Temat: Żywienie w chorobach

wątroby

Rola wątroby w organizmie



Rola wątroby w fizjologii ludzkiej jest olbrzymia. W owej pracy postaram przedstawić te

najważniejsze aspekty z nią związane.



Wydzielanie żółci. Wytwarzanie i wydzielanie żółci jest ważną czynniscią wątroby. Żółć

z jednej strony służy do wydania z organizmu cholesterolu, barwników krwi, hormonów

itp., z drugiej strony (rola kwasów żółciowych) jest silnym biologicznym detergentem ,

emulgującym tłuszcze pokarmowe. W samej żółci kwasy żółciowe emulgują i otrzymują

w roztworze wodnym cholesterol; po spłynięciu do jelita emulgują tłuszcze pokarmowe

i w ten sposób umożliwiają ich strawienie i wchłanianie. Po spełnieniu tej funkcji

większość kwasów żółciowych wchłania się w jelicie i wraca z krwią żyły wrotnej do

wątroby, aby ulec ponownemu wydzieleniu do żółci. Jest to tzw. krążenie wątrobowo-

jelitowe kwasów żółciowych. Można je porównać do krążenia rozpuszczalnika, który „w

obie strony” utrzymuje tłuszcze w roztworze wodnym. Zaburzenie tego krążenia może

spowodować wytrącenie się cholesterolu w żółci i powstanie kamieni żółciowych.



Po strawieniu i wchłonięciu w jelicie prawie wszystkie związki pokarmowe przepływają

we krwi żyły wrotnej przez wątrobę, przy czym wątroba wychwytuje znaczną ich część

i wykorzystuje w swej przemianie materii. To wychwytywanie z krwi żyły wrotnej

dotyczy nie tylko spożytych pokarmów, ale także leków, związków chemicznych, a

nawet bakterii zawartych w pożywieniu (jeśli przedostały się przez kwaśną zaporę

żołądkową). Dlatego trzeba zdawać sobie sprawę, że prawie wszystko, co człowiek zje,

przepływa przez wątrobę i może zarówno pomóc jak i jej zaszkodzić. Jedynym

wyjątkiem są tutaj tłuszcze, które po wchłonięciu w jelicie są transportowane dalej

naczyniami chłonnymi i „omijają” wątrobę, dostając się od razu do dużego obiegu krwi.



W przemianie węglowodanowej rola wątroby polega na

utrzymaniu stałego poziomu cukru we krwi, między posiłkami i w

czasie głodu (np. nocnego). Po zjedzeniu wątroba wychwytuje

znaczna część cukru z krwi żyły wrotnej i nadmiar odkłada bądź

w postaci zapasowego węglowodanu „glikogenu”, bądź w

postaci tłuszczu. Między posiłkami wydala bez przerwy cukier do

krwi i utrzymuje w ten sposób stały jego poziom. Jest to

konieczne dla życia, bowiem mózg człowieka odżywia się jedynie

cukrem i musi go bez przerwy otrzymywać z krwi.



W przemianie białkowej wątroba produkuje ogromne ilości i

rodzaje białka (prawie wszystkie krążące we krwi są pochodzenia

wątrobowego). Białka te utrzymują wodę w łożysku

naczyniowym, są transporterami ważnych dla życiu substancji

(np. hormonów), warunkują prawidłowe krzepnięcie krwi itd.

Oprócz tego wątroba produkuje duże ilości białka dla własnych

komórek, np. białka enzymów wątrobowych, dlatego jej

zapotrzebowanie na białko pokarmowe jest bardzo duże.



W przemianie tłuszczowej wątroba produkuje duże ilości tłuszczu z węglowodanów, przesyłając je innym

narządom droga krwi w postaci transportowych kompleksów białkowo-tłuszczowych. Wśród tłuszczów

produkuje m.in. cholesterol dla siebie i innych narządów.



Poza produkcją tłuszczu w okresach po posiłkowych wątroba spala duże ilości tłuszczu w okresach między

posiłkowych. Jest to tłuszcz znajdujący się w tkance tłuszczowej. Pomiędzy produkcją a spalaniem tłuszczu

istnieje pewna równowaga, zależna od stanu energetycznego. Równowaga ta może być zaburzona i wówczas

dochodzi do stłuszczenia wątroby.



Wątroba jest ważnym magazynem witamin, zwłaszcza witaminy A,D,E,K oraz witamin z grupy B. Ma to

istotne znaczenie, ponieważ chorobach miąższu wątrobowego ilość zmagazynowanych witamin zmniejsza się i

łatwo może dojść do ich niedoboru. Jednocześnie należy podkreślić, że przedawkowanie niektórych witamin,

zwłaszcza witaminy A, może doprowadzić do uszkodzenia wątroby, aż do odczynowego zapalenia wątroby

włącznie.



Wątroba a hormony. Rola wątroby polega tutaj na unieczynnianiu hormonów i wydalaniu ich w postaci

nieczynnej, bądź bezpośrednio z żółcią, bądź pośrednio, poprzez nerki z moczem. Stąd też w chorobach

miąższu wątrobowego, gdy unieczynnienie to zawodzi, dojść może do nadmiaru krążących we krwi hormonów,

hormonów kobiecych.



Wątroba jako zbiornik płynów. Wątroba ma budowę gąbczasta i rzeczywiście potrafi jak gąbka

utrzymywać bądź wydalać do krwi duże ilości płynów, w zależności od organizmu. W niewydolności serca, gdy

wątroba przez dłuższy czas jest przepełniona zalegającą krwią, prowadzi to do jej stałego powiększenia, a

potem zwłóknienia.



Zdolności regeneracyjne wątroby.



Wszystkie narządy człowieka mają pewną rezerwę czynnościową i nie pracują na co dzień na pełnych obrotach



.Dotyczy to oczywiście i wątroby, której rezerwa czynnościowa jest ogromna.



W zwierząt doświadczalnych usuwano 4/5wątroby bez żadnej widocznej szkody: nawet po usunięciu 9/10

narządu zwierzę mogło dalej żyć.



Dla tego nawet poważne uszkodzenia czy zniszczenie części miąższu wątrobowego może nie wpłynąć w

widoczny sposób na ogólną sprawność wątroby. Miąższ wątrobowy ponadto ma duże zdolności regeneracyjne i

stopniowo może powracać do zdrowia po ostrym uszkodzeniu, np. po żółtaczce zakaźnej

OGÓLNE WIADOMOŚCI O CHOROBACH WĄTROBY I DRÓG

ŻÓŁCIOWYCH



Ostre wirusowe zapalenie wątroby



(Żółtaczka zakaźna)



,,Żółtaczka zakaźna” to najbardziej popularna nazwa ostrego wirusowego zapalenia wątroby, nazwa

trochę wprowadzająca w błąd, ponieważ wirusowe zapalenie wątroby może przebiegać (zwłaszcza

wśród dzieci i młodzieży)zupełnie bez żółtaczki lub jedynie w lekkim stanem pod żółtaczkowym.



Ponieważ nazwa ta przyjęła się, i to za równo wśród lekarzy jak i chorych,



Przeto i my będziemy jej używać ze względów praktycznych.



Nagminne zapalenie wątroby jest przenoszone przez wydaliny chorego, głownie kał, stąd też

powodem zakażenia są zaniedbania sanitarne, zakażenia wody itp. Tego typu żółtaczka zakaźna

zbiera największe żniwo czasie wojen, klęsk żywiołowych oraz w tych krajach, w których poziom

higieny jest jeszcze bardzo niski.



W Polsce liczba przypadków nagminnego zapalenia wątroby zmniejszą się wyraźnie, niestety, na

korzyść drugiej strony postaci choroby, tzn. wszczepionego zapalenia wątroby. Ta postać żółtaczki

zakaźnej przenoszona jest głównie z krwią chorego a wiec w warunkach pokojowych najczęściej

przez sprzęt lekarski: igły, strzykawki, i narzędzia medyczne oraz poprzez przetaczaną krew i płyny

krwiopochodne. Liczba przypadków żółtaczki wszczepionej wzrasta wraz upowszechnieniem

działalności służby zdrowia, a więc badań laboratoryjnych, szczepień ochronnych, przetaczać krwi,

itp.



Ostatnie badania wykazały, że istnieje prawdopodobieństwo zarażenia się postacią wszczepienną

także przez wydaliny chorego, nie tylko przez jego krew.



Okres wylegania choroby.



