Jakościowe modele

badawcze

Część pierwsza

Jakościowe modele
badawcze



Istota badań jakościowych



Badania jakościowe na mapie paradygmatów
nauk społecznych



Geneza i rodzaje badań jakościowych



Podejścia (tradycje) w badaniach
jakościowych i różnice między nimi



Badania biograficzne



Fenomenologia



Teoria ugruntowana (grounded theory)



Etnografia



Studium przypadku

cechy badań jakościowych



Stosunek do teorii – badanie jakościowe
zaczyna się od danych a nie teorii -punktem
wyjścia są tu teksty – w ilościowych liczby
(Konarzewski, 2000, s.



Stosunek do procedur badawczych –
argumenty A. Maslowa



Kwestia hipotez – indukcyjny tok dowodzenia



Nauka jako

sztuka

rozwiązywania istotnych

problemów – postawa i etos badacza

(„dziwna

wizja” Rollo Maya 1989 s. 9)

Podstawowe założenia
badań jakościowych

1.

Badacz nie stoi „poza” badaną rzeczywistością –

przedmiot i podmiot poznania wzajemnie się warunkują

2.

Wiedza nie jest tylko czymś, co się odkrywa ale i także

tym co się konstruuje

3.

Wyjaśnianie jest uzasadnione tylko do jednego miejsca

i czasu, ma ono sens jedynie przy uwzględnieniu

kontekstu

4.

Podstawowe kategorie badawcze to rozumienie i

interpretacja faktów, zjawisk i procesów. Konieczne jest

przyjęcie holistycznego podejścia badawczego

(uwzględnienia wielu perspektyw interpretacyjnych

5.

Ważne znaczenie w poznawaniu rzeczywistości mają

takie narzędzia jak „empatia, introspekcja, zgoda na

subiektywne wartościowanie

(por. Palka 2006, ss. 38-68)

Fundamenty

(epistemologiczne i

ontologiczne założenia)

badań

ilościowych



Nauki przyrodnicze, postrzegane w kategoriach logiki eksperymentu

stanowią model do naśladowania w naukach społecznych – zatem

1.

Istnieje szansa docierania do prawdy obiektywnej

2.

Rzeczywistość jest jedna, badacz jest w stanie ją poznawać, badając

jej elementy składowe

3.

Zachowania i działania jednostek i grup społecznych według stałych,

powtarzalnych schematów

4.

Badacz pedagog w toku poznawania rzeczywistości „zawiesza”

wartościowanie, realizuje badanie w sposób neutralny aksjologicznie,

jest mędrcem ze „szkiełkiem i okiem”

5.

Istnieją możliwości generalizowania wyjaśnień, poprzez badanie

grupy reprezentatywnej można orzekać o zachowaniach populacji

generalnej

6.

Celem badań jest opis i wyjaśnianie zjawisk i procesów,

weryfikowanie hipotez

o zależnościach między zmiennymi

Fakty są wyjaśniane w sposób dedukcyjny poprzez

odwoływanie się do praw uniwersalnych

Inspiracje teoretyczne
(epistemologiczne)

Badania jakościowe nie są monolitem odwołują

się do wielu nurtów w filozofii nauki:



Etnometodologia



Hermeneutyka



Postrukturalizm (dekostrukcjonizm Derridy i

prace M. Foucaulta (np.. Archeologia wiedzy)



Teoria krytyczna (J.Habermas)



Konstruktywizm



Symboliczny interakcjonizm

Paradygmaty nauk
społecznych



Czym jest paradygmat?

Odpowiedzi:

T. Kuhn’a (2001)

– „paradygmat

jest tym, co łączy członków społeczności

uczonych” oraz „ społeczność uczonych składa się

z ludzi, którzy podzielają pewien paradygmat”

(s.304)

Z. Kwiecińskiego

(1993) „zbiór ogólnych i

ostatecznych przesłanek w wyjaśnianiu jakiegoś

obszaru rzeczywistości, przyjętych w społeczności

uczonych –przedstawicieli danej dyscypliny

naukowej, a następnie upowszechniony jako wzór

myślenia w normalnych zbiorowościach

użytkowników nauki” (s. 18)

Mapa paradygmatów



Pochodna odpowiedzi na trzy pytania:

