Zasady, formy, środki i metody rekreacji

Rekreacja/- (od łac. recreo - odnowić, ożywić) - odnawianie sił fizycznych i psychicznych człowieka za pomocą rozmaitych form aktywności umysłowej lub fizycznej, ale innych niż wynikające z obowiązków codziennego życia. Jest to więc rozwijanie aktywności nie wynikającej z obowiązków edukacyjnych, zawodowych, rodzinnych, społecznych oraz potrzeb. Problem rekreacji we współczesnym świecie nabiera znaczenia w związku ze skracaniem czasu pracy i podnoszeniem poziomu życia. Rekreacja rozładowuje stany napięcia nerwowego, dlatego pełni istotną funkcję w przeciwdziałaniu sytuacjom stresowym i zapobieganiu chorobom cywilizacyjnym.

Do podstawowych i najczęściej stosowanych w praktyce rekreacji ruchowej zasad należą następujące:

• Świadomości

• Aktywności

• Poglądowości, bywa nazywana zasadą wszystkich zasad, wpływ na sformułowanie zasady miał J.A. Komeński. Łączy ona poznania zmysłowe z abstrakcyjnym. W procesie szkolenia ruchowego wymaga wykorzystania bezpośredniego pokazu. Pokaz danej formy ruchu, ćwiczenia ruchowego powinien być wykonywany przez nauczyciela lub sprawnego ucznia. Pokaz może mieć formę obserwacji, zawodów, formę pokazów sportowych. Pełna realizacja wymaga od nauczyciela także stosowania w miarę możliwości takich pomocy naukowych jak : film, zdjęcia, rysunki, tablice, lustra, nagrania magnetofonowe. Pomoce w sposób pośredni ułatwiają kształtowanie odpowiednich wyobrażeń myślowych i ułatwiają tym samym proces nauczania.

• Systematyczności W odniesieniu do nauczyciela wskazuje na planowanie pracy oraz dobieranie treści kształcenia zawierających cały dorobek wiedzy oraz stan umiejętności uczniów. Systematyczność musi być również widoczna w równomiernym rozkładzie nauczania, materiał powinien być ułożony wg logicznego toku, co oznacza, że w przekazywanych wiadomościach lub umiejętnościach nie może być luk i nie powiązanych faktów. W postępowaniu z uczniami nauczyciel musi stosować rytmiczny tryb pracy oraz musi określić stan wyjściowy umiejętności uczniów, by w dalszej pracy systematycznie do niej nawiązywać. W myśl tej zasady nauczyciel jest zobligowany do podania planu, rozkładu zajęć na dłuższy okres czasu, aby uczeń był świadomy, że realizowane przez niego aktualnie ćwiczenia stanowią fragment większego zadania ruchowego. Uogólniając tę zasadę, można stwierdzić, że zawiera ona sposób pracy nauczyciela, dobór treści ćwiczeń oraz sposób pracy ucznia.

• Dostępności

• Stopniowania trudności, najbardziej zrozumiała, najpełniej akceptowana zasada.

Można ją wyrazić następująco. Przy nauczaniu należy przechodzić od rzeczy łatwiejszych do trudniejszych, od prostych do złożonych, od rzeczy bliższych do dalszych, od lepiej znanych do mniej znanych. Każda nowa informacja powinna być z reguły pewnym dodatkiem do poprzednich, poznanych i dobrze utrwalonych wiadomości. Każda nowa umiejętność powinna być rozszerzeniem umiejętności nabytych wcześniej.

• Utrwalania

• Atrakcyjności

Celem rekreacji jest:

• zaspokajanie potrzeb ruchu dla zdrowia (zapobieganie chorobom tj.:miażdżycy, otyłości, cukrzycy,  brak odporności organizmu),

• utrzymanie równowagi dobowego energetycznego bilansu organizmu (prawidłowej masy ciała),

• poprawienie, utrzymanie, budowa sprawności oraz fizycznej wydolności (pośrednio psychicznej),

• osiągnięcie zadowolenia oraz przyjemności z wysiłku fizycznego.

Rekreacja obejmuje takie formy jak:

• rekreację ruchową (fizyczną) - polega na zajęciach ruchowo - sportowych np.: tańcach, spacerach, zabawach sportowych itd. Tego typu zajęciom człowiek powinien oddawać się z własnej woli w wolnym czasie.

• hobby, czynność wykonywana dla relaksu w czasie wolnym od obowiązków. Może łączyć się ze zdobywaniem wiedzy w danej dziedzinie, doskonaleniem swoich umiejętności w pewnym określonym zakresie, albo też nawet z zarobkiem — głównym celem pozostaje jednak przyjemność płynąca z uprawiania hobby.

