Psychologia Emocji i Motywacji

Psychologia Emocji i Motywacji

Wkład nauk humanistycznych w badanie emocji

Wkład nauk humanistycznych w badanie emocji

>Najważniejsze osiągnięcia nauk humanistycznych w

>Najważniejsze osiągnięcia nauk humanistycznych w

XX wieku

XX wieku

1.

1.

W naukach humanistycznych pojawiły się

W naukach humanistycznych pojawiły się

różnorodne, bardzo wyspecjalizowane obszary i

różnorodne, bardzo wyspecjalizowane obszary i

kierunki badań.

kierunki badań.

2.

2.

Zainteresowania humanistów objęły także inne

Zainteresowania humanistów objęły także inne

zjawiska niż teksty, np.idee przekazywane za

zjawiska niż teksty, np.idee przekazywane za

pośrednictwem żywej mowy, obrazów oraz

pośrednictwem żywej mowy, obrazów oraz

przedstawień muzycznych i teatralnych.

przedstawień muzycznych i teatralnych.

3.

3.

Skupiono się na kulturze popilarnej, przede

Skupiono się na kulturze popilarnej, przede

wszstkim filmie, tv i innych nowych mediach.

wszstkim filmie, tv i innych nowych mediach.

Chodzi o to, że na emocje świat idei i kultury

Chodzi o to, że na emocje świat idei i kultury

może mieć równie duże znaczenie jak świat

może mieć równie duże znaczenie jak świat

ludzi rzeczywistych czy świat przyrody.

ludzi rzeczywistych czy świat przyrody.

Rozdzial 8 – emocja a sztuka i

Rozdzial 8 – emocja a sztuka i

humanistyka. Ed S. Tan

humanistyka. Ed S. Tan

Psychologia Emocji i Motywacji

Psychologia Emocji i Motywacji

> Podejście do emocji estetycznych „od drugiej strony”

> Podejście do emocji estetycznych „od drugiej strony”

Społeczni mają rekonstruować proces tworzenia się emocji na

Społeczni mają rekonstruować proces tworzenia się emocji na

podstawie charakterystyki bodźców.

podstawie charakterystyki bodźców.



Emocje w kontakcie z dziełem sztuki – złożony obraz i

Emocje w kontakcie z dziełem sztuki – złożony obraz i

wielość pytań

wielość pytań



Co to jest sztuka?

Co to jest sztuka?

Jest to wytwór człowieka, wynikający z przemyślanego

Jest to wytwór człowieka, wynikający z przemyślanego

kształtowania, supiający uwagą na sobie jako przedmiot,

kształtowania, supiający uwagą na sobie jako przedmiot,

oznaczający coś więcej niż samego siebie, mogący pełnić

oznaczający coś więcej niż samego siebie, mogący pełnić

różne funkcje.

różne funkcje.



Emocje w kontakcie ze sztuką i w realnym życiu

Emocje w kontakcie ze sztuką i w realnym życiu

emocje estetyczne takie wywołane sztuką. Żeby się dowiedzieć czy

emocje estetyczne takie wywołane sztuką. Żeby się dowiedzieć czy

takie emocje występują w realnym życiu potrzebujemy jakiejś

takie emocje występują w realnym życiu potrzebujemy jakiejś

teorii emocji, np. Frijdy. Emocje to system służący

teorii emocji, np. Frijdy. Emocje to system służący

realizacji zainteresowań jednostki, a reakcję emocjonalną

realizacji zainteresowań jednostki, a reakcję emocjonalną

tworzy zmiana stanu gotowości do działania i doświadczenie

tworzy zmiana stanu gotowości do działania i doświadczenie

znaczenia zdarzeń – znaczenie rozumiane w kategoriach

znaczenia zdarzeń – znaczenie rozumiane w kategoriach

relacji do zainteresowań.

relacji do zainteresowań.

