DIAGNOSTYKA I

DIAGNOSTYKA I

FIZJOTERAPIA W PREWENCJI

FIZJOTERAPIA W PREWENCJI

BÓLÓW KRZYŻA

BÓLÓW KRZYŻA

Prewencja – profilaktyka –

Prewencja – profilaktyka –

promocja zdrowia

promocja zdrowia

Raport WHO z 1993 r. określa promocję

Raport WHO z 1993 r. określa promocję

zdrowia jako „

zdrowia jako „

działanie społeczne i

działanie społeczne i

polityczne na poziomie

polityczne na poziomie

indywidualnym i zbiorowym, którego

indywidualnym i zbiorowym, którego

celem jest podniesienie stanu

celem jest podniesienie stanu

świadomości zdrowotnej

świadomości zdrowotnej

społeczeństwa, krzewienie zdrowego

społeczeństwa, krzewienie zdrowego

stylu życia i tworzenie warunków

stylu życia i tworzenie warunków

sprzyjających zdrowiu”.

sprzyjających zdrowiu”.

Prewencja – profilaktyka –

Prewencja – profilaktyka –

promocja zdrowia

promocja zdrowia

Profilaktyka zdrowotna

Profilaktyka zdrowotna

– działania

– działania

mające na celu zapobieganie chorobom,

mające na celu zapobieganie chorobom,

poprzez ich wczesne wykrycie i leczenie.

poprzez ich wczesne wykrycie i leczenie.

Wyróżnia się następujące fazy:

Wyróżnia się następujące fazy:



profilaktyka wczesna

profilaktyka wczesna

– utrwalanie

– utrwalanie

prawidłowych wzorców zdrowego stylu

prawidłowych wzorców zdrowego stylu

życia

życia



profilaktyka pierwotna (I faza)

profilaktyka pierwotna (I faza)

–

–

zapobieganie chorobom poprzez

zapobieganie chorobom poprzez

kontrolowanie czynników ryzyka

kontrolowanie czynników ryzyka

Profilaktyka zdrowotna

Profilaktyka zdrowotna

c.d.

c.d.



profilaktyka wtórna (II faza)

profilaktyka wtórna (II faza)

–

–

zapobieganie konsekwencjom

zapobieganie konsekwencjom

choroby poprzez jej wczesne

choroby poprzez jej wczesne

wykrycie i leczenie (przesiewowe

wykrycie i leczenie (przesiewowe

badanie)

badanie)



profilaktyka III fazy

profilaktyka III fazy

–

–

zahamowanie postępu choroby oraz

zahamowanie postępu choroby oraz

ograniczenie powikłań

ograniczenie powikłań

Ból

Ból

Ból

Ból

(

(

łac

łac

. -

. -

dolor

dolor

,

,

gr

gr

. -

. -

algos

algos

,

,

odyne

odyne

) -

) -

wg

wg

Międzynarodowego Towarzystwa Bada

Międzynarodowego Towarzystwa Bada

nia Bólu

nia Bólu

to subiektywne przykre i negatywne

to subiektywne przykre i negatywne

wrażenie zmysłowe i emocjonalne

wrażenie zmysłowe i emocjonalne

powstające pod wpływem bodźców

powstające pod wpływem bodźców

uszkadzających

uszkadzających

tkankę

tkankę

(tzw.

(tzw.

nocyceptywnych)

nocyceptywnych)

lub zagrażających

lub zagrażających

ich uszkodzeniem.

ich uszkodzeniem.

Ból c.d.

Ból c.d.



Ból jest odczuciem subiektywnym, dlatego

Ból jest odczuciem subiektywnym, dlatego

jest nim wszystko to, co chory w ten

jest nim wszystko to, co chory w ten

sposób nazywa, bez względu na

sposób nazywa, bez względu na

obiektywne objawy z nim związane.

obiektywne objawy z nim związane.

Receptorami bólowymi są

Receptorami bólowymi są

nocyceptory

nocyceptory

.

.



Odczucie bólu może wyzwolić każdy

Odczucie bólu może wyzwolić każdy

supramaksymalny bodziec specyficzny dla

supramaksymalny bodziec specyficzny dla

danego receptora, np. silny impuls

danego receptora, np. silny impuls

świetlny powoduje ból gałek ocznych, silny

świetlny powoduje ból gałek ocznych, silny

bodziec akustyczny powoduje ból

bodziec akustyczny powoduje ból

lokalizowany w uchu.

lokalizowany w uchu.

Ból - diagnostyka

Ból - diagnostyka



Wizualna

Wizualna

– najbardziej popularna

– najbardziej popularna

jest tzw. skala wzrokowo – analogowa

jest tzw. skala wzrokowo – analogowa

(ang.

