1
1
Choroba niedokrwienna
Choroba niedokrwienna
serca
serca
Morbus Ischeamicus cordis [MIC]-
Morbus Ischeamicus cordis [MIC]-
stan uszkodzenia serca wskutek
stan uszkodzenia serca wskutek
przewlekłej lub ostrej niewydolności
przewlekłej lub ostrej niewydolności
wieńcowej
wieńcowej
Dr n. med. Teresa Gabryś
Dr n. med. Teresa Gabryś
Zakład Pielęgniarstwa Internistycznego Środowiskowego
Zakład Pielęgniarstwa Internistycznego Środowiskowego
WOZ CM UJ
WOZ CM UJ
2
2
Podział Kliniczny choroby
Podział Kliniczny choroby
niedokrwiennej
niedokrwiennej
•
Dławica piersiowa stabilna [wysiłkowa]
Dławica piersiowa stabilna [wysiłkowa]
•
Dławica piersiowa naczynioskurczowa
Dławica piersiowa naczynioskurczowa
[spontaniczna, Prinzmetala]
[spontaniczna, Prinzmetala]
•
Dławica piersiowa niestabilna
Dławica piersiowa niestabilna
•
Zawał serca
Zawał serca
•
Nieme niedokrwienie
Nieme niedokrwienie
•
Kardiologiczny zespół X
Kardiologiczny zespół X
3
3
Ostry Zespół Wieńcowy
Ostry Zespół Wieńcowy
[OZW]
[OZW]
Zespół objawów chorobowych w
Zespół objawów chorobowych w
wyniku dysproporcji między
wyniku dysproporcji między
zapotrzebowaniem na tlen a jego
zapotrzebowaniem na tlen a jego
niedostatecznym dowozem
niedostatecznym dowozem
[
[
pęknięcie niestabilnej blaszki
pęknięcie niestabilnej blaszki
miażdżycowej z wtórnym formowaniem się
miażdżycowej z wtórnym formowaniem się
zakrzepu]
zakrzepu]
4
4
Postacie OZW
Postacie OZW
•
Niestabilna choroba wieńcowa
Niestabilna choroba wieńcowa
[niestabilna dławica piersiowa, UA]
[niestabilna dławica piersiowa, UA]
•
Zawał m.sercowego z uniesieniem
Zawał m.sercowego z uniesieniem
odcinka ST [STEMI]
odcinka ST [STEMI]
•
Zawał m.sercowego bez uniesienia
Zawał m.sercowego bez uniesienia
odcinka ST [NSTEMI]
odcinka ST [NSTEMI]
•
Nagły zgon sercowy
Nagły zgon sercowy
5
5
Czynniki ryzyka
Czynniki ryzyka
Czynniki poddające
Czynniki poddające
się modyfikacji
się modyfikacji
•
Dieta bogata w
Dieta bogata w
tłuszcze nasycone
tłuszcze nasycone
•
Palenie tytoniu
Palenie tytoniu
•
Nadmierne spożycie
Nadmierne spożycie
alkoholu
alkoholu
•
Mała aktywność
Mała aktywność
fizyczna
fizyczna
Czynniki nie
Czynniki nie
poddające się
poddające się
modyfikacji
modyfikacji
•
Wiek:
Wiek:
mężczyzna>45,
mężczyzna>45,
kobieta>55,
kobieta>55,
•
płeć
płeć
•
Czynniki genetyczne
Czynniki genetyczne
6
6
Czynniki ryzyka c.d.
Czynniki ryzyka c.d.