Po zarażeniu wirusem żółtaczki zakaźnej, część osób przebywa zakażenie w sposób,, poronny ”, to

znaczy bez typowych objawów. Część zakażonych staje się nosicielami wirusa zupełnie bez

objawowo. U osób,, skutecznie zakażonych” objawy występują dopiero po pewnym, dość długim

okresie, po tzw. okresie wylęgania. Okres ten wynosi dla nagminnego zapalenia wątroby 2-6 tyg.,

natomiast dla wszczepionego 2-6 miesięcy.



Po okresie wylęgania pierwszymi objawami choroby są tzw. objawy zwiastunowe. Na

czym one polegają?



Po pierwsze są to ogólne objawy zakażenia wirusowego, a wiec uczucie rozbicia,

łamanie w kościach, osłabienie, poty, stany podgorączkowe, ogólne złe samopoczucie.

Po drugie w tym ogólnym obrazie mogą wybić się na plan pierwszy niektóre z objawów

i zasugerować takie choroby, jak: grypa.



Jeśli do powyższych objawów dołączy się ból gardła i kaszel, choroba może być

zbliżona do grypy. Rozpoznanie takie może nawet postawić lekarz, zwłaszcza jeśli

zachorowanie przypadnie na okres epidemii grypy.



Zatrucie pokarmowe



Jeśli wśród opisanych objawów dominować będzie brak łaknienia, nudności, wymioty,

biegunka, chory przypomni sobie, co mu,, zaszkodziło” i rozpoznanie zatrucia

pokarmowego gotowe



zapalenie stawów



w obrazie chorobowym będą dominować bóle stawów, mięsni i kości. Bywają one

bardzo dokuczliwe, nie pozwalają spać w nocy, zmuszają chorego do poszukiwania

porady lekarskiej lub, co gorsza, do samodzielnego zażywania leków przeciwbólowych

lub przeciwreumatycznych.



Dlaczego występowanie objawów zwiastunowych ma takie znaczenia?



Ponieważ zażółcenie skóry następuje dopiero po kilku dniach trwania objawów

zwiastunowych, przy czym żółtaczka morze być nie znaczna i trudno dostrzegalna.

Stąd może dojść do pochopnego i błędnego rozpoznania, np. zapalenia stawów i

rozpoczęcia kuracji lekami bardzo dla wątroby szkodliwymi.



Zażółcenie skóry to okres pełnego rozwoju choroby i zwykle moment jej rozpoznania.

W Polsce istnieje obowiązek hospitalizacji (przyjęcie do szpitala) chorych na żółtaczkę

zakaźna, a wiec leczenie odbywa się pod ścisła opieka lekarska.



Polega ono głownie na zachowaniu prawidłowej diety,

spoczynkowym trybie życia oraz na unikaniu czynników

szkodliwych dla wątroby.



Po wypisaniu ze szpitala każdy pracujący chory otrzymuje jeszcze

miesiąc zwolnieni z pracy i zostaje skierowany do poradni dla

ozdrowieńców.



Ozdrowieńców poradni tej pozostaje pod opieka lekarzy

specjalistów przez około rok i w tym czasie poddawany jest

okresowym badaniom lekarskim,



m.in. za pomocą prób wątrobowych. może być także skierowany

do sanatorium w Długopolu, przeznaczonym właśnie dla

ozdrowieńców po żółtaczce zakaźnej.



Leczenie sanatoryjne nie jest niezbędnym warunkiem powrotu do

zdrowia, ma ono znacznie przede wszystkim dla tych chorych,

którym trudne warunki domowe uniemożliwiają prowadzone

prawidłowego trybu życia czy stosowania zaleceń diety.



Należy zdać sobie sprawę, że uszkodzona w wyniku przebytej

żółtaczki wątroba goi się bardzo długo, właśnie przez okres około

roku, i że w tym czasie ozdrowieniec nie morze uważać się za

człowieka zdrowego. Musi ściśle stosować się do zaleceń

lekarskich, a w szczególności niczym dodatkowo nie uszkadzać

wątroby, np. absolutnie wykluczone jest w tym okresie picie

alkoholu.

Przewlekłe zapalenie wątroby



Najczęstszą przyczyną zapalenia wątroby jest przebycie ostrego

wirusowego zapalenia wątroby, czyli omówionej już żółtaczki

zakaźnej. Na każde 20 osób,



które zachorowały na żółtaczkę zakaźną, 19 powraca szybciej

lub wolniej do pełnego zdrowia, na tomista u jednego pechowca

choroba przewleka się i przechodzi w przewlekłe zapalenie

wątroby. Może to być tzw. przewlekłe zapalenie wątroby, czyli jak

gdyby resztkowe, nie wygasłe zupełnie zapalenie po żółtaczce

zakaźnej, bądź tez aktywne zapalenie wątroby, w którym proces

zapalny podtrzymuje się sam, a nie leczony doprowadza do

marskości wątroby z jej dalszymi konsekwencjami.



Przewlekłe zapalenie wątroby jest zasadniczo chorobą banalną,

czasami przykrą dla chorego, ze względu na dolegliwości, które

wywołuje, ale nie grozi żadnymi poważniejszymi

konsekwencjami. Nie wymaga żadnego leczenia

farmakologicznego, jedynie przestrzegania prawidłowej diety i

odpowiedniego trybu życia.



Aktywne zapalenie wątroby jest chorobą znacznie poważniejszą, choć całkowicie

uleczalną.



Polega na ,,uczuleniu się” na własne komórki wątrobowe, zwykle rozpoczynające

się w czasie ostrego wirusowego zapalenia wątroby.



W żółtaczce zakaźnej cześć komórek wątrobowych rozpada się po zaatakowaniu

przez wirusa, a z rozpadających się komórek wypływają różne substancje

wewnątrzkomórkowe. Z niewiadomych przyczyn u niewielkiej liczby chorych ustrój

zaczyna traktować te składniki komórkowe jako zupełnie obcą substancje i

produkuje przeciwko nim przeciwciała. To zapoczątkuje reakcje uczuleniową

przeciwko własnej wątrobie, która potem podtrzymuje się na zasadzie błędnego

koła.



Poradnie dla ozdrowieńców po żółtaczce istnieją właśnie po to, aby wykryć osoby,

u których po wirusowym zapaleniu wątroby rozpoczął się przewlekły proces

zapalny. Należy przy tym podkreślić, że samo badanie lekarskie, nawet łącznie z

badaniami krwi morze być niewystarczające dla diagnostyki przewlekłych zapaleń

wątroby. Dla tego dla rozpoznania i zróżnicowania przewlekłego zapalenia

wątroby konieczne jest często wykonanie biopsji wątroby i pobranie punktaku do

badania mikroskopowego.



Leczenie aktywnego zaplenia wątroby jest długotrwałe, nie raz kilku letnie,

wymaga specjalistycznej opieki lekarskiej i kilkukrotnych kontrolnych biopsji

wątroby.



Rzadszymi przyczynami przewlekłych zapaleń wątroby są zatrucia tzw. związkami

hepatotoksycznymi takie zapalenie wątroby noszą nazwę odczynowych, a mogą

być także wywołane obecnością innych ciężkich chorób,



Które powodują ogólne zatrucie organizmu, w tym i odczynowe zapalenie wątroby.



Tego typu zapalenia są z reguły łagodniejsze i łatwiejsze do lecznie od zapaleń

aktywnych. Zwykle wystarczy odstawienie toksycznych leków bądź zmiana

stanowiska pracy, aby chory nie stykał się z trującymi chemikaliami.

Stłuszczenie wątroby



Stłuszczenie wątroby rozwija się wówczas, gdy wątroba otrzymuje bądź produkuje więcej

tłuszczu niż może go spalić lub przesłać innym narządom.



Sytuacja taka zdarza się najczęściej:



W alkoholizmie, cukrzycy, w trakcie głodzenia. Spalanie alkoholu odbywa się wyłącznie w

wątrobie i dostarcza wielu ,,półfabrykatów ”do produkcji tłuszczów. Jednocześnie alkohol

pobudza rozpad tkanki tłuszczowej z uwolnieniem tłuszczu, którego 1/3 wpływa do

wątroby. Doprowadza to z reguły do stłuszczenia wątroby, zwłaszcza, że alkohol

upośledza spalanie tłuszczu w wątrobie na korzyść jego produkcji.



W cukrzycy, w związku z niedoborem insuliny, równowaga pomiędzy odkładaniem

tłuszczu w tkance tłuszczowej jego uwalnianiem do krwi jest zachwiana na korzyść

uwolnienia tłuszczu. Insulina jest najsilniejszym hormonem lipogennym, tzn. nasila

produkcje i dokładanie tłuszczu.



