1

1

W6. PRZETWORNIKI A-

C

2

2

SCHEMAT BLOKOWY PRZETWORNIKA A-C

• Prefilter - Avoids the aliasing of high frequency signals back into the 

baseband of the ADC;

• Sample-and-hold - Maintains the input analog signal constant during 

conversion;

• Quantizer - Finds the subrange that corresponds to the sampled 

analog input;

• Encoder - Encoding of the digital bits corresponding to the subrange.

3

3

Cyfrowe kody wyjściowe (Digital 
Output Codes)

4

4

5

5

Charakterystyka przejściowa Wejście – 
Wyjście 

3-bitowego przetwornika A-C

DEFINICJE

1. Rozdzielczość (Resolution) przetwornika DAC jest równa liczbie 
bitów zastosowanego słowa cyfrowego.

2. Pełny zakres (Full scale FS) jest różnicą: (Wyjście analogowe, gdy 
wszystkie bity są równe 1) minus (Wyjście analogowe, gdy wszystkie 
bity są równe 0).

3. Granica pełnego zakresu (Full scale range) jest definiowany jako:

4. Szum kwantyzacji jest naturalną niedokładnością w cyfryzacji 
wartości analogowej ze skończoną rozdzielczością przetwornika.











 





















N

REF

N

REF

REF

V

V

V

FS

2

1

1

0

2

REF

N

V

FS

FSR









lim

12

2

12

5

,

0

1

)

i

kwantyzacj

szumu

(

2

0

2

N

T

FSR

LSB

dt

T

t

LSB

T

rms















 









 





2

2

6

2

12

2

2

2

12

)

(

max

N

N

N

OUT

FSR

FSR

FSR

rms

v

SNR













5. Zakres dynamiczny (DR) przetwornika DAC jest stosunkiem FSR do 
najmniejszej różnicy, która może być rozróżniona (tj. LSB).

lub wyrażony w dB:

6. Stosunek sygnał – szum (SNR) jest stosunkiem wartości pełnego 
zakresu  do średniokwadratowej wartości szumu kwantyzacji:

7. Maksymalna wartość SNR (SNR

max

) dla sinusoidy definiowana jest 

jako:

8. lub w dB

)

dB

(

02

,

6

)

dB

(

N

DR







N

N

FSR

FSR

LSB

FSR

DR

2

2

)

zakres

(











N

OUT

FSR

rms

v

SNR

2

12

)

(







 

 

dB

02

,

6

76

,

1

2

log

20

2

log

20

6

log

10

2

2

6

log

20

)

dB

(

max

N

SNR

N

N



























8

8

Typowe 

błędy 

przetwarzan

ia A-C

9

9

Częstotliwość Nyquista  w przetwornikach 
A-C

S

B

f

f

5

,

0



10

10

• Fast, open-loop

• Requires current from the input to charge CH

• DC voltage offset of the op amp and the charge feedthrough 

of the switch will create dc errors

UKŁAD SAMPLE-AND-HOLD  
S-H

11

11

UKŁAD  S-H  -   PROCES 
PRÓBKOWANIA 

Inne parametry:

•Czas apertury - Aperture time -  czas pomiędzy zboczem sygnału 
zegarowego wyznaczającego moment próbkowania, a faktycznym momentem 
pobrania próbki przez przetwornik A/C (od momentu otwarcia przełącznika S/H 
do momentu uruchomienia komendy pobrania próbki).

•Aperture jitter = zmienność czasu apertury, wywołana zmiennością czasu 
zegara i szumami (phase noise).

Rodzaje układów S/H:

•Bez sprzężenia zwrotnego - szybsze, mniej dokładne;

•Ze sprzężeniem zwrotnym - wolniejsze, bardziej dokładne.

Definicje:

•Czas odpowiedzi 
przetwornika -  Acquisition 
time (t

a

) = określa czas, jaki 

jest wymagany do tego, by stan 
wyjściowy przetwornika osiągnął 
odpowiednią dokładność po 
podaniu na wejściu skoku 
jednostkowego zawierającego się 
w pełnym zakresie napięciowym 
przetwornika.

