Przyczyny wypadków na

Przyczyny wypadków na

lekcji wychowania

lekcji wychowania

fizycznego

fizycznego

BEZPIECZEŃSTWO UCZNIÓW NA ZAJĘCIACH Z WYCHOWANIA
FIZYCZNEGO
W wielu szkołach w czasie zajęć ruchowych , każdego roku zdarza się
wiele nieszczęśliwych wypadków. U odpowiedzialnego, rozważnego,
przewidującego nauczyciela wypadki zdarzają się bardzo rzadko .
Przewidywać może tylko ten nauczyciel , który zna dobrze psychikę
ucznia. Dobry nauczyciel wie w którym momencie musi ochraniać
ćwiczącego . Posiada zasób wiedzy , który przydatny jest podczas
zabezpieczania stanowiska ćwiczebnego czy tworzenia odpowiednich form
organizacyjnych w zależności od realizowanego tematu. Zadawane przez
niego zadania są dopasowane do indywidualnych potrzeb i możliwości
uczniów, zgodnie ze wskazaniami metodyki

wychowania fizycznego.

DLA POTRZEB PROFILAKTYKI WYCHOWANIA FIZYCZNEGO PRZYCZYNY
POWSTAWANIA WYPADKÓW MOŻNA PODZIELIĆ NA:

- przyczyny powstałe z winy prowadzącego ,
- przyczyny wypływające z osobowości ćwiczącego,
- przyczyny o charakterze technicznym.

Przyczyny powstałe z winy prowadzącego:

-najczęstszą przyczyną wypadków z winy nauczyciela jest zła
organizacja zajęć:
-zły podział na zespoły lub brak takiego podziału,
-rozmieszczenie ćwiczących zbyt blisko ścian,

przeszkód, lub brak takiego podziału ,
-nieprzemyślany sposób przenoszenia przyborów,

przyrządów,
-brak lub zła ochrona przy ćwiczeniach trudnych

i niebezpiecznych,
-złe przygotowanie obiektów i urządzeń,
-nieustalony sposób przychodzenia na zajęcia

i wychodzenia z zajęć,
-brak dyscypliny,
- nie uwzględnianie zasad nauczania ruchu.

Przyczyny wynikające z osobowości ucznia:

-brak dyscypliny przy wykonywaniu poszczególnych ćwiczeń (brak
wykonywania poleceń nauczyciela, uczeń jako demonstrator,
ćwiczenia przewyższające możliwości fizyczne ucznia),
-przeżycia osobiste (kłopoty rodzinne, złe samopoczucie, radość
powodująca podejmowanie zadań przerastających możliwości-
ćwiczenia wykonywane są beztrosko bez jakiejkolwiek
samokontroli),
-brak rozgrzewki,
-znużenie (obniżenie samokontroli-każde zadanie może prowadzić
do popełnienia błędu),
-strach (odwaga, tchórzostwo),
-niehigieniczny tryb życia (w tym również złe i nieregularne
odżywianie czy wręcz głodowanie dla zachowania szczupłej
sylwetki),
-pochopne nie przemyślane ćwiczenia (należy zwrócić uwagę
uczniowi na konsekwencje wynikające z pochopności
wykonywania ćwiczeń),
-uprzedzenie do ćwiczeń (uprzedzenie do ćwiczeń jest częstym
powodem wypadków),
-trema lub przedstartowa gorączka (powoduje ona mniej
skoordynowane ruchy , pocenie się),
-brak znajomości zasad samoochrony9rola nauczyciela , który
przed każdym trudniejszym ćwiczeniem uczy tej umiejętności).

Przyczyny techniczne:

Nie przygotowane do zajęć obiekty sportowe,
- śliska i mokra nawierzchnia,
- niedostateczne wyposażenie w sprzęt i ubiór ćwiczącego,
- zły stan rozbiegu oraz miejsca odbicia

(zła belka),
- zły stan bieżni,
- nierówna nawierzchnia bieżni,
- niedopasowane obuwie i ubiór,
- brak atestu na sprzęt sportowy,
- brak podstawowych zasad BHP

przy korzystaniu że sprzętu,

Nauczyciel wychowania fizycznego jest odpowiedzialny za
zdrowie i
bezpieczeństwo młodzieży na zajęciach wychowania fizycznego.
Do jego obowiązków należy stosowanie wszelkich dostępnych
środków zapobiegających wypadkom, a w szczególności:
- organizowanie odpowiednich warunków zajęć i stosowanie
przepisów bezpieczeństwa związanych z realizacją
poszczególnych działów ćwiczeń,
- zapewnienie wzorowej dyscypliny na zajęciach i uświadomienie
uczniom niebezpieczeństwa wynikającego z nieprzestrzegania
poleceń oraz regulaminów korzystania z urządzeń sportowych i
regulaminów gier sportowych,
- systematyczne kontrolowanie stanu urządzeń i sprzętu
sportowego, natychmiastowe usuwanie z użytku sprzętu
uszkodzonego,
- zwracanie uwagi na stan nawierzchni boiska sportowego,
bieżni oraz skoczni lekkoatletycznej,
- wydawanie młodzieży poleceń niezwłocznego usuwania
zauważonych usterek.

