WYBRANE ŚRODKI

TRENINGOWE

STOSOWANE

W REHABILITACJI LECZNICZEJ

REHABILITACJA

-

to kompleksowe i zespołowe działanie na

rzecz osoby niepełnosprawnej fizycznie lub
psychicznie, które ma na celu przywrócenie
tej osobie pełnej lub maksymalnej do
osiągnięcia sprawności fizycznej (stosując
m.in. fizjoterapię) lub psychicznej, a także
zdolności do pracy oraz do brania czynnego
udziału w życiu społecznym

W ramach fizjoterapii
wyróżniamy:
- balneoterapię
- klimatoterapię
- hydroterapię
- terapię manualną
- masaż leczniczy
- fizykoterapię
- kinezyterapię

FIZJOTERAPIA

- to zespół metod leczniczych

wykorzystujących zjawisko reaktywności organizmu na
bodźce.

-

KINEZYTERAPIA – leczenie ruchem (z

greckiego kinesis = ruch; therapeja = opieka,
leczenie)

1.ĆWICZENIA BIERNE:
- WŁAŚCIWE
- REDRESYJNE
- AUTOREDRESYJNE
2. ĆWICZENIA CZYNNO – BIERNE
3. ĆWICZENIA CZYNNE:
- CZYNNE WOLNE
- CZYNNE W ODCIĄŻENIU
- CZYNNE WSPOMAGANE – PROWADZONE
- CZYNNE Z OPOREM
4.ĆWICZENIA SPECJALNE:
- ROZLUŹNIAJĄCE (RELAKSACYJNE)
- SYNERGISTYCZNE:
- KONTRALATERALNE
- IPSILATERALNE
- NAUKA CHODU
- NAUKA CZYNNOŚCI DNIA CODZIENNEGO
- ĆWICZENIA W WODZIE

SYSTEMATYKA ĆWICZEŃ W KINEZYTERAPII

0 - brak czynnego skurczu mięśnia - 0%

1- ślad czynnego skurczu , bez wyniku ruchowego -10%

2 - wyraźny skurcz mięśnia i ruch przy pomocy w odciążeniu

- 25%

3 -samodzielny ruch z pokonaniem siły ciężkości

odpowiedniego

odcinka ciała- 50%

4 - jak wyżej tylko z pewnym, dodatkowym oporem - 75%

5 - ruch z pełnym oporem - 100%

Skala siły mięśniowej w/g Lovetta:

a. właściwe - kwalifikacja mięśni 0-1 w/g skali Lovetta


ruchy tylko wtedy są skuteczne, kiedy każdy ruch wykonany jest w pełnym
zakresie i we wszystkich płaszczyznach ruchu danego stawu.



stosujemy je 1-2 razy dziennie po około 10-20 powtórzeń



cel ćwiczeń:

- zapobieganie obkurczaniu się mięśni oraz miękkich tkanek okołostawowych
- stymulacja czuciowej części analizatora kinestetycznego (zachowanie pamięci

ruchowej)



wskazania:

- porażenia wiotkie i spastyczne mięśni i niedowłady
- długotrwałe unieruchomienie stawów (złamania)
b. redresyjne - ćwiczeni bierne z użyciem większej siły zewnętrznej oraz

zabiegów

fizykalnych (parafina, ciepła kąpiel, naświetlania lampą solux,

masaż)

•

cel ćwiczeń:

-

zwiększenie zakresu ruchu w stawie

-

zlikwidowanie przykurczu w stawie

c. autoredresyjne – są to takie same ćwiczenia jak redresyjne ale ćwiczący może je
sam wykonać (pozycje redresyjne, własna ręka)

Ćwiczenia bierne

wykonuje terapeuta bez czynnego

udziału pacjenta



istotą tych ćwiczeń jest czynne rozluźnienie mięśni przez

pacjenta i bierne
wykonywanie ruchu przez terapeutę (pacjent stara się wykonać
ruch a siła
zewnętrzna ma tu charakter wspomagający)
 kwalifikacja do ćwiczenia 1-2 w skali Lovetta-
 zespół metod leczniczych wykorzystujących zjawisko
reaktywności

organizmu na bodźce.