Rozdzial 8 – emocja a sztuka i

Rozdzial 8 – emocja a sztuka i

humanistyka. Ed S. Tan

humanistyka. Ed S. Tan

Psychologia Emocji i Motywacji

Psychologia Emocji i Motywacji

Sztuka może być zarówno czynnikiem intensyfikującym, jak i

Sztuka może być zarówno czynnikiem intensyfikującym, jak i

osłabiającym działanie praw emocji.

osłabiającym działanie praw emocji.

Prawa emocji wg Frijdy:

Prawa emocji wg Frijdy:

1)Prawo zainteresowania – emocja sygnalizuje aktywację

1)Prawo zainteresowania – emocja sygnalizuje aktywację

zainteresowania, nie ma emocji bez zaangażowania.

zainteresowania, nie ma emocji bez zaangażowania.

2)Prawo znaczenia sytuacyjnego – emocje odzwierciedlają znaczenie

2)Prawo znaczenia sytuacyjnego – emocje odzwierciedlają znaczenie

zdarzeń. Zainteresowania i możliwości działania. Główne

zdarzeń. Zainteresowania i możliwości działania. Główne

składniki wspólne wszystkim emocjom to znak emocjonalny,

składniki wspólne wszystkim emocjom to znak emocjonalny,

trudność i realność. Ocena pierwotna i wtórna.

trudność i realność. Ocena pierwotna i wtórna.

3)Prawo bezpośrednio spostrzeganej rzeczywistości – podmiot musi

3)Prawo bezpośrednio spostrzeganej rzeczywistości – podmiot musi

rozpoznać realność bodźca, aby mogły się aktywować

rozpoznać realność bodźca, aby mogły się aktywować

zainteresowania.

zainteresowania.

4)Prawo odczuwania porównawczego – bodźce stają się emocjonalne

4)Prawo odczuwania porównawczego – bodźce stają się emocjonalne

poprzez odniesienie do czegoś innego – na przykład, do

poprzez odniesienie do czegoś innego – na przykład, do

najbliższej przyszłości.

najbliższej przyszłości.

5)Prawo domykania – emocje odznaczają się dużą trwałością – raz

5)Prawo domykania – emocje odznaczają się dużą trwałością – raz

wywołaną ocenę emocjonalną trudno powstrzymać.

wywołaną ocenę emocjonalną trudno powstrzymać.

6)Prawo troski o konsekwencje – emocje zwykle wywołują wtórny

6)Prawo troski o konsekwencje – emocje zwykle wywołują wtórny

impuls, łagodzący ich intensywność, np. przewidywanie

impuls, łagodzący ich intensywność, np. przewidywanie

konsekwencji działa jak bodziec.

konsekwencji działa jak bodziec.

Rozdzial 8 – emocja a sztuka i

Rozdzial 8 – emocja a sztuka i

humanistyka. Ed S. Tan

humanistyka. Ed S. Tan

Psychologia Emocji i Motywacji

Psychologia Emocji i Motywacji



Emocje A i Emocje R. Zainteresowanie jako reakcja

Emocje A i Emocje R. Zainteresowanie jako reakcja

charakterystyczna.

charakterystyczna.

Emocje mają swój obiekt. Dzieła sztuki mogą być wartościowane na

Emocje mają swój obiekt. Dzieła sztuki mogą być wartościowane na

co najmniej dwa sposoby.

co najmniej dwa sposoby.

a)

a)

Dzieło sztuki jako wytwór materialny, wykonany przez

Dzieło sztuki jako wytwór materialny, wykonany przez

człowieka. Emocje odnoszące się do artefaktów można nazwać

człowieka. Emocje odnoszące się do artefaktów można nazwać

emocjami A.

emocjami A.

b)

b)

Reprezentacja czegoś, co nie jest samym wytworem jako takim.

Reprezentacja czegoś, co nie jest samym wytworem jako takim.

Emocje wynikające z wartościowania, obejmujące elementy

Emocje wynikające z wartościowania, obejmujące elementy

świata przedstawianego, nazywane są emocjami R.

świata przedstawianego, nazywane są emocjami R.

