Prof. dr hab. Jan Kulig

Finanse międzynarodowe:

konspekty i skrypt na V semestr studiów

zaocznych I stopnia (F i R),

w r. akad. 2014-15

Temat: Międzynarodowe organizacje finansowe (MOF)

wykłady 7-8

Treść i zakres wykładów:

1. Wprowadzenie - ogólne przesłanki i treść pojęcia międzynarodowej organizacji gospodarczej i finansowej

;

funkcje i podział, cechy wiodące: wybrane aspekty teoretyczne i definicyjne.

2. Bank Rozrachunków Międzynarodowych (ang.: BIS, Bank for International Settlements): geneza;

organizacja; kierunki działalności; Polska w BIS.

3. Międzynarodowy Fundusz Walutowy (MFW; ang.: IMF, International Monetary Fund): geneza i istota MFW -

cele i funkcje; zasoby finansowe i działalność kredytowa; struktura organizacyjna i członkostwo;
współpraca Polski z MFW.

4. Międzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju (BŚ: Bank Światowy; ang.: IBRD, International Bank for

Reconstruction and Development): Powstanie i cele Banku Światowego struktura organizacyjna
działalność kredytowa; Polska a Bank Światowy.

5. Wybrane, regionalne organizacje finansowe: Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju (EBOR; ang.: EBRD,

European Bank for Re-construction and Development): Polska a EBOR; Europejski Bank Inwestycyjny
(EBI; ang.: EIB; European Investment Bank); współpraca Polski z Europejskim Bankiem Inwestycyjnym.

Literatura:
Chrabonszczewska E., Międzynarodowe organizacje finansowe, Warszawa, 2006, wyd. SGH;

Kachniewski M., Waszkiewicz A., Finanse międzynarodowe, W-wa 2012, wyd. Open Links, r. 9, s. 172-215.

Wprowadzenie – ogólne przesłanki
uzasadniające rolę MOF
na współczesnych rynkach finansowych i
handlowych

Nie ma obecnie kraju, który rozwijałby się całkowicie samodzielnie, gdzieś poza rynkiem

światowym. Wszystkie kraje, a w szczególności uboższe, odczuwają potrzebę
utrzymywania kontaktów w dziedzinie wymiany towarów, usług, kapitału, ludzi,
informacji, itd. Z powodu znacznego wzrostu ryzyka na międzynarodowych rynkach
kredytowych, wynika konieczność stosowania nadzoru nad tym rynkiem - i szerzej
pojętym - rynkiem finansowym, co w konsekwencji prowadzi do nasilania się
tendencji do konsolidacji tego nadzoru. Dlatego niezbędna jest współpraca między
bankami

centralnymi

innymi

krajowymi

instytucjami

gospodarczymi,

międzynarodowymi organizacjami finansowymi.

Konieczna jest też jest pomoc najbardziej zadłużonym krajom oraz kontynuacja

wzmocnionych przedsięwzięć służących likwidacji ubóstwa. Należy nadal szkolić dla
tych bardzo biednych krajów - urzędników średniego i wyższego szczebla zajmujących
się zarządzaniem gospodarką narodową, programami jej rozwoju oraz finansowaniem
konkretnych projektów w dziedzinie np. irygacji czy też - urbanizacji.

Bardzo przydatne jest również fachowe poradnictwo i szkolenie w zakresie opracowywania

metod i środków rozwiązywania aktualnych problemów gospodarczych tych państw
oraz poszczególnych dziedzin gospodarki. Konieczne jest również prowadzenie badań w
dziedzinie spraw gospodarczych i społecznych, których wyniki służyłyby pomocą krajom
rozwijającym się w formułowaniu i realizacji ich polityki gospodarczej i społecznej.

Wprowadzenie c.d.

Kolejny, nowy i wielce doniosły kierunek działalności MOF to szczególnie istotna i

twórcza rola, jaką MOFy odegrały w procesie po-socjalistycznej
transformacji systemowej. W Europie Wsch. i Środkowej dotyczyło to szczególnie
Polski (nadmiernie zadłużonej na starcie do tego procesu). Przejście do gospodarki
rynkowej wymagało bowiem wdrożenia w życie dłuższego szeregu reform,
szczególnie utrudnionych, przy braku własnych zasobów finansowych. Zapewne, nie
byłoby to możliwie bez finansowego wsparcia zagranicy. Służyć temu miała właśnie
współpraca z MFW, Bankiem Światowym, EBOR oraz EBI. Pomoc kredytowa i
doradcza ze strony tychże organizacji ułatwiła Polsce przetrwanie, w latach 90-
tych, ciężkiego okresu przebudowy gospodarczo-ustrojowej.

Szczególnie istotne okazało się zakończenie renegocjacji polskiego zadłużenia z czasów

Gierkowskich (r. 1994). Równolegle, pomoc tychże organizacji przyczyniła się
wydatnie do przyspieszenia procesu dostosowań strukturalnych i instytucjonalnych,
mających w końcowym efekcie doprowadzić do akcesji Polski (i innych kandydatów)
do Unii Europejskiej. Wsparcie finansowe i instytucjonalno-szkoleniowe, jakie
otrzymała Polska w tym zakresie, pomogło szybciej osiągnąć standardy Unii.
Przyczyniło się tym samym do wcześniejszego rozpoczęcia negocjacji członkowskich,
doprowadzając w konsekwencji do podpisania traktatu akcesyjnego do UE, w
grudniu 2003 roku. Dzięki temu, 1 maja 2004 r. Polska stała się, jak powszechnie
wiadomo, prawowitym członkiem Unii Europejskiej. W traktacie zawarto ideę, iż
będzie ona nadal korzystać z funduszy pomocowych od organizacji światowych, gdyż
proces dostosowań do norm unijnych ma wymiar długookresowy, nadal trwa,
wymagając konsekwencji i wytrwałości. Warto dodatkowo mieć świadomość, iż w
akcie przystąpienia Polski (jak i innych ówczesnych kandydatów) zawarta jest nowa
klauzula, stwierdzająca mianowicie, iż kraj nasz staje się jednocześnie
członkiem EUGiW, ale - z tzw. derogacją.

Co się mieści w pojęciu

międzynarodowej organizacji gospodarczej i finansowej?

Wymienione powyżej we wstępie instytucje (jak i inne organizacje międzynarodowe)

są aktywnym podmiotem gospodarki światowej - organizacjami państw
lub banków centralnych. Powstały one w wyniku wielostronnej umowy
międzynarodowej dla wspierania rozwoju gospodarczego i społecznego
państw członkowskich poprzez: udzielanie kredytów, gwarancji kredytowych,
dokonywanie inwestycji kapitałowych oraz doradztwo i pomoc szkoleniową. Do
najczęściej wymienianych instytucji finansowych zaliczyć bez zastrzeżeń należy
organizacje wymienione wyżej we wprowadzeniu.

Celem obecnych wywodów jest prezentacja oraz zwięzła ocena zagadnień

dotyczących: genezy, istoty, głównych zadań i celów powyższych,
wybranych organizacji finansowych. Uwzględniono też zwięźle kwestie
członkostwa Polski w poszczególnych, wymienionych instytucjach. W tym
celu przedstawimy wpierw teoretyczne założenia i definicje dotyczące
funkcjonowania międzynarodowej organizacji oraz jej podstawowe funkcje, jakie
spełniają w świecie, a także - ich klasyfikację.

W każdym z rozpatrywanych punktów dotyczących światowych instytucji

finansowych, uwzględniono w miarę możności ich wpływ na procesy transformacji
gospodarki polskiej (głównie - okresu lat dziewięćdziesiątych). Definicje, jak
również dane liczbowe do poniższego wywodu zostały zasięgnięte z literatury
przedmiotu.

Wstępne aspekty teoretyczne, ustalenia

definicyjne i pojęciowe

Termin „organizacja” jest zazwyczaj wywodzony z dwóch słów: greckiego organon oraz

łacińskiego organum, z których pierwsze oznaczało narząd, a drugie - narzędzie. Jednak
najbliższy współczesnemu terminowi organizacja jest średniowieczny łaciński termin:
organisatio, przez który rozumiano urządzenie, układ, budowę organizmu. W znaczeniu
czynnościowym organizacja to proces porządkowania, a więc podporządkowanie,
urządzanie, zakładanie, układanie, regulowanie itd.

W znaczeniu atrybutowym organizacja to cecha przedmiotu (obiektu), którą nazywa się

zorganizowaniem, będąca skutkiem rozpatrywanego działania. W tym przypadku
zwraca się uwagę na ustrój złożonego przedmiotu, układ jego wewnętrznych
zależności, a więc to, co potocznie rozumiemy pod terminem: struktura. Łącznie więc
na pojęcie organizacji składa się (i) układ, budowa; (ii) zespół wewnętrznych
zależności, oraz w - znaczeniu przedmiotowym- (iii) sam jej obiekt (cechujący się
właśnie - zorganizowaniem).

W odniesieniu do sfery międzynarodowej termin organizacja jest stosowany, jak wcześniej

wskazano, we wszystkich trzech znaczeniach. Służy on do określenia zarówno działań
porządkujących i regulujących stosunki między państwami, jak również - ich efektów.
Jednak

tylko

nieliczne

zabiegi

organizacyjne

stosowane

stosunkach

międzynarodowych dają rezultat w postaci utworzenia ściśle rozumianej organizacji
międzynarodowej. Organizacje międzynarodowe definiuje się zazwyczaj w znaczeniu
przedmiotowym, nawiązując do jednego z tradycyjnych, socjologicznych ujęć
organizacji społecznej jako: grupy celowej, zrzeszenia zmierzającego do realizacji
postawionych przed sobą zadań w sposób zorganizowany.

Podstawowe funkcje

Za organizację międzynarodową uznaje się więc zwykle: celowy - wielostronny

związek państw, który nie tylko jest odpowiednio zorganizowany, ale i
właściwie zinstytucjonalizowany. Podstawę prawną organizacji stanowi jej
statut (czasem noszący nazwę konstytucji). Uznaje się, że organizacje
międzynarodowe funkcjonują wg trzech typów funkcji. Są to: (a) funkcje
regulacyjne, polegające na ustanawianiu norm i wzorców o charakterze
moralnym, politycznym, prawnym, mających odpowiednio kształtować
postępowanie uczestników stosunków międzynarodowych; (b) funkcje
kontrolne polegające na: ustalaniu stanu faktycznego oraz na konfrontowaniu
go z treścią norm i wzorców w celu przystosowania do nich postępowania
uczestników

stosunków

międzynarodowych;

c) funkcje operacyjne polegające na bezpośrednim świadczeniu przez
organizację różnych usług na podstawie jej własnych decyzji, za pomocą jej
zasobów.

Podstawowa rola organizacji międzynarodowych polega na wywieraniu

wpływu na swe środowisko, w tym – na postępowanie członków, na
zmieniające się sytuacje oraz na rozwój spraw należących do ich kompetencji.
W tym celu muszą one posiadać swoją osobowość, odrębną od prostej,
arytmetycznej sumy swych członków, Jest to warunek posiadania przez każdą
organizację podmiotowości prawnej. Posiadają także władzę wobec
swych członków - tym większą, im bardziej decyzje, które podejmują,
dotyczą żywotnych interesów państw członkowskich.

Typologia i klasyfikacja organizacji

Z punktu widzenia geograficznego zakresu działalności, wyróżniamy następujące trzy

typy organizacji.

(a). Pierwszy typ – to organizacje powszechne, otwarte dla wszystkich państw; w

praktyce członkostwo w tych organizacjach jest bliskie powszechności, ( w 1999 r.
stanowiły one około 14% wszystkich organizacji w świecie). Trafnym przykładem
organizacji

powszechnych

są

organizacje

tworzące

system

Narodów

Zjednoczonych, w tym:

Organizacja Narodów Zjednoczonych (ONZ), a w jej obrębie: Światowa Organizacja

Zdrowia (WHO); Organizacja do spraw Oświaty, Nauki i Kultury (UNESCO); Bank
Światowy (BŚ); Międzynarodowy Fundusz Walutowy (MFW); Międzynarodowa
Organizacja Pracy (MOP: najstarsza – bo powstała w r. 1919 – organizacja o zasięgu
międzynarodowym); Międzynarodowy Związek Telekomunikacyjny (ITU); Powszechny
Związek Pocztowy (UPU); Światowa Organizacja Meteorologiczna (WMO); Organizacja
do Spraw Wyżywienia i Rolnictwa (FAO); i in.

(b). Drugi typ – to organizacje regionalne, dostępne dla państw z określonego

regionu; w 1999 roku stanowiły one prawie 72% łącznej liczby wszystkich
zarejestrowanych organizacji. Są wśród nich między innymi: Rada Europy, Organizacja
Paktu Północnoatlantyckiego (NATO); Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu
(EFTA); Unii Zachodnioeuropejskiej (UZE); Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w
Europie (OBWE); Organizacja Państw Amerykańskich (OPA); Organizacje Jedności
Afrykańskiej (OJA); Liga Państw Arabskich (LPA); Stowarzyszenie Narodów Azji
Południowo-Wschodniej (ang.: ASEAN - Association of South-East Asian Nations).

Typologia organizacji… c. .d.

Kolejna grupa to organizacje niezwiązane z żadnym regionem, skupiające ograniczoną grupę

państw pochodzących z różnych kontynentów, na podstawie określonych kryteriów; w 1999 r.
stanowiły 14% łącznej liczby organizacji. Należą do nich m.in.: Organizacja Państw Eksportujących
Ropę Naftową (OPEC), czy Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD).

Biorąc za kryterium przedmiotowy zakres kompetencji, organizacje można podzielić na dwie

grupy.