Jej brak powoduje rozpad tkanki tłuszczowej a jak już wspomniałam, 1/3 uwolnionego

tłuszczy wpływa do wątroby. Wątroba nie może spalić takiej ilości tłuszczu (nieleczeni

cukrzycy bardzo szybko chudną) i rozwija się stłuszczenie.



W trakcie głodzenia, np. podczas stosowania różnych drastycznych nieraz „diet

odchudzających”, czy w czasie stosowania głodówki, dochodzi do podobnego procesu.

Tłuszcz, którego pozbywa się chudnąca osoba, nie ulatnia się w powietrze ani nie znika

cudownym sposobem. Ale zostaje upłynniony do krwi.



Jak podkreślono, wątroba wychwytuje dużą cześć tego tłuszczu, a ilości te bardzo łatwo

obliczyć. Jeśli ktoś schudł 10 kg, to z tego 3 kg tłuszczu wypłynęło do wątroby. Jeśli sobie

uprzytomnimy, ze sama wątroba waży ok. 1,5 kg, zdamy sobie sprawę, jakim poważnym

obciążeniem jest zużytkowanie takiej ilości tłuszczu. Stąd łatwo dochodzi do stłuszczenia.



Stłuszczenie polega na usunięciu czynników wywołujących ten stan choroby (odstawienie

alkoholu, leczenie cukrzycy, powolne i ostrożne odchudzanie) oraz na stosowaniu

prawidłowej diety. Rozpoznane stłuszczenia może wymagać biopsji wątroby.

Marskość wątroby



Marskość wątroby jest choroba przewlekła i „na całe życie” jest wynikiem

długo trwających schorzeń miąższu wątrobowego, takich jak przewlekłe

zapalenie wątroby czy zapalenia dróg żółciowych. Marskość wątroby można

porównać do „blizny” po przebyciu różnych chorób, przy czym najważniejszym

składnikiem takiego zbliznowacenia jest zwłóknienie miąższu wątrobowego.



Wątrobowego marskości wątroby nawet intensywnym leczeniem nie można



uzyskać powrotu do stanu prawidłowego. Zawsze jednak przez właściwe

postępowanie lecznicze i współ działanie ze strony chorego można zatrzymać

proces choroby, tak aby wątrobie ulegała dalszemu uszkodzeniu, nie skracała

życia pacjenta i nie czyniła go inwalida w tym miejscu należy podkreślić, że

marskość wątroby nie ma nic wspólnego z chorobami nowotworowymi i nie

jest choroba nieuleczalną. Przed laty rozpoznawano marskość wątroby dopiero

w bardzo zaawansowanym stadium, np. na podstawie wodobrzusza (tzw. woda

w brzuchu) czy innych podobnych objawów niewydolności wątroby. Stąd też

marskość kojarzyła się i nadal często kojarzy z ciężką, nieuleczalna chorobą.

Obecnie rozpoznaje się i leczy marskość znacznie wcześniejszym okresie, co

powoduje, ze chorobę łatwiej opanować. To wcześniejsze rozpoznanie można

m.in. uzyskać dzięki biopsji wątroby, która umożliwia rozpoznanie choroby w

okresie gdy nawet tzw. próby wątrobowe dają zupełnie prawidłowe wyniki.

Kamica żółciowa, zapalenie dróg

żółciowych.



Aby lepiej rozumieć zasady dietetycznego zapobiegania i leczenie a kamicy żółciowej warto krótko

przedstawić przyczyny powstawania kamieni żółciowych i powikłań przez nie wywołanych.



Istnieje kilka postaci kamicy dróg żółciowych. W naszym kraju najczęściej spotyka się kamice

cholesterolową, prowadząca do odkładania w drogach żółciowych cholesterolu. Znacznie rzadsza u

nas postacią kamicy żółciowej jest kamica barwnikowa, w której kamienie zbudowane są z

wapniowych soli bilirubiny (barwnika żółci). Te dwie postacie kamicy, które z resztą mogą się ze

sobą łączyć (kamienie mieszane), składają się na ogromną większość przypadków kamicy żółciowej,

a wymagają osobnego omówienia, ponieważ przyczyny ich powstawania są zupełnie różne.



Powstawanie kamieni cholesterolowych. Tłuszcze, wśród nich cholesterol, są w wodzie nie

rozpuszczalne to tez w płynach ustrojowych (krew, chłonka,) krążą zwykle w połączeniu z białkiem.

Żółć nie zawiera białka, a cholesterol może w niej krążyć dzięki obecności kwasów żółciowych,

silnych detergentów, które utrzymują go w roztworze wodnym. Drugim detergentem żółci, o nieco

mniejszym znaczeniu, są fosfolipidy, tłuszcze złożone, obecne np. w żółtku jajka kurzego.



Przyczyny nie doboru kwasów żółciowych mogą być różne stosunkowo rzadko są to poważne

choroby wątroby i jelit, które zaburzają krążenie wątrobowo-jelitowe tych detergentów. Częściej

przyczyna jest wykryte zjawisko tzw. czynnościowego niedoboru kwasu żółciowych u niektórych

kobiet w drugiej połowie cyklu miesiączkowego oraz drugiej połowy ciąży. W tych okresach we krwi

kobiet wzrasta poziom progestagenów, specyficznych hormonów żeńskich.



Stwierdzono, ze u części kobiet podwyższenie poziomu progestagenów we krwi wywołuje m.in.

zmniejszenie wrażliwości pęcherzyka żółciowego na bodźce pokarmowe tzn. pęcherzyk słabo się

obkurcza po jedzeniu.



Zmagazynowane w nich kwasy żółciowe zostają „wyłączone” z krążenia wątrobowo-jelitowego i

wypływająca z jelita żółć jest nim nie dostatecznie wysycona. W tych warunkach dochodzi do

wytrącenia kryształu cholesterolu, następnie kryształy te zlepiają się ze sobą i tak zapoczątkowuje

się proces narastania kamienia.



Progestagen krążą jedynie we krwi kobiet, a najwyższy ich poziom występuje w czasie

ciąży odkrycie to wyjaśnia, dla czego kobiety częściej od mężczyzn cierpią na kamice

żółciową, oraz dla czego częściej na ta chorobę zapadają kobiety które rodziły.



I wreszcie jeszcze jedną, bardzo ważna przyczyną nie prawidłowego składu żółci jest

stosowanie diety zbyt oczyszczonej wielkiego rodzaju otrąb, łupin, pestek, itp., nie

wchłaniających resztek „włókien pokarmowych”.



Inna przyczyną kamicy cholesterolowej jest niedobór fosfolipidów w żółci.



Nie wnikając w szczegóły biochemiczne tego zjawiska trzeba podkreślić, że niekorzystne

dla syntezy fosfolipidów jest przekarmianie się węglowodanami prostymi, czyli cukrami.

Spożywanie cukrów pobudza silnie syntezę tłuszczów prostych cholesterolu na nie korzyść

fosfolipidów . Częstą przyczyna otyłości jest przejadnie się słodyczami, jasne wiec staje

się, dla czego u osób tęgich kamica występuje częściej niż u szczupłych. Spożywanie

olejów roślinnych pobudza syntezie fosfolipidów ,ponieważ oleje takie zawierają duże ilości

tzw. wielonienasyconych kwasów tłuszczowych wchodzących w skład fosfolipidów.



Powstawanie kamicy barwnikowej.



Barwnik żółci, birubina, podobnie jak cholesterol, jest nie rozpuszczalna w wodzie. Dla tego

wątroba sprzęga bilirubine z kwasem glukuronowym i dopiero tej rozpuszczalnej postaci

wydala do żółci.



W anemii hemolitycznej, rzadkiej chorobie krwi, ilość dostarczanej do wątroby bilirubiny

jest tak duża, ze narząd ten nie jest w stanie całego dostarczanego barwnika połączyć z

kwasem glukuronowym . Cześć bilirubiny przechodzi do żółci w stanie wolnym i tam

wytrąca się w postaci soli wapniowej, tworząc kamienie barwnikowe zbudowane z

bilirubinu wapnia. Zjawisko to było znane od dawna i wyjaśniało tylko mała części

przypadków kamicy barwnikowej



W ostatnich latach stwierdzono, ze nie które pasożyty przewodu pokarmowego

(np.Escherichia coli) dają enzym zwany glukuronidazą, który rozszczepia połączenie

między bilirubina a kwasem glukuronowym. W rezultacie uwolniona bilirubina wytrąca się,

podobnie jak w anemii hemolitycznej,w postaci soli wapniowej, tworząc złogi barwnikowe.