Czynniki poddające się modyfikacji
Czynniki poddające się modyfikacji
•
Podwyższone stężenie cholesterolu,
Podwyższone stężenie cholesterolu,
trójglicerydów
trójglicerydów
•
Podwyższone CTK,
Podwyższone CTK,
•
Otyłość
Otyłość
•
Hiperglikemia/cukrzyca
Hiperglikemia/cukrzyca
•
Czynniki trombogenne,
Czynniki trombogenne,
•
Zwiększone stężenie homocysteiny
Zwiększone stężenie homocysteiny
•
Kwas moczowy
Kwas moczowy
7
7
Klasyfikacja dławicy piersiowej wg CCS
Klasyfikacja dławicy piersiowej wg CCS
•
Klasa I-
Klasa I-
zwykła aktywność jak spacer, wchodzenie
zwykła aktywność jak spacer, wchodzenie
po schodach nie powoduje dławicy. Występuje przy
po schodach nie powoduje dławicy. Występuje przy
dużych wysiłkach, gwałtownych lub przedłużonych
dużych wysiłkach, gwałtownych lub przedłużonych
•
Klasa II-
Klasa II-
dławica występuje podczas szybkiego
dławica występuje podczas szybkiego
spaceru, wchodzeniu po schodach, po przejściu
spaceru, wchodzeniu po schodach, po przejściu
ponad 200m pod górę, po posiłkach, przy działaniu
ponad 200m pod górę, po posiłkach, przy działaniu
zimna, wiatru, stresu,
zimna, wiatru, stresu,
•
Klasa III –
Klasa III –
znaczne ograniczenie zwykłej aktywności
znaczne ograniczenie zwykłej aktywności
fizycznej. Dławica występuje po przejściu mniej niż
fizycznej. Dławica występuje po przejściu mniej niż
200 m, po wejściu na 1 piętro – w zwykłych
200 m, po wejściu na 1 piętro – w zwykłych
warunkach
warunkach
•
Klasa IV-
Klasa IV-
niezdolność wykonania żadnego wysiłku
niezdolność wykonania żadnego wysiłku
fizycznego bez dyskomfortu- objawy dławicowe mogą
fizycznego bez dyskomfortu- objawy dławicowe mogą
występować w spoczynku
występować w spoczynku
8
8
Ból wieńcowy
Ból wieńcowy
9
9
Postępowanie w napadzie bólu
Postępowanie w napadzie bólu
•
Eliminacja czynnika wywołującego ból
Eliminacja czynnika wywołującego ból
[wysiłek
[wysiłek
fizyczny, stres, nagła zmiana temp. otoczenia]
fizyczny, stres, nagła zmiana temp. otoczenia]
•
Podanie tabl. Nitrogliceryny
Podanie tabl. Nitrogliceryny
[podjęzykowo,
[podjęzykowo,
kolejne w odstępach 5-min. Pod kontrola ciśn.
kolejne w odstępach 5-min. Pod kontrola ciśn.
tętniczego krwi- granica
tętniczego krwi- granica
90mmHg skurczowe
90mmHg skurczowe
•
Uspokojenie chorego
Uspokojenie chorego
[
[
fachowe instrukcje, spokój
fachowe instrukcje, spokój
opanowanie]
opanowanie]
•
Obserwacja charakteru bólu, czasu trwania,
Obserwacja charakteru bólu, czasu trwania,
umiejscowienia, promieniowania czynn.
umiejscowienia, promieniowania czynn.
nasilających i osłabiających, objawów
nasilających i osłabiających, objawów
towarzyszących
towarzyszących
[
[
piekący, palący, ściskający za
piekący, palący, ściskający za
mostkiem, promieniujący do żuchwy, lewej ręki,
mostkiem, promieniujący do żuchwy, lewej ręki,
duszność, zimne poty, zasłabnięcie, uczucie lęku
duszność, zimne poty, zasłabnięcie, uczucie lęku
przed śmiercią
przed śmiercią
•
Wezwanie pogotowia
Wezwanie pogotowia
[gdy ból nie ustępuje po
[gdy ból nie ustępuje po
podaniu nitrogliceryny i trwa dłużej niż 15 min.]
podaniu nitrogliceryny i trwa dłużej niż 15 min.]
10
10
Postępowanie między
Postępowanie między
napadami
napadami
•
Regularna kontrola kardiologiczna
Regularna kontrola kardiologiczna
•
Zażywanie systematyczne leków
Zażywanie systematyczne leków
•
Unikanie sytuacji wywołujących napad
Unikanie sytuacji wywołujących napad
•
Regularny tryb życia:
Regularny tryb życia:
Dieta
Dieta