(i) Grupa pierwsza to organizacje wszechstronne (ogólne, uniwersalne), mające szeroki zakres

kompetencji, obejmujący różne sfery i dziedziny życia. Stanowią one nieliczną grupę organizacji, a
należą do niej przede wszystkim już wymienione: ONZ, OPA, OJA, LPA; z pewnym zastrzeżeniem
do grupy tej można też zaliczyć Wspólnotę Europejską, Radę Europy i OBWE.

(ii) Grupa druga to organizacje wyspecjalizowane (funkcjonalne), mające ograniczony zakres

kompetencji, pełniące specyficzne funkcje w określonym obszarze życia społecznego. Jest to
dominująca liczebnie grupa organizacji; ze względu na dziedziny życia w jakich działają te
organizacje, można wyodrębnić następujące ich podgrupy: organizacje gospodarcze (np. WTO,
IDA); UNIDO; organizacje polityczno-wojskowe: (NATO; UZE); organizacje działające w sferze
socjalnej: WHO; MOP; organizacje działające w dziedzinie kultury, w tym: UNESCO; organizacje
techniczne: UPU; ITU; Organizacja Międzynarodowego Lotnictwa Cywilnego (ICAO);
Międzynarodowa Organizacja Morska (IMO); WMO.

(iii) W literaturze przedmiotu wyróżnia się również organizacje integracyjne i organizacje

niemające takiego charakteru. Celem tych pierwszych jest inicjowanie i rozwiązywanie procesu
integracji w określonych dziedzinach, zazwyczaj wyłącznie, lub przede wszystkim w sferze
gospodarczej. Mają one z reguły zasięg regionalny, a większość z nich realizuje początkowe
etapy integracji. Łączne zestawienie cech omówionych w tym punkcie zawiera poniższa Tablica 1.

Klasyfikacja międzynarodowych organizacji gospodarczych

(Źródło: E. Chrabonszczewska, 2006, str. 27)

Wstępna charakterystyka międzynarodowej instytucji/organizacji
finansowej (MOF).

Organizacje międzynarodowe powszechnie uznawane są za uczestników (tj. za podmioty)

stosunków międzynarodowych. Wynika to bowiem z tego, iż są one całościami
odrębnymi od państw członkowskich, dysponującymi autonomią w stosunku do całej
grupy. Decyzje i działania organizacji nie są zwykłą sumą oczekiwań członków, lecz
raczej - ich wypadkową, jak również skutkiem różnych innych czynników, w tym
politycznych i instytucjonalnych.

Organizacje międzynarodowe mogą również rozporządzać podmiotowością prawno-

międzynarodową. W porównaniu z państwami, podmiotowość ta ma jednakowoż
charakter pochodny, a jej zakres jest ograniczony i równocześnie odmienny w każdej
poszczególnej organizacji.

Reasumpcja: Międzynarodowa organizacja finansowa (MOF) jest to zatem instytucja o

zasięgu międzynarodowym pełniąca w gospodarce funkcję podmiotu dokonującego
operacji finansowych. Za podstawowe ich cele uznaje się dokonywanie tych operacji w
krajach swoich członków. Do jej założenia niezbędny jest kapitał założycielski, który
wpłacają państwa członkowskie danej organizacji.

MOFy są wyspecjalizowanymi (tj. funkcjonalnymi) instytucjami, mającymi ograniczony

zakres kompetencji, pełniąc funkcje w określonym obszarze życia społeczno-gospodarczego.
Organizacje te wspomagają swoich członków finansowo, poprzez udzielanie różnego rodzaju
pożyczek i kredytów. Doradzają też w prowadzeniu inwestycji, polityki makroekonomicznej i
innych sprawach finansowych. W dalszych rozważaniach zostanie szczegółowo omówionych
pięć MOF: (i) Bank Rozrachunków Międzynarodowych (BIS); (ii) Międzynarodowy Fundusz
Walutowy; (iii) Bank Światowy; (iv) Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju (EBOR); oraz (v)
Europejski Bank Inwestycyjny.

Wstępna charakterystyka MOF -

dokończenie

Istotna cechą organizacji jest jej wielostronny charakter, co oznacza, że w skład danej

organizacji muszą wchodzić co najmniej trzy państwa. Kolejną istotną cechą jest
posiadanie przez daną organizację stałych organów. Organizacja w swym zasadniczym
kształcie, w praktyce istnieje i funkcjonuje właśnie w formie systemu stałych organów,
które wspólnie realizują postawione przed nią cele. W ich ramach przebiegają wszystkie
procesy uzgadniania stanowisk i podejmowania decyzji. To one, w ramach otrzymanych
uprawnień, reprezentują organizację na zewnątrz i działają w jej imieniu.

Rdzeń organizacji stanowią właśnie powyżej wzmiankowane stałe organy. Powoływane są

na czas określony lub długi, o ustalonym składzie i kompetencjach; o stałych terminach
posiedzeń; a przede wszystkim - z przewidzianym mechanizmem podejmowania
decyzji.

Oznacza to, że ich istnienie, funkcjonowanie i działanie zostały trwale uregulowane przez

odpowiednie systemy zasad, norm i wzorców działania, uznanych przez państwa za
wiążące. Za minimalne kryterium uznania związku państw za organizację przyjmuje się
zazwyczaj istnienie co najmniej - dwóch organów: międzynarodowego organu
plenarnego, zbierającego się regularnie, oraz stałego sekretariatu. To właśnie powstanie i
funkcjonowanie stałego sekretariatu odróżnia organizację od konferencji ad hoc (lub serii
konferencji), których personel administracyjny nie działa między posiedzeniami.

Istotnym czynnikiem warunkującym zaliczenie związku państw w poczet organizacji

międzynarodowych jest również utworzenie jej na podstawie umowy międzynarodowej
będącej równocześnie statutem organizacji.

(

ad i): Bank Rozrachunków Międzynarodowych (BRM);

ang.: BIS – Bank for International Settlements):

geneza i kapitał

Jest to najstarszy ze wszystkich banków międzynarodowych, bowiem powstał w r. 1930, na

konferencji w Hadze. Wśród organizacji międzynarodowych zajmuje on miejsce
wyjątkowe, z racji długoletniego doświadczenia i roli jaką pełni - od początku do dziś –
w międzynarodowym środowisku walutowym. Jego pierwsze funkcje – to ułatwianie
współpracy między bankami centralnymi i organizowanie rozliczeń związanych
z odszkodowaniami wojennymi z czasów pierwszej wojnie światowej.

Podobnie jak wiele innych banków centralnych, BIS otrzymał prawną formę spółki z

kapitałem akcyjnym. Do założenia tej instytucji wykorzystano konwencję między
rządami: Niemiec, Belgii, Francji, Wielkiej Brytanii, Irlandii, Włoch, Japonii – a rządem
Szwajcarii. Zostały tym samym uznane zasady - niezbędne dla uznania BIS za
instytucję odpowiadającą wymogom prawnym (o których była wyżej mowa).

Obok ww. porozumienia z Hagi, powołano także Trybunał Arbitrażowy, złożony z pięciu

członków: Belgii, Francji, Niemiec, Włoch i Wielkiej Brytanii. Kapitał BIS jako spółki
akcyjnej sięgający 1,5 mld franków w złocie, zgodnie ze statutem, pochodził od
akcjonariuszy złożonych z banków centralnych. W kolejnych emisjach część kapitału
akcyjnego została sprzedana osobom prywatnym (z Belgii, Francji, USA). Sporo później
(bo w r. 2001) zniesiono jednak posiadanie akcji przez osoby prywatne, a całość tego
typu akcji została wykupiona. Łączne zasoby Banku składają się aktualnie z: kapitału
zakładowego; rezerw; funduszy pożyczonych i innych pasywów. Jednostką obrachunkową
od początku był złoty frank, a publikowane rezerwy wynosiły (na początku obecnego
stulecia) 3,3 mld złotych fr. szwajc. (fr = 0,29 grama czystego złota). Jednak od 1
kwietnia 2003 r. – po 73 latach funkcjonowania BIS - złote franki zostały zastąpione przez
SDRy.

Członkostwo; funkcje; organizacja BIS

Członkowie BIS to (obecnie) 50 banków centralnych, których przedstawiciele mają prawo

głosu na walnym zgromadzeniu. Wśród nich jest także Polska (i jeszcze kilka krajów
Europy Wschodniej i Centralnej). W 2000 r. udziałowcem BIS stał się Europejski Bank
Centralny [EBC]. Funkcja finansowa BIS polega na udzielaniu krajom członkowskim
pomocy finansowej w postaci: kredytów o ulgowym oprocentowaniu; przyznawaniu
dotacji, gwarancji, czy ubezpieczeń. Z punktu widzenia krajów członkowskich – jest to
najważniejsza z funkcji, szczególnie – gdy kraj traci zdolność kredytową, a pomoc
międzynarodowej organizacji stanowi jedyne źródło finansowania potrzeb rozwojowych.

Siedzibą Banku jest Bazylea, z tym, że od 2001 r. BIS posiada przedstawicielstwa w

Hongkongu SAR (ang skrót: Special Autonomous Region; po pol.: specjalny region
autonomiczny; wraz z sekretariatem), oraz w Meksyku. Najwyższą władzą Banku jest
Zgromadzenie Ogólne, składające się z przedstawicieli wszystkich krajów członkowskich i
zbierające się raz do roku. Przyjmuje ono: roczne sprawozdania Banku; bilans i raporty
audytorów; decyduje udziale dywidendy; wynagrodzeniu dyrektorów, oraz udziela
absolutorium Radzie Dyrektorów. Przykładowo, w 2001 r. na Walnym Zgromadzeniu
dokonano podziału zysku w kwocie 271 mln CHF, z czego dywidendy wyniosły 48,6 mln
CHF. (Przy okazji tego wydarzenia warto podać, iż Polska otrzymała wówczas dywidendę
w wysokości 2,88 mln CHF).

Rada Dyrektorów liczy 17 członków i składa się z 6 vice-dyrektorów pochodzących z

poszczególnych krajów członkowskich, oraz Urzędu Rezerwy Federalnej (FED) USA. Każdy
z nich mianuje jednego członka Rady Najwyższej – tej samej, co on narodowości. Ponadto
Statut przewiduje wybór nie więcej, niż dziewięciu dodatkowych członków. Rada wyłania
spośród siebie przewodniczącego, jego zastępcę oraz trzech dyrektorów departamentów.

Działalność BIS

Przy BIS działają cztery komitety: Bazylejski Komitet Nadzoru Bankowego; Komitet Płatności i

Systemu Rozliczeń; Komitet Globalnego Systemu Finansowego; Komitet Rynków. BIS gości
również sekretariaty: Forum Stabilizacji Finansowej; Międzynarodowego Stowarzyszenia Depozytów;
Międzynarodowego Stowarzyszenia Nadzoru Ubezpieczeń.

Początki aktywnej roli BIS wiążą się, jak wspomniano na początku, z problematyką rozliczeń odszkodowań

wojennych za okres I wojny św. W czasach II wojny św., dzięki temu, iż znajdował się na terytorium
neutralnej Szwajcarii, BIS mógł podjąć szereg decyzji dotyczących krajów członkowskich, mimo
znacznego ograniczania jego działalności. Zabezpieczył m. in. wkłady wpisane w księgach; pomagał
również przelewać rezerwy w złocie do krajów zamorskich. Po zakończeniu II wojny św., jego
działalność znacznie się ożywiła i to na wielu kierunkach.

Przykładowo wyliczyć można następujące obszary działań: rozwój współpracy między bankami

centralnymi a organizacjami międzynarodowymi; pomoc finansowa dla banków
centralnych krajów członkowskich; prace badawcze i publikacje danych statystycznych o
wysokiej renomie; łączność i powiernictwo w stosunku do różnych organizacji
międzynarodowych i banków centralnych. BIS aktualnie jest miejscem spotkań gubernatorów
banków centralnych tworząc forum współpracy międzynarodowej dla organizacji finansowych. BIS
utworzył w 2001 r. Radę Konsultacyjną dla Azji i Pacyfiku.

Znacznym ułatwieniem dla ww. prac, konsultacji i pomocy jest wypracowanie głębokiej i

wszechstronnej bazy badawczej. Dzięki temu BIS stał się wysoko cenionym,
autorytatywnym centrum badań; szkoleń; wymiany danych; kształcenia kadr. Początki
późniejszego rozkwitu tej dziedziny aktywności przypadają na lata 1960-te, kiedy to popularności
nabrały tzw. euro-rynki i euro-waluty, (o których była poprzednio mowa). Operacje finansowe
szeroko rozgałęziły się w ówczesnych latach, wymykając się spod kontroli krajowych regulacji i
nadzoru władz odnośnych państw. Zakres prac i studiów BIS szybko ulegał rozszerzaniu: na
początku lat 1990-tych zaczęto publikować i systematyzować analizy związane z tematyką
transakcji poza-giełdowych (czyli znanych jako OTC, to znaczy, po ang.: over-the-counter);

kredytów konsorcjalnych (tj. kredytów ze wspólnych źródeł, z udziałem szeregu krajów

- uczestników takich transakcji); globalnego rynku walutowego; zadłużenia i oddłużania
się krajów na różnych kontynentach świata. Sprzyjała temu de-regulacja rynków
finansowych, wzrost innowacyjności badań i analiz, oraz i tendencje globalizacyjne w
sferze finansowych transakcji różnego typu i na różnych szczeblach.

Polska jest członkiem BIS od samego początku tj. podpisując w 1930 r.

konwencję jego utworzeniu. Nasze interesy reprezentuje w BIS Prezes NBP. Mamy w
nim swój rachunek nostro oraz lokaty terminowe w walutach wymienialnych. Obecnie
NBP posiada 8 tys. akcji BIS, od których otrzymuje dywidendę. Już na początku
programu stabilizacyjnego (w 1989) r. uzyskaliśmy krótkoterminowy kredyt mostowy
(na kwotę 129 mln USD). W latach 1990-tych BIS oferował pomoc szkoleniową i
techniczną, a nasi pracownicy uczestniczyli w szkoleniach nie tylko jako słuchacze, ale
także – jako wykładowcy.

