INFORMACJA JAKO ZASÓB EKONOMICZNY

We współczesnej gospodarce o potencjale ekonomicznym i możliwościach
rozwojowych

współdecyduje

informacja

postrzegana

jako

zasób

ekonomiczny.
Informacja stanowi zasób ekonomiczny niezbędny do funkcjonowania i
rozwoju każdego społeczeństwa, państwa i gospodarki narodowej. Zasób
ten, na równi z innymi zasobami ekonomicznymi, współdecyduje o rozwoju
społeczeństwa i gospodarki.
Możliwość określenia, identyfikacji, pomiaru zasobu informacyjnego
społeczeństwa i gospodarki jest ważnym problemem praktycznym oraz
badawczym. Jak dotąd, nie wypracowano metod pomiaru zasobów
informacyjnych jako zasobów ekonomicznych.
Informacja jako zasób ekonomiczny nie znajduje odbicia w systemie
rachunków narodowych. Rachunki narodowe koncentrują swoją uwagę na
pomiarze transakcji, czyli na materialnych i finansowych procesach
ekonomicznych:

produkcji

tworzeniu

dochodów,

ich

podziale

i

wykorzystaniu.
Zasoby informacyjne nie występują jako oddzielna kategoria w bilansie
zasobów, lecz pojawiają się w ramach pojęć: aktywa niematerialne oraz
wartości niematerialne i prawne. Te dwa pojęcia nie dotyczą jednak
wszystkich zasobów informacyjnych, lecz tylko tych, które są technicznie
wydzielone w formie wiadomości i są lub mogą być przedmiotem transakcji.

1

INFORMACJA JAKO ZASÓB EKONOMICZNY

DEFINICJA: Informacyjny zasób ekonomiczny stanowią wszelkie

potencjalnie

użyteczne

zbiory

informacji

i

metainformacji,

zgromadzone i przechowywane w czasie, w miejscu oraz przy

zastosowaniu

technologii

i

organizacji

umożliwiających

ich

wykorzystanie przez użytkowników finalnych informacji działających

jako podmioty ekonomiczne w gospodarce.

Wynika z niej wniosek, że nie każdy zgromadzony i przechowywany zbiór

informacji stanowi zasób ekonomiczny. W szczególności chodzi o następujące

sytuacje, w których obiekty mające materialne i semiotyczne cechy informacji

nie powinny być traktowane jako informacyjny zasób ekonomiczny gospodarki

narodowej:

1. Nie są informacyjnym zasobem ekonomicznym informacje nie spełniające

funkcji odwzorowania rzeczywistości, a spełniające tylko funkcje narzędzia

sterowania lub funkcje dobra konsumpcyjnego.

2. Nie są zasobem ekonomicznym informacje bezużyteczne, nikomu

niepotrzebne.

3. Nie są zasobem ekonomicznym informacje niedostępne dla użytkowników w

odpowiednim czasie, miejscu i formie, mimo że z semantycznego punktu

widzenia, czyli z punktu widzenia ich treści, mogą być one potencjalnie

użyteczne.

4. Nie są zasobem ekonomicznym informacje nie spełniające wymagań

jakościowych określonych w danym systemie społeczno-ekonomicznym, np.

informacje fałszywe, nieaktualne.

5. Nie są zasobem ekonomicznym informacje odwzorowane w językach, które

nie nalezą do repertuaru języków danego systemu społeczno-ekonomicznego.

2

INFORMACJA JAKO ZASÓB EKONOMICZNY

Zasób ekonomiczny stanowią dostępne zbiory informacji
potencjalnie

użyteczne

do

prowadzenia

działalności

ekonomicznej w szerokim rozumieniu tego słowa.
Zasób informacyjny jako zasób ekonomiczny jest zbiorem
różnych rodzajów informacji, które spełniają różnie funkcje w
społeczeństwie i gospodarce. Możemy wyróżnić następujące
rodzaje zasobów informacyjnych:
•wiedza ogólna,
•kwalifikacje zawodowe,
•infrastrukturalne zbiory informacji,
•infrastrukturalne systemy informacyjne państwa i organizacji
ponadpaństwowych,
•zasoby informacyjne podmiotów społecznych i gospodarczych,
•zasoby

informacyjne

podmiotów

tworzących

sektor

informacyjny gospodarki narodowej.

