Europejska

Polityka

Sąsiedztwa

• W marcu 2003 r. Komisja Europejska przedstawiła

komunikat „Szersza Europa - sąsiedztwo: nowe ramy

stosunków z naszymi wschodnimi i południowymi

sąsiadami"

• EPS adresowana jest do obecnych sąsiadów UE
• W Europie dotyczy to Rosji, Ukrainy, Białorusi i

Mołdawii. UE i Rosja zdecydowały się rozwijać

partnerstwo strategiczne poprzez stworzenie

czterech wspólnych przestrzeni, zgodnie z

ustaleniami szczytu w Sankt Petersburgu w 2003 r.

• W regionie Morza Śródziemnego EPS stosuje się do

nienależących do UE uczestników Partnerstwa Euro-

Śródziemnomorskiego (proces barceloński): Algeria,

Egipt, Izrael, Jordan, Liban, Libia, Maroko, Palestyna,

Syria i Tunezja. Z wyjątkiem Turcji, która stara się o

negocjacje z UE w ramach działań przedakcesyjnych.

• Komisja zaleciła również włączenie w zakres EPS

Armenii, Azerbejdżanu i Gruzji.

Białoruś

• W komunikacie Komisji z marca 2003 r. na temat poszerzonej

Europy zanotowano, że „UE powinna zmierzać do angażowania

Białorusi w stopniowy proces skoncentrowany na stwarzaniu

warunków do wolnych i uczciwych wyborów, a następnie

integracji Białorusi w ramach polityki sąsiedztwa, bez

poświęcania przez UE wspólnych i demokratycznych wartości".

• Poprzez EPS, UE wzmocni swoje trwałe zaangażowanie we

wspieraniu demokratycznego rozwoju na Białorusi. Po

przeprowadzeniu podstawowych politycznych i gospodarczych

reform Białoruś będzie miała możliwość pełnego wykorzystania

polityki EPS.

• Obecnie jednak na Białorusi obowiązuje system autorytarny. Od

1996 r. wybory nie osiągnęły międzynarodowych

demokratycznych standardów, nie ma także demokratycznych

struktur. W takich warunkach nie można zaproponować Białorusi,

aby w pełni mogła skorzystać z polityki EPS.

• Białoruś już teraz ma prawo uczestniczyć w trzech programach

sąsiedzkich (Program Morza Bałtyckiego, Łotwa-Litwa-Białoruś,

Polska-Ukraina-Białoruś), a także w nowym Europejskim

Instrumencie Sąsiedztwa (ENI).

Libia

• W komunikacie z marca 2003 r. Komisja stwierdziła, że UE

powinna rozważyć sposób włączenia Libii w politykę sąsiedztwa.

• W kwiet niu 1999 r., po zawieszeniu sankcji ONZ, Libia otrzymała

status obserwatora w procesie barcelońskim i została

zaproszona do pełnego członkostwa z chwilą ostatecznego

zniesienia sankcji przez Radę Bezpieczeństwa ONZ i

zaakceptowania przez Libię całego „dorobku" barcelońskiego.

• Libia ogłosiła ostatnio swoją gotowość do zwrócenia się w

kierunku pełnego członkostwa w procesie barcelońskim. Libia

powinna formalnie potwierdzić ten zamiar. Następnie muszą

zostać podjęte środki w celu zaakceptowania dorobku

barcelońskiego.

• Pełna integracja w procesie barcelońskim jest pierwszym etapem

zmierzającym do ustanowienia nowych stosunków z UE,

obejmującym negocjacje układu o stowarzyszeniu. Po jej

osiągnięciui po dokonaniu umownych ustaleń z UE udział w EPS

umożliwi dalszy rozwój stosunków UE z Libią, jak też z

pozostałymi krajami procesu barcelońskiego.

• Celem EPS jest dzielenie się korzyściami wynikającymi z rozszerzenia UE w 2004

r. z krajami sąsiedzkimi we wzmacnianiu stabilności, bezpieczeństwa oraz

dobrobytu wszystkich zainteresowanych.

• Priorytety działania zawarte we wspólnie uzgodnionych planach działań,

obejmujących kilka podstawowych dziedzin z zakresu poszczególnych działań:

dialog polityczny i reformy; handel i środki przygotowujące partnerów do

stopniowego uzyskiwania udziału w rynku wewnętrznym UE; wymiar

sprawiedliwości i sprawy wewnętrzne; energia, transport, społeczeństwo

informacyjne, środowisko naturalne oraz badania i innowacyjność oraz polityka

społeczna i kontakty interpersonalne.