Każdego roku w czasie zajęć ruchowych zdarza się wiele
nieszczęśliwych wypadków. Przeważnie są to drobne urazy ciała,
bywają jednak wypadki poważne, aż do śmiertelnych włącznie. Każdy
wypadek łączy się z cierpieniem dziecka, bulwersuje rodziców i
środowisko, zawsze działa przeciwko wychowaniu fizycznemu i
nauczycielowi. Dlatego właśnie szczególną uwagę należy zwracać na
organizację ćwiczeń i ustawienie ćwiczących.

      

Ćwiczenia rzutów

nauczyciel powinien nadzorować osobiście.

Również osobiście powinien kierować przebiegiem

gier sportowych

, by

systematycznie wdrażać uczniów do przestrzegania regulaminów.
Ważnym zadaniem dla nauczyciela powinno być wdrażanie uczniów
do samoochrony i asekuracji. Przy podziale na grupy nauczyciel
powinien wyraźnie określić zadania poszczególnym grupom i ich
kierownikom, wyznaczyć miejsce do ćwiczeń, a funkcje pomocnicze
powierzyć odpowiednio przygotowanym uczniom.

Obowiązkiem nauczyciela jest zapewnić uczniom
bezpieczeństwo nie tylko na lekcjach, ale także przed lekcją oraz
bezpośrednio po niej. Najwięcej wypadków zdarza się nie
podczas lekcji, lecz przed nią lub po niej, gdy opieka ze strony
nauczyciela jest słaba lub w ogóle jej nie ma. Często zdarza się,
że uczniowie wchodzą do sali gimnastycznej podczas przerwy,
ćwiczą bez ochrony potrącając się przy tym, wygłupiają, a o
wypadek w takiej sytuacji nie trudno. Prowadząc lekcje
nauczyciel powinien wiedzieć ilu uczniów ćwiczy, ilu jest
zwolnionych z ćwiczeń, zawsze być zorientowanym co się dzieje
z uczniami, gdzie się znajdują i co robią.

Dla zapewnienia bezpieczeństwa ćwiczącym duże znaczenie ma
wybór oraz przydzielenie poszczególnym grupom odpowiednich
miejsc do ćwiczeń. Ciasne ustawienie uczniów sprzyja
wzajemnemu potrącaniu się, a o wypadek wtedy nie trudno.
Wybierając i przydzielając miejsca do ćwiczeń nauczyciel musi
pamiętać o wyborze odpowiedniego miejsca dla siebie, z
którego będzie widział wszystkich uczniów, sam będzie przez
nich widziany i z którego będzie mógł swobodnie udzielać
wskazówek, kontrolować i kierować ćwiczeniami.

Jeżeli uczniowie ćwiczą jednocześnie w różnych punktach, konieczna
jest kontrola i nadzór nad poszczególnymi grupami. Jest to
szczególnie ważne przy rzutach oszczepem, dyskiem, pchnięciu kulą.
Niedopuszczalne jest wykonywanie rzutów na małym boisku
szkolnym, zwłaszcza podczas przerw, gdy na boisku znajdują się
dzieci z całej szkoły lub jednocześnie organizowane są gry i rzuty.
Dziecko w pogoni za piłką może wpaść na rzutnię i zostać uderzone.
Wychowanie uczniów w świadomej dyscyplinie jest niezbędnym
warunkiem poprzedzającym organizowanie ich w samodzielne grupy
ćwiczebne, przy pozostawieniu im znacznej swobody w czasie ćwiczeń
i wzajemnym ochranianiu się.

Dla bezpieczeństwa uczniów konieczne jest również zorganizowanie
ochrony i pomocy podczas wykonywania ćwiczeń. Stosując ochronę
nie chcemy odbierać uczniowi przyjemności i emocji pewnego ryzyka
przy wykonywaniu trudniejszych ćwiczeń, nie chcemy ograniczać
możliwości kształcenia jego woli, odwagi oraz wytrwałego dążenia do
osiągnięcia zamierzonego celu, chcemy go tylko zabezpieczyć w
momencie niebezpiecznym lub pomóc mu przy wykonywaniu
ćwiczenia.