3

WIEDZA OGÓLNA

Podstawowym społecznym zasobem informacyjnym jest wiedza
posiadana

przez

członków

społeczeństwa.

Wiedza

to

zakumulowana informacja. Wiedzę jako zasób ekonomiczny tworzą
zbiory informacji zakumulowane przez konkretnych ludzi będących
podmiotami ekonomicznymi.
Wiedza ogólna poszczególnych ludzi, grup społecznych i
zawodowych, wreszcie całego społeczeństwa powstaje przede
wszystkim w wyniku procesów wychowawczych w rodzinach oraz
procesów edukacyjnych.
Innym ważnym żródlem informacji tworzącej zasoby wiedzy ogólnej
są infrastrukturalne systemy informacyjne, zwłaszcza środki masowej
informacji, które także powinny współuczestnicząc w procesie
edukacji społeczeństwa.
Trudnym, nie rozwiązanym problemem metodologicznym jest pomiar
zasobów wiedzy. Nie ma mierników ilościowych ani jakościowych
pozwalających na zmierzenie tych zasobów. Wypracowano jednak
metody pozwalające na porównywanie poziomów wiedzy ogólnej
spóleczeństw i grup społecznych. Istnieją mierniki umowne, które
pozwalają określić zasoby i porównać poziomy wiedzy społeczeństw w
różnych krajach. Oto kilka przykładów takich mierników.

4

WIEDZA OGÓLNA

1. Wskażnik scholaryzacji jest miernikiem poziomu wiedzy ogólnej
zaproponowanym przez ekspertów w ramach prac nad indeksem rozwoju
społecznego. Charakteryzuje on udział populacji dzieci i młodzieży objętej
nauczaniem w obowiązującym w danym kraju systemie szkolnictwa w
pełnej populacji dzieci i młodzieży oraz określa poziom umiejętności
czytania i pisania osób dorosłych.
2. Wskażnik poziomu wykształcenia jest to udział osób dorosłych z
wykształceniem wyższym, średnim i podstawowym, które zakończyły
proces kształcenia w systemie zorganizowanym, w ogólnej liczbie osób
dorosłych.
3. Wskażnik rozwoju społecznego, określa, jaki procent ludności kraju
posiada wiedzę ogólną niezbędną do sprawnego funkcjonowania w
państwie, gospodarce i społeczeństwie. Jest to miernik pozwalający na
określenie poziomu wiedzy ogólnej społeczeństwa, niezbędnej do
korzystania z instytucji publicznych, do świadomego udziału w życiu
społecznym i politycznym, aktywności na rynku pracy. Podstawą miernika
jest badanie ankietowe typu socjologicznego reprezentatywnej próby osób.
Dla danego kraju ustala się test, który zawiera pytania i zadania
pozwalające na stwierdzenie, czy osoba odpowiadająca na test posiada
wiedzę ogólną niezbędną do sprawnego korzystania z instytucji
politycznych, społecznych i gospodarczych danego kraju.

5

WIEDZA OGÓLNA

4. Wskażnik poziomu wykształcenia mierzony udziałem osób o
określonym poziomie wykształcenia w ogólnej liczbie ludności w
wieku produkcyjnym,
5. Wskażnik nakładów na tworzenie i utrzymanie zasobów wiedzy
ogólnej mierzony wysokością funduszy przeznaczonych na naukę,
oświatę, doskonalenie zawodowe, na inne formy kształcenia
permanentnego, na popularyzację wiedzy, utrzymanie sieci bibliotek
a także wydatków gospodarstw domowych na informacje
powiększające zasób wiedzy, w stosunku do jednego z mierników
makroekonomicznych, np. PKB,
6. Wskażnik dynamiki przyrostu zasobów wiedzy ogólnej mierzony
stosunkiem liczby osobolat, przeznaczonych na naukę, szkolenie i
inne formy uzupełniania wiedzy ogólnej, do liczby ludności (z
wyłączeniem dzieci poniżej wieku obowiązku szkolnego oraz
dorosłych powyżej wieku emerytalnego).