 ruch prowadzi się w niepełnym zakresie (granica bólu)
 stosowanie 3-5 serii dziennie po 10-15 powtórzeń w serii

(odpoczynek 2- 3min.)

 cel:
- przerwanie łuku odruchowego łańcucha bólowego
- rozbicie napięcia mięśniowego
 wskazania:
- choroby reumatoidalne
- stany po chirurgicznych zabiegach rekonstrukcyjnych w

narządzie

Ćwiczenia czynno – bierne

Ćwiczenia czynne:

to ruchy wykonywane samodzielnie przez pacjenta

 stosuje się je przy sile mięśniowej = 3 w skali Lovetta
 celem stosowania jest zwiększenie siły i wytrzymałości
mięśni

1- ćwiczenia czynne - wolne (właściwe)



konieczna dobra znajomość anatomii funkcjonalnej aby dobrze

dobrać ćwiczenie dla określonego mięśnia lub grupy mięśni

 realizuje się je w określonych pozycjach wyjściowych (to układ ciała
przed rozpoczęciem ćwiczenia) i kończy się je bądź w pozycji
wyjściowej, bądź

w innej zwanej końcową

 wyróżniamy pozycje niskie, średnie i wysokie (kryterium – położenie
środka ciężkości w stosunku do podłoża)

 pozycja izolowana tj. ustabilizowanie pewnej części ciała tak aby ruch

odbywał się tylko w ściśle określonej jego części a nie

rozprzestrzeniał się na całe ciało (im pozycja wyjściowa jest niższa
tym pozycja bardziej izolowana)

 ćwiczenia liczymy najczęściej na 1-2-3-4

 ćwiczenia czynne – wolne mają zazwyczaj charakter ogólnorozwojowy
i

trwają od 30 do 60 minut

 siła mięśni w skali Lovetta – 2
 ćwiczenia wpływają na rozwój siły mięśniowej ćwiczonego
mięśnia

oraz wpływają na utrzymanie właściwego

zakresu ruchu w

stawie

 mogą być wykonywane bez udziału terapeuty
 odciążenie uzyskujemy przez:

a. użycie ręki terapeuty (ćwiczenia wspomagane – prowadzone)
b. podwieszając kończynę
c. przez zmianę kąta pochylenia płaszczyzny
d. przez zmniejszenie tarcia
e. przez zanurzenie w wodzie

 zalecane do wykonania 2-3 razy w tygodniu po 15-30 minut

2- ćwiczenia czynne w odciążeniu -

to ruch czynny

ale w pozycji odciążającej tzn. nie muszą dźwigać danej części
ciała

 są to ruchy wykonywane przez pacjenta z pomocą terapeuty lub
maszyny
 celem ich jest wzmocnienie mięśni przez umożliwienie im pracy, której
bez

pomocy wykonać by nie mogły

 pomoc jest taka aby umożliwić choremu ruch ale nie wykonywać go za
niego
 stosujemy je przy sile mięśniowej – (-2 ) w/g skali Lovetta

3- ćwiczenia czynne wspomagane – prowadzone

4- ćwiczenia czynne z oporem

 to ruchy czynne z pokonywaniem dodatkowego oporu



wykonujemy je mając siłę mięśni 4-5 w skali Lovetta

 przy 4 stosuje się je aby doprowadzić siłę i wytrzymałość
mięśnia do

poziomu mięśnia zdrowego

 opór uzyskujemy stosując sprężyny, woreczki z piaskiem,
ciężarki,

system bloczkowo-ciężarkowy a także opór ręki

terapeuty itp.