(ang.

Visual Analogue Score

Visual Analogue Score

- VAS).

- VAS).

Posługując się linijką długości 10 cm,

Posługując się linijką długości 10 cm,

określa się natężenie odczuwanego

określa się natężenie odczuwanego

bólu, gdzie 0 oznacza całkowity brak

bólu, gdzie 0 oznacza całkowity brak

bólu, natomiast 10 najsilniejszy ból,

bólu, natomiast 10 najsilniejszy ból,

jaki można sobie wyobrazić. Odmianą

jaki można sobie wyobrazić. Odmianą

stosowaną u dzieci jest tzw.

stosowaną u dzieci jest tzw.

The

The

Wong-Baker Faces Pain Rating Scale

Wong-Baker Faces Pain Rating Scale

przedstawiająca schematy twarzy

przedstawiająca schematy twarzy

wyrażających różne nasilenie bólu.

wyrażających różne nasilenie bólu.

Ból – ocena c.d.

Ból – ocena c.d.



Werbalna

Werbalna

– oceniająca ból w sposób

– oceniająca ból w sposób

opisowy. W skali tej chory może

opisowy. W skali tej chory może

opisywać ból posługując się czterema

opisywać ból posługując się czterema

stopniami jako: brak bólu, ból słaby,

stopniami jako: brak bólu, ból słaby,

ból umiarkowany, ból silny lub

ból umiarkowany, ból silny lub

dodatkowo, stopień piąty – ból nie do

dodatkowo, stopień piąty – ból nie do

zniesienia.

zniesienia.



Numeryczna

Numeryczna

– oceniająca ból w

– oceniająca ból w

skali liczbowej, gdzie 0 oznacza brak

skali liczbowej, gdzie 0 oznacza brak

bólu, a 10 najsilniejszy ból, jaki chory

bólu, a 10 najsilniejszy ból, jaki chory

może sobie wyobrazić.

może sobie wyobrazić.

Ból – klasyfikacja

Ból – klasyfikacja

neurofizjologiczna

neurofizjologiczna



Ból receptorowy - nocyceptywny

Ból receptorowy - nocyceptywny

-

-

powstaje w wyniku drażnienia receptorów

powstaje w wyniku drażnienia receptorów

nerwów czuciowych np. przez mediatory

nerwów czuciowych np. przez mediatory

zapalne.

zapalne.



Ból niereceptorowy - neuropatyczny

Ból niereceptorowy - neuropatyczny

-

-

powstaje w wyniku ucisku lub zniszczenia

powstaje w wyniku ucisku lub zniszczenia

struktur układu nerwowego. Typowym

struktur układu nerwowego. Typowym

objawem jest

objawem jest

allodynia

allodynia

, która określa

, która określa

nieprzyjemne doznania pacjenta przy

nieprzyjemne doznania pacjenta przy

dotykaniu przedmiotów (ból, pieczenie,

dotykaniu przedmiotów (ból, pieczenie,

parzenie).

parzenie).

Kręgosłup

Kręgosłup

składa się z dwóch części:

składa się z dwóch części:

przedkrzyżowej

przedkrzyżowej

(prawdziwej) oraz

(prawdziwej) oraz

krzyżowej (rzekomej).

krzyżowej (rzekomej).

W skład części prawdziwej

W skład części prawdziwej

wchodzą trzy odcinki

wchodzą trzy odcinki

kręgosłupa: szyjny (7

kręgosłupa: szyjny (7

kręgów), piersiowy (12

kręgów), piersiowy (12

kręgów) i lędźwiowy (5

kręgów) i lędźwiowy (5

kręgów). Część rzekoma

kręgów). Część rzekoma

zbudowana jest z kości

zbudowana jest z kości

krzyżowej (5 zrośniętych

krzyżowej (5 zrośniętych

kręgów) i guzicznej (4-5

kręgów) i guzicznej (4-5

szczątkowych kręgów).

szczątkowych kręgów).

Kręgosłup

Kręgosłup



Kręgosłup jest najbardziej istotnym

Kręgosłup jest najbardziej istotnym

składnikiem układu kostnego i

składnikiem układu kostnego i

stanowi oś szkieletu. Położony jest w

stanowi oś szkieletu. Położony jest w

linii pośrodkowej ciała będąc jego

linii pośrodkowej ciała będąc jego

osią mechaniczną. Kręgosłup

osią mechaniczną. Kręgosłup

podpiera ciało, dźwiga jego ciężar,

podpiera ciało, dźwiga jego ciężar,

spełnia funkcję amortyzującą,

spełnia funkcję amortyzującą,

ponadto jest ochroną dla rdzenia

ponadto jest ochroną dla rdzenia

kręgowego i korzeni nerwowych.

kręgowego i korzeni nerwowych.