• Uprzywilejowane stosunki z sąsiadami zostaną oparte na wzajemnym

przestrzeganiu wspólnych wartości przede wszystkim w dziedzinie państwa

prawa, sprawności administracji, przestrzegania praw człowieka, w tym praw

mniejszości, wspierania stosunków dobrosąsiedzkich oraz zasad gospodarki

rynkowej i trwałego wzrostu.

• Stosunki między UE i większością krajów uczestniczących w EPS były już

wczeżniej bardzo rozwinięte. W Europie Wschodniej umowy o partnerstwie i

współpracy są podstawą stosunków umownych. W regionie Morza Śródziemnego

Partnerstwo Euro-Śródziemnomorskie (proces barceloński) zapewnia ramy

regionalne współpracy, uzupełnionej wieloma układami o stowarzyszeniu.

• EPS to oferta złożona przez UE partnerom, którzy odpowiedzieli na nią z dużym

zainteresowaniem i zaangażowaniem. Istotna jest wspólna odpowiedzialność za

proces, oparta na świadomości wspólnych wartości i interesów. UE nie zamierza

narzucać swoim partnerom priorytetów ani warunków. Sukces planów działania

zależy od jasnego określenia wzajemnych interesów w podejmowaniu

priorytetowych kwestii. Zostaną one zdefiniowane w drodze wspólnego

porozumienia i dlatego będą się różnić w zależności od kraju.

Korzyści dla partnerów EPS (EPS – Strategia –

Komunikat Komisji.

Bruksela, 12.05.2004

)

• EPS oferuje środki umożliwiające realizację rozszerzonego i bardziej

ukierunkowanego politycznego podejścia UE wobec jej sąsiadów,

stawiając do dyspozycji Unii i jej państw członkowskich podstawowe

instrumenty. Przyczyni się to do dalszego rozwoju i wspierania celów

polityki zagranicznej UE.

• Wdrożenie samej polityki EPS wraz z perspektywą wyjścia poza zakres

współpracy i osiągnięcia znacznego stopnia integracji, także poprzez

udział krajów partnerskich na rynku wewnętrznym UE. Pozwoli to także

na uniknięcie wszelkiego rodzaju wykluczenia, które w przeciwnym

wypadku mogłoby powstać w wyniku rozszerzenia, i zapewni możliwość

dzielenia się wynikającymi z niego korzyściami. W ten sposób zostaną

określone sposoby i środki, dzięki którym kraje partnerskie będą się

stopniowo włączały w uczestnictwo w najważniejszych działaniach

polityki i programów UE. EPS uaktualni zakres i zintensyfikuje polityczną

współpracę z krajami partnerskimi i uczyni ją bardziej efektywną.

• EPS zachęci do realizacji reform, które przyniosą korzyści w zakresie

rozwoju społeczno-ekonomicznego. Zbliżenie ustawodawstwa w

zakresie gospodarki, wzajemne otwarcie gospodarek partnerów oraz

ograniczanie barier celnych będzie stymulatorem inwestycji i wzrostu, a

także spowoduje zmniejszenie bezrobocia.

• EPS zapewni bodźce do rozwiązania dotychczas nieuregulowanych

kwestii, które pojawiły się w dwustronnych relacjach. Związane z tym

zagadnienia są różne, w zależności od kraju.

•

Plany działań zdefiniują priorytety i umożliwią skoncentrowanie się

na wprowadzeniu w życie dotychczas zawartych umów. Obejmą one

kwestie istotne dla UE i danego kraju w różnych dziedzinach, których

te porozumienia dotyczą.

•

Komisja zaproponuje wprowadzenie w 2007 r. nowego instrumentu

finansowego, Europejskiego Instrumentu Sąsiedztwa, który będzie

dotyczył określonych obszarów współpracy, w szczególności

współpracy transgranicznej, oprócz obszarów, o których mówią

dotychczasowe dokumenty lub ich kolejne wersje. Wszyscy partnerzy

EPS będą uprawnieni do otrzymania wsparcia w ramach tego

instrumentu. Tymczasem w latach 2004-2006 programy sąsiedzkie

wzbogacą współpracę transgraniczną, transnarodową i regionalną.