ĆWICZENIA SPECJALNE:

 ćwiczenia rozluźniające

 ćwiczenia synergistyczne

 ćwiczenia w wodzie

 ćwiczenia chodu i nauki życia codziennego



są to ćwiczenia świadomego obniżania napięcia mięśniowego

lokalnego ale także całego ciała do poziomu tonusu spoczynkowego
 stosujemy wtedy gdy zachodzi potrzeba obniżenia patologicznie
wzmożonego napięcia mięśniowego albo napięcia powstałego w
wyniku emocji czy też podczas przerw w treningu
 ważne jest przyjęcie pozycji rozluźniającej
 ćwiczący sam lub poprzez sugestię prowadzącego napina a następnie
rozluźnia

określone grupy mięśni

 uzyskanie relaksacji całego ciała wymaga ok. 15-30 minut
 spośród metod relaksujących należy wymienić :

 trening autogenny Schultza czy też Jacobsona
 ćwiczenia- relaksacyjno-koncentrujące Romanowskiego
 orientalne metody ćwiczeń typu joga czy zen albo Qigong

ĆWICZENIA ROZLUŹNIAJĄCE (RELAKSACYJNE )

a. ćwiczenia synergistyczne kontralateralne

 stosujemy wtedy, kiedy chcemy uzyskać pobudzenie naczyniowo-
mięśniowe po przeciwnej stronie ciała w stosunku do uszkodzonej
kończyny
 warunkiem skuteczności ćwiczeń synergistycznych jest zastosowanie
maksymalnego oporu dla ćwiczącej kończyny

b.ćwiczenia synergistyczne ipsilateralne
 polegają na wykonaniu ruchów w sąsiednich stawach w stosunku do
stawu unieruchomionego
 musi być zastosowanie maksymalnego opór
 aby stosować tę metodę konieczna jest znajomość synergizmów
bezwzględnych

np.: uniesienie głowy w pozycji leżąc na plecach powoduje

napięcie mięśni

brzucha

ĆWICZENIA SYNERGISTYCZNE -

wykorzystują

zjawiska przerzutu funkcji fizjologicznych wywołanych pracą mięśni
do miejsc w których w danym momencie ruch jest niemożliwy do
wykonania

wyróżniamy:



odciążenie – występuje pozorna utrata masy ciała co pozwala

mięśniom o

sile 2 w skali Lovetta wykonywać ruch w pełnym

zakresie
rozluźnia – pozorna utrata masy ciała rozluźnia mięśnie a ciepłota
wody (34

o

C) potęguje ten efekt

 zmniejszenie tarcia – dotyczy tylko ruchów powolnych
 ćwiczenia w wodzie można wykonywać w zwykłej wannie, w
specjalnych

basenach – tank Hubbarda lub małych basenach

rehabilitacyjnych
 w wodzie można wykonywać prawie wszystkie rodzaje ćwiczeń
leczniczych

tj. ćwiczenia bierne, czynne, czynne z oporem,

redresje czy też naukę chodzenia
 zalecany czas trwania ćwiczeń to około 30 minut i jest on
uzależniony od ogólnego stanu pacjenta

ĆWICZENIA W WODZIE

w procesie rehabilitacji na różnych jej poziomach ćwiczenia w
wodzie i pływanie mają szerokie zastosowanie, gdyż
środowisko wodne stwarza bardzo korzystne warunki dla
potrzeb kinezyterapii przez:

ćwiczenia chodu

:

 wzmocnienie mięśni utrzymującą pionową postawę (głównie kończyn
dolnych)
 pionizacja chorego (w tym zmiana pozycji z siadu do stania i powrót
oraz

utrzymywanie równowagi)

 chodzenie w miejscu
 chodzenie z pomocami ortopedycznymi
 doskonalenie chodu


ćwiczenia życia codziennego obejmują :

1. ćwiczenia czynności lokomocyjnych
 dotyczy zmiany ułożenia ciała
 wstawania z łóżka i krzesła
 przechodzenie z pozycji siedzącej i stojącej na wózek inwalidzki i
odwrotnie
2. czynności poprawiające funkcję kończyny górnej
 np: mycie się, czesanie, jedzenie, ubieranie, używanie telefonu itp.