Kręgosłup

Kręgosłup

Zbudowany jest z 33-34 kręgów,

Zbudowany jest z 33-34 kręgów,

pomiędzy nimi znajdują się krążki

pomiędzy nimi znajdują się krążki

międzykręgowe, elementami

międzykręgowe, elementami

wzmacniającymi strukturami są

wzmacniającymi strukturami są

różnego rodzaju więzadła. Połączenia

różnego rodzaju więzadła. Połączenia

międzykręgowe są stanowione są

międzykręgowe są stanowione są

przez stawy międzykręgowe.

przez stawy międzykręgowe.

Kręgosłup – funkcje

Kręgosłup – funkcje



Ochrona rdzenia kręgowego

Ochrona rdzenia kręgowego



Rola podporowa

Rola podporowa



Funkcja amortyzacyjna

Funkcja amortyzacyjna



Narząd ruchu

Narząd ruchu

Bóle krzyża - klasyfikacja

Bóle krzyża - klasyfikacja

Wyróżnia się 4 grupy bólów:

Wyróżnia się 4 grupy bólów:

1.

1.

Ból receptorowy

Ból receptorowy

– najbardziej

– najbardziej

naturalny (fizjologiczny), odbierany

naturalny (fizjologiczny), odbierany

jest przez receptory rozmieszczone na

jest przez receptory rozmieszczone na

całym ciele: powierzchowny i głęboki

całym ciele: powierzchowny i głęboki

2.

2.

Ból przewodowy

Ból przewodowy

– bodziec działa

– bodziec działa

bezpośrednio na nerwy lub drogi

bezpośrednio na nerwy lub drogi

przewodzenia nerwowego. Wyróżnia

przewodzenia nerwowego. Wyróżnia

się kilka typów: neuralgie, bóle

się kilka typów: neuralgie, bóle

korzeniowe, splotowe, kauzalgiczne

korzeniowe, splotowe, kauzalgiczne

oraz fantomowe

oraz fantomowe

Bóle krzyża - klasyfikacja

Bóle krzyża - klasyfikacja

3.

3.

Ból ośrodkowy

Ból ośrodkowy

– źródłem jest

– źródłem jest

centralny układ nerwowy, występuje

centralny układ nerwowy, występuje

najczęściej w przypadku udarów

najczęściej w przypadku udarów

4.

4.

Ból czynnościowy (psychogenny)

Ból czynnościowy (psychogenny)

-

-

bodźcem jest czynnik psychiczny, nie

bodźcem jest czynnik psychiczny, nie

ma podłoża organicznego, jest

ma podłoża organicznego, jest

najczęściej wyobrażeniem bólu,

najczęściej wyobrażeniem bólu,

występuje często w psychonerwicach

występuje często w psychonerwicach

zmęczeniowych.

zmęczeniowych.

Bóle krzyża – klasyfikacja wg

Bóle krzyża – klasyfikacja wg

Wyke

Wyke

Pierwotny ból krzyża

Pierwotny ból krzyża

– ból z mięśni,

– ból z mięśni,

stawów, więzadeł, okostnej, z naczyń,

stawów, więzadeł, okostnej, z naczyń,

opon.

opon.

Wtórny ból krzyża

Wtórny ból krzyża

– uszkodzenia

– uszkodzenia

zwyrodnieniowe i kompresyjne.

zwyrodnieniowe i kompresyjne.

Ból z przeniesienia

Ból z przeniesienia

– spowodowany

– spowodowany

unerwieniem segmentarnym.

unerwieniem segmentarnym.

Ból psychosomatyczny

Ból psychosomatyczny

– powodowany

– powodowany

niepokojem i obawą, histerią,

niepokojem i obawą, histerią,

symulacją.

symulacją.