Ochraniając uczniów w czasie lekcji kierujemy się zasadą

„Ochraniaj nawet najlepiej ćwiczącego”.

     

 Z zagadnieniem ochrony ćwiczących łączy się konieczność

wdrażania i przyzwyczajania uczniów do wzajemnego
ochraniania się i samoochrony w niebezpiecznej sytuacji. Oprócz
przestrzegania środków ostrożności nauczyciel przy
asekurowaniu ćwiczeń na przyrządach powinien:
- znać technikę wykonywania ćwiczeń i technikę chwytów
ochronno – asekuracyjnych,
- wiedzieć, który moment w danym ćwiczeniu jest najbardziej
niebezpieczny i odpowiednio do tego zająć miejsce tak, aby
mógł zdążyć udzielić ewentualnej pomocy,
- umiejętnie ustawić ubezpieczających (asekurujących) przy
zbiorowym wykonywaniu ćwiczeń,
- umiejętnie ustawić przyrządy, tak aby ćwiczący nawzajem
sobie nie przeszkadzali. W miejscu zeskoków lub tam, gdzie
mogą nastąpić upadki, układać materace lub maty.

Już we wrześniu ważna jest wstępna

diagnoza stanu zdrowia, sprawności

ruchowej, możliwości danego ucznia.

Ważna jest indywidualna rozmowa z

rodzicami o ewentualnych

przeciwwskazaniach co do wykonywania

ćwiczeń (alergie, epilepsje, cukrzyca,

choroby serca, itp.). Całkowite zwolnienie

uczniów powinno być potwierdzone przez

specjalistów, co nie znaczy, że uczeń ten

nie może być wykorzystany do prac

organizacyjnych - może być pomocny

nauczycielowi w czasie zajęć.

Wymaga się od
nauczyciela ogromnej
aktywności,
znajomości
predyspozycji
każdego z ćwiczących,
zdyscyplinowania i
czujności. Jeśli
wszystkie te warunki
zostaną spełnione,
nauczyciel
wychowania
fizycznego nie będzie
się obawiał o
bezpieczeństwo
swoich
podopiecznych.

Bardzo ważny choć często niedoceniany przez
uczniów jest obowiązujący strój. Powinien być
dostosowany do warunków zewnętrznych,
powinien być przewiewny- najlepiej wykonany z
naturalnych tkanin. Nierzadko uczniowie chcą
ćwiczyć w obuwiu o śliskiej podeszwie, co może
być niebezpieczne. Sami ćwicząc w odpowiednim
obuwiu pokazujemy jakie ono powinno być, aby
było bezpieczne. Ważne jest także gdzie
ćwiczymy. Zwracamy uwagę na jak największy
dostęp świeżego powietrza, słońca. Powinniśmy
ćwiczyć jak najczęściej na powietrzu- jedynym
ograniczeniem jest niska temperatura, deszcz,
czy silny wiatr.

Wypadki i sytuacje niebezpieczne na
lekcjach są nieuniknione i zdarzają się od
lat, przy czym połowa z nich na boiskach.
Przyczyny powstania wypadków można
podzielić na dwie grupy: pośrednie i
bezpośrednie.

Przyczyny pośrednie

tworzą

tylko warunki sprzyjające powstaniu
zagrożeń natomiast same ich nie
powodują. Do tej grupy przyczyn możemy
zaliczyć np. słaby rozwój ogólny dziecka,
brak kwalifikacji nauczyciela, jego nie
przygotowanie się do lekcji, znużenie
uczniów pracą umysłową, niehigieniczny
ogólny tryb życia ucznia, stan pogody w
czasie zajęć, nieuwzględnienie wieku dzieci
przez nauczyciela w doborze ćwiczeń, brak
właściwej kontroli lekarskiej w szkole, zbyt
liczna grupa ćwiczących, brak umiejętności
przewidywania nauczyciela, kilka grup
ćwiczących w sali gimnastycznej

.