Kamica barwnikowa jest częstsza na Dalekim Wschodzie, w związku z częstymi tam

chorobami pasożytniczymi; u nas jest znacznie rzadsza.



Skuteczna i ogólnie przyjętą metodą leczenia kamicy żółciowej jest operacyjne

usunięcie pęcherzyka żółciowego wraz z kamieniami, przy czym operacja taka

umożliwia skontrolowanie dróg żółciowych i ewentualne usunięcie z nich dodatkowych

kamieni. Decyzję operacyjna należy podejmować jak najwcześniej, ponieważ obecność

kamieni w drogach żółciowych grozi licznymi i nieprzyjemnymi komplikacjami.

Najczęstszą z nich jest kolka żółciowa, która polega na tym, że podczas kurczu

pęcherzyka (np. po jedzeniu, po zdenerwowaniu się itp.) jeden z kamieni zostaje

wypchnięty do szyjki pęcherzyka i tam zablokowuje się. Pęcherzyk, nie mogąc się

opróżnić, reaguje coraz mocniejszym skurczem (co odczuwa się jako bardzo silny ból)

a kamień coraz mocniej wklinowuje się i zablokowuje pęcherzyk. Stan takiego

zablokowania może utrzymywać się długo i nosi nazwę wodniaka pęcherzyka

żółciowego, który jest wskazaniem do szybkiej operacji. Nieoperowany, niedrożny

pęcherzyk może ulec ostremu zapaleniu. Jest to dość poważnie, ostre, ropne

schorzenie jamy brzusznej i czasami wymaga również nagłej operacji. Częściej jednak

drażnienie pęcherzyka kamieniami oraz rozwijające się w nim zakażenie doprowadza

do przewlekłe zapalenie pęcherzyka żółciowego.



Większość tym miejscu warto podkreślić, że większość chorób dróg żółciowych i

pęcherzyka żółciowego to powikłania kamicy żółciowej. Są one np. z reguły powodem

wyżej wymienionych stanów zapalnych, choć i bez kamieni także zapalenie może się

rozwinąć np. w czasie tyfusa brzusznego. Czasami kamienie, które wydostały się z

pęcherzyka żółciowego, zablokowują przewody żółciowe, uniemożliwiając swobodne

spływanie żółci, co objawia się żółtaczka mechaniczną. Ponieważ drogi żółciowe i

przewody trzustkowe mają wspólne ujście do dwunastnicy, takie zablokowanie

odpływu może dotyczyć również soku trzustkowego, może dojść do wpływania

zakażonej żółci „wstecz” do trzustki i wywoływania na tym tle zapalenia trzustki.

Jednak z tego wynika: powikłania kamicy żółciowej są liczne i różnorodne; stąd

zalecane leczeni operacyjne w przypadku kamieni.



Aby pomóc lekarzowi w rozpoznaniu i leczeniu powikłań kamicy żółciowej, trzeba

zwracać uwagę na temperaturę ciała, kolor oczu i skóry oraz zabarwienie moczu i

kału.

OBJAWY NIEWYDOLNOŚCI

WĄTROBY



Ze względów praktycznych wskazane jest, alby

chorzy cierpiący na choroby miąższu wątrobowego

( oraz ich bliscy) znali choćby ogólne objawy

powikłań spotykanych w chorobach wątroby. W

prawdzie w większości przypadków do powikłań

takich nie dochodzi, jednak ich znajomość wydaje się

celowa. Każdy musi wiedzieć, kiedy powinien zgłosić

się do lekarza i które z licznych, drobnych nawet

dolegliwości są dla przebiegu choroby szczególnie

ważne. Wszystkie powikłani, które opisze są

odwracalne, toteż istotne znaczenie ma ich wczesne

zgłoszenie lekarzowi. Powikłania mogą zdarzyć się w

każdej chorobie miąższu wątrobowego, jednak

praktycznie występują dopiero w marskości wątroby.

Wodobrzusze



Powiększenie się obwody brzucha, uporczywe „wzdęcia”,

nie ustępujące w nocy, nagłe przybieranie na wadze bez

istotnej przyczyny- mogą (ale nie muszą) być objawem

zbierania się płynu w jamie brzusznej

Żółtaczka



Żółtaczka lub stan podżółtaczkowy („żółte oczy”) mogą

być wynikiem zaostrzenia się marskości, kamicy żółciowej,

żółtaczki zakaźnej itp. Rozpoznanie i różnicowanie tych

stanów należy oczywiście do lekarza i dlatego powinien on

jak najszybciej wiedzieć o wystąpieniu żółtaczki u chorych

na wątrobę. W niektórych postaciach marskości żółtaczka

lub stan podżółtaczkowy jest objawem stałym i nie

powinien budzić niepokoju.

Krwawienie



Uporczywe krwawienia z nosa czy dziąseł mogą (ale również nie muszą) być

powikłaniem choroby wątroby. Po przeprowadzeniu odpowiednich badań i

stwierdzeniu takiej sytuacji leczenie jest zwykle dość proste i skuteczne.



Również krwawienie z przewodu pokarmowego może mieć związek z

uszkodzeniem wątroby. Objawem takiego krwawienia mogą być czarne (nie

ciemnobrązowe) stolce, czasami czarne wymioty o wyglądzie fusów kawy.

Jednocześnie chory jest osłabiony, senny, ma zawroty głowy, ziewa, poci

się , jest blady.



Stan taki wymaga wezwania pogotowia, ze względu na konieczność

szybkiego udzielenia pomocy w szpitalu.

Zatrucie wątrobowe



Zmiany w zachowaniu się wątroby, np. nadmierne „nienormalne”

pobudzenie lub odwrotnie-ciągła senność i spanie przez cały dzień, trudności

w mówieniu czy pisaniu i inne zbliżone objawy mogą być wynikiem „zatrucia

wątrobowego” wątrobowego wymagać leczenia szpitalnego. W tych

przypadkach ważna rola przypada otoczeniu, które powinno, niezależnie od

stanu chorego wezwać pogotowie lub lekarza. Prostą i dobrą metodą

diagnostyczną w rozpoznaniu zatrucia wątrobowego jest próba pisma.

Pacjent w opisywanym wyżej stanie nie potrafi sprawnie pisać czy narysować

prostej figury geometrycznej.



Warto przestrzec przez hipochondrią i przewrażliwieniem. U prawidłowo

leczonego, a przede wszystkim zdyscyplinowanego pacjenta, przez całe lata

trwania choroby nie dochodzi do powikłań. Wymienione objawy są wyraźne i

dlatego niecelowe jest oglądanie sobie oczu codziennie „czy nie zżółkły”,

mierzenie obwodu brzucha ”czy nie ma wody” itp.

ROZPOZNAWANIE CHORÓB

WĄTROBY



Od dawana w celu rozpoznania chorób wątroby, oprócz

badania lekarskiego, wykonuje się tzw. próby wątrobowe,

polegające na laboratoryjnym badaniu krwi, moczu i żółci.

Wykonuje się także diagnostyczne biopsje wątroby.

Ponieważ zdarza się, że pacjenci maja nieuzasadnione

obawy przed tym zabiegiem warto wiedzieć kilka

informacji na ten temat: biopsje wątroby wykonuje się w

znieczuleniu miejscowym, igła niewiele grubszą od igły do

wstrzyknięć dożylnych. Zabieg jest prawie bezbolesny.

Pobranie punktaku wątrobowego do badania

mikroskopowego jest w niektórych przypadkach jedyna i

rozstrzygającą metodą diagnostyczną.



Biopsja wątroby nie daje praktycznie żadnych powikłań,

nie uszkadza wątroby, nie wpływa na dalszy przebieg

choroby, nie doprowadza oczywiście do raka.

TRYB ŻYCIA CHOREGO



Tryb życia chorego na wątrobę powinien być oszczędzający. Dla chorych na

żółtaczkę zakaźną największe znaczenie ma odpoczynek. Powinni oni leżeć w

łóżku przez 4-6 tygodni, tzn. do chwili normalizacji prób wątrobowych. Leczeni

to nie ma charakteru zupełnego unieruchomienia, pacjent może wstawać do

posiłków, łazienki itp.