Najbardziej rozwinięta jest współpraca naszego NBP z: Bazylejskim Inspektoratem Nadzoru

Bankowego w dziedzinie zasad nadzoru; współpracy z organizacjami finansowymi;
dostosowań do wymogów Unii Europejskiej. Członkostwo NBP w BIS zobowiązuje polski
sektor bankowy do przestrzegania międzynarodowych standardów, co skutkuje w
zmniejszeniu ryzyka bankowego, podniesieniem jakości jego usług, a także - w
ograniczeniu dystansu między naszym systemem bankowym a systemem UE. Dzięki
naszemu członkostwu w BIS, NBP jest instytucją budzącą zaufanie
międzynarodowe i prestiż zagranicą.

Działalność… dokończenie - Polska w BIS

(ad ii) - Międzynarodowy Fundusz Walutowy (MFW):

geneza i istota

Idea utworzenia organizacji międzynarodowej, której zadaniem miała być stabilizacja kursów

walutowych oraz regulowanie zasad funkcjonowania międzynarodowego rynku
walutowego pojawiła się już w latach trzydziestych XX wieku.

John M. Keynes wysunął wówczas projekt utworzenia unii płatniczej, a następnie

międzynarodowych organizacji finansowych posługujących się wspólna jednostką
monetarną – zwaną bancorem, która miała zastąpić złoto i stać się pieniądzem
światowym. Pomysł ten jednak nie został zrealizowany. Ówczesny kryzys gospodarczy
skłonił państwa o gospodarce kapitalistycznej do powołania organizacji międzynarodowej,
mającej za zadanie przeciwdziałanie perturbacjom na międzynarodowym rynku
walutowym. Nad projektem jej statutu pracowano równolegle (jeszcze podczas II wojny
światowej) w dwóch odrębnych gremiach, i dzięki nim przedstawiono dwa ważne studia: w
Wielkiej Brytanii - był to plan J. M. Keynesa, oraz w Stanach Zjednoczonych – plan
ówczesnego sekretarza Skarbu USA - White’a.

Plan Keynesa opierał się na konstrukcji unii clearingowej, w ramach której wszystkim

krajom zostałaby przyznana kwota równa 75% wartości średnich rocznych obrotów
handlowych. Była to koncepcja proponująca kreację pieniądza międzynarodowego (o
wyżej wymienionej nazwie: bancor), który zastąpiłby złoto w roli pieniądza
światowego i służył rozliczaniu bilansów płatniczych krajów członkowskich. Sam
bancor miał być określony jako pewna ilość złota, z ustalonym parytetem pieniądza
obiegowego w stosunku do kruszcu. Jednocześnie zostałyby ustalone stałe parytety do
nowej jednostki, tworząc tym samym podstawy systemu stałych kursów
walutowych. System ten dopuszczał jednorazową dewaluację w wysokości nie
przekraczającej 5%, a dewaluacje głębsze musiałyby uzyskać zgodę unii clearingowej.

Plan Keynesa versus plan White’a – c.d.

Natomiast plan White'a opierał się na idei stworzenia międzynarodowego funduszu

strefy walutowej, tj. na idei opartej na założeniach przywrócenia systemu
dewizowo-złotego, w którym rolę pieniądza światowego odgrywałyby - obok złota -
wymienialne na złoto waluty narodowe.

Proponowane rozwiązanie zakładało utworzenie funduszu, który miał się składać: w

połowie z wkładów państw członkowskich płaconych, w zależności od sytuacji
gospodarczej: w 10-25% w złocie, oraz w 25-40% w walucie narodowej i w połowie z
kredytów. Kredyty walutowe - przeznaczone wyłącznie na pokrycie deficytów bilansu
płatniczego - mogłyby być udzielane do wysokości wkładu członkowskiego danego
kraju. Jeżeli natomiast jakiś kraj przekroczyłby swoją kwotę, aby sfinansować własny
deficyt bilansu płatniczego, to kredyt walutowy mógł uzyskać tylko wówczas,
gdy zobowiązał się do poddania odpowiednim rygorom, prowadzącym do
przywrócenia równowagi w bilansie płatniczym.

Jeszcze w roku 1941 amerykański Departament Skarbu opracował memoriał na temat

problemów monetarnych i finansowych, zalecając założenie międzynarodowego
funduszu. Rok później na polecenie prezydenta USA Franklina Delano Roosvelta
wyłoniono komisję, której powierzono opracowanie stosownej propozycji. W 1943 r.
propozycję

dotyczącą

utworzenia

międzynarodowej

organizacji

walutowej

przedstawiono ministrom finansów krajów kapitalistycznych. Dyskusje tych ministrów
doprowadziły do opracowania wspólnego projektu powołania Międzynarodowego
Funduszu Walutowego. W dniach 1-22 lipca 1944 roku w Bretton Woods (w stanie
New Hampshire) w USA odbyła się konferencja założycielska MFW.

Główne treści decyzji z Bretton Woods

Sygnatariuszami MFW były 44 kraje świata. Statut MFW wszedł w życie 27 grudnia

1945 r. po ratyfikowaniu go przez 29 państw uczestniczących w konferencji
walutowej i dostarczających 80% kapitału zakładowego Międzynarodowego
Funduszu Walutowego. Sesja inauguracyjna już powołanego organu plenarnego MFW
odbyła się 8 marca 1946 roku, przy czym MFW zaczął funkcjonować dopiero od
1 marca 1947 roku. W roku 1947 MFW popisał umowę z Organizacją Narodów
Zjednoczonych, stając się organizacją wyspecjalizowaną systemu ONZ.

Na powyższej konferencji w Bretton Woods zwyciężyła więc ostatecznie koncepcja

White'a, w myśl której równowaga płatnicza krajów uczestniczących miała być
osiągana nie za pomocą ograniczania wymienialności walut i nie - przez
zdanie się na działanie wyłącznie mechanizmów rynkowych, jak miało to
miejsce w przypadku systemu waluty złotej, lecz - przez prowadzenie
odpowiedniej polityki gospodarczej, do czego zobowiązały się kraje, które
weszły w skład Funduszu.

System z Bretton Woods był tym samym pierwszym międzynarodowym

systemem walutowym, którego podstawę stanowiły następujące zasady:

- stabilność walutowa (dopuszczalne wahania kursów jedynie o +/- 1% od kursu

urzędowego);

wyznaczenie parytetu walut w złocie lub dolarach amerykańskich;

możliwość zmiany parytetu waluty, po uzgodnieniu z Funduszem, jedynie w
przypadku zaburzeń bilansu płatniczego.

Cele i funkcje MFW

Utworzenie MFW było rezultatem działań na rzecz ustanowienia nowego powojennego

ładu polityczno-gospodarczego i finansowego w gospodarce światowej. MFW
miał przeciwdziałać częstym zmianom parytetów walut oraz koordynować
współpracę w dziedzinie polityki walutowej. Powołanie MFW było więc częścią
szerszego programu zmierzającego do stworzenia trwałego pokoju po wojnie światowej,
opartego na zdrowych ekonomicznych i politycznych stosunkach międzynarodowych.
Ośrodkami tej współpracy miały być trzy organizacje międzynarodowe: MFW,
MBOiR oraz Międzynarodowa Organizacja Handlowa (GATT/WTO). Na czele
Międzynarodowego Funduszu Walutowego, od czasu jego utworzenia, czyli od blisko 60
lat, zawsze stał Europejczyk, podczas gdy jego „siostrzaną” instytucją - Bankiem
Światowym - kieruje Amerykanin. [Jest tak nadal].

Cele MFW zostały określone w artykule I MFW, w postaci sześciu zadań, mających

stanowić wytyczne polityki i decyzji tej organizacji międzynarodowej. Są to następujące
zadania.

1). Popieranie międzynarodowej współpracy walutowej przez stałą instytucję wyposażoną w

aparat do konsultacji i współdziałanie w międzynarodowych sprawach walutowych.

2). Ułatwienie rozwoju i zrównoważonego wzrostu wymiany międzynarodowej, przyczynianie

się przez to do popierania i utrzymywania wysokiego poziomu zatrudnienia i dochodu
realnego oraz rozwijania zasobów produkcyjnych wszystkich członków, jako naczelnych
zadań polityki gospodarczej.

3). Przyczynianie się do utrzymania stabilnych walut, utrzymanie uporządkowanych

stosunków walutowych między członkami i uniknięcie deprecjacji walut w
celach

konkurencyjnych.

Cele … c.d.

4). Pomaganie w tworzeniu wielostronnego systemu regulowania zależności w

zakresie bieżących transakcji między członkami i w usuwaniu ograniczeń
dewizowych, które hamują wzrost handlu światowego.

5). Wzmocnienie zaufania do członków przez stawianie do ich dyspozycji środków Funduszu,

przy odpowiednim zabezpieczeniu i umożliwianiu im w ten sposób korygowania
szkodliwych odchyleń od ich bilansów płatniczych bez uciekania się do środków
oddziaływujących ujemnie na pomyślność gospodarki krajowej lub światowej.

6). Skracanie, zgodnie z powyższym, czasu trwania, i zmniejszenie stopnia, braku równowagi

w bilansie płatniczym członków w obrotach światowych.

Aby te cele osiągnąć, kraje członkowskie współpracujące z MFW oraz między sobą

zobowiązały się do:

- kierowania swoją polityką gospodarczą i finansową w taki sposób, aby utrzymany został

zrównoważony wzrost gospodarczy;

- popierania stabilizacji gospodarczej przez zapewnienie uporządkowanych warunków

gospodarczych i finansowych;

- unikania manipulowania kursem walutowym lub wykorzystania międzynarodowego

systemu walutowego do osiągania nieuzasadnionych korzyści konkurencyjnych do innych
krajów;

- stosowania polityki kursu zgodnie z zasadami określonymi w statucie MFW.

Cele i funkcje - kontynuacja

Rozwój handlu uzależniony jest również od wzajemnego zaufania do polityki walutowej

krajów. Za konieczne uznano zatem współdziałanie i konsultacje krajów członkowskich
w sprawach dotyczących ich polityki walutowej oraz uruchomienie przez Fundusz
międzynarodowej pomocy potrzebnej do stabilizowania kursów i przywracania równowagi
płatniczej.

Na tej podstawie MFW stał się centralną instytucją walutową świata wyposażoną w

trzy ważne funkcje (wymienione niżej na podstawie statutu, które uzupełnia funkcja
czwarta). Są to następujące funkcje.

1). Regulacyjna - stworzenie forum wielostronnych negocjacji i współpracy w

dziedzinie międzynarodowych stosunków walutowych.

2).

Kontrolna

nadzorowanie

przestrzegania

przez

kraje

członkowskie

ustanowionych przez MFW reguł postępowania dotyczących polityki walutowej,
płatności międzynarodowych i wymienialności walut.

3). Operacyjna - dostarczanie krajom członkowskim środków finansowych w celu

umożliwienia przestrzegania reguł postępowania ustanowionych przez MFW, podczas
procesu wyrównywania lub utrzymywania nierównowagi bilansów płatniczych.

4). Konsultacyjna - nadzorowanie przez MFW uzgodnionych programów

dostosowawczych i wykorzystania kredytów zgodnie z ustalonymi wcześniej celami.

Uznając, że przyjęte cele nie mogą być zrealizowane natychmiast, głównie za względu na

słabość gospodarczą krajów europejskich po wojnie, w Umowie o MFW przewidywano
okres przejściowy. Nie określano wprawdzie długości tego okresu, ale ze sformułowań
tego I artykułu wynikało, że spodziewano się zniesienia podstawowych ograniczeń
walutowych w krajach członkowskich w ciągu pięciu lat od rozpoczęcia działalności MFW.

Cele i funkcje… c.d.

Każdy kraj członkowski ma swobodę ustalania reguł kursowych dla swej waluty. Jednakowoż, zgodnie ze

statutem, MFW sprawuje ścisły nadzór nad polityką kursową krajów członkowskich. W ramach
tego nadzoru odbywają się okresowe konsultacje z krajami członkowskimi dla uzyskania od nich
informacji ekonomicznych. Jest to niezbędne także w związku z funkcjami koordynacyjnymi MFW w
międzynarodowym systemie walutowym i międzynarodowej współpracy walutowej.

Sprawowany przez MFW nadzór nad polityką kursową krajów członkowskich uwzględnia głównie

potrzeby procesów dostosowawczych w zakresie bilansów płatniczych w skali całego świata.
MFW sprawuje ten nadzór nad polityką kursową krajów członkowskich poprzez poniższe działania:

regularną analizę polityki gospodarczej każdego, pojedyńczego kraju członkowskiego na tle innych
krajów, również w powiązaniu z rozwojem gospodarczym, jaki ma miejsce w tych innych krajach, oraz

regularne dyskusje na temat sytuacji gospodarczej w świecie. Pozwala to Funduszowi ocenić politykę
gospodarczą i walutową krajów członkowskich oraz analizować rozwój całej gospodarki światowej.

Przystąpienie do MFW wymagało więc od krajów członkowskich zobowiązania się do długofalowych ułatwień

wymiany handlowej. Drogą do tego miało być uwielostronnienie rozliczeń, a zatem - stopniowe
znoszenie ograniczeń dewizowych i wprowadzanie wymienialności walut.