•

Komisja zaproponowała, aby dotychczasowe fundusze lub systemy je

zastępujące zostały znacząco zwiększone w ramach nowych

perspektyw finansowych, tak by podtrzymać priorytetowy charakter

EPS nadany jej przez UE.

•

Komisja bada możliwości stopniowego otwierania się niektórych

programów wspólnotowych, promujących więzi kulturalne,

oświatowe, środowiskowe, techniczne i naukowe.

•

EPS zapewni wsparcie, włącznie z pomocą techniczną i bliźniaczą

współpracą, partnerom, którym zależy na spełnieniu norm i

standardów UE.

•

W formie europejskich umów sąsiedzkich powstają nowe

zobowiązania umowne, których zakres zostanie zdefiniowany w

kontekście dokonanej przez Komisję oceny postępów w zakresie

realizacji priorytetów określonych w planach działań.

Plan działań

• Plany działań obejmują dwie szerokie dziedziny:
- zobowiązania do podjęcia określonych działań, które potwierdzają lub

wzmacniają przestrzeganie wspólnych wartości, oraz do dążenia do

osiągnięcia określonych celów w obszarze polityki zagranicznej i

bezpieczeństwa.

- zobowiązania do podejmowania działań przyczyniających się do

zbliżenia krajów partnerskich do UE na wielu ważnych płaszczyznach.

• Plan działań zawierał liczne priorytety mające na celu wzmocnienie

zaangażowania w obszarze tych wartości. Obejmują one

- umacnianie demokracji i rządów prawa, reformę sądownictwa, walkę z

korupcją oraz przestępczością zorganizowaną;

- przestrzeganie praw człowieka i podstawowych swobód, włącznie z

wolnością mediów i wyrażania poglądów, praw mniejszości i dzieci,

równego traktowania mężczyzn i kobiet, praw do zrzeszania się w

związkach zawodowych i innych podstawowych standardów pracy,

- walkę z praktykami tortur i zapobieganie złemu traktowaniu,

- wspieranie rozwoju społeczeństwa obywatelskiego, współpracę z

Międzynarodowym Trybunałem Karnym,

- walkę z terroryzmem i rozprzestrzenianiem broni masowej zagłady,

podporządkowanie prawu międzynarodowemu i wysiłki skierowane na

rozstrzyganie konfliktów.

Monitorowanie

• Monitorowanie dotyczy organów ustanowionych w ramach umów

o partnerstwie i współpracy lub układów o stowarzyszeniu. Mają

one tę zaletę, że jednoczą reprezentantów krajów partnerskich,

państwa członkowskie, Komisję Europejską i Sekretariat Rady.

• Monitorowanie w takiej konfiguracji powinno doprowadzić do

wzmocnienia wspólnej odpowiedzialności. Kraje partnerskie

zostaną proszone o dostarczenie szczegółowych informacji, jako

podstawy tego wspólnego przedsięwzięcia.

• Komisja sporządza okresowe raporty na temat postępu prac oraz

obszarów wymagających dalszych zmagań, z uwzględnieniem

ocen wystawionych przez kraj partnerski. Plany działań zostaną

poddane przeglądowi i w miarę potrzeb dostosowane w

kontekście postępu do zrealizowania ich priorytetów.

• Raporty są podstawą do podjęcia decyzji przez Radę o

poczynieniu kolejnego kroku w zakresie zakończenia umów z

każdym krajem partnerskim. Mogą one przybrać postać

europejskich umów sąsiedzkich, których zakres zostanie

określony w kontekście postępów w osiąganiu priorytetów

wymienionych w planach działań.

• Unia Europejska opiera się na określonych

wartościach, czyli przestrzeganiu ludzkiej
godności, wolności, demokracji, równości,
rządach prawa i poszanowaniu praw człowieka.

• Są to wartości wspólne dla państw

członkowskich w społeczeństwie pluralizmu,
tolerancji, sprawiedliwości, solidarności i braku
dyskryminacji.

• Celem Unii jest wspieranie pokoju,

wyznawanych wartości i dobrobytu jej
mieszkańców.

• W stosunkach z państwami trzecimi Unia

zmierza do popierania i promowania tych
wartości.

Polityka rozwoju społeczno-

gospodarczego

• Udział w rynku wewnętrznym UE oparty o zbliżone przepisy

ustawodawcze i wykonawcze, uczestnictwo w wielu programach UE,

a także lepsze wzajemne powiązania i materialne udziały.

