ĆWICZENIA GŁOSOWE

ĆWICZENIA GŁOSOWE



Ćwiczenia głosowe prowadzi się po

Ćwiczenia głosowe prowadzi się po

przerobieniu ćwiczeń oddechowych.

przerobieniu ćwiczeń oddechowych.



Ćwiczenia głosowe nie powinny trwać zbyt

Ćwiczenia głosowe nie powinny trwać zbyt

długo, aby nie powodowały zmęczenia mięśni

długo, aby nie powodowały zmęczenia mięśni

krtani.

krtani.



Wskazane jest robienie parominutowych przerw

Wskazane jest robienie parominutowych przerw

Cele ćwiczeń głosowych

Cele ćwiczeń głosowych

1. Ustalenie wysokości głosu, właściwej dla danej osoby,

1. Ustalenie wysokości głosu, właściwej dla danej osoby,

2. Wyrobienie miękkiego ataku (nastawienia głosu),

2. Wyrobienie miękkiego ataku (nastawienia głosu),

3. Ustawienie głosu, czyli wyrobienie umiejętności

3. Ustawienie głosu, czyli wyrobienie umiejętności

kierowania głosu „na maskę”,

kierowania głosu „na maskę”,

4. Wyrobienie umiejętności modulowania wysokości

4. Wyrobienie umiejętności modulowania wysokości

głosu

głosu

5. Wyrobienie umiejętności modulowania siły głosu,

5. Wyrobienie umiejętności modulowania siły głosu,

1.Ustalenie wysokości głosu właściwej dla

1.Ustalenie wysokości głosu właściwej dla

każdej osoby

każdej osoby

.

.

Ćwiczenie polega na czytaniu fragmentu tekstami z

Ćwiczenie polega na czytaniu fragmentu tekstami z

różną wysokością głosu.

różną wysokością głosu.

Wysokość z jaką mówi się nam najłatwiej,

Wysokość z jaką mówi się nam najłatwiej,

najswobodniej i z najmniejszym wysiłkiem, jest

najswobodniej i z najmniejszym wysiłkiem, jest

wysokością właściwą.

wysokością właściwą.

2. Wyrabianie miękkiego ataku

2. Wyrabianie miękkiego ataku

(nastawienia głosu)

(nastawienia głosu)

Drgania wiązadeł głosowych mogą się rozpoczynać

Drgania wiązadeł głosowych mogą się rozpoczynać

w różny sposób, ze względu na co rozróżnia się:

w różny sposób, ze względu na co rozróżnia się:

1. Atak twardy

1. Atak twardy

– zbliżenie wiązadeł głosowych

– zbliżenie wiązadeł głosowych

następuje przed początkiem wydechu i powietrze

następuje przed początkiem wydechu i powietrze

natrafiając na zwarte wiązadła rozwiera je

natrafiając na zwarte wiązadła rozwiera je

gwałtownie;

gwałtownie;

2. Atak miękki

2. Atak miękki

– wiązadła głosowe zaczynają drgać

– wiązadła głosowe zaczynają drgać

jednocześnie zbliżając się do siebie zanim nastąpi

jednocześnie zbliżając się do siebie zanim nastąpi

ich zwarcie;

ich zwarcie;

3. Atak przydechowy

3. Atak przydechowy

– powietrze wydechowe

– powietrze wydechowe

zaczyna się wydostawać przez szczelinę i dopiero

zaczyna się wydostawać przez szczelinę i dopiero

potem wiązadła zaczynają drgać. Początek fonacji

potem wiązadła zaczynają drgać. Początek fonacji

poprzedzony jest szmerem wydechu.

poprzedzony jest szmerem wydechu.

W wymowie polskiej za prawidłowy uważa się atak

W wymowie polskiej za prawidłowy uważa się atak

miękki

miękki

, nie poprzedzony szmerem przydechu czy

, nie poprzedzony szmerem przydechu czy

też nagłym rozwarciem wiązadeł głosowych.

też nagłym rozwarciem wiązadeł głosowych.

Ćwiczenia

Ćwiczenia

1. Wymawianie samogłoski

1. Wymawianie samogłoski

a

a

na

na

jednym wydechu, ale z przerwami:

jednym wydechu, ale z przerwami:

a) z twardym nastawieniem,

a) z twardym nastawieniem,

b) z miękkimi nastawieniem,

b) z miękkimi nastawieniem,

c) z przydechowym nastawieniem.

c) z przydechowym nastawieniem.

2. Wymawianie

2. Wymawianie

a

a

z miękkim nastawieniem z przerwami

z miękkim nastawieniem z przerwami

3. Wymawianie

3. Wymawianie

o

o

z miękkim nastawieniem z przerwami

z miękkim nastawieniem z przerwami

4. Wymawianie

4. Wymawianie

u

u

z miękkim nastawieniem z przerwami

z miękkim nastawieniem z przerwami

5. Wymawianie

5. Wymawianie

e

e

z miękkim nastawieniem z przerwami

z miękkim nastawieniem z przerwami

6. Wymawianie

6. Wymawianie

y

y

z miękkim nastawieniem z przerwami

z miękkim nastawieniem z przerwami

7. Wymawianie

7. Wymawianie

i

i

z miękkim nastawieniem z przerwami

z miękkim nastawieniem z przerwami

Jeżeli występują trudności w rozpoznawaniu fonacji z

Jeżeli występują trudności w rozpoznawaniu fonacji z

miękkim nastawieniem, można zacząć od fonacji

miękkim nastawieniem, można zacząć od fonacji

poprzedzonej lekkim przydechem, jakby chuchnięciem.

poprzedzonej lekkim przydechem, jakby chuchnięciem.