Bóle krzyża - przyczyny

Bóle krzyża - przyczyny



Poważne uszkodzenia kręgosłupa

Poważne uszkodzenia kręgosłupa

wymagające natychmiastowej

wymagające natychmiastowej

interwencji

interwencji

(złamania, guzy,

(złamania, guzy,

osteoporoza)

osteoporoza)



Uszkodzenie kręgosłupa

Uszkodzenie kręgosłupa

przebiegające bez destrukcji

przebiegające bez destrukcji

kości z towarzyszącym deficytem

kości z towarzyszącym deficytem

neurologicznym

neurologicznym

(zespół ogona

(zespół ogona

końskiego, neuropatie)

końskiego, neuropatie)



Choroby reumatoidalne

Choroby reumatoidalne

(RZS,

(RZS,

ZZSK, dna moczanowa)

ZZSK, dna moczanowa)

Bóle krzyża - przyczyny

Bóle krzyża - przyczyny



Uciskowe uszkodzenia struktur

Uciskowe uszkodzenia struktur

nerwowych

nerwowych

(przepuklina krążka,

(przepuklina krążka,

stenoza kanału rdzenia,

stenoza kanału rdzenia,

spondylolisteza)

spondylolisteza)



Uszkodzenie nocyceptywnych

Uszkodzenie nocyceptywnych

struktur kręgosłupa

struktur kręgosłupa

(krążek

(krążek

międzykręgowy, stawy, mięśnie

międzykręgowy, stawy, mięśnie

przykręgowe i ścięgna, okostna)

przykręgowe i ścięgna, okostna)



Zespoły bólowe wywołane

Zespoły bólowe wywołane

czynnikami mechanicznymi

czynnikami mechanicznymi

(bóle

(bóle

mięśni, nieprawidłowy chód i

mięśni, nieprawidłowy chód i

postawa)

postawa)

Bóle krzyża - przyczyny

Bóle krzyża - przyczyny



Zaburzenia związane z

Zaburzenia związane z

nadwrażliwością nerwowo-

nadwrażliwością nerwowo-

mięśniową – hiperalgezja

mięśniową – hiperalgezja

(zespół

(zespół

mięśniowo-powięziowy)

mięśniowo-powięziowy)



Czynniki psychosocjalne

Czynniki psychosocjalne

(lęk,

(lęk,

depresja, czynniki psychosocjalne,

depresja, czynniki psychosocjalne,

kompensacja)

kompensacja)



Ból o nieznanej przyczynie

Ból o nieznanej przyczynie

Rodzaje bólów krzyża

Rodzaje bólów krzyża



Ból statyczno-mięśniowy

Ból statyczno-mięśniowy

–

–

przeciążenie i rozciągnięcie struktur

przeciążenie i rozciągnięcie struktur

kręgosłupa

kręgosłupa



Ból reflektoryczno-mięśniowy

Ból reflektoryczno-mięśniowy

–

–

odruchowe napięcie mięśni w

odruchowe napięcie mięśni w

następstwie podrażnienia korzeni

następstwie podrażnienia korzeni

nerwowych, procesu zapalnego lub

nerwowych, procesu zapalnego lub

nowotworu

nowotworu

Rodzaje bólów krzyża

Rodzaje bólów krzyża



Ból oponowy

Ból oponowy

– jest przewodzony

– jest przewodzony

przez gałęzie oponowe nerwów

przez gałęzie oponowe nerwów

rdzeniowych (kanał, kręgowy,

rdzeniowych (kanał, kręgowy,

więzadło, opony rdzenia, okostna

więzadło, opony rdzenia, okostna

trzonu kręgu)

trzonu kręgu)



Ból wegetatywny

Ból wegetatywny

– jest to ból

– jest to ból

kauzalgiczny, powstający z wyniku

kauzalgiczny, powstający z wyniku

podrażnienia włókien sympatycznych

podrażnienia włókien sympatycznych

Czynniki przyczyniające się

Czynniki przyczyniające się

do powstawania bóli krzyża

do powstawania bóli krzyża



Anomalie wrodzone i nowotwory

Anomalie wrodzone i nowotwory



Zmiany zwyrodnieniowe i stany zapalne

Zmiany zwyrodnieniowe i stany zapalne



Zakażenia i zaburzenia metaboliczne

Zakażenia i zaburzenia metaboliczne



Bóle przeciążeniowe i pourazowe

Bóle przeciążeniowe i pourazowe



Przyczyny mechaniczne

Przyczyny mechaniczne



Zaburzenia naczyniowe

Zaburzenia naczyniowe



Zaburzenia psychoneurotyczne oraz

Zaburzenia psychoneurotyczne oraz

problemy socjalne

problemy socjalne

Bóle krzyża -

Bóle krzyża -

postępowanie

postępowanie

1.Postępowanie lekarskie

1.Postępowanie lekarskie

2.Postępowanie fizjoterapeutyczne

2.Postępowanie fizjoterapeutyczne

3.Fizykoterapia

3.Fizykoterapia

4.Kinezyterapia

4.Kinezyterapia

5.Masaż

5.Masaż

6.Metody kinezyterapeutyczne –

6.Metody kinezyterapeutyczne –

terapia manualna

terapia manualna