W innych chorobach wątroby, jak przewlekłe jej zapalenie lub marskość, ciągłe

leżenie w łóżku bez zalecenia lekarskiego jest nieuzasadnione. Oszczędzający

tryb życia polega w tych przypadkach na unikaniu dużych wysiłków fizycznych,

zwłaszcza długotrwałych. Uczucie silnego zmęczenia powinno być sygnałem do

odpoczynku. Podobnie szkodliwe są obciążenia psychiczne, nerwowa atmosfera

w pracy czy w domu, stany napięcia emocjonalnego.



Po każdym posiłku chory powinien odpocząć ½ do 1 godz. Pozycja leżąca

zapewni najlepsze ukrwienie wątroby w okresie jej wytężonej pracy, a zarazem

zmniejsza zapotrzebowanie na krew innych narządów. Oszczędzający tryb życie

nie może polegać na bezruchu i lenistwie. Wskazanym rodzajem umiarkowanej

aktywności fizycznej są spacery możliwie na świeżym powietrzu.



Nie szkodź wątrobie!!! Ważne jest unikanie wszelkich czynników, które mogłyby

dodatkowo uszkodzić wątrobę. Najgroźniejsze z nich to: żółtaczka zakaźna,

trujące związki chemiczne, niektóre leki, alkohol, grzyby trujące, spleśniałe

pokarmy.



Jak uniknąć żółtaczki zakaźnej?



Podstawową rzeczą jest zachowanie zasad higieny osobistej, szczególnie w czasie przygotowywania

i spożywania posiłków, poprzez utrzymanie w czystości pomieszczeń sanitarnych oraz izolowanie

chorych i ich wydalin.



Postaci wszczepiennej (wzw typu B) zapobiega się poprzez stosowanie sprzętu medycznego

jednorazowego użytku oraz prawidłowe wyjaławianie sprzętu wielokrotnego użytku.



Unikanie hepatotoksycznych związków chemicznych tj. arsen, chrom, cynk, fosfor, kadm, miedź,

ołów, osm, rtęć, srebro.



Nie znaczy to oczywiście, że jeśli ktoś nosi srebrny łańcuszek lub miedzianą bransoletkę to na

pewno uszkodzi sobie wątrobę, natomiast robotnik z marskością wątroby nie może pracować przy

elektrolitycznym oczyszczaniu srebra czy miedzi.



Unikanie hepatotoksycznych leków tj. leki przeciwreumatyczne, przeciwgruźlicze,

przeciwpadaczkowe, przeciwcukrzycowe doustne, antykoncepcyjne doustne, niektóre antybiotyki,

sulfonamidy, leki moczopędne, hormonalne, uspakajające, nasenne.



Jak wiadomo wiele leków, oprócz swojego zasadniczego leczniczego działania, działa ubocznie na

inne narządy; ponieważ większość leków przyjmowana jest doustnie i „przechodzi” przez wątrobę,

wątroba odgrywa kluczową role w unieczynnianiu leków. Jasne więc, że część z nich działa ubocznie

właśnie na wątrobę. Generalnie unikajmy leków, których brać nie musimy. Jeśli np. lekko boli nas

głowa, nie sięgajmy od razu po cokolwiek przeciwbólowego. Postarajmy znaleźć jakieś inne

rozwiązanie. Warto jeszcze pamiętać o tym, iż udając się np. do reumatologa powinniśmy

poinformować go o zaburzeniach wątroby, wówczas lekarz innej specjalizacji zadba o prawidłowy

dobór leków



Konieczne jest unikanie hepatotoksycznych pokarmów i używek. Chciałabym podkreślić, że dwa

„pokarmy” są dla uszkodzonej wątroby po prostu trucizną: ALKOHOL oraz grzyby niejadalne.



Niezależnie od swojego niekorzystnego efektu metabolicznego, alkohol w każdej postaci jest dla

chorej wątroby zabójczy.



Pijąc alkohol chory cierpiący na schorzenie miąższu wątrobowego, musi zdawać sobie sprawę, że

nieuchronnie niszczy pozostały, zdrowy miąższ swej wątroby i to niezależnie od przyjmowanych

jednoczenie leków.



Po żółtaczce zakaźnej obowiązuje całkowity zakaz picia przez rok. W pozostałych przewlekłych

chorobach wątroby obowiązuje on przez całe życie i dotyczy wszystkich postaci alkoholu. Jeśli

chodzi o grzyby trujące to przecież nikt nie zjada ich umyślnie, ale chorzy na wątrobę powinni

szczególnie uważać na potrawy z grzybami, a najbardziej z grzybami z niewiadomego źródła. W

razie jakichkolwiek wątpliwości należy z nich zrezygnować. Niewielkie, ale powtarzam niewielkie

ilości duszonych grzybów jadalnych nie są szkodliwe, np. jako dodatek do innych potraw.

ŻYWIENIE W NAJCZĘŚCIEJ WYSTĘPUJĄCYCH

CHOROBACH WĄTROBY



W ostrym wirusowym zapaleniu wątroby można rozróżnić dwa okresy

choroby. Pierwszy okres aktywnego zaplenia wirusowego, z żółtaczką i

nieprawidłowymi próbami wątrobowymi (chory przeważnie

hospitalizowany), można nazwać umownie okresem żółtaczkowym.

Następnie po ustąpieniu żółtaczki i częściowej normalizacji prób

wątrobowych (chory z reguły znajduje się w domu), rozpoczyna się okres,

który umownie można nazwać okresem pożółtaczkowym. Ten drugi okres

trwa do 1 roku, tak długo bowiem goi się wątroba po ostrym zapaleniu

wirusowym. Prawidłowe odżywianie w przewlekłych chorobach wątroby(bez

encefalopiatii) nie polega na wymyślanych, ograniczonych diet, lecz

odżywianiu jak najbardziej fizjologicznych i smacznym. Chodzi o

dostarczenie wątrobie odpowiednich ilości budulca pokarmowego dla

potrzeb energetycznych i regeneracji miąższu wątrobowego, bez

jednoczesnego obarczania jej pokarmami ciężko strawnymi. Dieta powinna

być lekkostrawna, pozbawiona silnych bodźców żółciopędnych

żółciopędnych mieć charakter:



Chorzy na choroby cierpią na brak łaknienia, mają uczucie pełności,

wzdęcia, pragnienie. W przypadku prawidłowej masy ciała podaż energii

jest zgoda z norma fizjologiczną 25-30 kcal/kg. m.c./dobę, natomiast u osób

niedożywionych, bądź wyniszczonych od 30-40 kcal/kg. m.c./dobę. Taka

podaż energii powinna gwarantować utrzymanie należnej macy ciała.

Białka: Spożycie białka powinno się kształtować w granicach 1,0-1,2 g/kg. m.c./ dobę tj.

do 90 g/dobę. Ma to korzystny wpływ na przebieg choroby. Chorzy niedożywieni

powinni otrzymywać 1,5 g/kg. m.c./dobę. Białko stymuluje proces odnowy komórek

wątrobowych, zmniejsza nacieczenia tłuszczowe miąższu wątroby, sprzyja

uzupełnianiu niedoborów białek tkankowych, syntezie albumin osocza. Ponad połowa

białka powinno być pochodzenia zwierzęcego, głównie z produktów mlecznych i ryb.

Mniej zaleca się białka mięsa czerwonego- ze względu na duża zawartość

aminokwasów aromatycznych i metioniny.

Tłuszcze: W wyrównanych okresach choroby wątrobowej bez objawów żółtaczki, gdy

dieta zawiera odpowiednią ilość białka, tłuszcze łatwo strawne (z mleka, śmietanki,

masła, olejów) są dobrze tolerowane, poprawiają wartość smakową potraw, są

źródłem nienasyconych kwasów tłuszczowych, niektórych witamin, źródłem energii.

Tym pacjenta zaleca się co najmniej 1 g/kg. m.c/dobę tłuszczów. Mogą one

dostarczać nawet 50-65 % kcal pochodzenia pozabiałkowego. Wykluczać z diety

należy tłuszcze zwierzęce o wysokim punkcie topienia: smalec, słonina, łój. Tłuszcze

powinny być dodawane do potraw na surowo. U niektórych chorych nadmierna ilość

tłuszczu w diecie może prowadzić do biegunek tłuszczowych. W przypadkach

nietolerancji tłuszcz stosuje się triglicerydy.