MFW uczestniczy w koordynacji polityki gospodarczej w skali międzynarodowej poprzez opracowania

dotyczące głównych wskaźników oraz średnioterminowych scenariuszy rozwoju gospodarczego. W
ramach prowadzonego nadzoru nad polityką kursową MFW odbywa regularne konsultacje (z reguły, co
rok) z krajami członkowskimi. Dokonuje wówczas analizy i oceny sytuacji gospodarczej krajów
członkowskich, polityki kursowej, fiskalnej, budżetowej oraz sytuacji w bilansie płatniczym.
Jak wspomniano wyżej, Fundusz zaczął działać w marcu 1947 roku. Jednakowoż, wymienialność walut w
wysoko rozwiniętych krajach Europy Zachodniej, a w związku z tym rzeczywiste uwielostronnienie
obrotów płatniczych, stało się faktem dopiero z końcem lat pięćdziesiątych.

Zasoby finansowe i działalność kredytowa

MFW

MFW uzyskuje środki finansowe na działalność z trzech źródeł. Pierwotnym źródłem są

składki państw członkowskich (tzw. kapitał zakładowy Funduszu). Każdy kraj
należący do MFW ma więc wyznaczony udział członkowski, którego wartość jest
wyrażona w specjalnych jednostkach zwanych SDR (od ang: Special Drawings Rights –
prawa specjalnych ciągnień).

Jest to „sztuczny” pieniądz rezerwowy funkcjonujący w obrębie MFW, gdzie kraje

członkowskie za własne waluty mogły nabywać ww. prawa ułatwiające
rozliczenia w wolnych walutach. Jest on wpłacany w chwili wstąpienia do Funduszu.
Wysokość udziału i sposób jego wpłaty określa Rada Gubernatorów, podobnie jak kapitał
zakładowy Funduszu niezbędny do działalności operacyjnej MFW. Bez tych wkładów nie
byłoby możliwe udzielanie pomocy krajom członkowskim.

Zasadnicze znaczenie kwot wnoszonych do działalności MFW jako kapitał zakładowy,

wynika z następujących przyczyn:

kwota stanowi podstawę zasobów finansowych MFW;

korzystanie z pomocy Funduszu jest określone proporcjonalnie do wysokości
kwoty każdego państwa członkowskiego;

przydziały SDR na rzecz krajów członkowskich są dokonywane proporcjonalnie do
ich wpłat do kapitału zakładowego Funduszu;

na podstawie wysokości kwoty jest obliczana liczba głosów poszczególnych
członków;

mianowani Dyrektorzy Wykonawczy pochodzą z państw posiadających najwyższe kwoty.

Zasoby finansowe … c. d.

Każdy udział członkowski składa się z dwóch części: pierwszej, wpłaconej Funduszowi

w międzynarodowym aktywie rezerwowym, i drugiej, wpłaconej w walucie
własnego kraju członkowskiego. Obecnie wszystkie założycielskie kraje
członkowskie wpłacają ¼ udziału w SDR-ach lub wyznaczonych przez Fundusz
walutach pełniących funkcje walut rezerwowych. Natomiast nowi uczestnicy wpłacają
tę część udziału w wybranych przez MFW walutach innych krajów członkowskich, za ich
zgodą. Część udziałów, która ma być wpłacana w zasobach rezerwowych, powinna być
ustalana z uwzględnieniem średnich (posiadanych przez Fundusz) wpłat w zasobach
rezerwowych dotyczących krajów członkowskich Funduszu oraz zasobów kraju
ubiegającego się o członkostwo.

Wtórnym źródłem finansowania działalności MFW jest emisja własnego środka

płatniczego pod wymienioną już wyżej nazwą specjalnych praw ciągnienia (ang.
Special Drawings Rights - SDR). Począwszy od 1970 roku uruchomiono okresową
kreację SDR, tj. wewnętrznego pieniądza międzynarodowego tworzonego przez MFW
(który pełni rolę pieniądza fiducjarnego – nie wymagającego żadnego pokrycia, lecz
opartego na zaufaniu, a jednocześnie - cieszącego się poparciem krajów
członkowskich i pełniącego podstawowe funkcje pieniądza międzynarodowego).

Współcześnie SDR-y na coraz większą skalę pełnią podstawowe funkcje pieniądza

międzynarodowego, tj. miernika wartości, środka płatniczego oraz środka
tezauryzacji w warunkach światowych. (Nie są one wszakże środkiem cyrkulacji.)
Dzieje się tak, mimo iż zmieniają się zasady ich kreacji i wykorzystania. Są one tym
niemniej

nadal

konsekwentnie

podporządkowane

podstawowym

regułom

funkcjonowania MFW. Chociaż zmienia się m.in. bieżąca wartość SDR, to przepisy
regulujące funkcjonowanie MFW nadal stanowią o tym, że cała j ewidencja Funduszu
prowadzona jest w SDR-ach.

Zasoby finansowe MFW - dokończenie

Największą kwotę w MFW mają, rzecz zrozumiała, Stany Zjednoczone; w 2000 roku było to 38 mld SDR

(co wówczas dawało im około jednej piątej wszystkich głosów). Jeśli się weźmie pod uwagę fakt, że
główne decyzje w MFW zapadają większością 85% głosów, to oznacza to, że USA dysponują w MFW
tzw. ryglowaną większością głosów, (czyli: indywidualnym prawem weta). Kraje wchodzące
w skład Unii Europejskiej, jako blok, dysponują również w MFW grupowym prawem weta. Ich
łączna kwota w MFW wynosi bowiem ok. 25 mld SDR,( co daje im blisko 27% głosów).

Obok SDR-ów, do własnych zasobów wtórnych zaliczyć można również: dochody osiągane z lokat,

funduszów powierniczych oraz emisji obligacji. Własne zasoby MFW uzupełniane są, w razie potrzeby,
zasobami pożyczonymi. MFW zaciągał dotychczas pożyczki ze źródeł oficjalnych (tzn. skarb państwa i
banki centralne); ze Szwajcarii, oraz z Banku Rozrachunków Międzynarodowych (BIS). Kwoty
udziałowe członków stanowią podstawowe źródło finansowe dla MFW. Niektórzy członkowie
zobowiązali się do pożyczania od MFW dodatkowych środków, kiedy występuje światowe
zapotrzebowanie w międzynarodowym systemie walutowym.

Poza powyższymi, istnieją dwa dodatkowe źródła uzupełniające:

Ogólne Porozumienie Pożyczkowe (ang.: General Arrangements to Borrow; GAB),

Nowe Porozumienie Pożyczkowe (New Arragments to Borrow; NAB).

W Ogólnym Porozumieniu 11 państw uprzemysłowionych (reprezentowanych przez ich banki centralne)

postanowiono pożyczyć Funduszowi wyszczególnione waluty krajowe; pożyczki te oparte były na
rynkowych stopach procentowych. Uruchomione zostały one w 1962 r., a odnawiane - co 4 lub 5 lat.
Kraje członkowskie Funduszu mogą uzyskiwać od niego pomoc finansową tylko z powodu
wystąpienia u nich niekorzystnej sytuacji płatniczej, i to: czasowo, w celu rozwiązania
problemów płatniczych zgodnie z postanowieniami umowy.

Warunkowość pomocy MFW – jako „wierzyciela

ostatniej szansy”

(ang: Conditionality as a Lender of Last Resort)

Podstawowym warunkiem otrzymania kredytu przez państwo będące w trudnej

sytuacji gospodarczej jest uprzednie uzgodnienie programu dostosowawczego z
MFW oraz jego efektywna realizacja. Przyznanie kredytu jest poprzedzone
odpowiednimi badaniami gospodarki kraju ubiegającego się o pomoc. Badania
te przeprowadzają eksperci Funduszu. Negocjacje są niezbędnymi warunkami,
których spełnienie jest konieczne dla udzielenia pomocy kredytowej. Każda
decyzja o przyznaniu kredytu obejmuje więc jednocześnie: szczegółowo określone
warunki, terminy przyznania kolejnych rat kredytu oraz kryteria oceny
realizacji programu dostosowawczego.

Państwa ubiegające się o pomoc Funduszu są zobligowane do przedstawienia

jego organom szczegółowych informacji obrazujących stan gospodarki. Eksperci
MFW następnie analizują bardzo dokładnie ten stan gospodarki. Na podstawie
przeprowadzonych badań są formułowane przez Fundusz programy dostosowawcze
zmierzające do uzdrowienia gospodarki oraz usunięcia trudności płatniczych kraju.
Wypłata kolejnych rat kredytu uzależniona jest od pozytywnej oceny
realizacji uzgodnionego programu dostosowawczego.

Pozytywna ocena Funduszu ma istotne, wręcz fundamentalne znaczenie dla gospodarki

zainteresowanego kraju. Chodzi tu bowiem nie tylko o cel bezpośredni, jakim jest
uzyskanie pomocy. Ważniejsze jest zwiększenie wiarygodności kredytobiorcy w
stosunkach międzynarodowych jako partnera handlowego oraz wzrost
zaufania do jego waluty. Wpływa to z kolei korzystnie na zwiększenie możliwości
zaciągania dalszych kredytów na międzynarodowym rynku kapitałowym, tym razem
już ponad MFW. Jest on więc swego rodzaju „klucznikiem” do tego rynku.

Warunkowość pomocy MFW - kontynuacja

Aktualnie, obok kredytu podstawowego, obowiązują następujące ułatwienia kredytowe,

(ang.: credit facilities) dostępne dla krajów członkowskich:
1. Promesy kredytowe,
2. Ułatwienia rozszerzone,
3. Polityka rozszerzonego dostępu,
4. Kompensacyjne i awaryjne ułatwienia finansowe,
5. Ułatwienia finansowe zapasów buforowych,
6. Ułatwienia dostosowań strukturalnych,
7. Wzmocnienie dostosowań strukturalnych,
8. Systemowe ułatwienia transformacyjne.

Wyżej wskazane ułatwienia są udzielane, poniekąd, na odmienne cele priorytetowe; są też

one nieco inaczej uwarunkowane. Typowy program warunkujący przyznanie kredytu
obejmuje w rezultacie następujące instrumenty polityki ekonomicznej:

redukcje deficytu budżetowego dla ograniczenia inflacji,

redukcje subsydiów dla nierentownych przedsiębiorstw sektora publicznego gospodarki,

radykalne kontrole wzrostu płac i świadczeń społecznych, liberalizację handlu
zagranicznego, a zwłaszcza redukcję ceł dla zwiększenia konkurencji na rynku krajowym
oraz wymuszenia pożądanych przekształceń restrukturyzacyjnych przedsiębiorstwa,

zapewnienie korzystnych warunków dla napływu inwestycji zagranicznych.

Szerszym rozwinięciem omawianej warunkowości jest tzw. Konsensus Waszyngtoński.

Streszcza go 10 punktów, o których była szeroko mowa w kursie GG, na poprzednim
semestrze.

•

Struktura organizacyjna i członkostwo w MFW

Wymienione środki zastosowane łącznie stwarzają warunki średniookresowej, a tym

bardziej długookresowej poprawy sytuacji gospodarczej kraju ubiegającego się o
pomoc.

Jednakże

wskazane

instrumenty,

zwłaszcza

krótkookresowe

powodują

konieczność ponoszenia przez społeczeństwo znacznych wyrzeczeń. Wyzwalają
bowiem i ujawniają rezerwy zbędnego zatrudnienia i tworzą wrażenie, że przyczyniają się do
wzrostu bezrobocia. Ich rygorystyczne stosowanie powoduje w rezultacie najczęściej ostry
sprzeciw społeczny, szczególnie - grup pracowników przedsiębiorstw pracujących
nieefektywnie, którym cofnięto dotacje (np. w sektorze publicznym). Stanowi to element
szerokich

socjologiczno-ekonomicznych

procesów

transformacji

gospodarki

kraju

przechodzącego do funkcjonowania w powiązaniu z rynkiem światowym.

Siedzibą MFW stał się – i pozostaje nadal - Waszyngton. Najwyższą decyzyjną władzą

Międzynarodowego Funduszu Walutowego jest Rada Gubernatorów. Rada Gubernatorów
składa się z krajowych gubernatorów i ich zastępców mianowanych przez kraje
członkowskie. Reprezentowane są w niej wszystkie państwa członkowskie tworzące tę
organizację. Gubernatorem jest minister finansów danego kraju członkowskiego, a jego
zastępcą - prezes Banku Centralnego. Do kompetencji Rady należą decyzje związane z:

członkostwem,

udziałami i parytetami walut,

współpracą z innymi organizacjami międzynarodowymi, podziałem czystego dochodu,
zatwierdzaniem zmiany statutu,

zajmowaniem się sprawami budżetowymi (w tym: zatwierdzaniem wysokości kredytów i ich
oprocentowania).

Rada pełni także funkcje nadzorcze w stosunku do Dyrekcji Wykonawczej, której może

przekazać wszystkie inne uprawnienia, poza wyżej wymienionymi. Organ ten spotyka się
rutynowo raz do roku, dokonując przeglądu sytuacji finansowej na rynku międzynarodowym.
Sesje nadzwyczajne mogą być zwoływane na życzenie 15 członków dysponujących 25%
głosów. Kworum stanowi 2/3 ilości głosów. Co trzecia sesja odbywać się ma w innym kraju
członkowskim, natomiast pozostałe przeprowadzane są w Waszyngtonie.

Struktura… - działalność operacyjna i członkostwo -

kontynuacja

Działalnością operacyjną MFW zajmuje się również szereg departamentów i jednostek. Do

głównych organów należą: Sekretariat, Departamenty Regionalne, Departament Prawny. W
Departamentach Regionalnych analizuje się sytuację gospodarczą poszczególnych
regionów. Departamenty Funkcjonalne i Usług Specjalnych opracowują procedury pomocy
konkretnym krajom członkowskim i świadczą im pomoc. Zajmują się również kształceniem
nowych kadr w ramach kursów prowadzonych przez Instytut MFW. D. Informacja i Łączność
odpowiadają za kontakt i współpracę MFW z innymi organizacjami lub regionami.
Departament Usług Pomocniczych, w tym usługi administracyjne, lingwistyczne, oraz
Sekretariat - służą MFW jako całość.