• Bezpośrednio ograniczenie barier taryfowych i pozataryfowych w

handlu przyniesie poprawę korzyści w zakresie wydajności i

dobrobytu poprzez zwiększoną integrację rynku.

• Poprzez zbliżenie krajów sąsiadujących do gospodarczego modelu

UE, a także przyjęcie najlepszych międzynarodowych praktyk,

spowoduje poprawe klimatu inwestycyjnego w krajach partnerskich.

• Gospodarcze i społeczne komponenty planów działań zgodne ze

strategiami poszczególnych krajów. Istotnym było zapewnienie

odpowiedniej koordynacji działań z międzynarodowymi instytucjami

finansowymi. Te instytucje mają znaczący udział zarówno w

doradztwie dotyczącym polityki, jak i finansowaniu.

• Rozszerzony dialog i współpraca w wymiarze społecznym obejmie

rozwój spo-łeczno-ekonomiczny, zatrudnienie, politykę społeczną i

reformy strukturalne. UE zachęca rządy krajów partnerskich do

podejmowania wysiłków zmierzających do ograniczenia ubóstwa,

tworzenia miejsc pracy, wspierania podstawowych standardów

pracy i dialogu społecznego, zmniejszania zróżnicowania

regionalnego, poprawy warunków pracy, zwiększania skuteczności

pomocy społecznej i zreformowania krajowych systemów

społecznych.

Prawa człowieka

• Sąsiedzi UE zobowiązali się do przestrzegania podstawowych

praw i swobód człowieka, poprzez przestrzeganie postanowień

wielu wielostronnych traktatów, jak również poprzez

dwustronne umowy z UE.

• Wszyscy sąsiedzi UE są sygnatariuszami konwencji ONZ o

prawach człowieka. Niektórzy są członkami Rady Europy i

OBWE oraz ratyfikowali Europejską konwencję o ochronie praw

człowieka i podstawowych wolności, a także zobowiązali się do

przestrzegania odpowiednich konwencji i współpracy z

organami ustanawiającymi wysokie standardy demokracji oraz

ochrony praw człowieka, jak również przyjęcia mocnych i

prawnie wiążących mechanizmów w celu zapewnienia, że są

one zgodne z obowiązkami wynikającymi z ochrony praw

człowieka.

• Sygnatariusze Deklaracji barcelońskiej przyjęli deklarację

dotyczącą zasad, aby działać zgodnie z Kartą Narodów

Zjednoczonych i Powszechną Deklaracją Praw Człowieka, oraz

rozwijać rządy prawa i demokrację we własnych systemach

politycznych, przestrzegać praw człowieka i podstawowych

wolności, a także zagwarantować efektywną, prawnie

dozwoloną możliwość wykonywania takich praw i swobód.

Handel i rynek wewnętrzny

•

Zbliżanie przepisów prawnych i wykonawczych zgodnie ze wspólnie uzgodnionymi priorytetami

będzie kontynuowane z naciskiem na najistotniejsze elementy dorobku w zakresie stymulowania

handlu i integracji gospodarczej, przy uwzględnieniu struktury gospodarczej kraju partnerskiego

oraz jego bieżącego stopnia harmonizacji z prawodawstwem unijnym.

•

Zarówno umowy o partnerstwie i współpracy, jak i umowy o stowarzyszeniu zawierają przepisy w

sprawie zbliżenia ustawodawstw w szerokim zakresie. EPS przewiduje również większe otwarcie

rynku zgodnie z zasadami Światowej Organizacji Handlu (WTO). W kontekście procesu

barcelońskiego ustalona została strefa wolnego handlu towarami oraz rozpoczęto asymetryczny

proces liberalizacji.

•

Priorytetem dla wschodnich sąsiadów pozostaje pełniejsze wdrożenie postanowień dotyczących

handlu zawartych w umowach o partnerstwie i współpracy lub stowarzyszeniu, przystąpienie do

WTO, równocześnie z dalszą reformą gospodarki.

•

Przepływ produktów przemysłowych może zostać ułatwiony poprzez zbliżanie do unijnych

przepisów prawnych i regulacji wykonawczych. Proces powinien zostać uzupełniony

sfinalizowaniem umów w sprawie oceny zgodności i akceptacji produktów przemysłowych

(UOZAP) między Wspólnotą i poszczególnymi partnerami zgodnie z doświadczeniami uzyskanymi

z inicjatyw skierowanych do sąsiedzkich państw basenu Morza Śródziemnego.

