Planowanie i stosowanie

aktywności fizycznej

w leczeniu nadwagi i

otyłości

Michał Plewa

Katedra Fizjoterapii w

Chorobach

Narządów

Wewnętrznych

AWF Katowice

Otyłość - definicja

Zwiększenie ilości tkanki tłuszczowej:

kobiety:

> 30% masy ciała

mężczyźni:

> 25% masy ciała

Pomiar ilości tkanki

tłuszczowej

Klasyfikacja nadwagi

i otyłości wg WHO (1)

• Wskaźnik masy ciała; BMI [kg/m

2

]:

norma: 18.5 - 24.9
nadwaga: 25.0 - 29.9

otyłość: > 30.0

I

o

30.0 - 34.9

II

o

35.0 - 39.9

III

o

> 40.0

Klasyfikacja nadwagi

i otyłości wg WHO (2)

•Talia [cm]:

Kobiety Mężczyźni

Norma

< 80 < 94

Nadwaga

80 - 88 94 - 102

Otyłość

> 88 > 102

Bilans energetyczny

DOWÓZ

WYDATEK

Pokarm

Metabolizm podstawowy

Metabolizm wysiłkowy

Magazynowanie Termogeneza
zapasów tłuszczowych

B.Zahorska-Markiewicz

2002

Wydatek energetyczny

• metabolizm podstawowy (ok.70%)

• metabolizm wysiłkowy (15 -

50%)

–

codzienna aktywność fizyczna

–

planowane ćwiczenia fizyczne

–

spontaniczna aktywność mięśniowa
(niepokój ruchowy, dreszcze)

• termogeneza (8 - 10%)

Leczenie otyłości

Cele:

Redukcja ~10% na okres 3

miesięcy

Redukcja 0,5-1kg / tydzień

Leczenie otyłości

• dieta niskokaloryczna
• wstępnie redukcja o ~800kcal

docelowo:
mężczyźni ok.1500kcal
kobiety

ok.1200kcal

Leczenie otyłości

• dieta niskokaloryczna

• aktywność fizyczna

• konsultacje z psychologiem
• leczenie farmakologiczne
• bariatria

farmakoterapia

Orlistat
Sibutramine
Rimbonabant

Bariatria

Food limitation operations (restrictive

procedures):

• AGP; adjustable gastric banding

(opasanie żołądka)

• GPB; proximal gastric bypass

(zespolenie żołądkowe)

• SG; sleeve gastrectomy (gastroplastyka)

AGP; adjustable gastric

banding

• Opasanie żołądka

Zespolenie żołądkowo-jelitowe

gastroplastyka

Kompleksowe leczenie

otyłości

Waist

circumferen
ce

BMI [kg/m

2

] ♀ < 80 cm

♂ < 94 cm

♀ ≥ 80cm

♂ ≥ 94 cm

Co-

morbidities

25,0 - 29,9

L

L ± D

30,0 - 34,9

L

L ± D

L ± D

35,0 - 39,9

L ± D

L ± D

L ± D ± S

≥ 40,0

L ± D ± S L ± D ± S

L ± D ± S

L – lifestyle intervention (dieta & aktywność
fizyczna),
D – farmakoterapia, S – leczenie chirurgiczne

Otyłość zwiększa

ryzyko:

• chorób układu sercowo-naczyniowego

(chns, NT, ch.żylakowa)

• cukrzycy, kamicy żółciowej, niektórych

nowotworów

• zmian zwyrodnieniowych narządu ruchu
• wad postawy i zaburzeń chodu
• problemów natury psychologicznej

(poczucie winy, krzywdy, bezsilności)

Typy

otyłości

brzuszna

pośladkowo
udowa

ryzyk

o

cukrzyca

nadciśnienie

tętnicze

miażdżyca

Raki hormonozależne

macicy, jajników,

sutka,

przewodu

pokarmowego

Kryteria rozpoznania

zespołu metabolicznego

M K

•

obwód talii > 94 > 80 cm

•

HDL cholesterol < 40 < 50 mg/dl

•

TG > 150 mg/dl

•

Glukoza > 100 mg/dl

•

RR > 130/85

mmHg

Planowanie aktywności

fizycznej

• RODZAJ ĆWICZENIA
• INTENSYWNOŚĆ (wg HR)
• CZAS TRWANIA
• CZĘSTOTLIWOŚĆ

Rodzaj ćwiczenia: (1)

.... jak w rehabilitacji

kardiologicznej,

ale ćwiczenia w odciążeniu

Rodzaj ćwiczenia: (2)

 rower i pływanie
 łagodny aerobik i gimnastyka

(pozycje niskie)

 marsz, wchodzenie po schodach,

trucht, bieg, tenis, taniec, gry

zespołowe, narty biegowe itp.

 urządzenia stacjonarne
 upodobania i możliwości pacjenta

Intensywność

• 60 - 70% HRmax
• HRmax = 220 - wiek

HRmax

wiek

60%

20

3
0

4
0

50

6
0

70

200 19

0

18
0

17
0

16
0

15
0

12
0

11
4

10
8

10
2

96

90

Czas trwania i

częstotliwość

• 30 - 60 minut
• 5 razy w tygodniu

w miarę możliwości codziennie
(wydatek ok. 300kcal / sesję ćwiczeń)

• dodatkowo: ćwiczenia wzmacniające

poszczególne grupy mięśniowe, 2 x tyg.

Wartości kaloryczne aktywności

fizycznej

Wydatek energetyczny czynności trwających 10min( kcal)

CZYNNOŚĆ

60 kg 80 kg 110 kg

Wchodzenie po schodach

154 204 279

Marsz wolny (ok. 3 km/h) 31

40

56

Marsz szybki (ok. 6 km/h)

55 73 99

Bieg szybki (ok. 19 km/h)

173 230 316

Rower (ok. 21 km/h)

94 125

173

Pływanie (styl grzbietowy)

34 45 62

Siatkówka 45 65 91
Taniec (tempo szybkie) 51 66 91

Badania kwestionariuszowe

• Framingham Ph. Act.Index
• Seven-Day Ph. Act. Recall
• Minnesota Leisure-Time Ph. Act.

Questionnaire

• Paffenbarger Ph. Act.

Questionnaire

Pedometry (krokomierze)

Aktywność

fizyczna

Liczba

kroków

/dobę

brak

< 3 000

niska

3 000-6 000

umiarkowan

a

6 000-10 000

zalecana

> 10 000

z ubytkiem

masy

12 000 -15

000

Leermakers EA et al, Med Clin N Am 2000

Leermakers EA et al, Med Clin N Am 2000

Aktywność fizyczna osób

z III

O

otyłości (BMI > 40)

• codzienna aktywność fizyczna!
• program ćwiczeń dopasowany

indywidualnie (odciążenie kończyn d.)

• cele psychologiczne i społeczne

(niezależność, opuszczenie domu,
spotkanie ze znajomymi, poprawa
samopoczucia i jakości życia)

Przyczyny niepowodzeń

• słowo „ćwiczenia”

• brak czasu, sprzętu, miejsc do

ćwiczeń, wsparcia rodziny

• automatyzacja