Dae-aed łae-aeł mae-aem,

Dae-aed łae-aeł mae-aem,



pae-aep rae-aer lae-ael,

pae-aep rae-aer lae-ael,



kao-aok rao-aor sao-aos,

kao-aok rao-aor sao-aos,



lao-aol dao-aod mao-aom,

lao-aol dao-aod mao-aom,



lau-aul kau-auk łau-auł,

lau-aul kau-auk łau-auł,



bea-eab nea-ean zea-eaz,

bea-eab nea-ean zea-eaz,



dea-ead mea-eam rea-ear,

dea-ead mea-eam rea-ear,



cea-eac lea-eal pea-eap,

cea-eac lea-eal pea-eap,



tea-eat gea-eag łea-eał,

tea-eat gea-eag łea-eał,



reo-eor zeo-eoz deo-eod,

reo-eor zeo-eoz deo-eod,



leo-eol teo-eot neo-eon,

leo-eol teo-eot neo-eon,



peo-eop żeo-eoż meo-

peo-eop żeo-eoż meo-

eom,

eom,



neu-eun ceu-euc zeu-euz,

neu-eun ceu-euc zeu-euz,



boa-oab loa-oal zoa-oaz,

boa-oab loa-oal zoa-oaz,



toa-oat woa-oaw doa-oad,

toa-oat woa-oaw doa-oad,



noe-oen poe-oep zoe-oez,

noe-oen poe-oep zoe-oez,



tua-uat żua-uaż lua-ual,

tua-uat żua-uaż lua-ual,



kua-uak dua-uad pua-uap,

kua-uak dua-uad pua-uap,



due-ued pue-uep tue-uet,

due-ued pue-uep tue-uet,



tuo-uot nuo-uon suo-uos.

tuo-uot nuo-uon suo-uos.

Kreacja sytuacja

Kreacja sytuacja

Kameleon, trotuar, dewaluacja, kontynuować,

Kameleon, trotuar, dewaluacja, kontynuować,

Kleopatra, ewakuacja, kakao, wirtuoz, sytuacja,

Kleopatra, ewakuacja, kakao, wirtuoz, sytuacja,

kreatura, licealista, kreacja, statuetka, nauka,

kreatura, licealista, kreacja, statuetka, nauka,

Dulcynea, kontynuacja, Neapol, Gwinea, laurka,

Dulcynea, kontynuacja, Neapol, Gwinea, laurka,

Izrael, idea, eksploatacja, toast, Korea.

Izrael, idea, eksploatacja, toast, Korea.

Leon Napoleon

Leon Napoleon

Noe, poezja, toast, poeta, reakcja, teatr, maestro,

Noe, poezja, toast, poeta, reakcja, teatr, maestro,

toaleta.

toaleta.

Ideolog, uosobienie, liceum, burżuazja, teoria,

Ideolog, uosobienie, liceum, burżuazja, teoria,

Kreon, muzeum.

Kreon, muzeum.

Genealogia, oleander, orchidea, teologia, poemat,

Genealogia, oleander, orchidea, teologia, poemat,

kamea.

kamea.

Ireneusz, neoromantyzm, Leon, meteorologia,

Ireneusz, neoromantyzm, Leon, meteorologia,

Napoleon.

Napoleon.



ai = a

ai = a

ji

ji

Rozmaity, zagaić, naraić, kraina, czaić się i

Rozmaity, zagaić, naraić, kraina, czaić się i

taić.

taić.



ei = eji

ei = eji

Nadziei, kleić, wykoleić.

Nadziei, kleić, wykoleić.



oi = o

oi = o

ji

ji

Boisko, dwoistość, doić, napoić, spoistość,

Boisko, dwoistość, doić, napoić, spoistość,

broić

broić

Przyzwoity, słoik, oswoić, choinka, niepokoić.

Przyzwoity, słoik, oswoić, choinka, niepokoić.



ui = u

ui = u

ji

ji

; yi = y

; yi = y

ji

ji

Rui, ruina, szyi, pomyi.

Rui, ruina, szyi, pomyi.

3. Wyrabianie nawyku kierowania

3. Wyrabianie nawyku kierowania

głosu „na maskę”

głosu „na maskę”



Kierowanie głosu na maskę, tzn. na sklepienie

Kierowanie głosu na maskę, tzn. na sklepienie

podniebienia twardego, ma na celu uzyskanie

podniebienia twardego, ma na celu uzyskanie

maksimum rezonansu szczególnie potrzebnego nie

maksimum rezonansu szczególnie potrzebnego nie

tylko w śpiewie ale także mowie.

tylko w śpiewie ale także mowie.