Przyczyny bezpośrednie

to te, w których związek

skutku z przyczyną jest od razu widoczny, w których
występują bliski a nawet ścisły związek skutku z
czasem i miejscem zdarzenia. Niektóre bezpośrednie
przyczyny to brak ochrony ćwiczącego, zły dobór
ćwiczeń, niewłaściwa metoda nauczania ruchu, nie
wyjaśnienie zadania przez nauczyciela, dopuszczenie
do brutalnej gry, wadliwe ustawienie ucznia przy
rzutach lekkoatletycznych, oddziaływanie na uczniów
straszeniem i krzykiem, naruszanie podstawowych
zasad bezpieczeństwa, podłoże nie nadające się do
ćwiczeń, złe rozmieszczenie przyrządów, nie
sprawdzenie przez nauczyciela terenu ćwiczeń,
niebezpieczne zachowanie ucznia, niedopuszczalne
błędy- dobór pary współćwiczących, błędne polecenie
nauczyciela, jego nieobecność przy grupie, wykonanie
ćwiczenia przez ucznia niezgodnie z poleceniem
nauczyciela, nie sprawdzany uszkodzony sprzęt i inne.

Dużą ostrożność należy zachować podczas
prowadzenia zajęć w klasach integracyjnych, gdzie są
dzieci niepełnosprawne. Duża rozmaitość złożonych
ćwiczeń, różnorodność upośledzeń, słabszy zwykle
rozwój fizyczny i motoryczny oraz mniejsze na ogół
umiejętności ruchowe tych dzieci nakładają na
prowadzącego zajęcia obowiązek bezwzględnego
przestrzegania zasad bezpieczeństwa.

Jeżeli w klasie występuje dziecko niedowidzące należy
zadbać aby sala nie posiadała słupków, wystających
krawędzi, boisko było o równej powierzchni, a zajęcia
należy prowadzić w bezpiecznej odległości od
jakichkolwiek przeszkód. Należy zwrócić baczną uwagę
na uczniów, którzy popadają w różne skrajne nastroje.
Ich ruchy są nieprzewidywalne dlatego trzeba ciągle je
obserwować i zwracać baczną uwagę, kontrolować ich
sposób postępowania. Do ćwiczenia w parach z
osobami niepełnosprawnymi należy dobierać
zrównoważonych, odpowiedzialnych i sprawnych
fizycznie.

Dlatego też aby lekcja wychowania fizycznego była
bezpieczna muszą współpracować dwie strony:
uczeń i nauczyciel. Nauczyciel dąży do
zmniejszenia ,, ryzyka” wypadku do minimum i aby
to osiągnąć powinien brać pod uwagę:

•    sprawdzić na początku zajęć gotowość uczniów
do ćwiczeń - czy mają prawidłowy ubiór, obuwie, stan
zdrowia,

•  poinformować uczniów w I części lekcji o
przewidywanych trudniejszych ćwiczeniach,
wymagających szczególnej dyscypliny,

• wyciągać konsekwencje wobec uczniów
stwarzających świadome lub lekkomyślne
niebezpieczne zachowania, sytuacje zagrożenia,
naruszające bezpieczeństwo własne lub innych
uczniów,

• starannie organizować lekcje tj. jej przebieg,
kolejność ćwiczeń, używanie sprzętu, przyborów,
rozstawienie zastępów,

• w czasie lekcji nie lekceważyć żadnego wypadku
lub sytuacji zbliżonej do wypadku.

B. Zdańkowski, bardzo trafnie sprecyzował przyczyny
zagrożeń wypadkowych dzieci i młodzieży. Uważa on
bowiem, że dzieci i młodzież nie mają dostatecznego
poczucia odpowiedzialności za skutki swego zachowania.
Nie potrafią również przewidywać sytuacji, w których
mogą kryć się elementy zagrażające ich zdrowiu lub
życiu. Wynika to z niepełnego zrozumienia skutków i
przyczyn określonej sytuacji, braku doświadczenia
życiowego, nieznajomości wielu zjawisk i procesów,
trudności prawidłowej oceny skutków działania własnego
i innych, skłonności do „naginania” faktów do własnych
wyobrażeń i pragnień, niedoceniania niebezpieczeństw,
przeceniania swoich możliwości, chęci zaimponowania
rówieśnikom i dorosłym odwagą a nieraz i brawurą.
Dlatego też dzieci (młodzież), w większym stopniu niż
osoby dorosłe, narażone są na różnego rodzaju
nieszczęśliwe wypadki, powodujące nieraz kalectwo,
długotrwałe przewlekłe choroby, a nawet śmierć.

