

1 mg

0,3-0,5 ml r-ru 1:1000

podskórnie lub

domięśniowo co 10-20

min;
Dożylnie roztwór

1:100000 (0,1 ml r-ru

1:1000+9,9ml solo)

przez 5-10 min

dopamina

Dopaminum amp

200 mg

2-20 mcg/kg/min we

wstrząsie

anafilaktycznym

norepinefryna

Levonor

amp

4 mg

2-5-15 mcg/kg/min

orciprenalina

Astmopent

amp

5 mg/1ml

0,25-0,5 mg i.v.

glukagon

Glucagon

amp

1 mg
10 mg

1 mg w 100 ml 5%

glukozy z szybkością 5-

10 ml/min

metylprednizo

lon

Solu-Medrol amp

125 mg,

500 mg,

1000 mg

125-250 mg i.v.

hydrokortyzon Corhydron

amp

25 mg,

100 mg,

250 mg

250-1000 mg i.v.

klemastyna

Clemastinu

m

amp

2 mg

1-2 mg po

rozcieńczeni

u do 10 ml

difenhydramin

a

Benadryl

amp

50 mg/1 ml

1 mg/kg, śr

50 mg

cymetydyna

Altramet

amp

200 mg

300 mg i.v.

lub i.m.

prometazyna

Diphergan

amp

50 mg

hydroksyzyna

Hydroxyzinu

m

amp

100 mg

salbutamol

Salbutamol

aerozol

wziewnie

przy skurczu

oskrzeli

ADRENALINA

• Hormon wytwarzany w części rdzeniowej

nadnerczy, w komórkach chromochłonnych kłębka

szyjnego oraz częściowo w zakończeniach

współczulnych

• Wydzielana do krwioobiegu pod wpływem silnych

bodźców zmysłowych i związanych z nimi stanów

psychicznych – strachu, radości, bólu.

• Pobudza z równą siłą zarówno receptor alfa jak i

beta, wyzwalając reakcje współczulne z obu

receptorów

• Działa silnie, gwałtownie, lecz krótkotrwale,

ponieważ jest szybko rozkładana w tkankach,

komórkach i pozakomórkowo

ADRENALINA

Farmakokinetyka

• Słabo wchłania się z przewodu pokarmowego,

ponieważ zostaje szybko sprzężona i ulega

utlenieniu

• Po podaniu podskórnym wchłania się powoli,

ponieważ powoduje miejscowy skurcz naczyń

• Roztwory do rozpylania lub inhalacji są stosowane

zwykle w celu działania na układ oddechowy

• Przy podawaniu dożylnym należy zachować dużą

ostrożność by nie wywołać migotania komór

• Większość dawki jest metabolizowana przez

COMT i MAO, a metabolity są wydalane z

moczem.

WPŁYW ADRENALINY NA

CIŚNIENIE KRWI

• Duża dawka podana i.v. powoduje wzrost

RR ( bardziej skurczowego ), spowodowane

jest to przez skurcz naczyń ( (+) rec. alfa ),

zwiększony skurcz komory serca ( (+) rec.

beta ), początkową tachykardię, która

przechodzi w odruchową bradykardię na

skutek pobudzenia nerwu błędnego

• Mała dawka obniża ciśnienie, ponieważ

rozkurczające naczynia rec. beta 2 są

bardziej wrażliwe na epinefrynę niż

kurczące naczynia rec. alfa

WPŁYW ADRENALINY NA

NACZYNIA

• Zmniejsza przepływ krwi przez naczynia skórne
• Przy niskich stęż. zwiększa a przy wysokich

zmniejsza przepływ krwi przez mięśnie

szkieletowe

• Zwiększa przepływ krwi przez wątrobę i powoduje

wzrost oporów w naczyniach trzewnych

• Zmniejsza przepływ krwi przez nerkę, poprzez

zwiększenie oporów w naczyniach nerkowych

• Zwiększa ciśnienie tętnicze i żylne w płucach
• Zwiększa przepływ wieńcowy, pośrednio w

następstwie zwiększenia pracy serca i działania

miejscowych mediatorów

WPŁYW ADRENALIN NA SERCE

• Bezpośrednie działanie na rec. beta 1

powoduje początkowo tachykardię, a
następnie kompensacyjną
bradykardię na skutek pobudzenia
nerwu błędnego