6

KWALIFIKACJE ZAWODOWE

Kwalifikacje zawodowe - to zasoby informacyjne poszczególnych
ludzi, użyteczne przy wykonywaniu przez nich pracy zawodowej. Są one
specyficznym zasobem informacyjnym związanym z rynkiem pracy. Z
informacyjnego

punktu

widzenia

kwalifikacje

zawodowe

są

zakumulowaną informacja, czyli także wiedzą. Nie jest to jednak wiedza
ogólna, lecz specyficzny rodzaj zasobu informacyjnego, dzięki któremu
człowiek może być aktywnym podmiotem na rynku pracy. Z
kwalifikacjami zawodowymi związany jest określony zasób wiedzy
ogólnej.
Klasyfikacja kwalifikacje zawodowe według kryterióm sposobu ich
powstawania:
1)

kwalifikacje zawodowe uzyskane w procesie kształcenia w ramach

systemu edukacji narodowej,
2)

kwalifikacje zawodowe uzyskiwane w wyniku szkolenia i

kształcenia pracowników lub w ramach innych szkoleń poza
zorganizowanym systemem edukacji, (np. szkolenia nowo przyjmowanych
pracowników, kursy doskonalenia zawodowego pracowników),
3) kwalifikacje zawodowe nabywane w trakcie pracy zawodowej (należy
do nich między innymi doświadczenie zawodowe),
4) kwalifikacje zawodowe użyteczne w pracy zawodowej nabywane poza
systemem edukacji, szkoleniami i pracą zawodową.

7

KWALIFIKACJE ZAWODOWE

Nie wszystkie kwalifikacje zawodowe nabyte przez ludzi
stanowią zasób ekonomiczny. Do zasobu informacyjnego
gospodarki narodowej możemy zaliczyć tylko te umiejętności
i kwalifikacje zawodowe, na które istnieje zapotrzebowanie
na rynku pracy. Kwalifikacje zawodowe, choćby bardzo
wysokie, w dziedzinie, na którą nie ma zapotrzebowania na
rynku pracy, nie są zasobem ekonomicznym.
Wartość kwalifikacji zawodowych jako informacyjnego zasobu
ekonomicznego należy badać i oceniać dla konkretnego rynku
pracy.
Badanie kwalifikacji zawodowych jako zasobu ekonomicznego
jest ważnym elementem polityki ekonomicznej. Kwalifikacje
zawodowe jako zasób tworzone są w długim okresie.
Wykształcenie specjalisty, nabycie przez niego doświadczenia
zajmuje wiele lat i dużo kosztuje. Błędy w polityce kierunków
kształcenia i szkolenia ujawniają się w długim okresie.

8

INFRASTRUKTURALNE ZBIORY I SYSTEMY

INFORMACYJNE

- zasoby informacyjne systemów tworzących infrastrukturę
informacyjną państwa i gospodarki,
- zasoby informacyjne tworzone w ramach innych systemów
informacyjnych, które nie mają charakteru infrastrukturalnego, ale
mimo to tworzone w nich informacje to zasoby informacyjne mające
znaczenie dla gospodarki narodowej jako całości, a więc mające
charakter infrastrukturalny.
Infrastrukturalne zasoby informacyjne państwa są tworzone w ramach
następujących grup systemów informacyjnych:
1. Państwowe systemy zasobów archiwalnych, regulowane przez
odpowiednie ustawy o archiwach państwowych, zakładowych,
zasadach

gromadzenia,

dokumentowania,

przechowywania

i

eliminowania informacji archiwalnych, zasadach dostępu do archiwów i
wyszukiwania informacji.
2. Zasoby informacyjne podmiotów gospodarczych, administracji,
jednostek świadczących usługi społeczne i innych jednostek o
charakterze infrastrukturalnym. Do tej grupy należą przede wszystkim
systemy informacyjne administracji publicznej, innych instytucji o
charakterze publicznym oraz przedsiębiorstw, które z uwagi na swoją
szczególna rolę tworzą zasoby informacyjne o charakterze
infrastrukturalnym.