Aktywność fizyczna
Aktywność fizyczna
Unikanie używek
Unikanie używek
Relaksacja psychiczna
Relaksacja psychiczna
Redukcja nadwagi
Redukcja nadwagi
11
11
Regularna kontrola
Regularna kontrola
kardiologiczna
kardiologiczna
•
CTK
CTK
[
[
niższe 140/90 mm Hg
niższe 140/90 mm Hg
], Ekg,
], Ekg,
•
Lipidogram
Lipidogram
:
:
cholesterol całkowity
cholesterol całkowity
[
[
< 5,0
< 5,0
mmol/l
mmol/l
]
]
HDL
HDL
[> 1,0
[> 1,0
mmol/l
mmol/l
]
]
LDL
LDL
[
[
<
<
3,0 mmol/l
3,0 mmol/l
],
],
Trójglicerydy
Trójglicerydy
[<
[<
1,7 mmol/l
1,7 mmol/l
]
]
•
Glikemia
Glikemia
: na czczo
: na czczo
< 5,6 mmol/l
< 5,6 mmol/l
•
BMI
BMI
:
:
18,5- 24,9
18,5- 24,9
•
Kontrola schorzeń współistniejących
Kontrola schorzeń współistniejących
[cukrzyca, nadciśnienie, otyłość ]
[cukrzyca, nadciśnienie, otyłość ]
12
12
Zażywanie systematyczne leków
Zażywanie systematyczne leków
•
ASA
ASA
[kwas acetylosalicylowy 75-150mg/dz.;
[kwas acetylosalicylowy 75-150mg/dz.;
p/wskazany przy chorobie wrzodowej
p/wskazany przy chorobie wrzodowej
żołądka i astmie aspirynowej] w zamian
żołądka i astmie aspirynowej] w zamian
Tyklopidyna lub klopidogrel
Tyklopidyna lub klopidogrel
•
Statyny
Statyny
[hipolipemizujace]
[hipolipemizujace]
•
β
β
– adrenolityki
– adrenolityki
[przeciw niedokrwienne]
[przeciw niedokrwienne]
•
Azotany organiczne
Azotany organiczne
[p/dławicowe:
[p/dławicowe:
Nitrogliceryna, diazotan izosorbidu]-
Nitrogliceryna, diazotan izosorbidu]-
informacje o przechowywaniu i stosowaniu
informacje o przechowywaniu i stosowaniu
13
13
Unikanie sytuacji wywołujących
Unikanie sytuacji wywołujących
napad
napad
•
Zimne powietrze [zmiana temp., mróz > -10
Zimne powietrze [zmiana temp., mróz > -10
stopni C unikanie wychodzenia z mieszkania]
stopni C unikanie wychodzenia z mieszkania]
•
Emocje
Emocje
•
Silny wiatr
Silny wiatr
•
Wyjście pod górę, schody
Wyjście pod górę, schody
•
Obfity posiłek
Obfity posiłek
Przed spodziewanymi wyżej wymienionymi
Przed spodziewanymi wyżej wymienionymi
sytuacjami dodatkowe przyjęcie
sytuacjami dodatkowe przyjęcie
azotanów
azotanów
14
14
Regularny tryb życia:
Regularny tryb życia:
Dieta
Dieta
śródziemnomorska
śródziemnomorska
15
15
Dieta w chorobie niedokrwiennej
Dieta w chorobie niedokrwiennej
serca
serca
•
Dieta śródziemnomorska
Dieta śródziemnomorska
[duże spożycie warzyw,
[duże spożycie warzyw,
owoców, ryb, owoców morza, oliwy z oliwek, zamiast
owoców, ryb, owoców morza, oliwy z oliwek, zamiast
wysokoprocentowych alkoholi wino w małych
wysokoprocentowych alkoholi wino w małych
ilościach i tylko do posiłku
ilościach i tylko do posiłku
•
Kontrolować ogólna ilość tłuszczów
Kontrolować ogólna ilość tłuszczów
w codziennej
w codziennej
diecie
diecie
•
Błonnik
Błonnik
[zmniejsza łaknienie-daje uczucie sytości,
[zmniejsza łaknienie-daje uczucie sytości,
zmniejsza wchłanianie węglowodanów, zwalcza
zmniejsza wchłanianie węglowodanów, zwalcza
zaparcia]
zaparcia]
•
Częściej w małych ilościach
Częściej w małych ilościach
[5-6 posiłków/dz.]
[5-6 posiłków/dz.]
•
Przyprawianie potraw ziołami
Przyprawianie potraw ziołami
bez soli
bez soli
•
Ograniczyć spożycie cukru
Ograniczyć spożycie cukru
•
Kontrolować ilość spożywanego alkoholu
Kontrolować ilość spożywanego alkoholu
•
Kontrolować efekty diety [BMI, lipidogram, CTK]
Kontrolować efekty diety [BMI, lipidogram, CTK]
16
16
Aktywność fizyczna
Aktywność fizyczna
17
17
Aktywność fizyczna
Aktywność fizyczna
•
Co najmniej 4-5/tydz
Co najmniej 4-5/tydz
.
.