Z analizy wypadków na lekcjach wychowania
fizycznego wiadomo, że chłopcy ulegają dwukrotnie
częściej wypadkom niż dziewczęta. Na stan ten
wpływa m.in. odmienny program zajęć oraz żywsze
zainteresowania sportowe chłopców. Chłopcy
chętniej podejmują poza tym ryzyko trudnych
ćwiczeń, narażając się niewspółmiernie częściej na
urazy i obrażenia.
Również fakt występowania większości, bo aż 2/3
wypadków na salach gimnastycznych powinien stać
się sygnałem do starannego organizowania zajęć w
pomieszczeniach, szczególnie na lekcji gimnastyki i
gier sportowych. Większość wypadków zdarza się
bowiem w wyniku upadku i zderzenia się
współćwiczących oraz podczas skoku przez kozioł i
skrzynię.

A. Olszowski wskazuje na związek urazowości na lekcjach wychowania

fizycznego z dojrzewaniem płciowym uczniów. Tzw. skok pokwitaniowy,
któremu towarzyszy niejednokrotnie spadek sprawności fizycznej,
powoduje niechęć do podejmowania wysiłku. Jeżeli w okresie tej
zauważalnej zmiany sprawności psychofizycznej uczniów nauczyciel
stosować będzie jednakowe kryteria ocen i wymagań, doprowadzić
może do podejmowania przez młodzież działań o podłożu
ambicjonalnym, zakończonych częstokroć nieszczęśliwie.

A. Olszowski wykazał, że podczas ćwiczeń gimnastycznych spotkać można

się z największą liczbą uszkodzeń średniego i ciężkiego stopnia zarówno
w grupie dziewcząt jak i chłopców. Przyczyn wypadkowości nie należy w
zasadzie szukać w stosowaniu niebezpiecznych ćwiczeń i doszukiwać się
gier zespołowych niewskazanych dla dzieci i młodzieży, lecz w sposobie
realizacji wskazań programowych. Powody nieszczęśliwych wypadków
na zajęciach wychowania fizycznego wynikają z nieuwzględniania w
realizowaniu zajęć programowych znacznych nieraz różnic rozwojowych
oraz sprawności fizycznej uczniów tej samej klasy oraz z niechętnego
stosunku części uczniów do obowiązkowych zajęć wychowania
fizycznego. Prowadzi to zwykle do niezdyscyplinowania, nie właściwego
wykonywania zadań i poleceń, co grozi wypadkiem.

Z. Brudak, autorka licznych publikacji dotyczących bezpiecznego
prowadzenia lekcji wychowania fizycznego, wskazuje dodatkowo na
zwiększoną urazowość na lekcjach prowadzonych na boisku i
stadionach, upatrując przyczyn tego stanu w niezdyscyplinowaniu
ćwiczących i niestarannym przygotowaniu się nauczyciela do tego
rodzaju zajęć.

W trakcie przygotowania i przeprowadzenia zajęć w grach i zabawach
ruchowych oraz grach sportowych, w lekkiej atletyce, w gimnastyce,
łyżwiarstwie oraz w atletyce terenowej prowadzący w głównej mierze
winien przestrzegać następujących zasad:

Gry sportowe:

1. Nie dopuszczać do brutalnej gry, niepoprawnie grających usuwać.
2. Nie pozwalać na zwycięstwo za wszelka cenę.
3. Podczas sędziowania ściśle przestrzegać prawideł gry, nie pozwalać
na najdrobniejsze przekroczenia przepisów.
4. Przed każdą gra sprawdzać przydatność boiska do gry, urządzeń,
przyborów sportowych i ubioru grających.
5. Poziom grających winien być wyrównany pod względem sprawności
fizycznej i techniki gry.
6. Do gry właściwej dopuszczać jedynie młodzież zdrową, sprawną i
znającą przepisy gry.
7. Specjalna uwagę należy zwrócić na grę w koszykówkę (m. in.
przepisowa odległość tablic od ściany) oraz na piłkę nożną, które to gry
przysparzają najwięcej wypadków wskutek brutalności objawiającej się
podkładaniem nóg, zderzeniem, popychaniem, kopaniem, trącaniem
przeciwnika, następowaniem na nogę itp.