Pierwotnymi członkami Międzynarodowego Funduszu Walutowego są państwa, które

podpisały jego statut na konferencji walutowo-finansowej w Bretton Woods
przed 1 grudnia 1945 r. Członkiem wtórnym MFW może natomiast zostać każde
autonomiczne państwo, które wyrazi gotowość i chęć uczestnictwa w MFW (złoży akces,
przyjmie pracowników Funduszu i dokona negocjacji członkowskich); które jest w stanie
sprostać i zaakceptować wymagania statutowe Funduszu oraz - zostanie przyjęte na
członka MFW (w tym - otrzyma co najmniej 85% ogólnej liczby głosów w organie
plenarnym – Radzie Gubernatorów).

Liczba krajów członkowskich MFW szybko wzrastała. Członkami założycielami było 41 państw

(w tym, również Polska). W 1947 r. skład członkowski stanowiły 43 kraje, w 1960 r. - 69, a
już 1969 roku MFW zrzeszał 115 państw; następnie w 1974 r. liczba ta wzrosła do 126, w
1985 r. -148, w 1990 r. - 152, a w 1995 r. - 178, w 1999 r. członkami MFW było już 182
państwa

świata.

Członkostwo w MFW – c.d.

Polska była, jak wspomniano poprzednio, jednym z krajów założycielskich Funduszu.

Jednak pod naciskiem ZSRR wystąpiła z MFW 14 marca 1950 roku; nieco później
wystąpiły również inne kraje (Czechosłowacja w 1954 roku oraz Kuba w roku 1964).

W 1981 r. Polska zwróciła się z prośbą o ponowne przyjęcie do MFW, jednak za względów

politycznych jej rozpatrzenie zostało odłożone. Ponownie Polska stała się członkiem
MFW dopiero 12 czerwca 1986 roku.

Członkostwo w Funduszu daje możliwość korzystania z niżej oprocentowanych

kredytów niż w innych źródłach komercyjnych, przy jednoczesnym skoncentrowaniu
miejsca pobierania kredytu. W przypadku emisji SDR członek uzyskuje możliwość
otrzymania nieoprocentowanej i bezzwrotnej pożyczki. Dodatkową zaletą
przynależności do MFW jest podniesienie wiarygodności kredytowej danego
kraju na arenie międzynarodowej.

Każdy kraj członkowski zobowiązany jest do zgłoszenia przynależności do wybranego

fragmentu systemu walutowego i przestrzegania jego zasad, informowania o
bieżącej sytuacji gospodarczej w dziedzinie handlu panicznego, bilansu płatniczego,
rezerw dewizowych itp. Zobowiązany jest on również do przedstawiania programów
stabilizacyjnych i równoważenia bilansu płatniczego, oraz przestrzegania wskazówek
MFW.

Członkostwo - kontynuacja

Każdy członek MFW ma prawo do wystąpienia z organizacji w drodze

pisemnego zawiadomienia. Wystąpienie uzyskuje moc prawną w momencie
otrzymania zawiadomienia przez MFW. MFW może również zawiesić kraj
członkowski w jego prawach.

Zgodnie z postanowieniami statutowymi, kraj członkowski może zostać

wykluczony z organizacji, gdy nie dopełnia swych obowiązków wynikających
ze statutu. Jednak, przed podjęciem jakichkolwiek działań w kwestii
wykluczenia, państwo członkowskie powinno być poinformowane i mieć czas
na odniesienie się do danej sytuacji zarówno ustnie, jak i pisemnie.

Status MFW przewiduje, iż w większości decyzje podejmowane są przez
głosowanie ważone - odróżnia to MFW od innych organizacji
międzynarodowych. Głosowanie powyższe polega na tym, że każde państwo
członkowskie dysponuje nie jednym głosem, lecz różną ich liczbą.

Zasada przydziału głosów jest następująca: każdy kraj członkowski posiada 250

głosów, a każdy kolejny głos jest przyznawany za wpłatę do kapitału MFW
kwoty 100 tys. SDR. Największą liczbą głosów w MFW dysponują przede
wszystkim USA, a następnie - Japonia, Niemcy, Francja i Wielka Brytania.

Współpraca Polski z MFW

Polska, która uczestniczyła w konferencji w Bretton Woods, należała do grupy państw

założycielskich MFW. Na czele delegacji polskiej stał ówczesny minister skarbu Ludwik
Grosfeld. Dokument przystąpienia Polski do tej organizacji został złożony w dniu 26 marca
1946 r. Kwota udziałowa Polski w 1946 r. wynosiła 125 mln USD, co stanowiło 1,52%
ogólnej kwoty kapitału własnego Funduszu. Suma, którą Polska wpłacała na początku
działalności funduszu, plasowała ją na dziesiątym miejscu pod względem udziału
poszczególnych państw w kapitale zakładowym Funduszu.

Niestety, współpraca między MFW a Polską nie układała się dobrze. Wynikało to głównie z

napiętej sytuacji politycznej w stosunkach międzynarodowych na przełomie lat 1940. i
1950tych. Jedną z najważniejszych kwestii spornych w stosunkach Polski z
Funduszem należało ustalenie parytetu polskiej jednostki pieniężnej, gdyż
stanowiło to podstawowy warunek uzyskania dostępu do kredytów MFW.

Ponadto Polska w wyniku złej kondycji gospodarczej po II wojnie światowej nie była w stanie

wpłacić 25% swojej kwoty udziałowej w złocie. W następstwie tych oraz wszystkich
pozostałych, niekorzystnych okoliczności Polska wystąpiła z Funduszu w marcu 1950 roku.

W latach 70-tych nastąpiła zmiana negatywnego stanowiska Polski wobec Funduszu. Wiązało

się to niewątpliwie z poprawą stosunków politycznych i handlowych na linii Wschód -
Zachód zachodzących w tym czasie. Jednakowoż, na początku lat 1980tych Polska
znalazła się w obliczu gwałtownego kryzysu finansowego. Zadłużenie Polski u wierzycieli
zachodnich w 1971 roku wynosiło 1,14 mld USD, natomiast do 1979 r. drastycznie wzrosło
- o ponad 20 mld USD.

Polska w MFW - zadłużenie

Wskazana wysokość zadłużenia zagranicznego i problem jego obsługi spowodował,

że Polska zaczęła odczuwać coraz dotkliwiej potrzebę pomocy na dużą skalę.
Dnia 10 listopada 1981 r. Polska przedłożyła odpowiednim władzom MFW oficjalny
wniosek o ponowną akcesję. Ostatecznie, dopiero 12 czerwca 1996 r. Polska po raz drugi
została członkiem MFW. Kwota udziałowa wynosiła wówczas 680 mln SDR, jednak po
ostatniej podwyżce (przed samą akcesją) kwot suma ta wzrosła do 988,5 mln SDR.
Obecnie kwota udziałowa Polski jest najważniejszą spośród państw byłego bloku
wschodniego, które przystąpiły do Funduszu. Interesy Polski w MFW reprezentowane są
przez Ministra Finansów. Narodowy Bank Polski jest właścicielem tej części wkładu
naszego kraju w MFW, który wnoszony jest w walucie krajowej.

Po ponownym przyjęciu do MFW Polska nie została jednakowoż w sposób automatyczny

objęta kredytami Funduszu. Dopiero zmiany, jakie dokonały się w Polsce r. na
płaszczyźnie politycznej i gospodarczej w trakcie 1989 r. i później sprawiły, że zasadniczo
zmienił się klimat wzajemnych stosunków. Od tamtej pory Fundusz zaczął odgrywać
centralną rolę we wspieraniu wysiłków polskich w procesie zmian
gospodarczych i ekonomicznych. W ciągu lat 1990-tych Polska podpisała cztery
porozumienia z MFW o przyznaniu kredytów, m.in. na reorganizację systemu
gospodarczego i zmniejszenie deficytu płatniczego. Oprócz wsparcia finansowego, Polska
mogła skorzystać także z pomocy technicznej oraz doradztwa w zakresie polityki
makroekonomicznej. Poniżej przedstawiono szczegóły kolejnych porozumień zawartych w
ówczesnym okresie. Na tym najbliższym nam przykładzie: własnego kraju jaskrawo widać,
iż pomoc MFW ma silnie uwarunkowany charakter. Gdy wcześniej uzgodnione warunki
nie są spełnione – po prostu nie dochodzi do wypłaty odnośnych rat. Na następnych
slajdach przedstawione są etapy odnośnych porozumień po upadku komunizmu.

Polska w MFW – oddłużanie: etapy

). Pierwsze porozumienie Polski z MFW zostało zatwierdzone 5 lutego 1990 r. Dotyczyło

ono wsparcia rządowego programu stabilizacyjnego. Poprzedzone było wystosowaniem w
grudniu 1989 r. do władz MFW listu intencyjnego (ang.: letter of intent), który zawierał
szczegóły programu gospodarczej stabilizacji w Polsce. Uzgodniony program stał się podstawą
do przyznania Polsce kredytu typu „promesy kredytowej” w wysokości 545 mln SDR, tj. około
710 mln USD, na okres od lutego 1990 r. do marca 1991 r.

Polska nie uzyskała jednak całej pożyczonej kwoty, gdyż nie była w stanie sprostać warunkom

umowy zawartej z Funduszem. Już na początku 1990 r. nastąpił bowiem wyraźny wzrost cen, a
następnie doszło do obniżenia się dochodów ludności aż o 25%. PKB w całym 1990 r. był
niższy o 12% w porównaniu z 1989 roku. Zatem stan polskiego zadłużenia zagranicznego w
walutach wymienialnych wzrósł pod koniec 1990 roku o prawie 6 mln USD w porównaniu z
końcem 1989 r. W wyniku niekorzystnej oceny sytuacji gospodarczej Fundusz zawiesił
wypłacanie kolejnych transz kredytu. W rezultacie Polska wykorzystała zaledwie 345 mln z
SDR z ogólnej, wyżej wymienionej kwoty pożyczki.

2). Drugie porozumienie z MFW typu tzw. „ułatwienia rozszerzone”, zostało zawarte w

kwietniu 1991 r. na okres trzech lat. Wynosiło ono tym razem 1,8 mld SDR, (tj. około 2,5 mld
USD). Aby uruchomić to porozumienie Polska musiała wystosować kolejny list intencyjny oraz
memorandum rządu polskiego omawiające program przekształceń strukturalnych naszej
gospodarki w latach 1991-1993.

Kłopoty gospodarcze związane m. in. ze zbyt szybkim narastaniem deficytu budżetowego w

połowie 1991 roku, spowodowały jednak, że MFW i tym razem wypłacił Polsce tylko 13%
z ogólnej sumy środków przewidzianych w ramach drugiego porozumienia.

Oddłużanie - kontynuacja

3) Trzecie porozumienie między Polską a MFW, typu: „promesy kredytowej” zostało

zawarte w marcu 1993 r. na okres 12 miesięcy. Przyznawało ono Polsce kredyt w wysokości
476 mln SDR, (tj. około 655 mln USD). Część powyższej sumy została przeznaczona na
pokrycie redukcji zadłużenia Polski wobec banków komercyjnych. Tym razem Polsce udało
się wykorzystać pozostałe środki finansowe do marca 1994 r., po stwierdzeniu wykonania
przez Polskę kryteriów wykonawczych na przebudowę systemu podatkowego i
przyspieszenie procesu prywatyzacji.

4) Czwarte porozumienie z MFW, również typu „promesy kredytowej”, zostało

zatwierdzone w sierpniu 1994 r. Wysokość kredytu ustalono na sumę 545 mln SDR, t(j.
około 791 mln USD). Podobnie jak w przypadku trzeciego porozumienia, otrzymane środki
Polska przeznaczyła na finansowanie redukcji zadłużenia wobec banków komercyjnych. W
ramach powyższych porozumień Polska uzyskała kredyty na łączną kwotę 1 237,4 mln SDR
(1,8 mld USD). Całe zadłużenie wobec Funduszu zostało spłacone przedterminowo w 1995
r.

Ogólnie rzecz biorąc, członkostwo Polski w MFW daje jej szereg korzyści: wymiernych i

niewymiernych. Do korzyści wymiernych należy korzystanie, jak wskazano, z kredytów
MFW i przydział SDR po wznowieniu ich dalszej kreacji. Do korzyści niewymiernych z kolei
zaliczyć należy włączenie Polski do międzynarodowego systemu walutowego i
międzynarodowej współpracy walutowej. Były to w szczególności następujące elementy:

- uzyskanie dostępu do kredytów innych międzynarodowych organizacji finansowych;
- utworzenie Funduszu Stabilizacyjnego na zapewnienie wewnętrznej wymienialności

polskiego złotego;

Oddłużanie Polski wobec MFW -

dokończenie

- uzgodnienie i przeprowadzenie redukcji i reorganizacji polskiego zadłużenia w ramach

porozumienia zawartego z tzw. Klubem Paryskim (obejmującego długi z państwami);

- zawarcie umowy o redukcji polskiego zadłużenia wobec prywatnych banków komercyjnych

zgrupowanych w tzw. Klubie Londyńskim,

- przekształcenie Funduszu Stabilizacyjnego - w Fundusz Prywatyzacji Banków Polskich.

Ponadto, obowiązkiem Polski było dostarczanie do MFW wielu informacji ekonomicznych; odbywanie

corocznych konsultacji z tą instytucją; prowadzenie polityki walutowej, gospodarczej i finansowej, która
ma sprzyjać przywracaniu równowagi gospodarczej i płatniczej. Per saldo, Polska plasuje się w MFW
raczej na liście beneficjentw Funduszu, niż na liście państw, które wnoszą istotny wkład netto w jego
funkcjonowanie. Dla Polski współpraca z MFW miała istotne znaczenie nie tylko dla zmniejszenia
wysokości jej zadłużenia , ale – zwłaszcza dla poprawy międzynarodowej wiarygodności
finansowej.

