Stereotypy i uprzedzenia

Funkcje stereotypów

• Źródło wiedzy społecznej
• Oszczędność poznawcza
• Podwyższenie lub utrzymanie

pozytywnej samooceny

• Legitymizacja porządku społecznego

Wpływ stereotypów na ocenianie

ludzi (wg Wojciszke)

• wpływają na interpretację znaczenia

zaobserwowanych zachowań;

• wpływają na interpretację znaczenia cech;

• zindywidualizowana informacja o osobie

spostrzeganej wpływa na rodzaj podschematu

używanego w trakcie spostrzegania;

• wpływają na spostrzeżenia konkretnych osób,

kiedy nie ma informacji zindywidualizowanej, a

słabo lub wcale nie wpływają na spostrzeżenia w

obecności takich jednoznacznych informacji;

• wpływają na spostrzeżenia konkretnych osób,

jeżeli zindywidualizowana informacja na ich temat

jest wieloznaczna.

Teorie wyjaśniające genezę

stereotypów

• Teoria rzeczywistego konfliktu interesów

• Teoria przeniesienia agresji

• Teoria kategoryzacji społecznych

Teorie wyjaśniające genezę uprzedzeń

a. Teorie odwołujące się do różnic

indywidualnych

• Osobowość autorytarna (Adorno)
• Współczesny rasizm
• Model dysocjacji (Devine)
b. Teorie odwołujące się do dynamiki

międzygrupowej

• Teoria tożsamości społecznej
• Teoria współzależności i stosunku władzy

Zjawiska związane z kategoryzacją

społeczną

(1) Wzrost spostrzeganych różnic

międzygrupowych

(2) Spadek spostrzeganych różnic

wewnątrzkategorialnych

 Efekt jednorodności grupy obcej

Teoria tożsamości społecznej

(Tajfel, Turner, 1986)

Założenia:
(1) Skłonność do dzielenia ludzi na kategorie;
(2) Kategoryzacja prowadzi do podziału na grupę

swoją i obcą;

(3) Jedno ze źródeł pozytywnej samooceny to

przynależność do cenionej grupy społecznej

Zjawiska:
 Faworyzacja grupy własnej i deprecjacja obcej
 Faworyzacja grupy własnej: mechanizm

podtrzymania pozytywnej samooceny, prowadzi

do wzrostu identyfikacji z grupą własną

Działania grup stereotypizowanych

negatywnie – teoria tożsamości

społecznej

• Zmiana stosunków z grupą o wyższym

statusie

• Asymilacja (strategia przechodzenia)
• Taktyka społecznej kreatywności: (1) zmiana

cech odróżniających; (2) pozytywne
wartościowanie cech odróżniających; (3)
wybór obiektu porównań o niższym statusie
(porównania w dół)

• Rywalizacja międzygrupowa (ruchy

społeczne i polityczne)

Teoria współzależności i stosunku

władzy

Założenia:
• Stereotypizacja zachodzi automatycznie (przejaw

kategorialnego przetwarzania informacji)

• Indywidualizacja osoby spostrzeganej ma

charakter kontrolowany

Warunki indywidualizacji:
• Motywacja: zależność od spostrzeganej osoby (

trafność i poczucie kontroli), brak zagrożenia

samooceny, konieczność dopasowania sądów do

standardów

• możliwości

Modyfikacja i kontrola stereotypów:

Hipoteza kontaktu

Warunki:
(1)współpraca i współzależność
(2)sukces pracy grupowej;
(3)równy status grup;
(4)głębokość kontaktu i wielokrotność;
(5)wsparcie instytucjonalne

Modyfikacja i kontrola stereotypów:

procesy poznawcze

• Rekategoryzacja

• Świadoma kontrola
Efekt sprężyny
Automatyzacja procesu kontroli

Wpływ osoby stereotypizowanej: obrona

przed uprzedzeniami

• Wywołanie rekategoryzacji
• Zachęta do utożsamienia się (uznanie za członka

grupy własnej)

• Wykorzystanie współzależności
• Konieczność uzasadnienia decyzji
• Aktywizacja wartości cenionych społecznie
• Odwoływanie się do pozytywnego autowizerunku

oceniającego

• Wskazanie na rozbieżność między zachowaniem

realnym a idealnym (postawą a zachowaniem)

• Ukazanie interesu własnego osoby oceniającej

Warunki nasilające występowanie

uprzedzeń

• Presja czasowa i nadmierne obciążenie

poznawcze

• Zagrożenie samooceny oceniającego
• Zagrożenie dla grupy własnej oceniającego
• Różnice indywidualne (SDO, sztywność

poznawcza)