Uważa się, że

Uważa się, że

głos kierowany na maskę

głos kierowany na maskę

ma

ma

ładniejszą, pełniejszą barwę, jest mocny

ładniejszą, pełniejszą barwę, jest mocny

wydobywany bez wysiłku

wydobywany bez wysiłku

. Drgania cząsteczek

. Drgania cząsteczek

powietrza wywołują drgania kości czaszki oraz

powietrza wywołują drgania kości czaszki oraz

powietrza zawartego w zatokach, znajdujących się

powietrza zawartego w zatokach, znajdujących się

powyżej podniebienia twardego.

powyżej podniebienia twardego.



Barwa głosu jest cechą indywidualną, zależną od

Barwa głosu jest cechą indywidualną, zależną od

wielkości i kształtu rezonatorów oraz od

wielkości i kształtu rezonatorów oraz od

umiejętności wykorzystania ich w maksymalnym

umiejętności wykorzystania ich w maksymalnym

stopniu.

stopniu.

Prawidłowa

Prawidłowa

emisja głosu

emisja głosu



Umiejętność kierowania głosu na maskę można

Umiejętność kierowania głosu na maskę można

doskonalić, wykonując specjalne ćwiczenia. Można

doskonalić, wykonując specjalne ćwiczenia. Można

je zacząć od cichego mruczenia, przedłużonej

je zacząć od cichego mruczenia, przedłużonej

spółgłoski

spółgłoski

m

m

.

.



Przy prawidłowym mruczeniu wyczuwa się palcem

Przy prawidłowym mruczeniu wyczuwa się palcem

drgania na wargach i na skrzydełkach nosa.

drgania na wargach i na skrzydełkach nosa.

Stopniowo przechodzi się do łączenia przedłużonej

Stopniowo przechodzi się do łączenia przedłużonej

m

m

z samogłoskami ustnymi.

z samogłoskami ustnymi.



Sylaby należy wymawiać delikatnie bez wysiłku

Sylaby należy wymawiać delikatnie bez wysiłku

w podobny sposób należy też ćwiczyć połączenia

w podobny sposób należy też ćwiczyć połączenia

przedłużonego

przedłużonego

m

m

ze spółgłoskami.

ze spółgłoskami.

Ciche mruczenie likwiduje napięcie mięśni krtani i

Ciche mruczenie likwiduje napięcie mięśni krtani i

gardła.

gardła.

Ćwiczenia

Ćwiczenia

1.Ciche mruczenie przez nos, jakby przedłużona wymowa

1.Ciche mruczenie przez nos, jakby przedłużona wymowa

głoski

głoski

mmm

mmm

.

.

2. Łączenie samogłosek ze spółgłoską

2. Łączenie samogłosek ze spółgłoską

m

m

; sylaby należy

; sylaby należy

wypowiadać bez wysiłku i powoli:

wypowiadać bez wysiłku i powoli:

mm

mm

a

a

mm

mm

e

e

mm

mm

y

y

mm

mm

i

i

mm

mm

o

o

mm

mm

u

u

a

a

mm

mm

e

e

mm

mm

y

y

mm

mm

i

i

mm

mm

o

o

mm

mm

u

u

mm

mm

mm

mm

a

a

m mm

m mm

e

e

m mm

m mm

y

y

m mm

m mm

i

i

m mm

m mm

o

o

m mm

m mm

u

u

m

m

m

m

a

a

m

m

a

a

m

m

e

e

m

m

e

e

m

m

y

y

m

m

y

y

m

m

i

i

m

m

i

i

m

m

o

o

m

m

o

o

m

m

u

u

m

m

u

u

3.

3.

m

m

ak,

ak,

m

m

aj

aj

m

m

aska,

aska,

m

m

alarz,

alarz,

m

m

akaron,

akaron,

m

m

ałpa,

ałpa,

m

m

a

a

m

m

a,

a,

m

m

oc,

oc,

m

m

ost,

ost,

m

m

otor,

otor,

m

m

orze,

orze,

m

m

okry,

okry,

m

m

otek

otek

m

m

ydło,

ydło,

m

m

ycie,

ycie,

m

m

yszka,

yszka,

m

m

yto

yto

m

m

undur,

undur,

m

m

uskuły,

uskuły,

m

m

uzyka,

uzyka,

m

m

ucha,

ucha,

m

m

ewa,

ewa,

m

m

ediu

ediu

m

m

,

,

m

m

etru

etru

m

m

,

,

m

m

etoda,

etoda,

m

m

elodia,

elodia,

dy

dy

m

m

, ry

, ry

m

m

, do

, do

m

m

, to

, to

m

m

, schodo

, schodo

m

m

, Rado

, Rado

m

m

, da

, da

m

m

, zje

, zje

m

m

,

,

siede

siede

m

m

,

,

tłu

tłu

m

m

, ru

, ru

m

m

, albu

, albu

m

m

, panaceu

, panaceu

m

m

, atriu

, atriu

m

m

, fatu

, fatu

m

m

,

,

za

za

m

m

ek, po

ek, po

m

m

oc, ko

oc, ko

m

m

ora, wy

ora, wy

m

m

owa,

owa,

4.