Wśród emocji R możemy wyróżnić uczucia empatyczne i

Wśród emocji R możemy wyróżnić uczucia empatyczne i

nieempatyczne. W empatycznej emocji R obserwator wyobraża

nieempatyczne. W empatycznej emocji R obserwator wyobraża

sobie, co przedstawiana sytuacja oznacza dl apewnej

sobie, co przedstawiana sytuacja oznacza dl apewnej

przedstawionej czy wyobrażonej osoby lub postaci. W

przedstawionej czy wyobrażonej osoby lub postaci. W

nieemptycznej R sytuacja jest oglądana z zewnątrz, w

nieemptycznej R sytuacja jest oglądana z zewnątrz, w

oderwaniu od jej osobistego znaczenia dla kogokolwiek

oderwaniu od jej osobistego znaczenia dla kogokolwiek

wewnątrz przedstawionego świata.

wewnątrz przedstawionego świata.

Ocena dzieła sztuki jako dzieła sztuki i ocena jego treście są

Ocena dzieła sztuki jako dzieła sztuki i ocena jego treście są

oczywiście nierozłączne.

oczywiście nierozłączne.

Rozdzial 8 – emocja a sztuka i

Rozdzial 8 – emocja a sztuka i

humanistyka. Ed S. Tan

humanistyka. Ed S. Tan

Psychologia Emocji i Motywacji

Psychologia Emocji i Motywacji

Emocje R są reakcjami na wyobrażoną sytuację,

Emocje R są reakcjami na wyobrażoną sytuację,

jako że bodziec emocjonalny jest

jako że bodziec emocjonalny jest

przedstawieniem.

przedstawieniem.

Emocja A jest reakcją na realność, lecz mimo to

Emocja A jest reakcją na realność, lecz mimo to

ten rodzaj emocji estetycznej konfrontuje nas

ten rodzaj emocji estetycznej konfrontuje nas

z problemem reakcji.

z problemem reakcji.

To co wspólne wszystkim reakcjom na dzieła

To co wspólne wszystkim reakcjom na dzieła

sztuki, to skłonność, by skierować na nie

sztuki, to skłonność, by skierować na nie

swoją uwagę, a skierowanie uwagi może

swoją uwagę, a skierowanie uwagi może

wyzwolić tendencję do działania, kiedy

wyzwolić tendencję do działania, kiedy

odbiorca nie może oprzeć się pokusie dalszej

odbiorca nie może oprzeć się pokusie dalszej

analizy dzieła sztuki, ażeby lepiej je

analizy dzieła sztuki, ażeby lepiej je

zrozumieć i rozkoszować się jego znaczeniem,

zrozumieć i rozkoszować się jego znaczeniem,

formą i stylem.

formą i stylem.

Rozdzial 8 – emocja a sztuka i

Rozdzial 8 – emocja a sztuka i

humanistyka. Ed S. Tan

humanistyka. Ed S. Tan

Psychologia Emocji i Motywacji

Psychologia Emocji i Motywacji

Istotą oceny dzieła jest połączenie wyzwania i

Istotą oceny dzieła jest połączenie wyzwania i

obietnicy. Emocja to zainteresowanie

obietnicy. Emocja to zainteresowanie

rozumiane jako coś więcej niż tylko stan

rozumiane jako coś więcej niż tylko stan

poznawczy, jest dłuższa i niezależna od

poznawczy, jest dłuższa i niezależna od

dystrakcji (jakoś tak...?!). Treść dzieła

dystrakcji (jakoś tak...?!). Treść dzieła

można zrozumieć jeśli się traktuje to jako

można zrozumieć jeśli się traktuje to jako

dzieło i poświęca trochę zainteresowania.

dzieło i poświęca trochę zainteresowania.



Emocje a pojęcia eksplanacyjne w naukach

Emocje a pojęcia eksplanacyjne w naukach

humanistycznych

humanistycznych

-

Motywy a emocje

Motywy a emocje

Motyw to materiał dostępny w świecie fizycznym

Motyw to materiał dostępny w świecie fizycznym

lub w świecie kultury, który ma pewien

lub w świecie kultury, który ma pewien

ładunek emocjonalny obecny w umyśle ludzkim,

ładunek emocjonalny obecny w umyśle ludzkim,

gotowy, taki jaki jest, do wykorzystania po

gotowy, taki jaki jest, do wykorzystania po

wbudowaniu go w pewną konstrukcję

wbudowaniu go w pewną konstrukcję

przedstawieniową. Motywy to zatem główne

przedstawieniową. Motywy to zatem główne

źródła emocji R.