9

INFRASTRUKTURALNE ZBIORY I SYSTEMY

INFORMACYJNE

3. Zasoby informacyjne ogólnokrajowych rejestrów i
innych autonomicznych systemów informacyjnych o
charakterze publicznym. W wielu przypadkach powinny
istnieć specjalne zasady przechowywania informacji w tych
systemach, wykraczające poza ogólne zasady tworzenia
archiwów państwowych czy zakładowych, ich opracowywania
czy udostępniania.
4. Zasoby informacyjne systemu edukacji narodowej i
nauki to zasób o wyjątkowym znaczeniu społecznym i
gospodarczym. Jego specyfiką jest to, że zasób ten występuje w
dwóch formach:
a) zasobu informacji utrwalonego na nośnikach materialnych,
który często jest ujmowany przez inne systemy: biblioteczne,
dokumentacyjne, archiwa itp.,
b) wiedzy „posiadanej” przez naukowców, ekspertów,
nauczycieli, studentów, uczniów; ten zasób wiedzy określa
poziom cywilizacyjny społeczeństwa.

10

INFRASTRUKTURALNE ZBIORY I SYSTEMY

INFORMACYJNE

•ogólnopaństwowe systemy identyfikacji i klasyfikacji,

•ogólnopaństwowe systemy informacji publicznej,

•wewnętrzne systemy informacyjne organów administracji rządowej,

samorządowej oraz innych organów państwowych i służb publicznych,
otwarte i zamknięte,

•systemy informacyjne pozarządowych organizacji i instytucji

społecznych i politycznych o charakterze publicznym,

•systemy informacyjne pozarządowych organizacji gospodarczych o

charakterze publicznym,

•infrastrukturalne systemy informacyjne przedsiębiorstw i innych

podmiotów społecznych i ekonomicznych o szczególnym charakterze w
gospodarce narodowej,

•środki masowego przekazu,

•infrastrukturalne zasoby informacyjne państwa (np. archiwa i zasoby

informacyjne innych systemów informacyjnych),

•zewnętrzne (zagraniczne, międzynarodowe) systemy informacyjne

zintegrowane z infrastrukturą informacyjną państwa,

•zewnętrzne (zagraniczne, międzynarodowe) systemy informacyjne nie

zintegrowane z infrastrukturą informacyjną państwa, ale mające wpływ
na gospodarce narodową i państwo oraz na jego infrastrukturę
informacyjną.

11

INFORMACJA JAKO DOBRO PUBLICZNE

To informacja która powszechnie dostępna każdemu podmiotowi
społecznemu i gospodarczemu w sposób nieograniczony.
Informacja jest dobrem publicznym także wówczas, gdy dostęp do niej
wiąże się z pewnymi kosztami, których celem jest wyłącznie eliminowanie
bezzasadnego korzystania z informacji. Muszą więc to być koszty nie
stanowiące żadnego ograniczenia ekonomicznego dla użytkownika. Jest
to więc dobro, którego cena nie pozostaje w związku ani z sytuacją na
rynku, ani z kosztem wytworzenia czy z wartością użytkową.
Między informacją jako dobrem publicznym a innymi dobrami publicznymi
postrzeganymi w ekonomii jako dobra wolne występuje zasadnicza
różnica:

•żródla informacji dostępne bez ograniczeń (zjawiska meteorologiczne,
społeczne, gospodarcze. Mogą to być zarówno żródla pierwotne, wtórne,
jak i żródla pochodne),

•zasoby informacji dostępne bez ograniczeń ,

•usługi

informacyjne

dostępne

dla

każdego

zainteresowanego

użytkownika,

•informacje do użytku publicznego (np. znaki drogowe lub systemy
informacji miejskiej, prognozy pogody, niektóre dane statystyczne,
informacje giełdowe, bankowe itp.).

12

INFORMACJA JAKO DOBRO PUBLICZNE

Informacja jako dobro publiczne dla użytkownika to przede

wszystkim:

• bazowy zakres edukacji dzieci i młodzieży, obejmujący w wielu

krajach nie tylko szkolnictwo podstawowe, lecz także średnie, a
niekiedy pewne dziedziny kształcenia na poziomie wyższym,

• podstawowa informacja prawna i organizacyjna niezbędna

obywatelom i podmiotom gospodarczym do realizacji ich praw i
obowiązków jako podmiotów prawa,

• podstawowa informacja polityczna, społeczna i ekonomiczna

niezbędna obywatelom i podmiotom gospodarczym do
realizacji ich praw i obowiązków obywatelskich oraz
prowadzenia działalności społecznej i gospodarczej,

• informacja techniczna, ekologiczna, komunalna itd. niezbędna

do bieżącego funkcjonowania ludzi i jednostek organizacyjnych,

• informacja kulturalna i naukowa służąca rozwojowi

społecznemu i ekonomicznemu ludzi oraz ukierunkowaniu
działań jednostek organizacyjnych na realizacje celów
społecznych.