 

1

(max)

 

rate

 

sample

 

Maximum

sample

sample

s

a

sample

T

f

t

t

T











12

12

t

s 

- Czas odpowiedzi przetwornika (Transient Response lub Settling 

Time) – Parametr ten określa czas, jaki jest wymagany do tego, by stan 
wyjściowy przetwornika osiągnął odpowiednią dokładność po podaniu na 
wejściu skoku jednostkowego zawierającego się w pełnym zakresie 
napięciowym przetwornika. Długi czas odpowiedzi przetwornika i 
multipleksera może prowadzić
do powstawania przesłuchów międzykanałowych.
Czas opóźnienia apertury (Aperture Delay Time) – Parametr ten bywa 
nazywany również krótko czasem apertury. Jest to czas pomiędzy zboczem 
sygnału zegarowego wyznaczającego moment próbkowania, a faktycznym 
momentem pobrania próbki przez przetwornik A/C.
Jitter apertury (Aperture Jitter)
– Z opisu parametru Aperture Delay Time wiemy już, że faktyczny moment
pobrania próbki przez przetwornik A/C nie musi dokładnie odpowiadać
momentom wyznaczonym przez odpowiednie zbocze sygnału zegarowego.
W praktyce można zaobserwować również dodatkowo wahania (w przód i w 
tył) momentów pobrania próbki w stosunku do odpowiedniego zbocza 
przebiegu zegarowego. Przyczyną tego zjawiska może być modulacja fazy 
przebiegu zegarowego wynikająca z występowania w układzie 
szerokopasmowego szumu, zakłóceń pochodzących z zasilania i zakłóceń od 
sygnałów cyfrowych. Jitter apertury objawia się jako swego rodzaju szum 
zmniejszający całkowity odstęp sygnału od szumu przetwornika A/C.

13

13

Układy bez sprzężenia zwrotnego w 
technice SC
Open-Loop, Switched-Capacitor S/H 
Circuit

  

Switched capacitor S/H circuit.              Differential switched-

capacitor S/H 

• Delayed clock used to remove input dependent feedthrough.

• Differential version has lower PSRR, cancellation of even 

harmonics, and reduction of charge injection and clock 
feedthrough.

14

14

Układ ze sprzężeniam zwrotnym w 
technice SC
Closed-Loop , Switched-Capacitor S/H 
Circuit

Closed-loop S/H 
circuit. 
φ1 is the sample 
phase, 
φ2 is the hold phase. 

Attributes:
• Accurate;
• First circuit has signal-dependent feedthrough;
• Slower because of the op amp feedback loop.

Closed-loop S/H 
circuit. 

An improved version.

15

15

Testowanie przetwornika A-C

• Formowanie cyfrowego słowa wejściowego w zakresie od 000...0 do 

111...1.

• Przetwornik ADC powinien mieć przynajmniej o 2 bity większą 

rozdzielczość niż błędy wprowadzane przez DAC.

16

16

17

17

Przetwornik A/C z kompensacją 
wagową

18

18

Przetworniki ADC z przetwarzaniem potokowym (pipeline 

converters)

Działanie:
• W każdym stopniu sygnał 
wejściowy jest mnożony przez 2, a 
następnie dodany lub odjęty od 
V

REF, 

zależnie od znaku sygnału 

wejściowego
• w i-tym stopniu:



























0

gdy

1

0

gdy

1

m

jest wzore

 

dane

gdzie

2

1

1

1

i

i

i

i

REF

i

i

i

V

V

b

b

V

b

V

V

19

19

Zastosowanie  rejestru  przesuwającego  w  celu  zapamiętania  bitów 
wyjściowych i uporządkowanie ich w czasie, pozwala przetwornikowi 
potokowemu  generować  wartość  cyfrową  na  jego  wyjściu  w  każdym 
cyklu zegara z opóźnieniem NT.

20

20

SZYBKIE PRZETWORNIKI ADC 

(High Speed ADCs)

Czas przetwarzania tych przetworników jest równy okresowi 
zegara T.

Można wyróżnić następujące rodzaje szybkich przetworników 
ADC:

• Przetworniki ADC równoległe lub „Flash” (Parallel or Flash 
ADCs);

• Przetworniki ADC interpolacyjne (Interpolating ADCs);
• Przetworniki ADC ze składaniem sygnałów (Folding ADCs):

21

21

Przetworniki ADC równoległe lub „Flash” 

(Parallel or Flash ADCs)

• W pierwszej fazie zegara 

analogowy sygnał wejściowy 
wprowadzony jest do wejścia 
układu S/H. W drugiej fazie 
zegara enkoder cyfrowy 
określa właściwą wartość 
cyfrowego sygnału 
wyjściowego.

• Wymagana liczba 

komparatorów wynosi 2

N

 – 1.

• Można zastosować wejściowy 

układ S/H lub synchroniczne 
komparatory z zegarem.