•

W zakresie produktów rolnych zbliżanie standardów kontroli sanitarnej i fitosanitarnej do unijnych

znacznie wzmocni wzajemną wymianę handlową między krajami partnerskimi a UE. Wymiana in

formacji oraz ścisła współpraca w ramach organizacji międzynarodowych odpowiedzialnych za

kontrolę chorób zwierząt i roślin oraz polepszenie warunków sanitarnych służących ochronie kon

sumentów mają priorytetowe znaczenie.

•

Wolny handel usługami z oraz między krajami partnerskimi, także wymaga dalszego zbliżenia

ustawodawstw w takich obszarach, jak: prawo spółek, rachunkowość oraz zasady audytu

księgowego. W połączeniu z powyższymi środkami dostęp do europejskich rynków finansowych

powinien, na dłuższą metę, przyczyniać się do stabilizacji rynków finansowych państw

partnerskich oraz wzmacniać ich główne dokonania gospodarcze. Dalsza liberalizacja przepływu

kapitału ukaże nowe możliwości.

•

Zachęcanie partnerów do egzekwowania dyscypliny konkurencji przez niezależne organy do

spraw konkurencji mające odpowiednie uprawnienia i środki, jak również odpowiednio

przeszkolone. Ostatecznie w dążeniu do zbliżenia z rynkiem wewnętrznym partnerom potrzebne

będzie zbliżenie zmierzające do stworzenia porównywalnych podejść i definicji, zbliżenie

ustawodawstwa antymonopolowego oraz uregulowań prawnych dotyczących pomocy rządowej.

Wymiar sprawiedliwości i sprawy

wewnętrzne

• EPS ma na celu uniknięcie wytyczania nowych

linii podziału wzdłuż granic poszerzonej Unii.

Poprawa skutecznego działania instytucji

publicznych, mająca zapewnić wysoką

sprawność admini stracyjną, leży we

wspólnym interesie UE i krajów partnerskich.

Partnerzy stoją wobec rosnących wyzwań w

obszarze wymiaru sprawiedliwości i spraw

wewnętrznych, takich jak presja migracyjna

państw trzecich, handel ludźmi i terroryzm.

• Zarządzanie granicami jest priorytetem w

większości planów działania, ponieważ tylko

poprzez współdziałanie UE i jej partnerzy

mogą zarządzać skuteczniej granicami w celu

ułatwienia zgodnego z prawem przepływu

osób.

Współpraca w zakresie energii

• Wzmocnienie partnerstwa w dziedzinie energii UE z państwami sąsiedzkimi to jeden z

głównych elementów Europejskiej Polityki Sąsiedztwa. W jego zakres wchodzi:

zaopatrzenie w energię oraz ochrona i bezpieczeństwo energetyczne.

• Unia Europejska największy na świecie importer energii (ropy i gazu) oraz drugi pod

względem wielkości ich odbiorca, ma w swoim otoczeniu najważniejsze światowe

zasoby ropy i gazu ziemnego (Rosja, basen Morza Kaspijskiego, Bliski Wschód i Afryka

Północna). Uzależnienie od importu, według bieżących prognoz, będzie rosło z

obecnego poziomu 50% do 70% w roku 2030.

• Kraje sąsiedzkie odgrywają istotną rolę w bezpieczeństwie zaopatrzenia Unii w energię.

Wiele państw poszukuje lepszego dostępu do unijnego rynku energii, jako obecni czy

też przyszli dostawcy (np. Rosja, Algieria, Egipt, Libia), bądź jako kraje tranzytowe

(Ukraina, Białoruś, Maroko, Tunezja).

• Kraje Kaukazu Południowego mają pod tym względem również ważne znaczenie w

kontekście nowych dostaw energii do UE z regionu Morza Kaspijskiego i Azji Centralnej.

• Plany działań zawierają konkretne kroki służące wzrostowi dialogu i współpracy w

dziedzinie energii oraz sprzyjające dalszemu stopniowemu zbliżaniu polityk

energetycznych oraz regulacji prawnych i administracyjnych. Obejmuje to polityki

wspierające wzrost energowydajności i energooszczędności, jak również wykorzystanie

odnawialnych źródeł energii i współpracę w dziedzinie technologii energetycznych,

takich jak czysty węgiel.