13

PROCES INFORMACYJNY JAKO PROCES

PRODUKCJI

Proces informacyjny jako proces produkcji informacji to
proces, który realizuje następujące funkcje:
•generowanie informacji (produkcja),
•gromadzenie informacji (zbieranie),
•przechowywanie informacji (pamiętanie, magazynowanie,
archiwowanie),
•przekazywanie informacji (transmisja),
•przetwarzanie informacji (przekształcanie, transformacja),
•udostepnianie informacji (upowszechnianie),
•interpretacja informacji (translacja na język użytkownika),
•wykorzystywanie informacji (użytkowanie).

14

INFORMACJA JAKO PRODUKT

Proces informacyjny jako proces produkcji informacji to
proces, który realizuje następujące funkcje:

•generowanie informacji (produkcja),
•gromadzenie informacji (zbieranie),
•przechowywanie informacji (pamiętanie, magazynowanie,

archiwowanie),

•przekazywanie informacji (transmisja),
•przetwarzanie informacji (przekształcanie, transformacja),
•udostepnianie informacji (upowszechnianie),
•interpretacja informacji (translacja na język użytkownika),
•wykorzystywanie informacji (użytkowanie).

15

SPECYFICZNE CECHY INFORMACJI JAKO

PRODUKTU

Jako produkt procesu informacyjnego informacja występuje w formie:
•

wyrobów informacyjnych, czyli wiadomości odwzorowanych za
pomocą fizycznie wyodrębnionych zbiorów materialnych nośników
informacji,

•

usług informacyjnych.

Informacja jako produkt ma pewne specyficzne cechy różniące go od

innych wyrobów i usług.

-

Informacje można bardzo łatwo i tanio upowszechnić poprzez
reprodukcje materialnych nośników.

-

Trwałość informacji jako produktu zależy od trwałości nośnika

materialnego, za pomocą którego informacja została odwzorowana.

-

Nośnik materialny ma wpływ na proces semiozy, w szczególności

na odbiór i interpretację informacji przez użytkowników finalnych.

-

W odróżnieniu od produktów materialnych, nie wypracowano
zadowalających kryteriów oceny jakości informacji jako produktu,
które to kryteria mogliby stosować w praktyce użytkownicy
informacji.

16

SPECYFICZNE CECHY INFORMACJI JAKO

PRODUKTU

Użytkownik-odbiorca otrzymujący wiadomość jako
produkt (wyrób lub usługę) dopiero, po otrzymaniu
informacji, może ocenić, czy produkt ten jest mu w
ogóle potrzebny. Ta cecha informacji stwarza poważne
trudności w funkcjonowaniu rynku informacyjnego.
We współczesnej gospodarce produkcja informacji
jest

przede

wszystkim

produkcją

masową.

Konsekwencją tego jest standaryzacja informacji
prowadząca do dominacji pewnych typowych struktur
danych i typowych treści wiadomości.
W społeczeństwie informacyjnym dominacja funkcji
sterującej i funkcji konsumpcyjnej informacji, podczas
gdy podstawowa jej funkcja - odwzorowanie
rzeczywistości - staje się nierzadko marginalna.

17

INFORMACJA JAKO WYRÓB

Przez wyroby w systemie rachunków narodowych rozumie
się „obiekty fizyczne, na które istnieje zapotrzebowanie,
dla których mogą być określone prawa własności oraz dla
których te prawa własności mogą być przeniesione z
jednej jednostki instytucjonalnej na inną jednostkę
poprzeż dokonanie transakcji rynkowej…. Niektóre wyroby
nie stają się nigdy przedmiotem wymiany, podczas gdy
inne mogą być sprzedawane i kupowane wielokrotnie.
Oddzielenie produkcji wyrobu od jego sprzedaży jest
charakterystyczną

cechą

ekonomiczną

wyrobu,

odróżniające wyrób od usługi”.
Wyrobem informacyjnym jest skończony zbiór informacji
odwzorowany w określonym języku na względnie trwałym,
wydzielonym, identyfikowalnym nośniku materialnym
informacji.