• Typowe częstotliwości 

próbkowania mogą być 400 
MHz dla 6-cio bitowych 
przetworników A-C w sub-
mikronowej technologii CMOS.

22

22

Przetworniki ADC interpolacyjne (Interpolating 
ADCs)

 3-bitowy przetwornik interpolacyjny ADC, ze współczynnikiem interpolacji 
równym 4.

23

23

Przetworniki ADC interpolacyjne (Interpolating 
ADCs)

Jeżeli odstępy linii na rysunku nie będą równe, to będzie to 
skutkowało w wartościach błędów INL i DNL.

V

REF

 i V

REF 

/2 

stanowią 
masy 
wirtualne 
wzmacniacz
y 
operacyjnyc
h

• Obciążenia wejścia jest 

zredukowane z 8 wejść 
komparatorów do 2 wejść 
wzmacniaczy;

• Komparatory nie wymagają 

dużych wartości ICMR;

• V

1

 i V

2

 są interpolowane przez 

szereg rezystorów i 
zastosowane komparatory;

• Ze względu na wzmocnienie 

sygnału wejściowego i jedno 
wspólne (takie samo) napięcie 
referencyjne, komparatory 
mogą być proste i często 
stosowane w postaci układów 
typu latch. 

24

24

3-bitowy przetworniki interpolacyjne

 

ADC z 

wyrównanym opóźnieniem komparatorów

Pewnym  problemem  interpolacji  napięcia,  przy  stosowaniu  elementów 
pasywnych  (rezystorów),  może  być  to,  że  opóźnienie  sygnału  z  wyjścia 
wzmacniacza do wejścia komparatora może być różne (hazardy). Problem 
ten został rozwiązany w przedstawionym na rysunku układzie. 

25

25

W  przetwornikach  z  próbkowaniem  nadmiarowym  (ang. 
oversampled converter) dużą rozdzielczość przetwarzania osiąga 
się  przy  użyciu  stosunkowo  prostych  przetworników  A/C  i  C/A  i 
próbkowaniu  sygnału  z  częstotliwością  znacznie  przekraczającą 
częstotliwość  Nyquista.  Ze  względu  na  nadpróbkowanie,    moc 
szumu 

kwantyzacji 

rozkłada 

się 

w 

szerszym 

paśmie 

częstotliwości,  a  zatem  przy  niezmienionym  paśmie  użytecznym 
stosunek  sygnał  -  szum  rośnie.  Przykładowo,  jeżeli  zwiększymy 
częstotliwość próbkowania dwukrotnie, to można spodziewać się 
dwukrotnego  wzrostu  SNR,  czyli  wzrostu  o  3  dB,  co  odpowiada 
zwiększeniu  rozdzielczości  o  pół  bitu.  Efekt  ten  jest  zatem 
interesujący,  ale  niezbyt  atrakcyjny  – 

zwiększenie  rozdzielczości 

na  tej  drodze  o  jeden  bit  wymaga  czterokrotnego  wzrostu 
częstotliwości próbkowania i rośnie wykładniczo. 

Próbkowanie  nadmiarowe  jest  mimo  wszystko  atrakcyjne,  co 
wynika  z  możliwości  kształtowania  szumu  kwantyzacji  przez 
zamianę  charakteru  błędu  konwersji.  Dzięki  temu  następuje 
zamiana  widma  szumu  polegająca  na  przesunięciu  jego 
dominujących  składowych  do  zakresu  wysokich  częstotliwości  – 
poza 

pasmo 

sygnału. 

Przetworniki 

z 

próbkowaniem 

nadmiarowym są zatem często określane mianem przetworników 
z  kształtowaniem  szumu  (ang.  noise  shaping  converters

). 

Technika  ta  pozwala  na  osiągnięcie  rozdzielczości  16-18  bitów 
przy użyciu przetwornika jednobitowego, czyli komparatora.

PRZETWORNIKI Z PRÓBKOWANIEM 
NADMIAROWYM

26

26

 

CHARAKTERYSTYCZNE 

CECHY 

PRZETWORNIKÓW 

Z 

NADPRÓBKOWANIEM

•Technika  ta  pozwala  na  osiągnięcie  rozdzielczości  16÷18  bitów  przy 
paśmie przetwarzanych sygnałów do 50 kHz i 8 ÷10 bitów przy paśmie 
przetwarzanych sygnałów do 5 ÷ 10 MHz.