• Wzmacnianie sieci i wzajemnych powiązań będzie konieczne do zapewnienia ochrony i

bezpieczeństwa dostaw energii oraz dla rozszerzenia na kraje partnerskie istniejącego

wewnętrznego rynku energii. Plany działań będą wykorzystywać istniejące dwustronne

lub regionalne inicjatywy, takie jak: Dialog Energetyczny UE - Rosja, finansowany przez

Tacis program Inogate dotyczący basenu Morza Kaspijskiego (systemy rurociągów do

transportu ropy i gazu), współpraca energetyczna w kontekście partnerstwa

śródziemnomorskiego (szczególnie w tworzeniu euro-maghrebskiego rynku energii

elektrycznej, wzrost współpracy w dziedzinie gazu w regionie Mashrek (wszystkie w

kontekście eurośródziemnomorskim).

Współpraca w zakresie transportu

• Generowanie wzrostu w wymianie handlowej i turystycznej

między Unią i jej partnerami wymaga wydajnego,

wielobranżowego i trwałego systemu transportu.

• Zasadnicze znaczenie ma poprawa fizycznego stanu sieci

transportowych łączących Unię z krajami sąsiedzkimi. Biorąc

pod uwagę konieczne koszty, jakie w związku z tym trzeba by

ponieść, niezwykle istotna jest ścisła współpraca na etapie

tworzenia planów inwestycyjnych dla tych sieci. Istniejące

inicjatywy, takie jak koncepcja paneuropejskiej sieci

transportowej, różnego rodzaju ogólnoeuropejskie konferencje

transportowe czy propozycja Komisji z czerwca 2003 r.

dotycząca europejsko-śródziemnomorskiej sieci transportowej

dostarczają solidnych podstaw do dalszych działań.

Finansowanie projektu ze środków Europejskiego Banku

Inwestycyjnego będzie ważne w aspekcie głównie

średniookresowych działań przyjętych w planach działań.

• Plany działań zawierają przepisy szczególne odnoszące się do

podatności sieci i usług transportowych na ataki terrorystyczne.

Z najwyższą uwagą potraktowane zostanie wzmocnienie

bezpieczeństwa transportu powietrznego i morskiego.

Współpraca w zakresie ochrony

środowiska

• Wzmocnienie ochrony środowiska naturalnego

przyniesie korzyści obywatelom i gospodarkom

zarówno w Unii, jak i w krajach partnerskich.

• Plany działań wspierają dobre zarządzanie polityką

dotyczącą środowiska w krajach partnerskich

mającą na celu uniknięcie degradacji środowiska i

zanieczyszczenia środowiska naturalnego, ochronę

zdrowia ludzkiego i dążenie do bardziej racjonalnego

wykorzystania zasobów naturalnych.

• W podstawowych obszarach, takich jak jakość wody,

zarządzanie odpadami, zanieczyszczenie powietrza

oraz walka z pustynnieniem, określone priorytety.

Kontakty międzyludzkie, programy i

agencje

• Skutecznym środkiem osiągnięcia głównych

celów EPS jest łączność między mieszkańcami

Unii i ich sąsiadami, wzmacnianie wzajemnego

zrozumienia kultur, historii, postaw i wartości

oraz eliminacja zniekształconego postrzegania.

• Europejska Polityka Sąsiedztwa przewiduje

stopniowe otwieranie programów

wspólnotowych opartych na wspólnocie

interesów i dostępnych zasobów: Youth, Tempus

i Erasmus Mundus.

• Obszary obejmują: edukację, kształcenie

zawodowe i młodzież, badania, ochronę

środowiska naturalnego, jak również kulturę i

sektor audiowizualny.

Uczestnictwo w agencjach UE

• Umożliwienie udziału krajom objętym EPS albo przyznania im statusu

obserwatora w określonych agencjach lub innych organach wspólnotowych

uczestniczących w zarządzaniu strategiami politycznymi Wspólnoty bądź

umożliwienie im nawiązania współpracy z takimi agencjami bądź

organami.

• Konkretne postanowienia dotyczące udziału poszczególnych krajów

partnerskich objętych EPS w określonych agencjach stanowią przedmiot

negocjacji, w toku których należy określić i wyważyć interesy Wspólnoty i

poszczególnych partnerów objętych EPS.