Dzięki negocjacjom zmniejszającym wielkość tego długu Polska uzyskała bowiem ponownie dostęp do

międzynarodowego rynku kapitałowego i zagranicznych kredytów, np. Banku Światowego czy
Europejskiego Banku Inwestycyjnego. Władze polskie musiały jednak uwzględniać fakt, iż spłata
polskiego zadłużenia w ciągu następnych lat będzie stanowić ogromne obciążenie dla budżetu państwa.
W latach 1990-1999 Polska została objęta okresem przejściowym, w którym spłaty zadłużenia
ograniczono do minimum tak, aby nie spowalniać tempa transformacji gospodarczej w naszym kraju.

Od 2000 r. koszty obsługi długu zagranicznego stopniowo wzrastały. Były to poważne kwoty. Spłaty rat i

odsetek tylko z tytułu zadłużenia budżetu państwa w latach 2000-2009 wyniosły około 35 mld USD,
(wobec 16 mld USD w latach 1990-1999). Najwyższe płatności przypadały na lata 2007 i 2008, kiedy
średnio w roku Polska musiała przeznaczyć na ten cel po 5 mld USD. Ostateczny termin spłat łącznego
zadłużenia przypadł dopiero w końcu ubiegłego, 2012 r.

•

(

ad iii): World Bank - Międzynarodowy Bank

Odbudowy i Rozwoju

(MBOiR; Bank Światowy) - powstanie i cele

Międzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju (Bank Światowy) jest kolejną z najważniejszych

międzynarodowych organizacji finansowych. Został powołany jednocześnie z MFW na Monetarnej
i Finansowej Konferencji w Bretton Woods, która odbyła się w dniach 1-22 lipca 1944 roku. Bank
Światowy rozpoczął swoją działalność 25 czerwca 1946 roku.

Członkami Banku Światowego mogą być tylko kraje zrzeszone w Międzynarodowym Funduszu

Walutowym. Pierwotnymi członkami były 44 kraje, w tym również Polska i Kuba, (które jednak
wystąpiły z Banku Światowego z powodów gospodarczo-politycznych odpowiednio w czerwcu 1950 i w
listopadzie 1960). Początkowo członkiem organizacji była także Czechosłowacja, która z powodu
niewykonania swych zobowiązań wobec Banku Światowego została w toku odpowiednich procedur
wyłączona z członkostwa.

Celem Banku Światowego miało być skierowanie gospodarki światowej na właściwe, rynkowe

tory po II wojnie światowej. Stojące przed krajami potrzeby były ogromne, dotycząc: odbudowy
dróg i innych połączeń komunikacyjnych, systemów energetycznych i innych podstawowych urządzeń
infrastruktury gospodarki, zniszczonych wojną krajów Europy. To zadanie zostało powierzone właśnie
Międzynarodowemu Bankowi dla Odbudowy i Rozwoju. Pierwszą formą pomocy dla krajów Europy
Zachodniej stał się dobrze znany w Europie amerykański Plan Marshalla. Następnie Bank Światowy
przesunął kierunek swojej działalności pomocowej na rozwijające się kraje Azji, Afryki i Ameryki
Łacińskiej.

Założyciele Banku mieli na myśli uczynienie go instytucją globalną, której członkostwo obejmowałoby

w końcu wszystkie kraje świata. Wkrótce jednak po spotkaniach w Bretton Woods stało się oczywiste,
że duch międzynarodowej współpracy został wyparty przez rozłam ideologiczny, dotyczący struktury
systemów polityczno-ekonomicznych. Aczkolwiek Związek Radziecki wysłał swoich delegatów do
Bretton Woods, to jednak nie stał się on członkiem założycielem Banku. Kraje znajdujące się w
strefie jego wpływów, które były pierwotnymi członkami Banku, wkrótce zmuszone zostały z niego
wycofać się.

MBOiR - członkostwo

Spośród 45 członków założycieli, w 1947 r. były to: 32 to kraje europejskie i latynoskie. W

następnej dekadzie dołączyły również kraje azjatyckie, a w 1967 roku, po uzyskaniu
niepodległości - kraje afrykańskie; wówczas członkostwo Banku wyniosło 106 krajów.
Obecnie (w roku 2011) liczba członków Banku Światowego wynosi 2008 krajów (włączając
w to również od 1986 roku Polskę). Członkostwo w Banku Światowym można podzielić na
członkostwo pierwotne oraz wtórne.

Pierwotni członkowie to państwa, które podpisały Kartę Banku na konferencji

założycielskiej. W momencie powstania Bank liczył 45 członków. Do państw, które miały
największy udział w kapitale założycielskim należały: USA, Wielka Brytania, Chiny, Francja,
Indie, Kanada, Holandia, Belgia, Austria. Członkostwo nabyte (wtórne) przypada
państwom, które podpisały statut Banku w okresie późniejszym i spełniły warunki
określone przez tę organizację. Jak wspomniano wyżej, warunek niezbędny do nabycia w
nim członkostwa w Banku Światowym to przynależność do MFW. Państwo, które chce
nabyć członkostwo w Banku powinno podpisać umowę i ratyfikować statut. O przyjęciu
decyduje Rada Gubernatorów. Po uzyskaniu członkostwa, kraj nowoprzyjęty musi wpłacić
wyznaczony udział członkowski.

Zawieszenie państwa w prawach członkowskich jest rodzajem sankcji, którą stosuje się w

przypadku niewypełnienia przez nie zobowiązań wobec Banku. Sankcja ta jest
uruchamiana z reguły automatycznie wobec państwa, które zalega ze składką
członkowską za okres dwóch lat; jest ona związana z pozbawieniem go prawa do
głosowania. Decyzję o zawieszeniu podejmuje Rada Gubernatorów. Członkostwo może
zostać przywrócone po wpłaceniu zaległych składek, jednak nie później niż po upływie
jednego roku od zawieszenia.

MBOIR – warunki uczestnictwa

Spośród 45 członków założycieli, w 1947 r. były to 32 to kraje europejskie i latynoskie. W następnej

dekadzie dołączyły również kraje azjatyckie, a w 1967 roku, po uzyskaniu niepodległości kraje
afrykańskie - wówczas członkostwo Banku wyniosło 106 krajów. W roku 2011 liczba członków
Banku Światowego wyniosła 2008 krajów (włączając w to również od 1986 roku Polskę).

Członkostwo w Banku Światowym można podzielić na członkostwo pierwotne oraz wtórne.

Pierwotni członkowie to państwa, które podpisały Kartę Banku na konferencji założycielskiej. W
momencie powstania Bank liczył 45 członków. Do państw, które miały największy udział w
kapitale założycielskim należały: USA, Wielka Brytania, Chiny, Francja, Indie, Kanada, Holandia,
Belgia, Austria. Członkostwo nabyte (wtórne) przypada państwom, które podpisały statut Banku
w okresie późniejszym i spełniły warunki określone przez tę organizację.

Jak wspomniano wyżej, warunek niezbędny do nabycia członkostwa w Banku Światowym stanowi

przynależność do MFW. Państwo, które chce nabyć członkostwo powinno podpisać umowę i
ratyfikować statut. O przyjęciu decyduje Rada Gubernatorów.

Po uzyskaniu członkostwa, kraj nowoprzyjęty musi wpłacić wyznaczony udział członkowski.

Zawieszenie państwa w prawach członkowskich jest rodzajem sankcji, którą stosuje się w
przypadku niewypełnienia przez nie zobowiązań wobec Banku. Sankcja ta jest uruchamiana z
reguły automatycznie wobec państwa, które zalega ze składką członkowską za okres dwóch lat i
jest związana z pozbawieniem go prawa do głosowania. Decyzję o zawieszeniu podejmuje Rada
Gubernatorów. Członkostwo może zostać przywrócone po wpłaceniu zaległych składek, jednak
nie później niż po upływie jednego roku od zawieszenia.

Uczestnictwo - kontynuacja

Po upływie tego terminu państwo takie automatycznie przestaje być

członkiem Banku. Utratę członkostwa w Banku powoduje również utrata
członkostwa w MFW. W pewnych sytuacjach Rada Gubernatorów poprzez
głosowanie, może podjąć decyzję o utrzymania w prawach członkowskich
MFW państwa, które utraciło status członka Banku Światowego.

Każdy członek Banku ma prawo do wystąpienia z jego szeregów na własne

żądanie. Dokonuje się to poprzez wysłanie pisemnej informacji o
wystąpieniu z organizacji, wcześniej jednak musi uregulować wszystkie
zobowiązania finansowe wobec Banku, (jeśli takowe posiada).

Aktualnie priorytetowym celem powstania Banku jest wspieranie

rozwoju gospodarczego i ograniczenie ubóstwa w krajach
rozwijających się. Bank udziela kredytów w celu zmniejszenia ubóstwa
oraz finansowania inwestycji przyczyniających się do wzrostu
gospodarczego tych krajów. Inwestycje obejmują pomoc doraźną
realizowaną przez budowę dróg, elektrowni, szkół czy systemów
irygacyjnych, jak również dostarczanie pomocy merytorycznej i
doradztwa fachowego oraz organizowanie różnego rodzaju służb
szkolenia rolniczego, szkoleń nauczycieli, programów żywienia oraz
poprawy sytuacji dzieci i kobiet w krajach Trzeciego Świata .

Obszary działalności Banku Światowego

Najważniejsze dziedziny działalności Banku Światowego są następujące:
- odbudowa zniszczonych przez wojnę gospodarek krajów członkowskich;
- popieranie prywatnych inwestycji zagranicznych na terytorium krajów członkowskich;
- doprowadzenie do równowagi w wymianie międzynarodowej;
- rozwój przedsiębiorstw lokalnych poprzez dostarczanie im zagranicznych źródeł finansowania.

Do celów statutowych Banku, które zostały określone w Karcie Banku, należą następujące

zadania.

1. Pomoc w odbudowie i rozwoju państw członkowskich przez ułatwienie inwestycji, łącznie z

odbudową przedsiębiorstw zniszczonych podczas wojny i przystosowaniem produkcyjnych
możliwości do celów pokojowych oraz pobudzanie postępu gospodarczego w krajach mniej
rozwiniętych.

2. Popieranie prywatnych inwestycji zagranicznych za pomocą gwarancji albo udziałów w pożyczkach

i innych lokatach, dokonywanych przez prywatnych inwestorów. Natomiast, jeśli nie dysponuje
się kapitałem prywatnym na odpowiednich warunkach, Bank ma prawo uzupełniać prywatne
środki na inwestycje przez dofinansowanie przedsięwzięcia na dogodnych warunkach z własnego
kapitału i zgromadzonych funduszów oraz z innych własnych środków.

3. Popieranie długofalowego zrównoważonego wzrostu międzynarodowej wymiany i utrzymanie

równowagi bilansów płatniczych przez zachęcanie do międzynarodowych inwestycji, mających na
celu rozwijanie zasobów produkcyjnych członków, co ma spowodować podniesienie stopy
życiowej i polepszenie warunków pracy w krajach członkowskich.

4. Koordynowanie własnych pożyczek ze środków uzyskanych od innych organizacji

międzynarodowych oraz dbanie o rozwój i finansowanie przedsiębiorstw lokalnych ze źródeł
zagranicznych

Cele Banku - ewolucja

Po ponad 50 latach działalności Banku doświadczenie potwierdziło słuszność

podstawowych jego celów. Jednak problemy, z którymi borykają się kraje wraz z
rozwojem gospodarczym i rozwojem nowych technologii zmieniły się. Dlatego też do sfer
zainteresowania Banku dołączyły nowe wyzwania, które są związane z:

1. inwestowaniem w ludzi, ze szczególnym naciskiem na ochronę zdrowia i edukację;
2. działaniami na rzecz ochrony środowiska naturalnego;
3. stymulowaniem rozwoju sektora prywatnego;
4. wzmacnianiem zdolności działania rządów różnych państw;
5. promowaniem pro-rynkowych reform gospodarczych.

Liczne, poprzednio odbyte, konferencje ONZ inicjowane przez MBOiR (dotyczące w

szczególności Milenijnych Celów Rozwoju do 2015 r.), przyjęły wówczas szereg
kluczowych zadań i celów na XXI wiek. Bank Światowy pomaga je osiągnąć i
nadzoruje ich realizację w krajach, które współfinansuje. Celami tymi są w
szczególności:

- zredukowanie do połowy liczby osób żyjących w skrajnym ubóstwie, do roku 2015;
- tworzenie uniwersalnego systemu edukacji podstawowej do 2015;
- osiągnięcie równości płci wśród uczniów w szkołach podstawowych i średnich do roku

2015;

- zmniejszenie śmiertelności noworodków i dzieci do 5-tego roku życia, oraz śmiertelności

urodzeń - o ¾, do roku 2015;

- wprowadzenie powszechnego dostępu do usług medycznych do roku 2015;
- obniżenie obecnego globalnego i krajowego zużycia zasobów naturalnych do roku 2015.

Cele - rekapitulacja

Międzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju pomyślany został jako instytucja koordynująca i

kontrolująca działalność inwestycyjną w skali światowej, a tym samym - gwarantująca
możliwie najlepsze efekty gospodarcze, przyczyniające się (przez oddziaływanie na
inwestycje) do zrównoważonego i w miarę bezkonfliktowego wzrostu wymiany
międzynarodowej. Bank pośredniczy między instytucjami finansowymi pożyczającymi swe
kapitały a członkami korzystającymi z tych pożyczek. Zgodnie ze statutem MBOiR oddziałuje
na kierunki i charakter cyrkulacji kapitału prywatnego.