-

Jak istnieje świat społeczny? (pytanie
ontologiczne – spór nominalizmu
[subiektywizmu] z realizmem [obiektywizmem])

-

Jaka jest natura człowieka? ( pytanie
antropologiczne - spór woluntaryzmu z
dererminizmem

-

Jak zmienia się społeczeństwo? (ewolucja –
stopniowa regulacja versus rewolucja –
radykalna zmiana)

Mapa

(por. Paulston, 2000, Kwieciński,

2000)

Subiektywizm

radykalna zmiana

obiektywizm

stopniowa regulacja

Humanizm

Egzystencjalizm,
Teoria krytyczna
feminizm

Interpretatywizm

Fenomenologia,

hermeneutyka

Strukturalizm

Marksizm,
Neomarksizm,
teoria konfliktu

Funkcjonalizm

Interakcjonizm,
teoria kapitału ludzkiego

świadomośc

i

struktury

kultury

społeczeństwa

Cztery paradygmaty – jaki
wybrać?



Interpretatywizm?



Humanizm?



Strukturalizm?



Funkcjonalizm?

Podejscie „ilościowe

”

Badania „jakościowe”

Podejścia (tradycje) w
badaniach jakościowych



Badania biograficzne (Denzin)



Fenomenologia



Teoria ugruntowana (grounded theory) Strauss,
Corbin



Etnografia (Atkinson, Hammerslay

)



Studium przypadku (Case study - R.Stake, R.Yin)



Badania w działaniu (action reseach)



Metoda historyczna



Jakościowe modele badań klinicznych

Różnice między tradycjami

Wymiar

Biograficzn

e

fenomenologi

a

Grouded

theory

Etnografia

Case study

Cel

Badanie

losów

jednostki

Zrozumienie

istoty

doświadczeni

a jednostki

Budowa

teorii na

podstawie

danych

badawczych

Opis zycia

codzienneg

o grup

kulturowyc

h i

społecznych

Pogłębiona

analiza

pojedyncze

go lub

wielu

przypadkó

w

Dyscyplin

a

zródłowa

Antropolog

ia

Literatura,

Historia,

Psychologi

a

Socjologia

Filozofia,

socjologia,

psychologia

Socjologia

Antropologi

a

kulturowa,

socjologia

Nauki

polityczne,

socjologia,

ewaluacja,

inne

Dane

Wywiad

Analiza

dokumentó

w

Wywiady

pogłębione

(do 10 osób)

Wywiady

(20-30

osób)

Obserwacje

, wywiady z

badań w

terenie

Wiele

zródeł

(dokumenty

,

obserwacje

, wywiady)

Analiza

danych

Historie

Kontekst

historyczny

Rozumienie

Kategorie

znaczeń

Różne

rodzaje

kodowania

Opis,

analiza,

interpretacj

a

Opis,

kategorie

analityczne

Forma

tekstu

pracy

Szczegółow

y obraz

życia

jednostki

Opis istoty

doświadczeni

a

Teoria lub

model

teoretyczny

Opis

zachowań

kulturowyc

h

Pogłębione

studium

przypadku

Cytowana literatura

Benton T., Craib I., 2003, Filozofia nauk społecznych. Od
pozytywizmu do postmodernizmu, Wrocław: Wydawnictwo
DWSE TWP

Strategies of qualitative inquiry. 1998. Denzin, N.K; Lincoln, Y.S.
Thousand Oaks, London, New Dehli: Sage Publications.

Palka S., 2006 Metodologia badania. Praktyka pedagogiczna,
Gdańsk: GWP

Hammersley, M., Atkinson, P., 2000. Metody badań terenowych.
Poznan: Zysk i S-ka.

Sulima, R., 2000. Antropologia codziennosci. Krakow: Wydawnictwo
Uniwersytetu Jagiellońskiego

May R., 1989, Psychologia i dylemat ludzki, Warszawa:PAX

Maslow A., 1990, Motywacja i osobowość, Warszawa:PAX

Kuhn, T.S., 2001. Struktura rewolucji naukowych. Warszawa:
Fundacja ALETHEIA.

Pauslton R., (2001) Pedagogika porównawcza jako pole
nakreślania konceptualnych map teorii i paradygmatów, w:
Alternatywy myślenia o/dla edukacji, (2001) Z. Kwieciński
(red.) Warszawa: IBE