Lekkoatletyka:

1. Bieżnia, skocznia, rzutnia powinny mieć przepisowe wymiary i
urządzenia, jak również taki rozmieszczenie, aby ćwiczący wzajemnie
sobie nie przeszkadzali.
2. Przybory do lekkoatletyki: jak kule, oszczepy, dyski, stojaki,
poprzeczki, kolce, musza mieć przepisowe dla danego wieku wymiary i
nie mogą być uszkodzone.
3. Sposób obchodzenia się z przyborami, jak również ich używanie
musza być przez nauczyciela szczegółowo omówione i pokazane.
4. Ustawienie młodzieży do ćwiczeń w lekkoatletyce, a szczególnie do
rzutów musi być dokładnie przez nauczyciela przemyślane, aby dawało
pełną gwarancje bezpieczeństwa.
Linie rzutów powinny być wyznaczone kreda, odstępy wytyczone
chorągiewkami. Szczególnie czujnym i ostrożnym musi być nauczyciel
przy ćwiczeniach rzutów (oszczep, kula, dysk).
5. Na boisku nie może znajdować się inna klasa lub przebywać bez celu
inna młodzież.
6. Uczniowie wykonują ćwiczenia pod ścisłą kontrola nauczyciela i tylko
na jego rozkaz lub sygnał.

7. Pod żadnym pozorem nauczyciel nie może wydawać uczniowi sprzętu na
przerwie. Po zakończeniu lekcji sprzęt sportowy musi być zabrany,
przeliczony i odniesiony w obecności nauczyciela do magazynu.
8. Przynosić i odnosić sprzęt mogą tylko dyżurni lub wyznaczeni do tych
czynności uczniowie.
9. Na lekcjach musi być zachowana pełna dyscyplina, nie można pozwolić
ćwiczącym na najdrobniejsze wybryki lub nieuwagę.
10. Do szkoły nie wolno przynosić własnego sprzętu do lekkoatletyki.
11. Do właściwych rzutów lub skoków nie można przystąpić dopóty, dopóki
nie przerobi się ćwiczeń przygotowawczych i oswajających.
12. Skocznia musi być wypełniona taka ilością piasku, aby gwarantowała
pełne bezpieczeństwo. Przed każdą lekcja piasek powinien być przekopany,
a przed każdym skokiem i po każdym skoku wyrównany.

Gimnastyka:

1. W czasie przerw i nieobecności nauczyciela sala gimnastyczna
zastępcza winna być zamknięta na klucz. Do sali wprowadza i
wyprowadza młodzież tylko ten nauczyciel, który ma lekcję.
2. W sali i w szatni należy utrzymać zawsze wzorowy porządek.
3. W "zielonej sali" gimnastycznej wszelkiego rodzaju chwyty (lin, kółek,
krat, drabinek itp.) winny być kontrolowane 1 - 2 razy do roku (czy nie są
uszkodzone lub rozluźnione).
4. Uszkodzone przyrządy, np. podarte materace, złamane czy ewentualnie
niekompletne przyrządy zabezpieczyć, aż do naprawy.
Nie wolno ich używać, nawet przy najprostszych ćwiczeniach.
5. Należy nauczyć młodzież przenoszenia przyrządów oraz wymagać od
niej umiejętnego obchodzenia się z przyrządami i przyborami.
6. Przyrządy do wykonywania skoków gimnastycznych należy tak ustawić
do ćwiczeń, aby nie doszło do wypadku, tzn. tak, aby było miejsce do
rozbiegu, za materacem zaś należy przewidzieć 5 - 6 metrową przestrzeń
wolną od ściany lub od innej stałej przeszkody.

7. Po ustawieniu przyrządów należy je sprawdzić, czy wspierają się całą
powierzchnią podstawy na podłodze i czy są dobrze złożone (skrzynie,
kozioł, koń, równoważnia, odskocznia, materac).
8. Kolumnę ćwiczebną należy tak ustawić, aby ćwiczący wzajemnie sobie
nie przeszkadzali, skrajne szeregi i rzędy nie były zbyt blisko ściany,
kaloryferów, przyrządów itp.
9. Przy wykonywaniu ćwiczeń trudniejszych na przyrządach należy
zapewnić dobrą asekurację oraz uczyć młodzież samoochrony, a także
uświadomić ją o niebezpieczeństwie wynikającym ze złego wykonywania
ćwiczenia.
10. Należy ujednolicić ubiór ćwiczących, a szczególnie obuwie. Należy
jednoznacznie ustalić czy obuwie ma być na skórzanej, czy gumowej
podeszwie.
11. Sale zastępcze o wymiarach poniżej 9x18 metrów nie nadają się do
urządzania „wyścigów”.