U pacjentów z zaburzeniami wydzielania żółci- marskości żółciowej, u chorych z

objawami zastoju żółci, w zaostrzonym przewlekłym zapaleniu wątroby tłuszcze

powinno się ograniczyć poniżej normy fizjologicznej do 30-50 g/dobę. W takich

przypadkach u chorych po posiłku tłuszczowym występują tępe pobolewania w

nadbrzuszu, wzdęcia, puste odbijania, odbarwienie stolca, zaparcia lub biegunka.

Węglowodany: W przewlekłych chorobach wątroby, w zależności od

uszkodzenia narządu dochodzi do zaburzeń metabolicznych

węglowodanów. U Pojawia się hiperinsulinizm, oporność tkankowa

na insulinę, co prowadzi do hiperglikemii poposiłkowej. U

niektórych chorych występuje jawna cukrzyca. Wątroba traci

zdolność magazynowania glikogenu i syntezy glukozy ze związków

niecukrowych, czyli na drodze glukoneogenezy. Dlatego po

przejściowej hiperglikemii obserwuje się hipoglikemie. Głównym

materiałem energetycznym stają się więc kwasy tłuszczowe a nie

glukoza. Węglowodany uzupełniają zapotrzebowanie na energię.

Ich spożycie w ciągu doby wynosi 200-300 g. w tym 50-70 g.

cukrów łatwo przyswajalnych, zawartych w cukrze, miodzie,

dżemach, słodyczach. Nadmiar tych cukrów w diecie powoduje

zwiększoną syntezę triglicerydów w wątrobie, co prowadzi do

nasilonego stłuszczenia tego narządu. Odkładaniu się tłuszczu w

wątrobie zapobiegają tzw. ciała lipotropowe. Do związków tych

należą: cholina, cysteina, wit. B12.

Błonnik: Z uwagi na występująca skłonność do wzdęć i biegunek,

unikać należy pokarmów obfitujących w błonnik. Z diety wyklucza

się gruboziarniste produkty zbożowe, a warzywa i owoce podaje

się w postaci gotowanej, rozdrobnionej, w postaci soków,

przecierów.



W przypadku dobrej tolerancji można spożywać drobno starta

marchewkę lub sałatę inspektową.

Z diety należy wykluczyć:



Pokarmy wzdymające (warzywa kapustne, cebulowe, nasiona roślin

strączkowych, szparagi, śliwki, gruszki czereśnie)ograniczyć seler, buraki,

brukiew. Wykluczamy również ostre przyprawy oraz używki.



Nie zapominamy jednak o podaży soli mineralnych i witamin, zwłaszcza

A,K,C i z grupy B. W chorobach wątroby z powodu upośledzonego

wchłaniania magazynowania wit. i soli mineralnych często dochodzi do

powstania utajonego niedoboru. Dobowe zapotrzebowanie na sód pokrywa

5 g. soli kuchennej. Potas zaleca się w ilości 1000- 1500 mg na 1000 kcal

diety. W marskości wątroby przy współistniejącym zaburzonym wchłanianiu

zwiększa się zapotrzebowanie na wapń do 1,0-1,5 g/dobę. Obserwuje się

również niedoboru cynku i selenu.



Wskazana jest zwiększona podaż witamin mające wpływ na prace układu

enzymatycznych wątroby. Źródłem ich są warzywa i owoce. Drożdże piwne

dostarczają witamin z grupy B, można je uwzględnić w diecie w ilościach do

50g/dobę. Czasem zachodzi konieczność suplementowania wit.

pozajelitowo.



Płyny: W wyrównanych przewlekłych chorobach wątroby nie ogranicza się

podaży płynów. Zaleca się wiec min. 1,5 l./dobę



Potrawy powinny być przyrządzane metodą gotowania w wodzie, na parze,

duszenia bez tłuszczu, pieczenia w pergaminie lub folii. Smażenie i

pieczenie na tłuszczu jest zabronione. Zupy i sosy należy sporządzać na

wywarach warzywnych. Z diety powinno wykluczyć się wszystkie (za

wyjątkiem pieczywa) potrawy nieświeże oraz z dodatkiem środków

konserwujących. Ze względu na uczucie pełności zaleca się posiłki małe

objętościowo podawane 5-7 razy w ciągu dnia o temp. Około 40˚C Zaleca

się posiłek późnym wieczorem.

Produkty zalecane i zabronione

Pieczywo:



Zalecane: jasne pszenne i żytnie, czerstwe, dobrze wyrośnięte, wypieczone,

tosty opiekane(grzanki) ciasto piaskowe, biszkopty.



Niezalecane; świeże, ciepłe, chleb żytni, razowy, ciasta i ciasteczka

drożdżowe, ciastka kruche.

Potrawy z kasz:



Zalecane: dokładnie ugotowane kasze drobne, zarówno rozklejana jak i

gotowane na sypko, półsypko.



Niezalecane: wszystkie kasze zapiekane z dodatkiem jaj i tłuszczów

zwierzęcych oraz mięsa; kasze grube niełuskane.

Potrawy mączne:



Zalecane: makarony, kluski, leniwe pierogi, lane kluski, kluski

ziemniaczane(kopytka)



Niezalecane: kluski, makarony odsmażane, kluski francuskie, ptysiowe, kluski

z dodatkiem żółtek, naleśniki smażone na tłuszczu.

Potraw z ziemniaków:



Zalecane: ziemniaki świeżo gotowane w całości lub purẻe, pieczone w

łupinach



Niezalecane: kotlety ziemniaczane, placki ziemniaczane, zapiekanki z

ziemniaków, frytki

Zupy:



Zalecane: mleczne, owocowe z kasz drobnych, na wywarach z warzyw,

warzywa zaprawiane dodatkiem masła, słodkiej śmietanki lub mleka na

wywarach z mięsa chudego.



Niezalecane: zupy na wywarach z tłustego mięsa oraz grzybów, zupy

zaprawiane zasmażką i kwaśną śmietana, rosoły buliony, zupy grochowe,

fasolowe, cebulowe, z kapusty kwaśnej i słodkiej,

Dodatki do zup:



Zalecane: kasze drobne, kluski, makarony, ziemniaki, lane kluski, grzanki bez

tłuszczu



Niezalecane: paszteciki, paluszki z ciasta francuskiego, półfrancuskiego

kruchego, angielskiego, grzanki na tłuszczu, kluski francuskie, kluski lane( w

przypadku dobrej tolerancji)

Sosy:



Zalecane: warzywne, warzywno-owocowe, zagęszczone przecierami z warzyw

lub owoców z dodatkiem mleka, zaprawiane olejem sojowym, słonecznikowym,

oliwą surowym masłem lub słodka śmietanka, sosy mleczne zagęszczane

zawiesiną mąki.



Niezalecane: tłuste sosy na zasmażkach, na wywarach z kości mięs czy drobiu,

majonezy, sosy tatarskie, wszelkie sosy na podst. majonezu, sosy grzybowe,

pieczarkowe.

Potrawy mięsne:



Zalecane: chude mięsa gotowane na wywarach warzywnych (chudy drób,

cielęcina, królik, indyk wołowina)



Niezalecane: smażone i pieczone z tłuszczem, tłuste mięsa (wieprzowina,

baranina, dziczyzna), oraz podroby (wątroba, mózg, nerki, flaki,) oraz tłuste

gatunki drobiu (gęś, kaczka, dzikie ptaki)

Potrawy z ryb:



Zalececane: ryby chude (szczupak, leszcz, sandacz, dorsz, karmazyn, morszczuk,

płotka), gotowane lub pieczone w folii z warzywami.



Niezalecane: ryby smażone na tłuszczu, ryby tłuste (węgorz, łosoś, tłusty karp, halibut,

śledzie, makrela, ryb wędzone i konserwowane)

Wędliny i konserwanty:



Zalecane: chuda szynka drobiowa, chuda polędwica, cielęce parówki (nie często),



Niezalecane: pasztety, kiełbasy, salcesony, kaszanki oraz wszelkie tłuste gatunki kiełbas.

Sery:



Zalecane: sery białe chude,



Niezalecane: sery podpuszczkowe, pleśniowe

Jaja (w zależności od tolerancji)



Zalecane:jaja gotowane na miękko, jajecznica na parze,



Niezalecane: jaja smażone na tłuszczu, na twardo

Warzywa i owoce



Zalecane: wszelkie warzywa i owoce za wyjątkiem cebulowych, wzdymających, suchych

nasion strączkowych oraz owoców pestkowych (przede wszystkim czereśnie)

Napoje:



Zalecane: mleko słodkie i zsiadłe (po zebraniu śmietanki), jogurty kefiry kawa zbożowa z

mlekiem, słaba herbata, soki naturalne świeże i przeciery owocowe ze świeżych owoców

(nektary)



Niezalecane: wszelkie napoje alkoholowe!!! Kawa prawdziwa, mocna herbata, napoje

typu coca-cola, oranżady, napoje bardzo gorące.