• turystykę, zjawisko przestrzennej ruchliwości ludzi, które związane jest z dobrowolną zmianą miejsca pobytu, środowiska i rytmu życia. Obejmuje całokształt stosunków i zjawisk związanych z ruchem turystycznym.

• nauka dla przyjemności,

• uprawianie sztuki,

• rozwijanie innych zainteresowań.

Funkcje rekreacji ruchowej

• kompensacyjno-korekcyjna - zmierzająca do poprawy sprawności fizycznej lub wyrównania niedoboru aktywności ruchowej;

• społeczno-wychowawcza - reguluje siły fizyczne, psychiczne, zabezpiecza indywidualne potrzeby i zainteresowania, przyczynia się do stałego rozwoju ale i dla poszczególnych grup, które w niej uczestniczą.

• aktywny wypoczynek - podtrzymuje aktywne postawy człowieka w ciągu całego życia i w jego wszystkich rolach. Jest wypełniony różnymi zajęciami rozwijającymi osobowość.

Formy wykorzystywane w rekreacji:

Za formę można uznać rodzaj określonego działania, które ma na celu doskonalenie pycho –somatycznej funkcji organizmu, rozwój nawyków ruchowych, udostępnianie możliwości wyżycia się ruchowego, krzewienie rekreacji.

Biorąc pod uwagę kryterium zadań można je uporządkować następująco:

-formy organizacyjne

-formy upowszechniania rekreacji w środowisku

-formy dydaktyczne

• Formy organizacyjne

Za formę tą uznajemy stronę organizacyjną zajęć, Np. zespół ćwiczebny, kurs szkoleniowy, imprezę rekreacyjna, wczasy, wycieczkę.

• Formy upowszechniania rekreacji w środowisku

Sposoby wdrążenia społeczeństwa do uprawiania aktywnych form wypoczynku

• Formy dydaktyczne

Treść realizowanych zajęć. Omawiając formy rekreacji wymienia się Np. gry i zabawy ruchowe, gimnastykę, narciarstwo, taniec, mała turystykę. Rozpatrując formy w tym ujęciu, należałoby w nich wyróżnić:

• Formy nauczania-ukierunkowane na rozwój motorycznej sprawności organizmu i kształtowanie określonych umiejętności ruchowych

• Formy prowadzenia zajęć –dostosowanie do specyfiki grup oraz terenu, w którym się odbywają, wyróżniamy:

· forma ścisła,

· forma zabawowa,

- właściwa,

- naśladowcza,

- opowieści ruchowej,

· forma improwizacji ruchowej,

· forma zadaniowa (bezpośredniej celowości ruchu),

· forma współzawodnictwa,

· forma obwodowo – stacyjna,

· forma wielozadaniowa.

• Formy samodoskonalenia- występują u ludzi o dużym zasobie nawyków ruchowych i świadomości celu działania.

• Formy oceny i samokontroli -pozwalające określić efekty stosowanych ćwiczeń, koniecznie przy ustalaniu programu usprawniającego.

Popularne formy wysiłku aerobowego: 

• marsz,

• biegi lekkoatletyczne,

• pływanie,

• biegi narciarskie,

jazda na rowerze

Metody rekreacji

Metody stosowane w rekreacji ruchowej pomagają ćwiczącym w opanowaniu nawyków ruchowych, umiejętności i zdolności do wykonywania coraz bardziej złożonych ćwiczeń oraz dostarczają wiadomości w zakresie ich zastosowania w codziennym życiu. W doborze metod uwzględniamy: stan zaawansowania ćwiczącego, zainteresowania, potrzeby ,wiek i płeć ,charakter wykonywanej pracy

Mogą one spełniać funkcje:

a) służyć doskonaleniu funkcjonowania podstawowych ukł. org. w celu pomnożenia kondycji i sprawności;

b) zapewnić utrwalenie i udoskonalenie nabytych umiejętności;

c) umożliwiać kontrolę i ocenę stopnia opanowania umiejętności i poziomu uzyskanej sprawności.

Metody rekreacji można sklasyfikować:

a) metody realizacji czynności ruchowych;

b) metody nauczania - uczenie się czynności ruchowych.