ĆWICZENIA CHODU I ŻYCIA CODZIENNEGO



mają szczególne zastosowanie w rehabilitacji osób po złamaniach

kończyn, z

niedowładami lub porażeniami mięśni, po amputacjach i

długotrwałym unieruchomieniu.

1. ĆWICZENIA OGÓLNOROZWOJOWE

2. ĆWICZENIA ODDECHOWE

-odruchowe

-specjalne

3. ĆWICZENIA SPECJALNE

4. ĆWICZENIA ELONGACYJNE

5. ĆWICZENIA ANTYGRAWITACYJNE

6. ĆWICZENIA ODRUCHU PRAWIDŁOWEJ POSTAWY

7. ĆWICZENIA KLAPPA

SYSTEMATYKA ĆWICZEŃ KOREKCYJNYCH

(według Kasperczyka)

 celem ćwiczeń ogólnorozwojowych jest dążenie do
prawidłowego i

harmonijnego rozwoju psychofizycznego

młodego organizmu, do

zwiększenia jego wydolności

fizycznej
 są to ćwiczenia angażujące minimum 30 %ogólnej masy mięśni
a należą do

nich ćwiczenia gimnastyczne, atletyczne

(kulturystyczne), gry i

zabawy ruchowe, pływanie i inne

sporty



oparte są głównie na ćwiczeniach gimnastycznych, wśród

których

wyróżniamy:

1. ćwiczenia. kształtujące (dotyczą głównie postawy ciała)
a) ćwiczenia głowy i szyi
b) ćwiczenia ramion i obręczy barkowej
c) ćwiczenia nóg i obręczy biodrowej
d) ćwiczenia tułowia (klatki i grzbietu) we wszystkich płaszczyznach
e) ćwiczenia mięśni brzucha
2.ćwiczenia użytkowe
- zaliczamy ćwiczenia równoważne, zwisy, podpory, rzuty, chwyty, cody,
biegi, podskoki i skoki

ĆWICZENIA OGÓLNOROZWOJOWE

celem ćwiczeń oddechowych jest doskonalenie czynności prawidłowego

oddychania, zwiększenie wydolności układu oddechowego

 wyróżniamy dwie grupy ćwiczeń oddechowych:

a. ćwiczenia oddechowe odruchowe –

występujące

podczas

wykonywania jakichkolwiek ćwiczeń

 mechanizm wdechu – wdech (akt czynny) to powiększenie wymiarów
klatki piersiowej w kierunkach przednio-tylnym i bocznym w wyniku pracy
mięśni wdechowych tj. przepona i m. międzyżebrowe zewnętrzne.
 mechanizm wydechu – wydech jest aktem biernym, klatka piersiowa
sama powraca do poprzedniego stanu i taka ilość powietrza, jaka dostała
się do płuc teraz opuszcza płuca.

b. ćwiczenia oddechowe specjalne –

tzw. dowolne, w

których udział

bierze świadomość.

- stosujemy je jako formę wypoczynku w trakcie intensywnych ćwiczeń

ĆWICZENIA ODDECHOWE

 to ćwiczenia kształtujące (głównie w formie

gimnastycznej) dobrane

odpowiednio do wady postawy

ciała

są to głównie mięśnie posturalne:

a. mięśnie grzbietu

b. mięśnie obręczy barkowej, klatki piersiowej i rąk

c. mięśnie brzucha

d. mięśnie pośladkowe i kulszowo-goleniowe,

mięśnie nóg

ĆWICZENIA SPECJALNE



to ćwiczenia wyciągające kręgosłup w jego osi długiej,

 aktywizują mięśnie kręgosłupa (poprzez pobudzenie rogów

przednich

rdzenia kręgowego bodźcami płynącymi z

proprioreceptorów)

 mają na celu zmniejszenie istniejących krzywizn

patologicznych

 elongacja czynna (mięśniami ćwiczącego)

 elongacja bierna (za pomocą wyciągów lub pasów)