Łyżwiarstwo:

1. Przy prowadzeniu zajęć na lodzie nauczyciel musi mieć
gwarancję, że lód nie załamie się, a jego powierzchnia jest cała i
gładka.
2. Dzieci winny być odpowiednio ubrane i zabezpieczone przed
odmrożeniem (nóg, rąk, nosa, policzków)
3. Łyżwy powinny być w dobrym stanie i silnie przytwierdzone do
butów.
4. Należy oswoić dzieci z łyżwami, lodem, utrzymywaniem
równowagi i umiejętnością padania (siadanie na lodzie).
5. Należy pamiętać o najczęściej spotykanych wypadkach na
lodzie i o okolicznościach, w jakich się zdarzają, aby im
przeciwdziałać (np. usztywnianie nóg, przechylanie tułowia do
przodu, krzyżowanie łyżew, nie przestrzeganie
jednokierunkowego ruchu, zbyt szybka jazda, źle umocowane
łyżwy, brak dyscypliny, popychanie się, podkładanie nóg itp.).
6. Nauczyciel musi brać pod uwagę temperaturę powietrza,
pogodę, wiatr i odpowiednio dozować czas ćwiczeń, jak również
ich rodzaj - należy pamiętać nie tylko o hartowaniu młodzieży, ale
również o tym, aby jej nie przeziębić.

Ćwiczenia, gry i atletyka terenowa:

1. Nauczyciel powinien znać doskonale teren i jego układ, w którym
będzie przeprowadzać ćwiczenia.
2. Wiedzieć, że podkład terenu jest zawsze korzystniejszy, jeśli jest
miękki, elastyczny, nie ma w nim niewidocznych dołów, ostrych
kamieni, wystających z drzew suchych gałęzi itp.
3. Pamiętać o tym, ze naturalne przeszkody, jak: rowy, potoki, skarpy,
drzewa, mogą zastąpić częściowo przyrząd gimnastyczny do
wspinania, zwisów, ćwiczeń równoważnych.
4. Prowadzić sam od początku do końca całe zajęcia, pokazywać
sposób pokonywania danej przeszkody, ochraniać przy
poszczególnych ćwiczeniach wszystkich

ćwiczących.

5. Zabierać na każde ćwiczenia terenowe apteczkę podręczna.

Od 1997 roku rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 2.09.1997
obowiązuje w szkołach Uchwała nr 14 Rady Ministrów z dnia
1.02.1991 r. w sprawie służby bezpieczeństwa i higieny pracy, która
przewiduje powołanie w szkołach oraz wszystkich placówkach
oświatowych zatrudniających przynajmniej pięciu pracowników
etatowych, pracownika służby bhp, którego zadaniem jest
prowadzenie szeroko zakrojonej profilaktyki zapobiegającej
wypadkom w szkole wśród uczniów i pracowników, rejestr
zaistniałych wypadków, sporządzanie dokumentacji ze szczegółową
analizą przyczyn i formułowanie wniosków w celu zapobiegania
następnym.
Problem zakwalifikowania ucznia do zajęć sportowych reguluje
Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 25 czerwca 2003 roku w
sprawie zakresu i organizacji profilaktycznej opieki zdrowotnej nad
dziećmi i młodzieżą (Dz. U. Nr 130 z dn. 24.07.2003r.)

W związku z dyspozycjami zawartymi w § 3 pkt 3b niniejszego

Rozporządzenia “Profilaktyczna opieka zdrowotna nad uczniami
obejmuje … profilaktyczne badania lekarskie (bilanse zdrowia) w
zakresie … kwalifikacji do zajęć wychowania fizycznego i sportu
szkolnego” uznaje się, że zakwalifikowanie ucznia do zajęć z
wychowania fizycznego (bez ograniczeń lub z odpowiednimi
zaleceniami zapisanymi przez lekarza w pozycji “grupa na zajęciach
wf” (– patrz załącznik nr 1 do Rozporządzenia) jest równoznaczne z
dopuszczeniem do zajęć i zawodów sportowych, szkolnych i
międzyszkolnych sporcie szkolnym w zakresie ustalonym przez
lekarza.

Pod pojęciem “sport szkolny” rozumie się wszelkie zajęcia sportowe

szkolne, lekcyjne, pozalekcyjne i pozaszkolne (treningi, sprawdziany,
zawody itp.), których program (dyscypliny, konkurencje, wiek
uczestników, obciążenia startowe) jest zgodny z realizowanym w
szkole programem wychowania fizycznego i ustalanym co roku przez
Zarząd Główny Szkolnego Związku Sportowego i zatwierdzanym
przez Ministerstwo Edukacji Narodowej i Sportu.

W związku z tym za dopuszczonych do wszelkich zajęć w zakresie

sportu szkolnego uznaje się wszystkich uczniów, którzy podczas
profilaktycznych badań lekarskich zostali dopuszczeni do zajęć z
wychowania fizycznego zakresie ustalonym przez lekarza
przeprowadzającego okresowe badania profilaktyczne
(kwalifikacje do grup A, A2, B, B2, C, C1).