18

SPECYFIKA INFORMACJI JAKO WYROBU

Informacja jako wyrób ma swoją specyfikę odróżniającą ją od
innych wyrobów materialnych:
Po pierwsze, identyfikacja i przeniesienie własności w
przypadku informacji jako wyrobu dotyczy materialnego
nośnika informacji, a nie samej informacji.
Po drugie, o wartości, cenie i użyteczności decyduje nie nośnik
materialny, którego dotyczy transakcja, lecz sama informacja.
Po trzecie, nabywca informacji jako wyrobu nie wie, jaki wyrób
nabywa. Wie tylko, jaki materialny nośnik informacji jest
przedmiotem przeniesienia własności. Dowiaduje sie dopiero
po dokonaniu transakcji, czy wyrób informacyjny, który nabył,
jest mu potrzebny. Jest to jedna z cech „syndromu kota w
worku”.
Po czwarte, w warunkach nowoczesnych technologii
informacyjnych istnieje łatwość indywidualizacji wyrobów
informacyjnych, czyli dostosowania ich do potrzeb konkretnych
użytkowników.

19

INFORMACJA JAKO USŁUGA

W systemie rachunków narodowych pojęcie usług
definiuje się następująco:
„Usługi nie są odrębnymi obiektami, w stosunku do
których można określić prawa własności. Nie mogą być
one przedmiotem transakcji handlowych oddzielonych od
procesu ich produkcji. Usługi są heterogenicznymi
wytworami produkowanymi na zamówienie i z reguły
podlegają zmianom mającym na celu ich dostosowanie do
warunków

konkretnych

jednostek

konsumpcyjnych,

poprzez działalności realizowane przez producentów na
zamówienie konsumentów. Muszą być one dostarczone
konsumentom, zanim proces ich wytwarzania zostanie
zakończony”.

20

INFORMACJA JAKO USŁUGA

Producenci informacji dążą do oferowania informacji w
formie usług, a nie wyrobów przede wszystkim wtedy, gdy:
- koszt wygenerowania informacji jest znacznie wyzszy
aniżeli koszt nośnika, na którym informacje można utrwalić,
- liczba potencjalnych nabywców informacji jest niewielka,
wskutek czego nie jest możliwe uzyskanie zwrotu
poniesionych przez producenta nakładów poprzez sprzedaz
wyrobów informacyjnych,
- koszt reprodukcji informacji poprzez skopiowanie nośnika
materialnego jest niewielki, a uzyskana w ten sposób
informacja zachowuje swoją wartość użytkowa,
- informacje mają bardzo dużą wartość użytków dla jej
odbiorców, gotowych zapłacić cene żądaną przez dostawce
usługi informacyjnej,
producent lub dostawca informacji mają na rynku
informacyjnym pozycje monopolisty w zakresie konkretnej
informacji.

21

INFORMACJA JAKO USŁUGA

Oferowanie informacji w formie usługi jest jedna z metod

ochrony informacji na rynku. Użytkownicy-nabywcy informacji

są sklonni do nabywania informacji w formie usług wtedy, gdy:

- potrzeby informacyjne użytkowników są na tyle specyficzne,

że nie ma na rynku wyrobów informacyjnych zaspokajających

je,

- treść informacji wymaga dostarczenia jej w formie usługi, a

nie wyrobu zmaterializowanego na nośniku,

- koszty interpretacji informacji w formie wyrobu są wyzsze

aniżeli koszt uzyskania tej informacji w formie usługi,

- koszty nabycia wyrobu zawierającego potrzebną informacje

są wyższe aniżeli koszt usługi informacyjnej; sytuacja taka

występuje

zwykłe

wówczas,

gdy

oferowane

wyroby

informacyjne zawierają wielki nadmiar informacyjny,

- czas niezbędny do znalezienia i interpretacji informacji

oferowanej w formie wyrobu jest zbyt długi dla użytkownika,

podczas gdy ta sama informacja dostarczona w formie usługi

jest pozyskiwana znacznie szybćiej i w odpowiednim czasie,

- informacja oferowana w formie wyrobu dociera zbyt póżno

do użytkownika.