• Zwiększenie objętości wyrzutowej
• Zwiększenie wydajności serca
• Skłonność do arytmii

WPŁYW ADRENALINY NA

MIĘŚNIE GŁADKIE

• Zwiotczenie mm. gł. przew. pok. ( (+) rec.

alfa 2 i beta ), przy czym zwykle zwiększa

skurcz zwieraczy ( (+) rec. alfa )

• Skurcze macicy mogą być pobudzane ( (+)

rec. alfa ) lub hamowane ( (+) rec. beta ) w

zależności od fazy cyklu lub okresu ciąży

• Wiotczenie wypieracza pęcherza ( (+) rec.

beta; skurcz zwieracza pęcherza i

zwieracza ujścia pęcherza ( (+) rec. alfa )

• Rozkurcz mm. gł. oskrzeli ( (+) rec. beta 2

ZASTOSOWANIE LECZNICZE

• Wstrząs anafilaktyczny – lek z wyboru
• Leczenie napadowego skurczu oskrzeli
• Asystolia, zatrzymanie krążenia, migotanie komór
• Łącznie z lekami znieczulającymi miejscowo w celu

wywołania niedokrwienia odcinka znieczulanego i

zwiększenia siły i czasu działania środka

znieczulającego

• Niekiedy w jaskrze z otwartym kątem przesączania
• Miejscowo może być stosowana w celu

zahamowania krwawienia po drobnych zabiegach

chirurgicznych, w endoskopowym hamowaniu

krwawienia z przewodu pokarmowego

DZIAŁANIA NIEPOŻĄDANE

• Niepokój
• Bóle głowy
• Krwotok do mózgu w następstwie

skurczu naczyń i wzrostu ciśnienia

• Arytmia ( szczególnie w obecności

glikozydów naparstnicy i niektórych

środków znieczulających )

• Obrzęk płuc jako następstwo

nadciśnienia płucnego

PRZECIWWSKAZANIA

• Nadczynność tarczycy ( nadmierna

wrażliwość na adrenalinę )

• Niewydolność wieńcowa
• Zator płucny
• Nadciśnienie
• Miażdżyca
• Tętniak
• Ciąża

• zestaw przeciwwstrząsowy zawiera
• - adrenalinę w autostrzykawce,
• - szybko działający lek

antyhistaminowy

• - steroidy doustne
• - beta-mimetyk w inhalatorze

• EPINEFRYNA

• hamuje uwalnianie mediatorów z bazofilów i

mastocytów

• przeciwdziała skurczowi oskrzeli

• przeciwdziała rozszerzeniu naczyń

• Przy niskim ciśnieniu tętniczym – sól fizjologiczna,

dopamina, norepinefryna lub glukagon

• LEKI PRZECIWHISTAMINOWE

• nie pow. natychmiastowej poprawy, ale wpływają na

nasilenie i czas trwania anafilaksji

• hamują rozszerzenie i zwiększenie przepuszczalności

naczyń spowodowane uwalnianiem histaminy

• powinno się je stosować jeszcze przez 3-7 dni po

wystąpieniu reakcji anafilaktycznej (np. hydroksyzyna

doustnie 25-50 mg co 6 h) łącznie z kortykosteroidami

(prednizon 40-60 mg/dobę)

KORTYKOSTEROIDY- dz.

p/wstrząsowe:

• nasilenie wytwarzania adrenaliny
• zmniejszenie rozpadu amin katecholowych
• wzrost odczynowości naczyń na aminy

katecholowe

• wzrost ciśnienia
• wzrost kurczliwości serca
• wzrost pojemności minutowej
• zmniejszają nasilenie i czas trwania anafilaksji

(metyloprednizolon, hydrokortyzon)