Własne zasoby angażuje natomiast tylko w te inwestycje, które nie zdołają

przyciągnąć prywatnego kapitału (z powodu np. długiego cyklu inwestycyjnego czy
niskiej rentowności). Szczególnie ważne dla rozwoju gospodarczego inwestycje w dziedzinach
takich, jak: transport, łączność, rolnictwo, oświata, leśnictwo i in. – mogą tu liczyć na
priorytetową pomoc Banku, gdyż ich pomyślny rozwój stwarza jednocześnie warunki do
napływu kapitału prywatnego.

Należy także zaznaczyć, że pomimo iż Bank Światowy nie jest instytucją tworzącą standardy

odnośnie do pożądanych zmian systemowych, to jednak jego doświadczenia okazały się
pomocne przy wspieraniu realizacji procesu reform w krajach rozwijających się.
Bank Światowy pomagał MFW np. w tworzeniu Kodeksu Dobrych Praktyk w dziedzinie
Przejrzystości Skarbowej, a obecnie - współpracuje przy jego wprowadzaniu w życie. W ślad
za tym opracowano szereg zasad instytucjonalnych, które mogą przyczyniać się do
prawidłowej realizacji reformy sektora publicznego i stosowania metod dobrego zarządzania.

Grupa Banku Światowego obejmuje, oprócz samego Międzynarodowego Banku Odbudowy i

Rozwoju (ang.: International Bank for Re-construction and Development - IBRD), inne
afiliowane przy nim instytucje finansowe. Instytucje te udzielają kredytów i pożyczek dla
szerzonych w swoich kręgu państw. Do instytucji tych zaliczyć należy w pierwszym rzędzie
wymienione poniżej, czyli:

- Międzynarodowe Stowarzyszenie Rozwoju (International Development Association - IDA);
- Międzynarodową Korporację Finansową (International Finance Corporation - IFC);
- Wielostronną Agencję Gwarancji Inwestycyjnych (Multilateral Investment Guarantee

Agency - MIGA);

- Międzynarodowe Centrum dla Rozwiązywania Sporów Inwestycyjnych (International Center

for Settlement of Investment Disputes - ICSID).

Bank Światowy jest utworzony w formie spółki akcyjnej, gdzie liczba głosów jest

proprcjonalnie adekwatna do kapitału włożonego do MFW. Bank działa pod kierownictwem
Zarządu Gubernatorów. Każdy z krajów członkowskich Banku reprezentowany jest przez
jednego gubernatora, którym jest zwykle funkcjonariusz rządowy szczebla ministerialnego.

Zarząd Gubernatorów przekazuje swoje uprawnienia mniejszemu gronu przedstawicieli -

Zarządowi Dyrektorów Wykonawczych, z siedzibą w Waszyngtonie. Zarząd Dyrektorów
Wykonawczych odpowiedzialny jest za politykę Banku Światowego w zakresie jego operacji
oraz za zatwierdzanie wszystkich pożyczek. Decyzje pożyczkowe oparte są na kryteriach
ekonomicznych, a nie politycznych. Prezes Banku Światowego jest przewodniczącym
Zarządu Dyrektorów Wykonawczych. Kierownictwo i codzienna działalność Banku
prowadzone są przez około 7100 członków personelu z ponad 100 krajów.

Struktura Grupy Banku Światowego

Organizacja MBOiR

Szczegółowa struktura organizacyjna Banku Światowego obejmuje pięć składowych

oddziałów organizacyjnych wymienionych poniżej. Są to:

Rada Gubernatorów - składająca się z przedstawicieli wszystkich członków, którzy noszą
godność gubernatorów. Każde państwo wyznacza po jednym gubernatorze i jednym jego
zastępcy za okres pięciu lat. Rada ustala ogólną politykę Banku i może podejmować decyzje
we wszystkich sprawach dotyczących Banku. Jest uprawniona do przekazywania Dyrektorom
Wykonawczym części swych kompetencji. Do jej wyłącznych kompetencji należy:

- przyjmowanie nowych członków i ustalanie warunków ich przyjęcia,
- zawieszanie w prawach członkowskich,
- zwiększanie lub zmniejszanie kapitału zakładowego,
- zawieszanie na stałe operacji Banku,
- dzielenie czystego dochodu i jego aktywów,
- zawieranie porozumień o współpracy z innymi organizacjami międzynarodowymi.

Każdy członek dysponuje w Radzie 250 głosami, plus 1 głos za każdą posiadaną akcję kapitału

zakładowego Banku. Pięć najbardziej uprzemysłowionych państw zachodnich miało w połowie
1991 rok ponad 43% wszystkich głosów, w tym: USA - 17,59%; Japonia - 8,01%; Niemcy -
6,19%; Wielka Brytania - 5,93%; Francja - 5,93%. Podjęcie decyzji w większości spraw
wymaga

zwykłej

większości

oddanych

głosów.

nielicznych,

najważniejszych

podejmowanych decyzjach, wymaga większości gubernatorów dysponujących większością
wszystkich głosów, a nawet większością 3/5 gubernatorów dysponujących większością 4/5
wszystkich głosów. Kworum Rady stanowi większość gubernatorów, dysponujących co
najmniej 2/3 wszystkich głosów. Rada zbiera się raz do roku (jesienią), równocześnie z sesją
Rady

Gubernatorów

MFW.

Organizacja B. Św. – c.d.

2. Dyrekcja Banku - organ ten składa się z prezesa i 24 dyrektorów wykonawczych. Pięciu

dyrektorów mianowanych jest przez państwa, mające największy udział w kapitale
zakładowym Banku, (tj. USA, Wielka Brytania, Niemcy, Francja i Japonia). Dyrektorzy
wykonawczy prowadzą bieżące operacje, powołują komitety pożyczkowe i inne
komitety, przyznają pożyczki oraz wykonują funkcje delegowane im przez Radę
Gubernatorów.

Decyzje podejmują zwykłą większością głosów. Kworum stanowi większość dyrektorów

dysponujących co najmniej połową wszystkich głosów. Dyrektorzy mianowani
dysponują taką liczba głosów, jaką mają państwa, przez które zostali mianowani.
Natomiast każdy dyrektor z wyboru ma tyle głosów, ile mają państwa, które na niego
głosowały. Posiedzeniom dyrektorów wykonawczych przewodniczy Prezes, który jednak
nie ma prawa głosowania, posiada natomiast decydujący głos w przypadku równego
podziału głosów. Dyrektorzy wykonawczy zbierają się tak często, jak wymaga tego
sytuacja.

3. Grupa Doradcza - składająca się z siedmiu członków wybieranych przez Radę

Gubernatorów spośród specjalistów z dziedziny bankowości, przemysłu rolnictwa i
handlu. Służy ona radami organom Banku w sprawach jej ogólnej polityki. Ma biura w
nowym Jorku, Paryżu, Londynie, Genewie; misje regionalne w Tokio, Bangkoku,
Abidżanie; zaś przedstawicielstwa - w 45 stolicach krajów rozwijających się.

Bieżące sprawy Banku prowadzi Prezes, powołany i odwoływany przez dyrektorów

wykonawczych, którzy także nadzorują jego działalność. Funkcji tej nie może jednak
pełnić gubernator ani dyrektor. Prezes kieruje też pracami personelu Banku.

Organizacja - dokończenie

4. Departamenty Operacyjne: koncentrują swoją działalność na

sześciu regionach geograficznych (Afryka Zachodnia, Afryka
Wschodnia i Południowa, Europa, Bliski Wschód i Afryka Północna,
Azja Wschodnia i Pacyfik, Azja Południowa, Ameryka Łacińska i
Karaiby).

W ten sposób występuje podwójna kontrola wykorzystania pożyczek

Banku. Każda inwestycja znajduje się pod nadzorem pracowników
departamentu zajmującego się daną dziedziną gospodarki oraz
pracowników departamentu zajmującego się określonym regionem
geograficznym.

5. Departamenty Funkcjonalne: zajmują się różnymi dziedzinami m.in.

finansami, usługami prawnymi i ekonomicznymi. Podzielone są na
dziewięć jednostek, ze względu na sfery, którymi się zajmują, np.
Departament Rolnictwa, czy Departament Zasobów Ludzkich.

Każdy projekt finansowany przez Bank znajduje się pod podwójnym

nadzorem:

zarówno

departamentu

funkcjonalnego,

jak

departamentu operacyjnego.

Działalność kredytowa Banku Światowego

Bank Światowy zorganizowany jest, jak wcześniej wspomniano, w formie spółki akcyjnej, przy czym

wszystkie akcje są w posiadaniu krajów członkowskich Banku Światowego i polegają na udzielaniu
pożyczek z funduszów własnych i z funduszów obcych, wypożyczonych przez Bank na
międzynarodowym rynku kredytowym (przez emisję obligacji). Bank udziela również gwarancji
pożyczkom zaciąganym przez rządy krajów członkowskich, ich banki, oraz przez
przedsiębiorstwa (z gwarancjami rządowymi) w bankach komercyjnych. Jego zasoby zasilane są z
czterech źródeł wymienionych niżej. Są to:

1. Kapitał zakładowy powstały w drodze subskrypcji akcji rozprowadzonych między kraje członkowskie.

Udziały państw członkowskich składają się z dwóch części:
- kapitału wpłaconego, z czego 1% uiszczany jest w złocie lub w dolarach, natomiast pozostałe 9% w

walucie narodowej;
- funduszu gwarancyjnego (90%), stanowiącego zabezpieczenie zobowiązań Banku z tytułu
emitowanych obligacji i udzielanych gwarancji.

Kapitał zakładowy ustalony początkowo w wysokości 10 mld USD zwiększył się następnie kilkakrotnie.

Wiązało się to ze wzrostem liczby członków, rozszerzeniem działalności banku i podwyższeniem kapitału
zakładowego. W 1995 roku kapitał subskrybowany Banku Światowego wynosił 176,4 mld USD, czyli
96% kapitału zakładowego (184 mld USD). Obecnie kwota powyższa jest znakomicie wyższa.

2. Emisja własnych długoterminowych obligacji lokowanych na najbardziej chłonnych rynkach kapitałowych

(USA, Kanada, Wielka Brytania, Szwajcaria) i na międzynarodowym rynku kapitałowym (np. na
eurorynku), przy czym obligacje te są oprocentowane, a termin ich umorzenia wynosi 15-30 lat.
Obligacje te, gwarantowane przez wspomniany poprzednio fundusz gwarancyjny Banku, są uważane za
pierwszorzędne papiery wartościowe i cieszą się dużym popytem na rynkach kapitałowych.

Źródła kredytowania – c.d.

3. Sprzedaż obligacji w kraju, który zaciągnął pożyczkę w Banku.
4. Dochód uzyskiwany z różnych, pozostałych operacji przeprowadzonych przez Bank.

Nadwyżki i rezerwy uzupełniają kapitał wpłacony do Banku. Źródłem finansowania Banku

Światowego jest również cesja wierzytelności. Polega ona na udostępnianiu przez Bank
niespłaconej części udzielonej pożyczki innym instytucjom finansowym. Poprzez taką operację
Bank odnawia zdolność udzielania nowych pożyczek. Zasoby finansowe Banku powiększane są
również

dzięki

kwotom

spłat

udzielanych

pożyczek

W swej działalności kredytowej Bank stosuje szereg kryteriów.

Każdy projekt inwestycyjny finansowany przez Bank musi być ściśle określony.

Finansowanie danego projektu inwestycyjnego nie może konkurować z już działającym w
danym kraju mechanizmem finansowym. Stanowi ono również finansowanie uzupełniające,
występujące równolegle z udziałem środków wewnętrznych kraju korzystającego z kredytów
Banku Światowego. Środki pochodzące z pożyczek Banku powinny być głównie przeznaczane
na wydatki dewizowe, przy czym mogą być wykorzystywane do zakupów w dowolnej walucie i
w dowolnym kraju. Wydatki wewnętrzne (lokalne) związane z realizacją dofinansowywanej
inwestycji powinny być pokryte w walucie danego kraju.

Z posiadanych funduszy Bank może udzielać pożyczek rządom krajów członkowskich oraz

instytucjom publicznym i prywatnym, jeśli korzystają one z gwarancji rządów, Banku
Centralnego lub innej instytucji państwa członkowskiego. Kredyty przeznaczane są w zasadzie
tylko na sfinansowanie konkretnych przedsięwzięć inwestycyjnych, ale zdarzają się również
przypadki przyznania kredytów na cele bardziej ogólne. Bank Światowy może także udzielać
pożyczek bankom krajowym finansującym inwestycje. W takich przypadkach kredyty te są
dzielone przez te właśnie banki na konkretne przedsięwzięcia inwestycyjne, realizowane przez
miejscowe przedsiębiorstwa, a nawet osoby fizyczne.

Działalność kredytowa MBiR – c.d.

Terminy spłaty kredytów udzielonych przez Bank Światowy są ustalane na 5-20 lat. Ich

oprocentowanie zależy od oprocentowania środków pieniężnych, które Bank gromadzi
na rynkach kapitałowych, a więc kształtuje się na rynkowych zasadach
komercyjnych.

Ten sposób oprocentowania kredytów Banku Światowego był jednak krytykowany przez

wiele krajów mniej rozwiniętych pod względem gospodarczym, gdyż kredyty te były
dla nich po prostu za drogie. Od pożyczek i udzielanych gwarancji Bank pobiera
prowizję od zaangażowania w wysokości 0,5%-1,5% rocznie w stosunku do
niewykorzystanej sumy udzielanych kredytów. Okres karencji wynosi z reguły 5 lat.