22

INFORMACJA JAKO TOWAR

Informacja jako towar ma swoje wyraźne specyfikę różniącą ją od
innych towarów i usług:
- w przypadku informacji przedmiotem przeniesienia własności lub
praw użytkowania jest nośnik materialny informacji. Może więc
powstać sytuacja, w której następuje przejęcie własności lub
użytkowania nośnika materialnego, a nie samej informacji.
- w przypadku informacji istnieje techniczna trudność ochrony
prawa własności lub prawa użytkowania. Ochrona ta, jeżeli ma być
skuteczna, wiąże się z dużymi nakładami, często znacznie
większymi niż nakłady poniesione na samą informację przez jej
nabywcę.

-kupno-sprzedaż informacji odbywa się w warunkach zupełnej
asymetrii informacyjnej podmiotów realizujących transakcje:
sprzedawca informacji wie, co sprzedaje, ale nabywca informacji
nie wie, co kupuje. Gdyby wiedział, to sama transakcja nie miałaby
sensu (sytuacja „syndrom kota w worku”, dla tego że nabywca
informacji nie potrafi określić wartości użytkowej informacji).

23

INFORMACJA JAKO DOBRO

KOMPLEMENTARNE

Informacja występuje często jako dobro komplementarne
związane z innymi produktami. Wykorzystanie konsumpcyjne
lub produkcyjne jakiegokolwiek wyrobu czy usługi wymaga
od konsumenta lub producenta pewnej informacji. Mogą to
być niewielkie zbiory informacji, którymi dysponuje
potencjalny konsument lub producent. Nie są one dolączane
do wyrobu w formie oddzielnych wiadomości, niemniej
stanowią dobro komplementarne. Wiele wyrobów musi być
wyposażonych w wiadomości niezbędne do ich użytkowania.
Do bardzo wielu wyrobów konsumpyjnych dolączane są
informacje o sposobie ich użytkowania, konserwacji,
przechowywania, składzie chemicznym, ograniczeniach
stosowania, zagrożeniach itp. Czasem są to jednak wielkie
zbiory informacji, które od użytkownika wymagają
specjalnych

działań,

np.

szkolenia,

studiowania

wielotomowych instrukcji. Informacje komplementarne mogą
mieć charakter: obligatoryjny, fakultatywny.

24

INFORMACJA JAKO PRODUKT UBOCZNY PROCESU

PRODUKCJI INNYCH DÓBR I USŁUG

W wyniku procesów produkcyjnych i informacyjnych
generowane są informacje (wielkie ilościowo zbiory
informacji) stanowiące produkt uboczny. Zdarza się, że
po zrealizowaniu generującego go procesu zbiory te są
niszczone jako zbędne, jeżeli nie ma prawnego
obowiązku ich archiwowania. Zwykle informacja
uboczna jest przechowywana przez pewien czas, ale
bynajmniej nie po to, aby wykorzystywać jej treść, lecz
jako

dokumentacja

zrealizowanego

procesu

produkcyjnego. Informacje produkowane „przy okazji”
realnych lub informacyjnych procesów stanowią bardzo
interesuące, mało doceniane zbiory, posiadające
nierzadko wielką wartość poznawczą i badawczą.

25

INFORMACJA JAKO ODPAD W PROCESIE

PRODUKCJI

Odpady informacyjne powstające w procesie produkcji

informacji możemy podzielić na kilka rodzajów:

1. Informacje generowane w trakcie procesu (realnego lub

informacyjnego) potrzebne w czasie jego realizacji, które

przestają być użyteczne po zakończeniu tego procesu.

2. Informacje generowane w trakcie procesu w wyniku

cech technicznych tegoż procesu. Stanowię one odpad

informacyjny już w momencie ich generowania.

3. Informacje generowane w trakcie procesu staje się

odpadem informacyjnym po zaistnieniu określonych

sytuacji nie związanych z tym procesem (informacja

błędna po jej weryfikacji, stary podręcznik).

4. Informacje staje się odpadem informacyjnym na skutek

tego, że tracą w sposób trwały jakąkolwiek użyteczność

(stary rozkładu jazdy pociągów).

5. Informacja staje się odpadem informacyjnym w świetle

stosowanych norm informacyjnych (nowa ustawa o

archiwach).