4.

Idę ta

Idę ta

m

m

Re

Re

m

m

ont do

ont do

m

m

u

u

Ko

Ko

m

m

binezon tra

binezon tra

m

m

pa

pa

Ko

Ko

m

m

pani wa

pani wa

m

m

pira

pira

Bo

Bo

m

m

bowy Pi

bowy Pi

m

m

puś

puś

Sy

Sy

m

m

bol i

bol i

m

m

perium

perium

M

M

orze

orze

m

m

uzyki

uzyki

O ty

O ty

m

m

m

m

ówię

ówię

Był wyróżniony

Był wyróżniony

m

m

kadete

kadete

m

m

5.

5.

M

M

a

a

m

m

roczę sobie pod nose

roczę sobie pod nose

m

m

.

.

M

M

urarz buduje do

urarz buduje do

m

m

.

.

Jeste

Jeste

m

m

z

z

m

m

ęczona babski

ęczona babski

m

m

gadanie

gadanie

m

m

.

.

Tłu

Tłu

m

m

wiwatuje wszystki

wiwatuje wszystki

m

m

boski

boski

m

m

kobieto

kobieto

m

m

.

.

M

M

ucha wleciała w tłu

ucha wleciała w tłu

m

m

.

.

Do

Do

m

m

m

m

ój jodłowy.

ój jodłowy.

Ada

Ada

m

m

m

m

odlił się.

odlił się.

M

M

ałe

ałe

m

m

iłe

iłe

m

m

ałe,

ałe,

m

m

iłe

iłe

m

m

oje

oje

m

m

ałe,

ałe,

m

m

ałe

ałe

m

m

oje

oje

m

m

iłe,

iłe,

m

m

iłe

iłe

m

m

ałe

ałe

m

m

oje,

oje,

m

m

oje

oje

m

m

ałe

ałe

m

m

iłe,

iłe,

m

m

ałe

ałe

m

m

iłe

iłe

m

m

oje.

oje.

M

M

ała

ała

m

m

iła

iła

M

M

ania

ania

m

m

iała

iała

m

m

iłe

iłe

m

m

arzenie

arzenie

m

m

ieć

ieć

m

m

odrego

odrego

m

m

otyla.

otyla.

6. Łączenie samogłosek ze spółgłoską

6. Łączenie samogłosek ze spółgłoską

n

n

:

:

nn

nn

a

a

nn

nn

e

e

nn

nn

y

y

nn

nn

i

i

nn

nn

o

o

nn

nn

u

u

a

a

nn

nn

... itd.

... itd.

7. Wymawianie długo samogłoski

7. Wymawianie długo samogłoski

a

a

, następnie

, następnie

kolejno

kolejno

u

u

,

,

e

e

,

,

y

y

,

,

i

i

,

,

z głosem kierowanym na

z głosem kierowanym na

podniebienie twarde.

podniebienie twarde.

4. Wyrabianie umiejętności

4. Wyrabianie umiejętności

modulowania wysokości głosu

modulowania wysokości głosu

(intonacja)

(intonacja)

Intonacją

Intonacją

określamy zmiany wysokości tonu podstawowego czyli

określamy zmiany wysokości tonu podstawowego czyli

zmiany częstotliwości drgań wiązadeł głosowych.

zmiany częstotliwości drgań wiązadeł głosowych.

Rozróżniamy:

Rozróżniamy:

1.

1.

I

I

ntonację rosnącą

ntonację rosnącą

wyrażającą myśl jeszcze nie

wyrażającą myśl jeszcze nie

zakończoną.

zakończoną.

Najwyższy punkt linii wznoszącej się nazywamy

Najwyższy punkt linii wznoszącej się nazywamy

antykadencją

antykadencją

.

.

2.

2.

Intonację opadającą

Intonację opadającą

sygnalizującą zakończenie myśli.

sygnalizującą zakończenie myśli.

Najniższy punkt linii opadającej nazywamy

Najniższy punkt linii opadającej nazywamy

kadencją

kadencją

.

.

Intonacja wyraża stosunek osoby mówiącej do treści wypowiedzi;

Intonacja wyraża stosunek osoby mówiącej do treści wypowiedzi;

przebieg intonacji może zatem wyrażać:

przebieg intonacji może zatem wyrażać:

twierdzenie, pytanie,

twierdzenie, pytanie,

przeczenie, uznanie, ironię, gniew, prośbę itd

przeczenie, uznanie, ironię, gniew, prośbę itd

.

.

Intonacja zależy także od tego jakiej odpowiedzi spodziewa się

Intonacja zależy także od tego jakiej odpowiedzi spodziewa się

pytający, od stopnia zaangażowania emocjonalnego mówiącego

pytający, od stopnia zaangażowania emocjonalnego mówiącego

itp.

itp.

Jedną z funkcji intonacji jest

Jedną z funkcji intonacji jest

różnicowanie treści zdania

różnicowanie treści zdania

.

.