•  Współczynnik  nadpróbkowania  M  jest  stosunkiem  częstotliwości 
zegara  do  częstotliwości  Nyquista    dla  przetwarzanego  sygnału. 
Współczynnik ten może być w zakresie od 8 do 256.

•  Rozdzielczość  przetwornika  z  nadpróbkowaniem  jest  proporcjonalna 
do współczynnika M.

•  Pasmo  przetwarzanego  sygnału  jest  odwrotnie  proporcjonalne  do 
współczynnika M.

•  Przetwarzanie  z  nadpróbkowaniem  jest  kompatybilne  z  techniką 
VLSI, ponieważ  w większości wykorzystuje układy cyfrowe.

• Charakteryzuje się wysoką rozdzielczością.

• Wykorzystuje jednobitowy kwantyzator, czyli nie zawiera błędów INL i 
DNL.
•  Pozwala  na  kompromisy  pomiędzy  szybkością  a  dokładnością 
przetwarzania.

WADY PRZETWORNIKÓW Z NADPRÓBKOWANIEM

•

 Trudności w modelowaniu i symulacji.

•

  Ograniczone  pasmo  przetwarzanych  sygnałów  do  wartości 

częstotliwości sygnału dzielonej przez współczynnik nadpróbkowania. 

PRZETWORNIKI Z NADPRÓBKOWANIEM 

27

27

C





A

R

Filtr

cyfrowy



Komparator

1-bitowy

przetwornik A/C

Integrator (filtr DP)

u

INTG

u

AC

U

REF

 U

REF



1-bitowy przetwornik C/A

Zegar

f

s

=11,29MHz

u

CA

Modulator sigma - delta

16 bitów

f

so

=44,1kHz

Filtr

antyalia-

singowy



1 bit

f

si

=11,29MHz

u

IN

Prosty układ jednobitowego przetwornika 

A/C z próbkowaniem nadmiarowym

28

28

Najprostszy schemat blokowy jednobitowego przetwornika A/C, 
zawiera modulator sigma - delta, składający się z integratora, 
strobowanego komparatora i jednobitowego przetwornika C/A 
sterowanego sygnałem cyfrowym z wyjścia komparatora. 
Ponadto przetwornik zawiera filtr cyfrowy, który przekształca 
wejściowy sygnał jednobitowy o częstotliwości  f

si

 na ciąg słów 

wielobitowych o znacznie niższej częstotliwości f

so

 . Równocześnie 

przetwornik filtruje widmo sygnału analogowego reprezentowanego 
przez sygnał cyfrowy. Działanie przetwornika można najłatwiej 
zilustrować w dziedzinie czasu, a parametry przetwornika łatwiej 
wyznacza się w dziedzinie częstotliwości.
Przetwornik  jest  układem  z  ujemnym  sprzężeniem  zwrotnym 
dążącym  do  stanu  równowagi,  w  którym  średni  ładunek 
zgromadzony  w  kondensatorze  C  integratora  jest  zerowy.  Gdy 
napięcie wyjściowe integratora  jest ujemne (u

IN

 < 0), to komparator 

w  każdym  okresie  zegara  znajduje  się  w  stanie  wysokim  na  wyjściu 
(bit=1), co powoduje, że klucz w przetworniku C/A jest dołączony do 
napięcia U

REF

.            

Wywołuje  to  dopływ  ujemnego  ładunku  do  integratora  i  wzrost 
napięcia  u

INTG

       w kierunku zera. 

Im bardziej dodatnie jest napięcie 

wejściowe,  tym  większy  jest  stosunek  jedynek  do  zer  w  sygnale 
wyjściowym komparatora.

 Gdy u

INTG

 < 0   , to komparator znajduje się 

w  stanie  niskim  na  wyjściu  (bit=0)  i  następuje  ładowanie 
kondensatora  C  w  przeciwnym  kierunku.  Przy  zerowym  napięciu 
wejściowym 

układ 

generuje 

symetryczny 

ciąg 

impulsów 

prostokątnych o  niewielkiej amplitudzie.  Cały przetwornik może być 
w dziedzinie czasu rozważany jako układ z równoważeniem ładunku, 
przekształcającym  napięcie  wejściowe  na  ciąg  impulsów  o 
modulowanej gęstości.