Desery:



Zalecane: w ograniczonych ilościach kompoty, musy, galaretki, desery powinny mieć

temp. pokojową



Niezalecane: torty, kremy, bita śmietana, lody, dżemy z dodatkiem śmietany, żółtek i

alkoholu.

Przykładowy jadłospis

Śniadanie I



Zupa mleczna z kluskami, chleb chrupki, masło, jajo na

miękko, sok owocowy

Śniadanie II



Owoce, kawałek babki piaskowej

Obiad



Zupa pomidorowa z ryżem, grilowana pierś z kurczaka,

ziemniaki pieczone bez tłuszczu, sałatka z buraków,

surówka z warzyw mieszanych

Podwieczorek



Mus jabłkowy

Kolacja



Galaretka z ryby z cytryną, surówka z marchwi, słaba

herbata.

ŻYWIENIE W OKRESIE NIEWYDOLNOŚCI I

NIEWYRÓWNIANIA WĄTROBY



Okres ten to encefalopatia wątroby. Pojawiają się nudności, wymioty brak łaknienia.

Występuje nadciśnienie wrotne, puchlina brzuszna, obrzęki, żółtaczka, zmniejszone

stężenie albumin w surowice krwi. W wątrobie zmniejsza się synteza albumin, białek

transportowych, czynników krzepnięcia krwi. Zwiększa się stężenie amoniaku, zmniejsza

się synteza mocznika. W surowice krwi zwiększa się ilość metioniny i aminokwasów

aromatycznych.



Podaż tłuszczu zależeć będzie od indywidualnej tolerancji pacjenta. Można podawać

śmietankę, masło, olej. Występuje zła tolerancja glukozy i zmniejsza się biosynteza ze

związków niecukrowych i lipoprotein. Upośledzenie jest wchłanianie, transport,

magazynowanie i wykorzystanie niektórych witamin.



Zapotrzebowanie energetyczne wynosi 25-35 kcal/kg. m.c./dobę.



W miarę nasilenia objawów maleje tolerancja na białko i zwiększa się stężenie we krwi

amoniku pochodzącego z tego składnika. Pojawiają się objawy encefalopiatii ( zakłócenia

snu, spowolnienia psychiczne, dezoriętacja, pobudzenie, drżenie dłoni). Należy wówczas

stosować dietę niskobiałkową. Zaleca się 0,5 g./kg. m.cm/dobę białka z produktów

spożywczych, resztę zapotrzebowania pokrywa się dożylnie poprzez podanie roztworów

aminokwasów. Zaleca się, aby białko podawane było o wysokiej wartości biologicznej, z

takich produktów jak: mleko, ser twarogowy, jaja. Składnik tez chociaż częściowo

ograniczany powinien znajdować się w 5-6 posiłkach. Nadmiar białka spożytego

jednorazowo może spowodować zwiększenie toksycznego dla organizmu amoniaku i

ciśnienia wrotnego, które zwiększa krwawienie z towarzyszących jej chorobie żylaków

przełyku.



W przypadku tak dużych ograniczeń białka należy spożywać pieczywo, mąkę, makarony

niskobiałkowe. W chorobach wątroby w okresie niewydolności często zachodzi konieczność

suplementacji wit. rozpuszczalnych w wodzie. W przypadku rozwinięte cholestazy mogą

również występować niedobory wit. rozpuszczalnych w tłuszczach. Obserwuje się również

niedobory cynku i selenu.



W stanach przedśpiączkowych chory cierpi na brak łaknienia. Wskazane jest

żywienie dojelitowe- przez sondę nosowo-żołądkową lub pozajelitowe. W

żywieniu dojelitowym zaleca się wybierać diety przemysłowe,

wysokoenergetyczne z ograniczona ilości sodu, o zmodyfikowanym składzie

aminokwasów. W żywieniu pozajelitowym chory powinien otrzymywać 25-30

kcal/kg. m.c./dobę (w postaci roztworów typu hepar, 50-65% energii z glukozy i

35-50 % z emulsji tłuszczowych z MCT i LCT.



Jeżeli u chorego nie stosuje się żywienia do lub pozajelitowego to na 2-3 dni

powinno się wykluczyć z diety produkty białkowe. Podaje się słodzone soki

owocowe, przetarte kompoty, miód kisiele, galaretki, ryż z masłem, ziemniaki z

masłem, rozmoczone pieczywo niskobiałkowe. Po ustąpieniu stanu

przedspiączkowego można powoli i w małych ilościach wprowadzić chude

mięso gotowane, chude mleko i chudy twarożek.



Dieta uboga w białko, stosowana przez dłuższy czas, prowadzi do

niedożywienia i upośledzenia mechanizmów obronnych. Jeśli wiec stan chorego

na to pozwana, należy zwiększyć ten składnik do 40 g./dobę. Jeśli przy podaży

takiej ilości białka chory nie czuje się gorzej, to można jeszcze zwiększyć ilość

białka, lecz nie wiecej niż 0,8g./kg. m.c. czyli 50-60 g. w dziennej diecie.



Gdy dozwolone jest 40 g białka chory może spożyć 200 ml. mleka chudego,



50 g. chudego sera twarogowego 1 jajo lub 50 g. mięsa gotowanego.



W przypadku wystąpienia obrzęków i puchliny brzusznej zaleca się

ograniczenie sodu i płynów, Należy jednaj zwiększyć w diecie ilość potasu.



W przypadku niedożywia dietę uzupełnia się witaminami i składnikami

mineralnymi. Wskazane jest wyrównanie niedoborów cynku, który bierze udział

w przemianie amoniaku w mocznik oraz poprawia łaknienie. Dieta powinna być

łatwo strawna, przyrządzana metoda gotowania i mieć konsystencje

papkowatą. Potrawy przecierane są szczególnie wskazane w żylakach

przewodu.



Posiłki podaje się choremu regularnie, ciepłe bez dodatku ostrych przypraw i

używek, w małych objętościach 5-6 razy dziennie.

Śpiączka wątrobowa



Jest wynikiem bardzo znacznego upośledzenia wątroby. Stan taki

spowodowany jest wirusowym zapaleniem wątroby, zatruciami

związkami chemicznymi, grzybami, lekami, oraz marskością wątroby.



W postaci łagodnej występują zaburzenia rytmu snu, zmiany

osobowości, niemożność skupienia uwagi. W ciężkich postaciach

występują drgawki, nieskoordynowane ruchy, otępienie, utrata

przytomności, żółtaczka, oddech ma charakterystyczny zapach tzw.

cuchnięcie wątrobowe.



Dieta stosowana w okresie śpiączki wątrobowej powinna zapobiegać

nadmiernemu wytwarzaniu toksycznego amoniaku, działać

ochronnie na wątrobę, uzupełnić niedobory elektrolitowe i

witaminowe.



Chorych z utrata świadomości karmi się pozajelitowo, a jeśli jest ot

możliwe przez zgłębnik do dwunastniczy lub mikrozgłębnik

wprowadzony pozajelitowo. Dożylnie podawane są 20-25% roztwory

glukozy, roztwory soli potasowej i chlorku sodowego w celu

wyrównania ich niedoborów, oraz specjalne roztwory aminokwasów o

zmodyfikowanym składzie. Z chwilą odzyskania przytomności podaje

się choremu droga centralną (przez zgłębnik) odpowiednie odżywki,

a następnie stosuje się dietę jak w stanie przedśpiączkowym.



Chorzy po przeszczepie wątroby z chwilą pojawienia się perystaltyki

jelitowe diety peptydowe przez jejunostomię. Zapotrzebowanie

energetyczne należy zwiększyć o 30% normy fizjologicznej zdrowego

człowieka. Białko zaleca się w ilości 1,0-1,5g/kg mc./dobę.

ŻYWIENIE W ZAPALENIU PĘCHERZYKA

ŻÓŁCIOWEGO I DRÓG ŻÓŁCIOWYCH

Ostre zapalenie pęcherzyka żółciowego



Najczęstszą przyczyną zapalenia pęcherzyka żółciowego i dróg

żółciowych są kamienice żółciowe zamykające przewód pęcherzykowy.

Inne czynniki wywołujące stan zapalny to: zakażenia bakteryjne,

toksemie, zastój żółci.