źródła emocji R.

Rozdzial 8 – emocja a sztuka i

Rozdzial 8 – emocja a sztuka i

humanistyka. Ed S. Tan

humanistyka. Ed S. Tan

Psychologia Emocji i Motywacji

Psychologia Emocji i Motywacji

1.

1.

Motywy popularne.

Motywy popularne.

Motywy „odwieczne’ mają dużą moc wywoływania emocji, ponieważ

Motywy „odwieczne’ mają dużą moc wywoływania emocji, ponieważ

hipotetycznie dotykają najbardziej podstawowych

hipotetycznie dotykają najbardziej podstawowych

zainteresowań człowieka i zawierają fundamentalne składniki

zainteresowań człowieka i zawierają fundamentalne składniki

znaczenia emocjonalnego, takie jak pojęcie wartości czy

znaczenia emocjonalnego, takie jak pojęcie wartości czy

trudności.

trudności.

1.

1.

Emocje jako motyw.

Emocje jako motyw.

Dzieła ekspresyjne to takie, które nie ukazują osób

Dzieła ekspresyjne to takie, które nie ukazują osób

przeżywających jakąś emocję.

przeżywających jakąś emocję.

1.

1.

Motywy specyficzne dla dzieł sztuki.

Motywy specyficzne dla dzieł sztuki.

Komizm i tragizm, ale także absurd, świętość, groteskowość.

Komizm i tragizm, ale także absurd, świętość, groteskowość.

Właściwe rozumienie emocji esstatycznych wymaga rozległej wiedzy

Właściwe rozumienie emocji esstatycznych wymaga rozległej wiedzy

o znaczeniu, jakie motywy mają dla twórców i dla ich

o znaczeniu, jakie motywy mają dla twórców i dla ich

aktualnej publiczności.

aktualnej publiczności.

Już od czasów Platona twierdzono, że muzyka wywołuje bezpośredni

Już od czasów Platona twierdzono, że muzyka wywołuje bezpośredni

efekt emocjonalny – jedna tonacja wyzwala pobudzenie, a inna

efekt emocjonalny – jedna tonacja wyzwala pobudzenie, a inna

spokój i nastrojowość. Niewykluczone, że muzyka ma

spokój i nastrojowość. Niewykluczone, że muzyka ma

bezpośredni wpływ na programy motowyczne, które są częścią

bezpośredni wpływ na programy motowyczne, które są częścią

emocji podstawowych, takich jak radość, smutek i miłość.

emocji podstawowych, takich jak radość, smutek i miłość.

Rozdzial 8 – emocja a sztuka i

Rozdzial 8 – emocja a sztuka i

humanistyka. Ed S. Tan

humanistyka. Ed S. Tan

Psychologia Emocji i Motywacji

Psychologia Emocji i Motywacji

-

Styl a emocje (styl jako specyficzny dobór technik).

Styl a emocje (styl jako specyficzny dobór technik).

Styl funkcjonuje jako koniczne, ale nieistotne opakowanie

Styl funkcjonuje jako koniczne, ale nieistotne opakowanie

materiału tematycznego – BŁĘDNE myślenie.

materiału tematycznego – BŁĘDNE myślenie.

Styl to charakterystyczny schemat doboru technik artystycznych,

Styl to charakterystyczny schemat doboru technik artystycznych,

przyjęty w ramach narzuconych sobie ograniczeń.

przyjęty w ramach narzuconych sobie ograniczeń.

Ograniczenia te warunkują liczbę możliwych wyborów artysty.

Ograniczenia te warunkują liczbę możliwych wyborów artysty.

Jeżeli styl jest rozumiany jako zjawisko realne

Jeżeli styl jest rozumiany jako zjawisko realne

psychologicznie to może on wywoływać emocje estetyczne sam

psychologicznie to może on wywoływać emocje estetyczne sam

przez się.

przez się.