Każde zdanie wyraża pewną myśl i związana jest z nim

Każde zdanie wyraża pewną myśl i związana jest z nim

określona intonacja.

określona intonacja.

Np. tylko intonacja decyduje o tym, czy wyraz

Np. tylko intonacja decyduje o tym, czy wyraz

„idziemy”

„idziemy”

jest stwierdzeniem, pytaniem, czy też

jest stwierdzeniem, pytaniem, czy też

rozkazem.

rozkazem.

Niektóre znaki przystankowe informują nas ogólnie o przebiegu

Niektóre znaki przystankowe informują nas ogólnie o przebiegu

intonacji, np.:

intonacji, np.:



Kropka

zamyka zdanie o charakterze oznajmującym, co dla

wygłaszania tekstu jest znakiem intonacyjnym oznaczającym

melodię opadającą, kadencyjną. Stopień jej obniżenia zależny jest

od charakteru wypowiedzi – najczęściej przekazującej informacje, a

nie emocje – i stąd może oscylować od silnej kadencji pełnej przez

półkadencję aż do ćwierćkadencji.



Wykrzyknik

Wykrzyknik

– jako znak zamykający zdanie rozkazujące lub

– jako znak zamykający zdanie rozkazujące lub

wykrzyknikowe – także kończy je kadencją, zazwyczaj

wykrzyknikowe – także kończy je kadencją, zazwyczaj

mocniej opadającą niż przy kropce, przy czym jest znakiem o

mocniej opadającą niż przy kropce, przy czym jest znakiem o

charakterze modulacyjnym, najczęściej zabarwionym

charakterze modulacyjnym, najczęściej zabarwionym

emocjonalnie, przeważnie o silniejszej dynamice

emocjonalnie, przeważnie o silniejszej dynamice

podyktowanej sugestiami autora.

podyktowanej sugestiami autora.



Znak zapytania

Znak zapytania

– aczkolwiek również zamyka zdanie, tyle że

– aczkolwiek również zamyka zdanie, tyle że

o charakterze pytającym – narzuca intonacyjne podniesienie,

o charakterze pytającym – narzuca intonacyjne podniesienie,

zawieszenie głosu, czyli antykadencję, a dynamika i

zawieszenie głosu, czyli antykadencję, a dynamika i

zabarwienie wynikają z emocjonalnych intencji autora.

zabarwienie wynikają z emocjonalnych intencji autora.



Wielokropek

Wielokropek

– jako znak niedomówienia lub urwania – sugeruje

– jako znak niedomówienia lub urwania – sugeruje

antykadencję. Może on również sygnalizować silniejsze emocje (jak

antykadencję. Może on również sygnalizować silniejsze emocje (jak

gniew, strach, wzruszenie, niepewność), a interpretacja

gniew, strach, wzruszenie, niepewność), a interpretacja

emocjonalna jest wynikiem odczuć wygłaszającego recytatora.

emocjonalna jest wynikiem odczuć wygłaszającego recytatora.



Przecinek

Przecinek

jest kolejnym bardzo ważnym znakiem pisarskim,

jest kolejnym bardzo ważnym znakiem pisarskim,

dającym najszersze możliwości, ale niosącym przy tym największe

dającym najszersze możliwości, ale niosącym przy tym największe

trudności interpretacyjne ; gdy oddziela on zdanie składowe w

trudności interpretacyjne ; gdy oddziela on zdanie składowe w

obrębie zdań złożonych, sugeruje zastosowanie pauzy i intonacji

obrębie zdań złożonych, sugeruje zastosowanie pauzy i intonacji

antykadencyjnej. Niekiedy, gdy łączy zdania współrzędne, wymaga

antykadencyjnej. Niekiedy, gdy łączy zdania współrzędne, wymaga

raczej półkadencji, a kiedy niejako zastępuje kropkę, nawet

raczej półkadencji, a kiedy niejako zastępuje kropkę, nawet

kadencji pełnej. Bywają także przecinki (np. po członach

kadencji pełnej. Bywają także przecinki (np. po członach

wykrzyknikowych i wołaczowych), które dopuszczają małe

wykrzyknikowych i wołaczowych), które dopuszczają małe

zawieszenie głosu, jak też prawie zupełny brak zmiany intonacyjnej

zawieszenie głosu, jak też prawie zupełny brak zmiany intonacyjnej

wypowiedzi.

wypowiedzi.



Dwukropek

Dwukropek

najczęściej zapowiada wyliczenie albo też rozwinięcie

najczęściej zapowiada wyliczenie albo też rozwinięcie

czy rozszerzenie wypowiedzianej przed nim myśli, co sugeruje

czy rozszerzenie wypowiedzianej przed nim myśli, co sugeruje

intonację antykadencyjną i zmianę interpretacyjną słów

intonację antykadencyjną i zmianę interpretacyjną słów

wygłaszanych po tym dwukropku; natomiast, gdy zapowiada cytat

wygłaszanych po tym dwukropku; natomiast, gdy zapowiada cytat

lub tytuł, nie wymaga antykadencji, ale znacznej modulacji głosu.

lub tytuł, nie wymaga antykadencji, ale znacznej modulacji głosu.