Choroba przebiega ostro lub przewlekle.



Ostre zapalenie rozpoczyna się kolką żółciową w prawym podżebrzu.



Bólą towarzysza nudności, wymioty, temperatura do 40˚C, podwyższone

OB., leukocytoza. Choremu podaje się antybiotyki, środki rozkurczowe,

przeciwbólowe i stosuje się dietę.



W ostrym zapaleniu pęcherzyka żółciowego przez pierwsza dobę

obowiązuje głodówka. W tym czasie podaje się ogrzane płyny, słodzoną

herbatę z cytryną, słodkie soki owocowe.



W drugiej dobie wprowadza się dietę kleikową-owocową, która

stopniowo rozszerza się o tarte słodkie kompoty, przetarte kasze z

niewielką ilością masła, chudy twarożek, chude mleko. Napoje podaje

się w większych ilościach. Zmodyfikowaną dietę kleikową zaleca się

przez 1-3 dni, następnie wprowadza się dietę łatwo strawną z

ograniczeniem tłuszczu. W ostrych stanach w przypadku wymiotów,

wskazane jest żywienie pozajelitowe.



Przewlekłe zapalenie pęcherzyka żółciowego i dróg

żółciowych.



Chory skarży się na tępe bóle w prawym podżebrzu; w

przypadku współ istniejącej kamicy występują napady silnych

bóli. Bólom towarzyszy nie smak w ustach, mdłości, odbijania,

wzdęcia, zaparcie stolca, podwyższone OB. I leukocytoza.



W stanie przewlekłym stosuje się dietę łatwo strawną z

ograniczeniem tłuszczu i błonnika pokarmowego. Białko

podaje się w formie fizjologicznej, tj. ok. 1g/kg. m.c. Tłuszcz

ogranicza się do 40-50 g/dobę, węglowodany uzupełniają

wartość energetyczną diety. Lepiej tolerowane są

węglowodany złożone, pochodzące z produktów zbożowych.

Spożywanie nadmiernej ilości cukru, słodyczy, czekolady,

miodu sprzyja kamicy żółciowej. Należy zwiększyć podaż

wit.C, mającej wpływ na zwalczanie stanu zapalnego.



Z diety wyklucza się produkty zawierające dużo błonnika

pokarmowego, cholesterolu(żółtka podroby, śmietanę pełne

mleko, tłuste sery), ostre przyprawy oraz używki. Ogranicza

się w diecie szpinak, rabarbar, szczaw-z uwagi na znaczną

zawartość w tych produktach kwasu szczawiowego.

ŻYWIENIE W KAMICY ŻÓŁCIOWEJ



Do kamicy prowadzi zastój żółci w drogach z powodu nieprawidłowego składu

żółci. Żółć składa się z cholesterolu, kwasów żółciowych i leukocytyny.



W przypadku właściwego stosunku tych składników cholesterol rozpuszcza się

w żółci i żółć przez drogi żółciowe dostaje się do dwunastnicy. W przypadku

nieprawidłowego składu żółci kryształki cholesterolu łączą się z solami wapnia

i powstają złogi w pęcherzyku żółciowym lub drogach żółciowych.



Do tworzenia się kamieni żółciowych usposabia otyłość. Otyłość neuropatii

cukrzycowej występują zaburzenia w obkurczeniu się pęcherzyka żółciowego,

zalegania w nim żółci, co jest także przyczyną kamicy.



Nadmierna ilość cukru, słodyczy, miodu w diecie oraz zbyt mała ilość

nienasyconych kwasów tłuszczowych powoduje zmniejszenie ilości lecytyny w

żółci i gorsze rozpuszczanie cholesterolu w żółci. Mała ilość błonnika

pokarmowego w diecie upośledza sprawne obkurczanie się pęcherzyka

żółciowego. Hiperlipidemie (triglicerydemia) zaburzają skład żółci, co sprzyja

kamicy żółciowej.



Długotrwałe błędy żywieniowe (nieregularne spożywanie posiłków, niedobór

błonnika w diecie, nadmiar tłuszczów zwierzęcych ) sprzyjają kamicy. Posiłki

są bodźcem wpływającym na obkurczanie pęcherzyka żółciowego.



Choroba może przebiegać bezobjawowo do chwili ataku kolki żółciowej. Mogą

wystąpić ostre ataki, wymioty, silne wzdęcia, zatrzymanie gazów, stolca.



Napady kolki wywołane są błędami dietetycznymi, stresami, wysiłkiem

fizycznym, wstrząsami, kaszlem.

Dieta powinna być łatwo strawna z ograniczeniem tłuszczów jak w zapaleniu

pęcherzyka żółciowego.



Osoby mające kamice bezobjawową, bez zaburzeń czynności przewodu

pokarmowego, nie wymagają ograniczeń dietetycznych. Dietetycznych

tym przypadku dieta powinna zawierać pokarmy bogate w błonnik

pokarmowy.



Dieta z większa ilością błonnika zwiększa pasaż jelit, jest mniejszy kontakt

pokarmu z bakteriami jelitowymi, przez co zmniejsza się ilość soli

żółciowych, powstających w jelicie. W wątrobie zwiększa się wytwarzanie

kwasów żółciowych, zwłaszcza kwasu chenodeoksycholowego o

właściwościach rozpuszczania złogów cholesterolowych.



Surówki z warzyw i owoców wzbogacone o otręby, pszenne kiełki i zarodki

powinny być 2-3 razy dziennym jadłospisie. Pokarmy należy spożywać

świeże, nie przechowywane w lodówkach, nie odmrażane kilkakrotnie, aby

nie dopuścić do infekcji pokarmowych biegunki. W czasie biegunki

występuje utrata soli żółciowych i niedobór ich w żółci, przez co częściej

dochodzi do wytracenia się złogów cholesterolu.



Najwłaściwszym sposobem leczenia kamicy jest zabieg polegający na

usunięciu pęcherzyka żółciowego wraz ze złogami. Zabieg ten wykonuje

się coraz częściej metodą laparoskopową, tzn. bez otwierania jamy

brzusznej.



Obecność kamieni w pęcherzyku żółciowym i w drogach żółciowych można

stwierdzić, wykonywać podstawowe badania: rentgenowskie

cholecystografię lub ultrasonografie. Szeroko dostępne badania USG

pozwalają, za pomocą ultradźwięków wykryć stan zapalny pęcherzyka i

dróg żółciowych oraz kamienie nawet o średnic 2-3 mm.

Postępowania dietetyczne przed ultrasemografią

Przez 2 dni dieta łatwo strawna, w dniu przed badaniem

obiad łatwo strawny, o godzinie 18 bułka z herbata; nie

podaje się innych pokarmów aby nie było wzdęć i gazów

ponieważ utrudnia to badania, rano na czczo badanie

USG. Jeśli badanie wykonywane jest w godzinach

popołudniowych, pacjent przez 6-8 godzin

powstrzymuje się od przyjmowania pokarmów.

Śniadanie powinno być wtedy bardzo lekkie np. bułka i

herbata.

Postępowanie dietetyczne przed cholecystografią.

Przez dwa trzy dni dieta łatwo strawna, przed badaniem

ostatni posiłek ok. godziny 17 – bułka z masłem i

dżemem oraz herbata, badanie rano na czczo- pierwsze

zdjęcie, 2 zdjęcie po półgodzinie po zjedzeniu pół

tabliczki gorzkiej czekolady lub 2 żółtek jaj.

Dziękuje za uwagę

Document Outline

Slide 1
Slide 2
Slide 3
Slide 4
Slide 5
Slide 6
Slide 7
Slide 8
Slide 9
Slide 10
Slide 11
Slide 12
Slide 13
Slide 14
Slide 15
Slide 16
Slide 17
Slide 18
Slide 19
Slide 20
Slide 21
Slide 22
Slide 23
Slide 24
Slide 25
Slide 26
Slide 27
Slide 28
Slide 29
Slide 30
Slide 31
Slide 32
Slide 33
Slide 34
Slide 35
Slide 36
Slide 37

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Marskość wątroby
Konsekwencje niewydolności wątroby
Choroby wątroby,tarczycy
Choroby watroby i drog zolciowych
Leczenie przewlekłych zapaleń wątroby
FUNKCJE WĄTROBY
choroby trzustki i watroby 2008 2009 (01 12 2008)
choroby watroby 11
Choroby wątroby
Wykład Wątroba

więcej podobnych podstron

wątroba 2

Document Outline