Proces oceny w emocjach wywoływanych przez styl obejmuje dwa

Proces oceny w emocjach wywoływanych przez styl obejmuje dwa

etapy:

etapy:

1.

1.

Pierwotny – percepcja pewnej formy czy postaci, tworzącej

Pierwotny – percepcja pewnej formy czy postaci, tworzącej

dzieło sztuki, w kategoriach zastosowanych technik

dzieło sztuki, w kategoriach zastosowanych technik

2.

2.

Wtórny – zrozumienie natury problemu i jego rozwiązania

Wtórny – zrozumienie natury problemu i jego rozwiązania

(dłuższy).

(dłuższy).

W „Ostatniej wieczerzy” da Vinci przeniósł widza wyżej, na poziom

W „Ostatniej wieczerzy” da Vinci przeniósł widza wyżej, na poziom

centrum projekcji sprawiając, że osiąga on poczucie

centrum projekcji sprawiając, że osiąga on poczucie

duchowego uniesienia.

duchowego uniesienia.

Rozdzial 8 – emocja a sztuka i

Rozdzial 8 – emocja a sztuka i

humanistyka. Ed S. Tan

humanistyka. Ed S. Tan

Psychologia Emocji i Motywacji

Psychologia Emocji i Motywacji

-

Znaczenie krytycznych teorii sztuki, form i gatunków.

Znaczenie krytycznych teorii sztuki, form i gatunków.

Styl bada się w obrębie retoryki literackiej lub teorii narracji.

Styl bada się w obrębie retoryki literackiej lub teorii narracji.

Tematyka w tych dziedzinach dotyczy takich zagadnień jak

Tematyka w tych dziedzinach dotyczy takich zagadnień jak

typologia narratorów, funkcje mediacyjne opowieści oraz inne

typologia narratorów, funkcje mediacyjne opowieści oraz inne

kwestie związane z perspektywą przyjętą w narracji wraz ze

kwestie związane z perspektywą przyjętą w narracji wraz ze

strukturą wątków opowieści i uporządkowaniem zdarzeń w

strukturą wątków opowieści i uporządkowaniem zdarzeń w

czasie, realizm i rola konwencji i tym podobne.

czasie, realizm i rola konwencji i tym podobne.

-

Reprezentacja a realizm

Reprezentacja a realizm

Emocja nie może zaistnieć, jeżeli bodziec nie ma współczynnika

Emocja nie może zaistnieć, jeżeli bodziec nie ma współczynnika

rzeczywistości. Mimesis i rola uczenia sie.

rzeczywistości. Mimesis i rola uczenia sie.

Hipoteza wyobraźni – odbiorca dzieła sztuki włącza się w akt

Hipoteza wyobraźni – odbiorca dzieła sztuki włącza się w akt

wyobraźni i symulacji, a elementy dzieła sztuki są

wyobraźni i symulacji, a elementy dzieła sztuki są

substytuami rzeczywistości. Odbiorcy są świadomi swojej

substytuami rzeczywistości. Odbiorcy są świadomi swojej

aktywnej wyobraźni, ale wyobrażenie sobie nie zawsze jest

aktywnej wyobraźni, ale wyobrażenie sobie nie zawsze jest

przemyślanym wyborem.

przemyślanym wyborem.

Teoria symulacji łączy wyobraźnię z emocjami, nie zakłada, że

Teoria symulacji łączy wyobraźnię z emocjami, nie zakłada, że

odbiorcy przyjmują przedstawienie świata za świat

odbiorcy przyjmują przedstawienie świata za świat

przedstawiony i nie wymaga żadnego podobieństwa między

przedstawiony i nie wymaga żadnego podobieństwa między

przedstawieniami a rzeczywistością.

przedstawieniami a rzeczywistością.