 

29

29

t

t

t

t

Zegar

u

IN

u

AC

u

CA

U

REF

 U

REF

 

Przebiegi czasowe napięć w przetworniku 

jednobitowym

Rolą integratora jest całkowanie sygnału błędu będącego różnicą 
między aktualnym napięciem wejściowym a szacunkową wartością 
tego napięcia, generowaną przez przetwornik C/A na podstawie 
poprzednich próbek sygnału. Stała czasowa powinna być większa niż 
okres próbkowania T

s

    i jednocześnie dostatecznie mała w 

porównaniu z okresem   T

s

  = 1 / ω

g

 , odpowiadającym górnej 

częstotliwości pasma sygnału wejściowego.

30

30

Schemat blokowy modulatora sigma-
delta

1

1

1













k

k

k

k

u

q

x

u

k

k

k

u

y

q





1

1

1















k

k

k

k

k

u

q

x

q

y

k

k

y

q 





1

1











k

k

k

k

q

q

x

y

-  sygnał na wyjściu 
integratora: 

- błąd kwantyzacji wnoszony przez przetwornik jednobitowy

 

- na podstawie powyższych równań, sygnał wyjściowy opisany jest 
równaniem

 

- dla idealnego przetwornika C/A w układzie można zapisać

Na podstawie powyższych równań 
otrzymujemy

tzn. 

0



k

u

31

31





X(s)

1/s

Y(s)

Q(s)

Model częstotliwościowy modulatora 
sigma-delta

 

 

   





s

Y

s

X

s

s

Q

s

Y







1

 

 

 

s

s

X

s

s

s

Q

s

Y













1

1

1

Na wyjściu układu  pojawia się z opóźnieniem o jeden cykl skwantowana 
wartość sygnału wejściowego powiększona o różnicę błędów kwantyzacji 
cyklu bieżącego i poprzedniego. Można więc powiedzieć, że mamy do 
czynienia z częściową kompensacją błędu  kwantyzacji.  
Inne wyjaśnienie zachodzącego zjawiska można przeprowadzić 
rozważając model częstotliwościowy  układu pracującego w czasie 
ciągłym. 

Człon opóźniający ma  
postać idealnego 
integratora, jednobitowy 
przetwornik A/C jest 
przedstawiony jako 
addytywny szum, a 
idealny przetwornik C/A 
jest bezimpedancyjnym 
połączeniem. 

32

32

A/C 1 bit

C/A 1 bit

q

k



Opóźnienie

Integrator 1



Opóźnienie

Integrator 2





x

k

y

k

Zauważamy, że o ile sygnał wejściowy jest poddawany filtracji 
dolnoprzepustowej,  to szum kwantyzacji – górnoprzepustowej. Ten 
zabieg jest charakterystyczny dla wszystkich metod kształtowania 
widma szumu i skutkuje znaczną redukcją mocy szumu kwantyzacji w 
użytecznym paśmie kosztem jej zwiększenia w obszarze górnych 
częstotliwości. Łatwo zauważyć, że kluczowym elementem 
odpowiedzialnym za ten proces jest integrator. Użycie większej liczby 
integratorów jest możliwe i często  stosowane praktycznie. Otrzymujemy 
wtedy przetworniki wyższych rzędów.

Przetwornik sigma-delta drugiego 
rzędu 

33

33

Współczynnik nadpróbkowania

4

8

16

32

64

128

256

512

4

8

12

16

20

Pierwszy rząd

Drugi rząd

Trzeci rząd

Ro

zdz

ielc

zoś

ć w

 bit

ach

 Zależność efektywnej rozdzielczości przetworników jednobitowych 

pierwszego, 

drugiego i trzeciego rzędu od współczynnika nadmiarowości 

próbkowania

34

34

Budowane są przetworniki jeszcze wyższych rzędów. Nie 
można jednak zapominać, że są to mimo wszystko układy z 
wielopętlowym sprzężeniem zwrotnym i krytycznym 
zagadnieniem staje się stabilność takiego systemu.

Ważnym elementem przetwornika z próbkowaniem 

nadmiarowym jest wyjściowy filtr cyfrowy. Spełnia on dwie 
bardzo ważne funkcje. Pierwsza to eliminacja szumu 
kwantyzacji powyżej pasma sygnału wejściowego, zaś druga 
polega na przekształcaniu ciągu jednobitowych liczb 
wytwarzanych przez lokalny przetwornik A/C, o dużej 
częstotliwości powtarzania      , na wielobitowe słowa 
wyjściowe wytwarzane z częstotliwością  M razy mniejszą. 

Proces jednoczesnej filtracji dolnoprzepustowej oraz obniżania 
częstotliwości próbkowania nazywany jest filtrowanien 
rozrzedzającym (ang. decimating filtering, decimation).

f

s