Do metod doskonalących wydolność prozdrowotną zaliczamy:

a)metodę ćwiczeń ciągłych (trening aerobowy); W metodzie ćwiczeń ciągłych bez przerw wypoczynkowych wyróżnia się dwa sposoby postępowania:

1 polega na stosowaniu ciągłego wysiłku ze stałą intensywnością (jogging, pływanie). Charakterystyczne elementy tej metody to umiarkowana intensywność bodźca, długi czas trwania wysiłku przy angażowaniu możliwie największej liczbie grup mięśniowych;

2 polega na stosowaniu w długotrwałych ćwiczeniach zmiennej intensywności bodźca.

b)metodę ćwiczeń przerywanych (anaerobowy-beztlenowy). W metodzie ćwiczeń przerywanych występują dwa sposoby postępowania:

1. metoda powtórzeniowa (zmienna ilość powtórzeń, optymalny czas przerw wypoczynkowych)

2. metoda interwałowa (obejmuje treningi ze ściśle określonymi obciążeniami z czasem ich trwania i z czasem przerw odpoczynku). Przykłady doboru metod i form rekreacji ruchowej.

Wyróżniamy także metody:

A . Metody oglądowe.

W czasie stosowania metody oglądowej ćwiczący uzyskuje wyobrażenie ruchu za pomocą oddziaływania na analizator wzroku. Dokonuje się to na podstawie demonstracji ćwiczenia, plansz ,filmu itp. Stosuje się tę metodę zarówno w nauczaniu ruchów prostych jak i złożonych bądź gdy ćwiczenie jest mało znane.

B .Metody słownego ujęcia ruchu.

Metoda słowna polega na określeniu ćwiczenia za pomocą opisu i objaśnienia. Wymaga ona myślenia obrazowego oraz tworzenia wyobrażenia ruchu na podstawie wiązania słowa z aparatem kinestetyczno – ruchowym. Słowa pomagają w precyzji ruchu, w określeniu tempa, dynamiki, częstotliwości wykonywania ruchu, określenie kierunków wykonywania oraz ułatwia eliminacje błędów. Dzięki te metodzie łatwiej zapamiętuje się ćwiczenie.

C .Metody działania praktycznego

Wymagają aktywnej postawy ćwiczących. Świadomości korzyści, jakie wynikają ze stosowania zdobytych umiejętności w praktycznym działaniu. Metoda ta należy do tzw. metod aktywizujących, głównym celem jest samodzielne opanowanie przez ćwiczących określonego zadania ruchowego na podstawie literatury, folderów, tablic poglądowych. Zaletą jej jest dowolność wyboru programu usprawniającego lub nawet opracowanie przy pomocy instruktora rekreacji programu dostosowanego do możliwości ruchowych własnego organizmu. Stosowanie tej metody wpływa na uzyskiwanie coraz większej samodzielności w rozwiązywaniu zadań ruchowych oraz uczy pełniej rozumieć własny organizm i jego potrzeby.

Środki działania

Środki ułatwiają, umożliwiają, a czasem nawet warunkują osiągniecie zamierzonego celu. Głównym środkiem wykorzystywanym w rekreacji ruchowej jest ruch. Kształtowanie cech motorycznych dokonuje się za pomocą rożnych form ćwiczeń np. .gimnastyki, gier i zabaw, atletyki terenowej. Są to środki działania, które w rekreacji ruchowej mogą być stosowane w formie ściślej lub dowolnie modyfikowane i przekształcone oraz dostosowane do potrzeb rożnych kategorii odbiorców.Środki umożliwiające realizacje form ruchowych to: tereny rekreacyjne ,obiekty ,urządzenia ,sprzęt.

Dekalog zdrowego stylu życia:

1. Wiedza o samym sobie - umiejętność oceniania swojego stanu zdrowia.

2. Utrzymywanie sił obronnych swojego organizmu w stałej gotowości: niedopuszczanie do takich zachowań, które mają bezpośredni wpływ na obniżenie bariery immunologicznej (lekomania, narkomania, palenie papierosów, alkoholizm), umiejętne postępowanie podczas różnych chorób i dolegliwości; pogłębianie umiejętności wykorzystania naszych sił psychicznych.

3. Nie nadużywać leków.

4. Utrzymywanie wszechstronnej aktywności fizycznej.

5. Prawidłowe odżywianie.

6. Hartowanie się.

7. Rozwijanie umiejętności walki z dysstresem (strumień bodźców, który przekracza pewną granicę wytrzymałości indywidualnej człowieka)

8. Wyeliminowanie nałogów.

9. Życzliwość dla innych. Pozytywna postawa.

10. Zachowanie postawy copingowej. coping-dawanie sobie rady w życiu.