Dokumentem stwierdzającym dopuszczenie do zawodów jest

imienna lista uczniów sporządzona na podstawie dokumentacji o
badaniach profilaktycznych, potwierdzona przez dyrektora szkoły
lub lekarza sprawującego opiekę profilaktyczną. Nie należy
natomiast domagać się przeprowadzania przez lekarza
każdorazowo badań przed kolejnymi zawodami i potwierdzenia
tego faktu na zbiorowej liście. Podstawowym źródłem informacji
w tym zakresie i podstawą do sporządzenia list
dopuszczeniowych do określonych zajęć jest dokumentacja o
badaniach profilaktycznych.

Wszystkie ww. ustalenia dotyczą także zawodów organizowanych

dla Szkolnych i Uczniowskich Klubów Sportowych (bez względu
na ich status prawny, o ile uczestniczy w nich młodzież szkolna).

W szkolnym wychowaniu fizycznym i sporcie zdarzają się różne

wypadki, najczęściej są to indywidualne urazy powodujące
chwilową niezdolność do zajęć szkolnych.

Najczęściej notowane urazy to:
złamania kończyn górnych i dolnych,
zwichnięcia,
stłuczenia,
naderwania ścięgien i mięśni,
rany cięte.

Przyczyny tych urazów to:

upadek na twardą nawierzchnię,
zderzenie się ćwiczących,
nieumiejętny uchwyt piłki lub przyrządu,
wadliwe obuwie i niewłaściwy strój sportowy,
niewłaściwa asekuracja ćwiczącego,
brak właściwej rozgrzewki,
brak lub złe przygotowanie techniczne uczniów,
- ciasnota sal gimnastycznych i niewłaściwe ich wyposażenie,
“wygłupianie się" uczniów i wykonywanie ćwiczeń bez wiedzy

nauczyciela

.

Większość wypadków zdarza się na sali gimnastycznej podczas zajęć

z gimnastyki i gier zespołowych.

Rozdział urazów sportowych w odniesieniu do poszczególnych

dyscyplin sportowych:

1) Gimnastyka;
złamania kości promieniowej lub obu kości przedramienia,
złamanie kończyn dolnych,
złamanie lub zwichnięcie nadgarstka ręki,
zwichnięcie stawu skokowego,
stłuczenia,
złamanie lub naruszenie kręgów szyjnych (stanie na rękach).
2) Gry zespołowe; piłka koszykowa, nożna, siatkowa i ręczna:
- urazy dłoni, zwichnięcia i złamania palców,
zwichnięcia stawu skokowego,
urazy stawu kolanowego,
złamania kończyn dolnych,
złamania i pęknięcia kości śródstopia.

3) Lekkoatletyka:
urazy stawu kolanowego i skokowego,
zwichnięcia ręki w stawie barkowym (przy rzutach),
złamania kończyn górnych lub dolnych,
otarcia i stłuczenia (upadki na bieżni i skoczni).
4) Narciarstwo i łyżwiarstwo:
złamania głównie kończyn dolnych,
zwichnięcia w stawie skokowym,
urazy stawu kolanowego.
5) Pływanie:
omdlenia,
zachłyśnięcie się wodą,
skaleczenia i stłuczenia,
urazy kręgosłupa (przy skokach),
utonięcia.

Pierwsza pomoc i czynności związane z zaistniałym

wypadkiem.

Udzielenie pierwszej pomocy poszkodowanemu w sposób

właściwy ma bardzo ważne znaczenie zwłaszcza przy
krwotokach tętniczych lub bolesnych kontuzjach
występujących przy złamaniach, skręceniach i
zwichnięciach.

Do czynności tych należy:

- ustalenie miejsca uszkodzenia i udzielenie pierwszej

pomocy,

- wezwanie do poszkodowanego higienistki lub lekarza

szkolnego,

- jeżeli zachodzi konieczność wezwania karetki pogotowia

ratunkowego, - powiadomienie dyrekcji szkoły, szkolnej
służby bhp oraz rodziców,

- zabezpieczenie miejsca wypadku w celu sporządzenia

protokołu zaistniałego wypadku, usunięcie wszelkich
przeszkód będących przyczyną zaistniałego wydarzenia w
celu zapobiegnięcia następnym urazom,

- w przypadku wypadku ciężkiego, zbiorowego lub

śmiertelnego powiadomić kuratorium oraz prokuraturę.