26

INFORMACJA A METAINFORMACJA

Metainformacja jest to informacja o informacji. Jest to
pojęcie pragmatyczne w tym sensie, że o tym, czy jakiś
zbiór informacji zawiera informacje, metainformacje, czy i
jedno, i drugie, decyduje użytkownik na podstawie swoich
potrzeb. To, co dla jednego użytkownika będzie
informacją, dla innego może być czyli tylko informacja o
informacji, której poszukuje, czyli metainformacja. I
odwrotnie. Ta sama wiadomość w jednym systemie może
spełniać funkcje metainformacyjne, a w innym stanowić
sama informacje.
Aby ustalić, czy dana wiadomość zawiera informacje, czy
metainformacje, należy stwierdzić:
- jakie funkcje spełnia dana wiadomość w systemu
informacyjnym,
- jakie funkcje spełnia dana wiadomość dla jej
poszczególnych użytkowników.

27

„WARSTWY”PROCESU PRODUKCJI

INFORMACJI

Każdy system społeczno-ekonomiczny postrzega
proces produkcji informacji jako:
•proces semiotyczny,
•proces społeczny,
•proces ekonomiczny,
•proces organizacyjno-techniczny.

28

PROCES PRODUKCJI INFORMACJI JAKO PROCES

SEMIOTYCZNY

Semioza to przypisywanie znaczenia znakóm danego języka.
Proces semiozy jest więc procesem definiowania treści
wiadomości. Polega on na tym, że w procesie produkcji
informacji każdej wiadomości (W) będącej skończonym zbiorem
danych przypisuje się w ramach języka (J) okreslone pole
semantyczne (P), które odwzorowuje określony realny proces,
obiekt lub zdarzenie (R). Wynikiem procesu semiozy jest
produkt semiotyczny (S):

S = {W, J, P, R},

gdzie:
W - wiadomośc, czyli skończony ciąg znaków,
J - język,
P - pole semantyczne, czyli zbiór realnych obiektów, procesów,
zdarzeń bądż ich wybranej cechy lub cech,
R - realny obiekt, proces lub zdarzenie.
Formulę S = { W, J, P, R} czytamy następująco: wiadomość W
w języku J oznacza zbiór P realnych zdarzen, obiektów,
procesów lub ich cech R.

29

PROCES PRODUKCJI INFORMACJI JAKO

PROCES SPOŁECZNY

Uczestnikami

każdego

procesu

produkcji

informacji są ludzie działający w konkretnych

systemach społeczno-gospodarczych. Procesy

produkcji informacji są integralnymi częściami

składowymi systemów społeczno-gospodarczych;

są instrumentami realizowania społecznych celów

i funkcji tych systemów.

30

PROCES PRODUKCJI INFORMACJI JAKO PROCES

EKONOMICZNY

Ten proces opisują takie kategorie ekonomiczne, jak:

• koszty produkcji informacji: struktura kosztów produkcji
informacji, miejsca powstawania tych kosztów,

•cena informacji: czynniki kształtujące cene różnych
rodzaów informacji na różnych rynkach, specyfika
kształtowania się cen informacji i usług informacyjnych,

•informacja jako zasób ekonomiczny w gospodarce
narodowej,

•podaż informacji i czynniki ją określające, elastyczność
podaży różnych rodzajów informacji,

• popyt na informacje, czynniki określające kształtowanie
się popytu na różne rodzaje informacji, elastyczność
popytu na różne rodzaje informacji,

• wartość informacji, użyteczność jako miara wartości
informacji w systemie społeczno-gospodarczym.

31

PROCES PRODUKCJI INFORMACJI JAKO PROCES

ORGANIZACYJNO-TECHNICZNY

Proces informacyjny, jak każdy proces produkcyjny, ma
swoją technology i organizacje. Do wyprodukowania
informacji

potrzebni

są

ludzie

o

odpowiednich

kwalifikacjach,

środki

techniczne,

w

tym

sprzęt

informatyczny,

oprogramowanie,

środki

łączności,

organizacja oraz - co jest specyfiką produkcyjnego procesu
informacyjnego - odpowiednie języki i metainformacje. Te
ostatnie decydują o treści i jakości informacji, jaka może
być wyprodukowana.
Procesami

produkcji

informacji

w

ich

warstwie

organizacyjno-technicznej zajmuje się informatyka. Dla tej
warstwy istnieje wiele urządzeń technicznych, metod
projektowania i wdrażania, narzędzi informatycznych
wspomagających projektowanie, wdrażanie i eksploatację
procesów.

32