Średnik

Średnik

jest niejako „pośrednikiem” między kropką a przecinkiem.

jest niejako „pośrednikiem” między kropką a przecinkiem.

Oddziela on poszczególne człony myślowe wypowiedzi, ale

Oddziela on poszczególne człony myślowe wypowiedzi, ale

zapowiada też kolejne, co wymaga zastosowania małej pauzy i

zapowiada też kolejne, co wymaga zastosowania małej pauzy i

półkadencyjnego obniżenia głosu.

półkadencyjnego obniżenia głosu.



Myślnik

Myślnik

(zwany także

(zwany także

pauzą

pauzą

) – stawia wymóg zmiany intonacji. W

) – stawia wymóg zmiany intonacji. W

przypadku gdy jest on znakiem pauzy psychologicznej, służącej do

przypadku gdy jest on znakiem pauzy psychologicznej, służącej do

wzmożenia nastroju, do wprowadzenia czegoś niespodziewanego,

wzmożenia nastroju, do wprowadzenia czegoś niespodziewanego,

sugeruje zastosowanie dłuższej pauzy oraz lekkiego zawieszenia

sugeruje zastosowanie dłuższej pauzy oraz lekkiego zawieszenia

głosu. Zazwyczaj jednak w myślniki ujmuje się zdania wtrącone (z

głosu. Zazwyczaj jednak w myślniki ujmuje się zdania wtrącone (z

tym, że w tym przypadku użyte być mogą również przecinki lub

tym, że w tym przypadku użyte być mogą również przecinki lub

nawiasy). Pierwszy myślnik (przecinek, czy też nawias) narzuca

nawiasy). Pierwszy myślnik (przecinek, czy też nawias) narzuca

obniżenie intonacji i zmianę tempa wygłaszania wtrąconego

obniżenie intonacji i zmianę tempa wygłaszania wtrąconego

zdania, drugi – powrót do interpretacji następującego po nim

zdania, drugi – powrót do interpretacji następującego po nim

członu, zgodnej z zastosowaną uprzednio przed pierwszym

członu, zgodnej z zastosowaną uprzednio przed pierwszym

myślnikiem – w zdaniu pierwszym poprzedzającym wtrącenie.

myślnikiem – w zdaniu pierwszym poprzedzającym wtrącenie.



Nawias

Nawias

– stosowany zwykle jak dwa myślniki – podkreśla

– stosowany zwykle jak dwa myślniki – podkreśla

odrębność zdania wtrąconego wobec zdania głównego; wymaga to

odrębność zdania wtrąconego wobec zdania głównego; wymaga to

zmiany tempa i barwy wygłaszanego tekstu nawiasowego, jak też

zmiany tempa i barwy wygłaszanego tekstu nawiasowego, jak też

zawieszenia głosu na jego końcu, po czym oczywistego powrotu do

zawieszenia głosu na jego końcu, po czym oczywistego powrotu do

interpretacji sprzed wtrącenia.

interpretacji sprzed wtrącenia.



Nawias

Nawias

– stosowany zwykle jak dwa myślniki – podkreśla

– stosowany zwykle jak dwa myślniki – podkreśla

odrębność zdania wtrąconego wobec zdania głównego; wymaga

odrębność zdania wtrąconego wobec zdania głównego; wymaga

to zmiany tempa i barwy wygłaszanego tekstu nawiasowego,

to zmiany tempa i barwy wygłaszanego tekstu nawiasowego,

jak też zawieszenia głosu na jego końcu, po czym oczywistego

jak też zawieszenia głosu na jego końcu, po czym oczywistego

powrotu do interpretacji sprzed wtrącenia.

powrotu do interpretacji sprzed wtrącenia.



Cudzysłów

Cudzysłów

, czyli znak wyróżniający tytuły lub (gdy

, czyli znak wyróżniający tytuły lub (gdy

poprzedzany jest dwukropkiem) cytaty z innych, cudzych

poprzedzany jest dwukropkiem) cytaty z innych, cudzych

tekstów. Niesie on wymóg uprzedniego zawieszenia głosu i

tekstów. Niesie on wymóg uprzedniego zawieszenia głosu i

zmiany barwy intonacyjnej. Szczególnym przykładem jest użycie

zmiany barwy intonacyjnej. Szczególnym przykładem jest użycie

cudzysłowu dla wyróżnienia znaczeń odmiennych od zwykłych,

cudzysłowu dla wyróżnienia znaczeń odmiennych od zwykłych,

powszechnie przyjętych, często o zabarwieniu ironicznym,

powszechnie przyjętych, często o zabarwieniu ironicznym,

sarkastycznym, nawet ośmieszającym, czy wręcz szyderczym,

sarkastycznym, nawet ośmieszającym, czy wręcz szyderczym,

co oczywiście wymaga szczególnego zaakcentowania

co oczywiście wymaga szczególnego zaakcentowania

emocjonalnego.

emocjonalnego.