• Pod pojęciem europejskiej agencji regulacyjnej należy rozumieć niezależną

jednostkę prawną, utworzoną przez prawodawcę i mającą za zadanie

wspieranie procesu regulacyjnego w danym sektorze na poziomie

europejskim, jak również procesu wdrażania polityki wspólnotowej w danej

dziedzinie. Realizując powierzone jej zadania, agencja taka przyczynia się

do poprawy stosowania uregulowań prawnych na obszarze całej UE.

• W wielu przypadkach rozporządzenia ustanawiające takie agencje

zawierają standardowe przepisy określające, że „agencja jest otwarta na

udział w swojej działalności państw trzecich, które zawarły ze Wspólnotą

Europejską porozumienia przewidujące przyjęcie i stosowanie przez nie

prawa wspólnotowego w dziedzinie objętej aktem założycielskim".

Oznacza to też udział bez prawa głosu w organach decyzyjnych, udział w

pracach danej agencji nie prowadzi automatycznie do uzyskania

członkostwa w tej agencji.

Komisja zaproponowała następujące agencje wspólnotowe:

• Udział w pracach Europejskiej Agencji ds. Bezpieczeństwa Sieci i

Informacji (ENISA) będzie wymagać przyjęcia i stosowania

wspólnotowych przepisów w obszarze bezpieczeństwa sieci i

informacji, jednak otwarty będzie dla wszystkich zainteresowanych

partnerów.

• Uczestnictwo w pracach Europejskiej Agencji Bezpieczeństwa

Transportu Lotniczego (EASA).

• Udział w Europejskiej Agencji Bezpieczeństwa Morskiego (ang.

European Maritime Safety Agency - EMSA) oraz europejskich partnerów

objętych EPS w Europejskiej Agencji Kolejowej (ang. European Railway

Agency - ERA) mógłby być możliwy pod warunkiem zawarcia przez

odnośne kraje porozumień ze UE w sprawie przyjęcia i stosowania

przepisów prawa wspólnotowego.

• Udział w działaniach Europejskiego Urzędu ds. Bezpieczeństwa

Żywności uzależniony jest od przyjęcia i stosowania

prawodawstwa UE dotyczącego bezpieczeństwa żywności i pasz.

• Europejska Agencja Ochrony Środowiska (ang. European

Environment Agency - EEA) - agencja wspólnotowa, która po

przystąpieniu do niej Szwajcarii liczy 32 członków, proponuje możliwości

udziału wybranych krajów objętych EPS w niektórych swoich działaniach.

• Organy takie jak Europejski Urząd Policji (Europol), Europejska Jednostka

Współpracy Sądowej (Eurojust) oraz Europejska Agencja Zarządzania

Współpracą Operacyjną na Zewnętrznych Granicach Państw

Członkowskich UE (Frontex) nie są otwarte na członkostwo krajów

partnerskich objętych EPS, oferują im jednak interesujące możliwości

współpracy.

Uczestnictwo w programach UE

• Włączenie partnerów objętych EPS w realizację

strategii politycznych UE (w takich obszarach jak

np. badania i rozwój, ochrona konsumentów,

społeczeństwo informacyjne, konkurencyjność i

innowacje itp.), przy czym dla każdego programu

z osobna konieczne będzie podjęcie decyzji co do

tego, czy uczestnictwo krajów objętych EPS

finansowane będzie przez nie same (jak ma to

miejsce w przypadku członków Europejskiego

Obszaru Gospodarczego) czy z budżetu UE (z

finansowych zasobów własnych danego programu,

o ile jest to przewidziane w odnośnej podstawie

prawnej, albo z przeznaczonych na ten cel

funduszy w ramach Europejskiego Instrumentu

Sąsiedztwa i Partnerstwa (ang. European

Neighbourhood and Partnership Instrument -

ENPI).

Określenie spójnych założeń polityki w

zakresie włączenia do programów

partnerów objętych EPS

•

Program ramowy na rzecz konkurencyjności i innowacji (CIP), obejmujący komponenty związane z

przedsiębiorczością i innowacyjnością. Udział krajów partnerskich objętych EPS będzie

możliwy i będzie stanowił przedmiot umów dwustronnych.