ĆWICZENIA ELONGACYJNE

 podobne do ćwiczeń elongacyjnych ale stosujemy dodatkowy opór

mięśniom w osi kręgosłupa

 zmuszamy w ten sposób mięśnie przykręgosłupowego do pracy z

oporem

 stabilizację czynną kręgosłupa gwarantuje napięcie określonych

mięśni

 Wejsflog dzieli je na trzy układy odniesienia:

a. układ I – krótkie mięśnie przykręgosłupowe – stabilizatory

kręgosłupa

b. układ II – długie mięśnie grzbietu (prostownik grzbietu)
c. układ III – mięśnie oddziaływujące zarówno na kręgosłup jak i na

kończyny dolne

 stosujemy woreczki, piłki, krążki a także opór ręczny

współćwiczącego

 stosujemy także urządzenia np. antygrawitacyjny korektor postawy

Majocha – umożliwia prowadzenie ćwiczeń w siadzie

 ćwiczenia antygrawitacyjne mogą być wykonywane w staniu, w

siadzie a także w leżeniu lub odwróceniu ciała głową do dołu
(przeciwwskazania !!! – np. niewydolność układu krążenia, pewne
schorzenia neurologiczne – choroby rdzenia kręgowego, stanów
pooperacyjnych kręgosłupa)

 ćwiczenia antygrawitacyjne usprawniają cały narząd ruchu

związany z kręgosłupem, chroniąc go przed zmianami
dyskopatycznymi, zwyrodnieniowymi i nerwobólami

ĆWICZENIA ANTYGRAWITACYJNE

 grupa ćwiczeń mająca zastosowanie przy kształtowaniu nawyku
prawidłowej

postawy u dzieci i młodzieży

 zachowanie prawidłowej postawy uzależnione jest od przetwarzania i

interpretacji informacji sensomotorycznych pochodzących z

następujących czterech źródeł:
1. proprioreceptory (receptory czucia głębokiego)
2. błędnik (receptory narządu równowagi)
3. receptory wzrokowe
4. receptory słuchowe
 ciągły strumień informacji płynący z proprio i telereceptorów do mózgu
umożliwia

wykonanie zadania ruchowego w tych ćwiczeniach –

przyjęcie prawidłowej postawy ciała.
 proces stałego dopasowywania się, oparty na reakcji na napływające
bodźce z

rozmaitych receptorów nazywamy sprzężeniem

zwrotnym (feedback)
 świadome postępowanie.korekcyjne, dostarczające informacji celem
skorygowania sylwetki nosi nazwę zastępczego sprzężenia
zwrotnego

(z. s. z.)

 zastępcze sprzężenie zwrotne jest podstawą ćwiczeń nawyku
prawidłowej

postawy ciała.

ĆWICZENIA ODRUCHU PRAWIDŁOWEJ POSTAWY

 niemiecki chirurg i ortopeda Rudolf Klapp w 1906 ogłosił

nową metodę

leczenia skolioz u dzieci

 pozycją wyjściowa do ćwiczeń Klappa jest klęk podparty;

 charakteryzują ją:

1. odciążenie kręgosłupa przez wyeliminowanie działania siły

ciężkości

2. ułatwienie korekcji przez zmniejszenie napięcia mięśni grzbietu

3. wydatny zakres ruchów kręgosłupa w odcinku lędźwiowym i

szyjnym

4. korzystne warunki do oddychania i pracy układu krążenia

 dziś metoda Klappa okazuje się niewystarczająca. Aktualnie

stosujemy ją przy korekcji skolioz oraz wad kręgosłupa w

płaszczyźnie strzałkowej

ĆWICZENIA KLAPPA

1.