Cudzysłów wyodrębnia czasami wypowiedzi innych (niż

Cudzysłów wyodrębnia czasami wypowiedzi innych (niż

narrator) postaci, co niesie różne konsekwencje interpretacyjne.

narrator) postaci, co niesie różne konsekwencje interpretacyjne.

Poza oczywistym zawieszeniem głosu przed cudzysłowem (lub

Poza oczywistym zawieszeniem głosu przed cudzysłowem (lub

inną formą zwrócenia uwagi, że teraz mówi ktoś inny np. przez

inną formą zwrócenia uwagi, że teraz mówi ktoś inny np. przez

użycie kursywy), stawia wymóg zmiany barwy głosu

użycie kursywy), stawia wymóg zmiany barwy głosu

sygnalizującej odmienność statusu czy charakteru tej drugiej

sygnalizującej odmienność statusu czy charakteru tej drugiej

osoby. I tu uwaga: należy się strzec „grania” czyli przesadnego

osoby. I tu uwaga: należy się strzec „grania” czyli przesadnego

imitowania inności tej włączającej się w „dialog” osoby (czy

imitowania inności tej włączającej się w „dialog” osoby (czy

osób); trzeba tę odmienność raczej tylko lekko zaznaczać,

osób); trzeba tę odmienność raczej tylko lekko zaznaczać,

posługując się tym, co wykonawcy podpowiada wyobrażenie o

posługując się tym, co wykonawcy podpowiada wyobrażenie o

formie jej zachowania się lub odrębności sposobu, dynamiki czy

formie jej zachowania się lub odrębności sposobu, dynamiki czy

stylu jej wypowiedzi.

stylu jej wypowiedzi.

Wysokość głosu jest wykorzystywana także jako

Wysokość głosu jest wykorzystywana także jako

środek

środek

ekspresji.

ekspresji.

Zdania wyrażające:

Zdania wyrażające:



Myśli i uczucia wzniosłe, radosne, zadowolenie

Myśli i uczucia wzniosłe, radosne, zadowolenie

–

–

wypowiadamy głosem wysokim, poza tym podwyższenie

wypowiadamy głosem wysokim, poza tym podwyższenie

głosu może wyrażać niepewność, chwiejność, zwątpienie;

głosu może wyrażać niepewność, chwiejność, zwątpienie;

gdy tracimy przekonanie o słuszności naszej wypowiedzi, a

gdy tracimy przekonanie o słuszności naszej wypowiedzi, a

także gdy się podniecamy, podwyższamy głos;

także gdy się podniecamy, podwyższamy głos;



Myśli poważne

Myśli poważne

, wynikające z naszego przekonania,

, wynikające z naszego przekonania,

pewności – wypowiadamy tonem niskim;

pewności – wypowiadamy tonem niskim;



Opis, wyliczanie, bardzo wielkie cierpienie

Opis, wyliczanie, bardzo wielkie cierpienie

– wypowiadamy

– wypowiadamy

monotonnie, z tą samą wysokością.

monotonnie, z tą samą wysokością.

Im bardziej zróżnicowana jest intonacja, tym lepsza jest

Im bardziej zróżnicowana jest intonacja, tym lepsza jest

wymowa pod względem technicznym, mniej monotonna,

wymowa pod względem technicznym, mniej monotonna,

ładniejsza, łatwiejsza do zrozumienia, ciekawsza. Modulacja

ładniejsza, łatwiejsza do zrozumienia, ciekawsza. Modulacja

wysokości głosu powinna być połączona z modulacją

wysokości głosu powinna być połączona z modulacją

natężenia głosu.

natężenia głosu.

Ćwiczenia

Ćwiczenia

1. Należy wymawiać jak najdłużej samogłoskę

1. Należy wymawiać jak najdłużej samogłoskę

a

a

, nie zmieniając wysokości

, nie zmieniając wysokości

głosu. Ćwiczenie powtórzyć 3 razy.

głosu. Ćwiczenie powtórzyć 3 razy.

2. W ten sam sposób ćwiczymy pozostałe samogłoski ustne:

2. W ten sam sposób ćwiczymy pozostałe samogłoski ustne:

o

o

,

,

u

u

,

,

e

e

,

,

y

y

,

,

i

i

.

.

3. Na jednym wydechu, na tym samym tonie, wymawiamy trzy samogłoski

3. Na jednym wydechu, na tym samym tonie, wymawiamy trzy samogłoski

aou

aou

,

,

następnie

następnie

aoue

aoue

,

,

aouey

aouey

,

,

aoueyi

aoueyi

.

.

4. Wymawiać połączenia samogłosek

4. Wymawiać połączenia samogłosek

au

au

z różną intonacją wyrażającą:

z różną intonacją wyrażającą:

-

-

pytanie

pytanie

,

,

-

-

twierdzenie

twierdzenie

,

,

-

-

zdziwienie

zdziwienie

,

,

-

-

gniew

gniew

,

,

-

-

zachwyt

zachwyt

.

.

5. Słuchając fragmentu tekstu lub wypowiedzi określić, w których miejscach

5. Słuchając fragmentu tekstu lub wypowiedzi określić, w których miejscach

występuje kadencja lub antykadencja.

występuje kadencja lub antykadencja.