Rozdzial 8 – emocja a sztuka i

Rozdzial 8 – emocja a sztuka i

humanistyka. Ed S. Tan

humanistyka. Ed S. Tan

Psychologia Emocji i Motywacji

Psychologia Emocji i Motywacji



Stylistyka

Stylistyka

-

Zagadnienia stylistyki literackiej

Zagadnienia stylistyki literackiej

(dobór słów, spójność leksykalna, szyk wyrazów i

(dobór słów, spójność leksykalna, szyk wyrazów i

zjawiska fonemiczne. Czytelnik odczuwa

zjawiska fonemiczne. Czytelnik odczuwa

zainteresowanie A i przyjemność A,

zainteresowanie A i przyjemność A,

identyfikując wzorce użycia w utworze środków

identyfikując wzorce użycia w utworze środków

językowych)

językowych)

-

Poziomy znaczenia i tropy (figury retoryczne)

Poziomy znaczenia i tropy (figury retoryczne)

Bardzo różne zjawiska w codziennej komunikacji

Bardzo różne zjawiska w codziennej komunikacji

językowej opierają się na rozróżnieniu między

językowej opierają się na rozróżnieniu między

zjawiskami symulowanymi (opowiadanie

zjawiskami symulowanymi (opowiadanie

historii) i środkami retorycznymi (ironia,

historii) i środkami retorycznymi (ironia,

kpina czy niedomówienie).

kpina czy niedomówienie).

Tropy nie tylko pobudzają zainteresowanie, lecz

Tropy nie tylko pobudzają zainteresowanie, lecz

mogą być także nośnikami znaczeń

mogą być także nośnikami znaczeń

emocjonalnych.

emocjonalnych.

Rozdzial 8 – emocja a sztuka i

Rozdzial 8 – emocja a sztuka i

humanistyka. Ed S. Tan

humanistyka. Ed S. Tan

Psychologia Emocji i Motywacji

Psychologia Emocji i Motywacji



Klasyfikacja dzieł sztuki wg ich

Klasyfikacja dzieł sztuki wg ich

potencjału emocjonalnego

potencjału emocjonalnego

1Podział na utwory beletrystyczne i

1Podział na utwory beletrystyczne i

niebeletrystyczne, co zdaje się

niebeletrystyczne, co zdaje się

decydujące dla rodzaju emocji

decydujące dla rodzaju emocji

wywoływanych przez poszczególne dzieła.

wywoływanych przez poszczególne dzieła.

2inne rozróżnienie gatunków (thrillery,

2inne rozróżnienie gatunków (thrillery,

horrory, komedie) skierowane do

horrory, komedie) skierowane do

wywoływania określonych emocji.

wywoływania określonych emocji.

Jest też rozróżnienie na sztuki wysokie

Jest też rozróżnienie na sztuki wysokie

(tragedia) i niskie (np. komedia), bo

(tragedia) i niskie (np. komedia), bo

śmiech się traktuje niżej niż płacz.

śmiech się traktuje niżej niż płacz.

To były klasyfikacje oparte na emocjach

To były klasyfikacje oparte na emocjach

wywoływanych przez nie.

wywoływanych przez nie.

Rozdzial 8 – emocja a sztuka i

Rozdzial 8 – emocja a sztuka i

humanistyka. Ed S. Tan

humanistyka. Ed S. Tan

Psychologia Emocji i Motywacji

Psychologia Emocji i Motywacji



Podsumowanie

Podsumowanie

Emocje wymagają rozumienia,

Emocje wymagają rozumienia,

przynajmniej do pewnego stopnia.

przynajmniej do pewnego stopnia.

1)Dzieła sztuki zawierają wskazówki

1)Dzieła sztuki zawierają wskazówki

dotyczące zakładanego

dotyczące zakładanego

zainteresowania odbiorców.

zainteresowania odbiorców.

2) Nauki humanistyczne mogą

2) Nauki humanistyczne mogą

badaczowi dostarczyć wiedzy o

badaczowi dostarczyć wiedzy o

znaczeni sztuki.

znaczeni sztuki.

Rozdzial 8 – emocja a sztuka i

Rozdzial 8 – emocja a sztuka i

humanistyka. Ed S. Tan

humanistyka. Ed S. Tan