METODA KRÓTKICH ĆWICZEŃ

IZOMETRYCZNYCH

(według Walickiego)

2. METODA DE LORME’A I WOTKINS’A

3. METODA MC QUEENA

4. METODA HETTINGERA I MILLERA

5. METODA CIĘŻKOATLETYCZNA

6. METODA „BODY BUILDING”

7. METODA STACYJNA (TRENING OBWODOWY)

METODY TRENINGU SIŁY W REHABILITACJI



ruch z oporem submaksymalnym (90% CM)

 czas trwania wysiłku 5 do 6 sekund

 czas odpoczynku po wysiłku – od 5 do 10 sek.

 liczba powtórzeń dziennie – 10 razy (1 set) z

czasem

liczba setów wzrasta do 3 dziennie

 trening trwa przez 5 dni w tygodniu

Metoda krótkich ćwiczeń izometrycznych - Walicki

I seria - 10 dźwignięć z 50% maksymalnego ciężaru dla 10-

krotnego

dźwignięcia.

II seria - 10 dźwignięć z 75 % maksymalnego ciężaru dla 10-

krotnego

dźwignięcia

III seria - 10 dźwignięć z ciężarem maksymalnym dla 10-krotnego

dźwignięcia

 Po każdej serii następuje przerwa wypoczynkowa 2 min.

 Trening zaleca się 4x w tygodniu.

 Co tydzień wyznacza się wielkość maksymalnego 10-krotnego

dźwignięcia.

Metoda De Lorme’a i Wotkins –

ćwiczenia z progresywnie wzrastający oporem

 w metodzie tej wykonuje się 4 serie, w

każdej po 10

dźwignięć maksymalnego

ciężaru dla

10-krotnego dźwignięcia.

 przerwa miedzy seriami wynosi 2 min.

 trening stosuje się najczęściej 3 x w

tygodniu a

wielkość maksymalnego

ciężaru określa się

co 1 – 2 tygodnie.

Metoda Mc Queena

 zaleca się opór w granicach 33-66%maksymalnej siły

 czas trwania skurczu mięśnia wynosi 30 sekund

 wykonuje się tylko 1-2 skurcze dziennie

 ćwiczy się 7 x w tygodniu

 obciążenie dobiera się co tydzień

Metoda Hettingera i Millera

zwana także metodą długich ćwiczeń izometrycznych



przykładowa rozgrzewka – 2-3x30-40% liczba powtórzeń od 4-5

 serie zasadnicze 60%-3 razy; 70% -3 razy; 80% - 3 razy; 90% - 2

razy i

3 serie 100%

 czas przerw między seriami – 2 minuty

 co tydzień określa się CM

 cykl treningowy wynosi 4-8 tygodni z uwzględnieniem zmiany

tempa na

szybsze w kolejnych tygodniach

Metoda ciężkoatletyczna (maksymalnych oporów)

 2 serie 30-40% CM po 10 powtórzeń + 3 seria x max. liczba

powtórzeń

 jeżeli w trzeciej serii robimy więcej niż 10 powtórzeń to

opór zwiększamy następująco: opór = 0,5 x (max. liczba
powtórzeń – zalecona liczba powtórzeń)

 jeżeli w trzeciej serii ćwiczący nie może wykonać 6

powtórzeń to nieznacznie obniżamy ciężar

 ćwiczymy w ten sposób aż do momentu gdy opór nam

wzrośnie do 70-80% CM i jesteśmy w stanie wykonać 3 serie

 na treningu ćwiczymy 3-4 grupy mięśni
 liczba serii około 12; czas stosowania jednego zestawu

treningowego 4-8 tygodni

 zwiększenie obciążenia treningowego w treningu

kulturystycznym uzyskujemy:

- zwiększając liczbę serii – opór ten sam
- zwiększając wielkość oporu – liczba serii bez zmian
- skracając przerwy między seriami do 2-3 min. Przy opór

=

constans i liczba serii = constans

- można jednocześnie zmienić opór i czas przerw

Metoda ‘body bulding –” kulturystyczna”

 dobieramy 8 – 12 różnych

ćwiczeń

 opór w granicach do 50%

możliwości ćwiczącego

 czas ćwiczenia na stacji do 2

minut

 możemy wykonać nie więcej jak

3 obwody

Siłowy trening obwodowy