•

Program Marco Polo oferuje w dziedzinie transportu udział krajom sąsiadującym na podstawie

dodatkowych środków zgodnie z procedurami, jakie zostaną uzgodnione z odnośnymi krajami.

•

Program SESAR, stanowiący element technologiczny Jednolitej Europejskiej Przestrzeni

Powietrznej. Kraje trzecie są uprawnione do członkostwa we wspólnym przedsiębiorstwie SESAR

pod warunkiem uprzedniego podpisania umowy horyzontalnej w sprawie transportu lotniczego,

przy czym spośród krajów partnerskich objętych EPS Azerbejdżan, Gruzja, Liban, Mołdowa,

Maroko i Ukraina podpisały wspomniane umowy.

•

Program w dziedzinie zdrowia publicznego na lata 2007-2013

•

Programy Customs 2013 i Fiscalis 2013 przewidują udział w nich tych krajów partnerskich

objętych EPS, które osiągnęły satysfakcjonujący poziom dostosowania swoich odnośnych

przepisów prawnych oraz procedur administracyjnych do tych obowiązujących we Wspólnocie,

pod warunkiem zawarcia umowy ramowej.

•

Perykles, wspólnotowy program wymiany, pomocy i szkoleń dla ochrony euro przed fałszowaniem,

jest również otwarty dla krajów niebędących członkami UE stosownie do dostępności środków w

budżecie wspólnotowym oraz na warunkach i zasadach uzgodnionych z tymi krajami.

•

Program interoperatywnego świadczenia ogólnoeuropejskich usług eGovernment dla

administracji publicznej, przedsiębiorstw i obywateli (program IADBC)

•

Program Kultura na rzecz wspierania współpracy w dziedzinie kultury pomiędzy twórcami,

uczestnikami życia kulturalnego i instytucjami kulturalnymi.

•

Program Młodzież w Działaniu na lata 2007-2013.

•

Projekty objęte różnymi programami w obszarze sprawiedliwości, wolności i bezpieczeństwa

finansowane w ramach programu ramowego „Prawa podstawowe i sprawiedliwość" mogą

stowarzyszać kraje trzecie, takie jak partnerzy objęci EPS, o ile ich udział służy osiąganiu celów

programów.

•

Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (EFRR) może finansować pewne działania poza

terytorium Wspólnoty Europejskiej w ramach współpracy transgranicznej, ponadnarodowej czy

międzyregionalnej.

Metody i zasady udziału partnerów

objętych EPS w programach i agencjach

UE

• Udział partnerów objętych EPS w agencjach wymaga sporządzenia

indywidualnych umów dwustronnych oddzielnie dla każdego kraju partnerskiego

objętego EPS i dla każdej agencji.

• Umowy o takim charakterze będą regulowały m.in. takie kwestie, jak: spełnienie

legislacyjnych i administracyjnych warunków uczestnictwa (tj. pełne powiązanie

swojego prawodawstwa z odnośnymi przepisami dorobku wspólnotowego),

przywileje i immunitety należne urzędnikom agencji podczas ich misji do krajów

partnerskich EPS, pozwolenia na pracę oraz warunki ubezpieczenia społecznego,

a także inne zagadnienia związane ze statusem oddelegowanych do pracy w

agencjach obywateli krajów partnerskich objętych EPS, przeniesienie praw

suwerennych powiązanych z odnośnymi agencjami, uprawnienie agencji do

stosowania prawa wspólnotowego w ich stosunkach z krajami partnerskimi

objętymi EPS, a także zasady dotyczące kontroli finansowej.

• Z każdym z partnerów objętych EPS ustanowiony dodatkowy protokół do umowy

ramowej określający ogólne zasady ich udziału w programach. Omawiane

protokoły określają zasady udziału w danym programie, w szczególności

wymagane możliwości administracyjne i wkład finansowy, mechanizmy

uczestnictwa w zarządzaniu programem, a także przepisy dotyczące kontroli

finansowej.

• Partnerzy objęci EPS zainteresowani udziałem w pracach agencji wspólnotowych

oraz w programach wspólnotowych będą poproszeni o wniesienie wkładu

finansowego. Kryteria obliczania opłat członkowskich różnią się w zależności od

agencji i programu. W niektórych przypadkach podstawą ich obliczenia jest PKB,

w innych natomiast zadania danej agencji czy cele programu. Wpływ na

obliczenia mogą również mieć szczególne uwarunkowania danego partnera

objętego EPS.