30-40
30-40
min.rodzaj wysiłku
min.rodzaj wysiłku
od
od
dość lekkiego do trochę wyczerpującego [
dość lekkiego do trochę wyczerpującego [
próba
próba
mówienia-jeżeli
mówienia-jeżeli
nie można prowadzić rozmowy
nie można prowadzić rozmowy
podczas wysiłku – wysiłek jest zbyt intensywny]
podczas wysiłku – wysiłek jest zbyt intensywny]
•
Zalecane formy wysiłku
Zalecane formy wysiłku
[spacery,rower,
[spacery,rower,
gimnastyka, taniec, pływanie, bieganie, wchodzenie
gimnastyka, taniec, pływanie, bieganie, wchodzenie
po schodach
po schodach
•
Niezalecane formy wysiłku
Niezalecane formy wysiłku
[siłownia,nurkowanie, w gorące, zimne,
[siłownia,nurkowanie, w gorące, zimne,
wilgotne dni, wstrzymywanie oddechu]
wilgotne dni, wstrzymywanie oddechu]
18
18
Unikanie używek
Unikanie używek
19
19
Unikanie używek
Unikanie używek
•
Umiarkowane spożycie
Umiarkowane spożycie
:
:
U mężczyzn 1-3 jednostki
U mężczyzn 1-3 jednostki
[10-30 g czystego
[10-30 g czystego
alkoholu]
alkoholu]
U kobiet 1-2 jednostki
U kobiet 1-2 jednostki
[10-20 g czystego
[10-20 g czystego
alkoholu]
alkoholu]
Jedna jednostka alkoholu to:
Jedna jednostka alkoholu to:
250 ml piwa
250 ml piwa
1 lampka wina [około 150 ml]
1 lampka wina [około 150 ml]
1 kieliszek wódki [około 30ml]
1 kieliszek wódki [około 30ml]
20
20
Relaksacja psychiczna
Relaksacja psychiczna
21
21
Relaksacja psychiczna
Relaksacja psychiczna
•
Rozładowanie nagromadzonych emocji
Rozładowanie nagromadzonych emocji
•
Zajęcie się czymś co sprawia przyjemność
Zajęcie się czymś co sprawia przyjemność
•
Śmiech zmniejsza napięcie, rozluźnia mięśnie
Śmiech zmniejsza napięcie, rozluźnia mięśnie
•
Unikanie hałasu
Unikanie hałasu
•
Nie brać za dużo spraw w swoje ręce
Nie brać za dużo spraw w swoje ręce
•
Umiejętność rozpoznawania stresu
Umiejętność rozpoznawania stresu
•
Asertywne zachowanie
Asertywne zachowanie
•
Akceptacja siebie [prawo do popełniania
Akceptacja siebie [prawo do popełniania
błędów]
błędów]
•
Przyjaciele
Przyjaciele
•
Czas na relaks i odpoczynek
Czas na relaks i odpoczynek
•
Rozwiązywanie problemów w sposób
Rozwiązywanie problemów w sposób
zadaniowy a nie emocjonalny
zadaniowy a nie emocjonalny
22
22
Redukcja nadwagi
Redukcja nadwagi
23
23
Redukcja nadwagi
Redukcja nadwagi
•
Docelowo BMI:
Docelowo BMI:
< 25kg/m 2
< 25kg/m 2
•
Obwód pasa
Obwód pasa
:
:
Kobiety < 80 cm
Kobiety < 80 cm
Mężczyźni < 94 cm
Mężczyźni < 94 cm
•
Ograniczyć spożycie kalorii
Ograniczyć spożycie kalorii
oraz
oraz
zwiększyć codzienną aktywność
zwiększyć codzienną aktywność
24
24
25
25
Rady dla osób z czynnikami ryzyka
Rady dla osób z czynnikami ryzyka
choroby niedokrwiennej serca
choroby niedokrwiennej serca
•
5.2 mmol/l
5.2 mmol/l
– cholesterol
– cholesterol
•
130/80
130/80
mmHg CTK
mmHg CTK
•
< 5.6 mmol/l
< 5.6 mmol/l
glikemia
glikemia
•
94 i 80 cm
94 i 80 cm
obwód pasa
obwód pasa
•
30-40 min
30-40 min
wysiłek fizyczny 3-4
wysiłek fizyczny 3-4
/tydz./
/tydz./
•
1 raz na 3 lata
1 raz na 3 lata
kontrolować
kontrolować
poziom glikemii
poziom glikemii
•
0 -
0 -
papierosy
papierosy
26
26
Leczenie Inwazyjne
Leczenie Inwazyjne
choroby niedokrwiennej
choroby niedokrwiennej
serca
serca
27
27
Leczenie Inwazyjne
Leczenie Inwazyjne
choroby niedokrwiennej
choroby niedokrwiennej
serca
serca
28
28
Literatura uzupełniająca
Literatura uzupełniająca
•
Podolec P., Pająk A. (red.):
Podolec P., Pająk A. (red.):
Dlaczego zapadamy na choroby
Dlaczego zapadamy na choroby
serca i naczyń. Wyd. Medycyna
serca i naczyń. Wyd. Medycyna
Praktyczna, Kraków 2006
Praktyczna, Kraków 2006