6. Przeczytać fragment wiersza, a następnie

6. Przeczytać fragment wiersza, a następnie

prozy, zwracając szczególną uwagę na

prozy, zwracając szczególną uwagę na

intonację (rosnącą i opadającą)

intonację (rosnącą i opadającą)

7. Powiedz zdanie:

7. Powiedz zdanie:

Wracam do domu

Wracam do domu

,

,

w ten

w ten

sposób, by słuchacze mogli odgadnąć, w

sposób, by słuchacze mogli odgadnąć, w

jakiej sytuacji zostało one wypowiedziane,

jakiej sytuacji zostało one wypowiedziane,

np.:

np.:

- wracamy do rodziny po długiej rozłące, mocno

- wracamy do rodziny po długiej rozłące, mocno

stęsknieni;

stęsknieni;

- nie mamy ochoty kontynuować nudnej zabawy;

- nie mamy ochoty kontynuować nudnej zabawy;

- obraziliśmy się na kolegów;

- obraziliśmy się na kolegów;

- dowiedzieliśmy się, że w domu czeka na nas

- dowiedzieliśmy się, że w domu czeka na nas

nowy komputer itp., itd.

nowy komputer itp., itd.

8. Powiedz

8. Powiedz

„

„

dzień dobry

dzień dobry

”

”

w następujących

w następujących

sytuacjach:

sytuacjach:

- Radość ze spotkania;

- Radość ze spotkania;

- Lęk, czy spotkana osoba nie zrobi nam przykrości;

- Lęk, czy spotkana osoba nie zrobi nam przykrości;

- Ukrywana miłość i adoracja;

- Ukrywana miłość i adoracja;

- Szczera, spontaniczna miłość;

- Szczera, spontaniczna miłość;

- Obawa, że ten ktoś może nas zatrzymać, a my się

- Obawa, że ten ktoś może nas zatrzymać, a my się

bardzo śpieszymy;

bardzo śpieszymy;

- Z trudem ukrywana niechęć, a nawet nienawiść;

- Z trudem ukrywana niechęć, a nawet nienawiść;

- Pozdrowienie zwyczajowe;

- Pozdrowienie zwyczajowe;

- Ironia i wyrzut np. do przyjaciółki, chłopaka czy

- Ironia i wyrzut np. do przyjaciółki, chłopaka czy

odwrotnie;

odwrotnie;

Ćwiczenie to można modyfikować w dowolny

Ćwiczenie to można modyfikować w dowolny

sposób. Możemy ćwiczyć na każdym prostym

sposób. Możemy ćwiczyć na każdym prostym

zdaniu np. „Ala ma komputer”, „Wiesio jest chory”

zdaniu np. „Ala ma komputer”, „Wiesio jest chory”

itp.

itp.

9. Słynna anegdota opowiada nam, że Modrzejewska

9. Słynna anegdota opowiada nam, że Modrzejewska

wywarła niezapomniane wrażenie na amerykańskiej

wywarła niezapomniane wrażenie na amerykańskiej

publiczności, nieznającej naszego języka,

publiczności, nieznającej naszego języka,

recytując .... polski alfabet.

recytując .... polski alfabet.

Spróbuj ograniczając gesty i ruchy, a operując

Spróbuj ograniczając gesty i ruchy, a operując

samym głosem, wypowiadającym alfabet, starajmy

samym głosem, wypowiadającym alfabet, starajmy

się przekazać:

się przekazać:

- opowieść o spotkaniu z ufoludkiem (zaskoczenie,

- opowieść o spotkaniu z ufoludkiem (zaskoczenie,

strach, ciekawość, radość ze spotkania);

strach, ciekawość, radość ze spotkania);

- pełne zapału usprawiedliwianie się przed

- pełne zapału usprawiedliwianie się przed

nauczycielem z przyczyn spóźnienia;

nauczycielem z przyczyn spóźnienia;

- kłótnię z młodszym bratem, który poplamił nam

- kłótnię z młodszym bratem, który poplamił nam

zeszyty (złość, upominanie, tłumaczenie, że „tak nie

zeszyty (złość, upominanie, tłumaczenie, że „tak nie

wolno ...” itd.);

wolno ...” itd.);

- emocje kibica sportowego przed telewizorem.

- emocje kibica sportowego przed telewizorem.

10. Zdanie

10. Zdanie

Tadeusz wyjechał wczoraj do Kanady

Tadeusz wyjechał wczoraj do Kanady

wymawiamy jako:

wymawiamy jako:

-

-

twierdzenie

twierdzenie

,

,

-

-

pytanie

pytanie

,

,

-

-

przeczenie

przeczenie

,

,

-

-

wątpliwość

wątpliwość

,

,

-

-

drwinę

drwinę

,

,

-

-

z gniewem

z gniewem

.

.

11. Wybrany wyraz dwusylabowy wymawiamy:

11. Wybrany wyraz dwusylabowy wymawiamy:

wysoko

wysoko

–

–

nisko

nisko

głośno

głośno

–

–

cicho

cicho

szybko

szybko

–

–

wolno

wolno