Udzielane przez Bank Światowy kredyty i pożyczki mają zmienną stopę procentową. Kraje

najuboższe uzyskują kredyty nieoprocentowane. Kredyty udzielane są długoterminowo,
na okres 15-25 lat, najczęściej na finansowanie rolnictwa, przemysłu i sektora
publicznego.
Bank Światowy udziela czterech rodzajów pożyczek:

na dostosowanie strukturalne - udzielane są rządom lub agencjom rządowym na rozwój
lub transformację gospodarek w formie kredytu w ramach transz;

na przeznaczenia celowe - udzielane na konkretny projekt rządom bądź ministerstwom

linie kredytowe - udzielane ministrom bądź bankom, które popożyczają uzyskane od
Banku Światowego środki na konkretne przedsięwzięcia inwestycyjne;

4. gwarancje dla państw członkowskich zaciągających pożyczki w innych organizacjach

międzynarodowych.

Pożyczki Banku Światowego - kontynuacja

Rozpatrując pożyczki Banku Światowego według sektorów zauważa się, że w największym stopniu

finansowane są takie sektory jak: finansowy i opieka socjalna: między 22-27%; transport i edukacja
około 25-30%; oraz rolnictwo i przemysł (łącznie: 10-12%). Najmniej finansowane są wodociągi i
kanalizacja - około 4-8% całości kredytowania; (patrz wykres, następny slajd i dalszy komentarz). Przy
udzielaniu kredytów Bank Światowy stosuje następujące zasady:

- zasada nie przekraczania przez niespłacone pożyczki kapitału wpłaconego do Banku powiększonego
o kapitał na żądanie i zatrzymane zysk i nadwyżki;
- zasada podziału ryzyka między różne regiony geograficzne i objęcia pomocą największej liczby
krajów;
- zasada udzielania kredytów w walutach w jakich Bank sam zaciąga pożyczki;
- zasada udziału funduszów własnych kraju członkowskiego w finansowym projekcie;
- zasada spłaty kredytu i transferu, co oznacza, że kraj pożyczający powinien być w stanie samodzielnie
spłacić zaciągniętą pożyczkę długoterminową;
- zasada rentowności ogólnej projektu, co oznacza, iż podlegający projekt inwestycyjny powinien mieć
odpowiednią rangę gospodarczą dla uzasadnienia pożyczki dewizowej;
- zasada realności projektu; oznacza to, że każda koncepcja danej inwestycji musi być dobrze
przygotowana i możliwa do realizacji.

Każdy wniosek o pożyczkę badany jest przez ekspertów Banku w tzw. sześciostopniowym „cyklu

projektowym”. Jest to rodzaj zabezpieczania się Banku. Procedura związana z udzielaniem pożyczek
przewiduje sześć następujących etapów:

1. identyfikacja projektu - głównie leży to w gestii rządów krajów pożyczających;
2. przygotowanie - pożyczający ma za zadanie zbadanie technicznych, ekonomicznych, społecznych i
środowiskowych aspektów projektu;
3. oszacowanie - Bank Światowy dokonuje własnej, niezależnej oceny projektu w czterech głównych
obszarach: technicznym, instytucjonalnym, ekonomicznym i finansowym;
4. negocjacje i przedłożenie Zarządowi Dyrektorów Wykonawczych niezbędnych raportów i dokumentów
pożyczkowych do aprobaty;
5. realizacja projektu i nadzór Banku jego wykonywania;
6. ocena - porównanie kosztów projektu, jego korzyści, harmonogramu realizacji i efektywności z
pierwotnymi założeniami.

Pożyczki BŚ wg sektorów (

za: Latoszek E., Proczek M.: Organizacje międzynarodowe w

współczesnym świecie,W-wa 2006; str. 242)

Polska a Bank Światowy

Polska należała, jak poprzednio podkreślono, do państw założycielskich Banku Światowego i

MFW. Konflikt polityczny między Wschodem a Zachodem spowodował jednakowoż wystąpienie
Polski w dniu 14 marca 1950 r. z obu wymienionych organizacji finansowych. Po zmianach
politycznych w roku 1956 - zostały podjęte starania o ponowne przystąpienie Polski do tych
organizacji, jednakże początkowo nie zostały uwieńczone powodzeniem, z uwagi na sprzeciw
Stanów Zjednoczonych.

Po zawieszeniu wypłacalności Polski wobec wierzycieli oraz rozmów z przedstawicielami Klubu

Paryskiego i MFW, Polska złożyła 10 listopada 1981 roku wniosek o ponowne przyjęcie do MFW i
Banku Światowego. Po przyjęciu do MFW Polska - 27 czerwca 1986 roku - została przyjęta także w
poczet członków Banku Światowego. Stała się tym samym 150 członkiem Banku z własnym
udziałem w kapitale zakładowym w wysokości 1,3 mld USD. Polska została również członkiem
organizacji afiliowanych przy Banku Światowym. Koordynatorem współpracy Polski z Bankiem
Światowym jest Prezes NBP.

Poczynając od 1990 roku Bank Światowy aktywnie wspiera zmiany przeprowadzane w

polskiej gospodarce. Jego celem jest również wzmocnienie perspektyw stałego rozwoju i wzrost
stopy życiowej Polaków. Wsparcie Banku może przybierać różnorodne formy. Wymieniamy je
poniżej:

- współpracy personelu Banku z przedstawicielami polskich instytucji w zakresie tworzenia polityki
gospodarczej i społecznej oraz programów i projekt finansowych przez Bank;
- udzielania pożyczek;
- wsparcia w zakresie koordynacji pomocy technicznej i finansowej z innymi międzynarodowymi
instytucjami finansowymi;
- współpraca w analizie kwestii rozwojowych i wyborze optymalnych rozwiązań z wykorzystaniem
globalnych doświadczeń Banku Światowego.

Polska w MBOiR – c.d.

W pierwszym okresie powrotu do B. Św., (tj. w latach 1990-1996) skoncentrowano się na

obszarach omówionych poniżej w kolejnych punktach.

1. Odtworzenie stabilizacji makroekonomicznej i wzmocnienie wiarygodności kredytowej.

Warunkiem skutecznego wdrażania reform w Polsce było więc właśnie - odtworzenie stabilizacji
i rozwiązanie problemu ogromnego zadłużenia. W tym celu Bank przyznał Polsce na początku
1990 r., przy ścisłej współpracy z MFW, Pożyczkę Dostosowania Strukturalnego. Miała ona
zapewnić międzynarodowe wsparcie dla zmiany harmonogramu spłaty polskiego zadłużenia i
ułatwić proces zawierania umów oddłużających z Klubem Paryskim (wierzyciele państw) i
Klubem Londyńskim (banki komercyjne).

2. Wsparcie rozwoju sektora prywatnego. Pomoc Banku Światowego w tej dziedzinie nie była,

niestety, zbyt udana i spotykała się często ze słuszną krytyką. Ten rodzaj kredytowania
najczęściej rozmijał się z rzeczywistością. Okazało się, że to nie small-business jest w Polsce
najbardziej kapitałochłonny (i że nie stać go na drogie pożyczki), ale dawne, duże
przedsiębiorstwa państwowe. Barierą mogły tu być również sztywne zasady statutu Banku
Światowego, wymagające uzyskania kosztownych gwarancji. Nie cieszyły się również
powodzeniem pożyczki na rozwój rolno-spożywczy. Były one drogie i opiewały w dewizach,
podczas gdy polscy przedsiębiorcy przestawiali się na rozliczenia złotowe. Kredyty
inwestycyjne były długoterminowe, podczas gdy przedsiębiorcy oczekiwali krótkoterminowych
kredytów obrotowych.

3. Poprawa systemu zabezpieczeń socjalnych. W celu zapobieżenia negatywnym skutkom

przekształceń gospodarki (w postaci wzrostu bezrobocia i zwiększenia się liczby ludzi ubogich),
Bank Światowy zaoferował Polsce pomoc techniczną i finansową wspomagającą wzrost
zatrudnienia oraz poprawę stanu opieki zdrowotnej, szkolenia osób dorosłych oraz
finansowanie projektu kredytu na budownictwo mieszkaniowe. Jednakże wdrożenie
powyższych projektów napotykało spore trudności.

Polska i Bank Św. - kontynuacja

4. Reforma sektora energetyki. Tu - pomoc Banku Światowego polegała na przeprowadzeniu

dogłębnych analiz, doradztwa w dziedzinie technologii i wpływu zmian w sektorze na całą
gospodarkę.

5. Przebudowa podstawowej infrastruktury. W tej dziedzinie Bank Światowy przyznał

priorytet finansowaniu inwestycji przyczyniających się do poprawy sytuacji polskiej
infrastruktury technicznej. Z pożyczek Banku finansowano przykładowo: przekształcenia w
Polskich Kolejach Państwowych, restrukturyzację Telekomunikacji Polskiej S.A., budowę nowych
i modernizację istniejących dróg.

6. Ochrona środowiska. Mając na uwadze zniszczenia polskiego środowiska naturalnego, Bank

przyznał Polsce pożyczkę na wzmocnienie zarządzania ekologicznego. W tej dziedzinie
przyznano również pożyczkę na wdrożenie odpowiednich praktyk zarządzania gospodarką
zasobów leśnych, odbudowę lasów skażonych, sadzenie drzew na terenach nienadających się
pod uprawy rolne, wzmocnienie struktury zarządzania finansami.

W drugim okresie wzmiankowanej dekady,, czyli w latach 1997-1999 Bank Światowy wspierał

Polskę w jej aspiracjach do uzyskania członkostwa w Unii Europejskiej. Polska
uzyskała w tym celu:

- pomoc w zakresie formułowania i wdrażania założeń polityki - koniecznych z punktu widzenia
trwałego wzrostu;
- pomoc tym dziedzinom polskiej gospodarki, które mogą doświadczyć niekorzystnych dla nich
zmian kierunków polityki Wspólnot Europejskich, lub stanowić źródło znacznych strat
ekonomicznych dla kraju, przez udostępnienie niezależnego potencjału analitycznego oraz
wsparcia inwestycyjnego;
- pomoc w społecznym ugruntowaniu reform i redukcji ubóstwa.

Polska i MBOiR - dokończenie

W omawianych, i dalszych latach kontynuowano część projektów rozpoczętych wcześniej. Ponadto

finansowano projekty z zakresu m. in. :
- poprawy zarządzania i funkcjonowania instytucji gminnych,
- modernizacji najważniejszych dróg krajowych oraz remont dwóch mostów i budowę trzech nowych oraz
budowę 12 obwodnic,
- likwidacji skutków powodzi w Polsce południowej,
- budowy komercyjnych, samofinansujących się miejskich rynków hurtowych,
- restrukturyzacji górnictwa węgla kamiennego.

W roku 2000 pomoc Banku Światowego koncentrowała się głównie na:

- przygotowaniu i wdrażaniu kompleksowych programów wielosektorowych obejmujących problemy
zabezpieczenia socjalnego (chodzi tu przede wszystkim o restrukturyzację górnictwa węgla kamiennego i
tworzenie miejsc pracy poza rolnictwem - na obszarach wiejskich);
- doradztwie w realizacji reformy finansów publicznych i kwestii związanych z członkostwem w Unii
Europejskiej i przystąpieniem do Wspólnot; w reformie samorządu terytorialnego, konsolidacji i
prywatyzacji sektora elektroenergetycznego, opracowania metod oceny wpływu przystąpienia do UE na
kluczowe sektory, analiza efektywności kosztowej i programów społecznych w zakresie edukacji, służby
zdrowia i opieki socjalnej;
- opracowanie projektów i inicjatyw związanych z konkretnymi problemami rozwojowymi z zakresu ochrony
środowiska naturalnego, reformy sektorów socjalnych, inwestycji prywatnych w zakresie infrastruktury.

W kolejnym roku 2001 Polska otrzymała następne pożyczki na: restrukturyzację górnictwa, na dostosowania

strukturalne, poprawę sprawności energetycznej w rejonie Krakowa, wprowadzenie podatku
manipulacyjnego oraz na modernizację portów. Udostępnione przez Bank Światowy linie kredytowe zostały
jednak wykorzystane w niskim stopniu. Przyczyny tego stanu mają przede wszystkim charakter
przedmiotowy: luki w informacjach o kredytach Banku Światowego, dostępne zazwyczaj w dużych
ośrodkach miejskich. Ponadto, kolejna bariera miała charakter psychologiczny. Ważną barierą, która
ograniczała wykorzystanie przydzielonych kredytów - było również niezbyt sprzyjające otoczenie
makroekonomiczne w kraju i szereg innych, konkretnych i szczegółowych wymagań - dotyczących
zakupów towarów i usług.

(ad iv). Regionalne organizacje

finansowe:
(a) Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju
(EBOR)

Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju – EBOR (ang.: European Bank for Reconstruction and

Development) jest instytucją finansową o charakterze regionalnym, która ze względu na
przyświecające jej cele ma dla Polski istotne znaczenie. Głównym celem, dla którego utworzono
Bank była pomoc finansowa państw Zachodu na rzecz gospodarek Europy Środkowej i
Wschodniej - w ich procesie transformacji systemowych. Inicjatywę powołania do życia takiego
Banku po raz pierwszy oficjalnie przedstawił prezydent Francji F. Mitterand, jeszcze w październiku
1989 roku. Po zorganizowaniu kilku spotkań z udziałem tzw. „technicznych ekspertów” oraz trzech
plenarnych spotkań odbywających się w Paryżu (15-16 stycznia, 8-11 marca i 9 kwietnia 1990 r.), 29
maja 1990 roku utworzono EBOR, gdy 40 państw oraz dwie organizacje, tj. Europejska Wspólnota
Gospodarcza i Europejski Bank Inwestycyjny, podpisały umowę powołująca do życia tę instytucję.
Umowa weszła w życie w końcu marca 1991 roku. Na siedzibę Banku wybrano Londyn.

Podstawowym celem Europejskiego Banku Odbudowy i Rozwoju jest wspieranie transformacji

ustrojowej i zmian w modelu gospodarczym - przejście od gospodarki państwowej,
dotychczas - centralnie zarządzanej, do gospodarki wolnorynkowej - w państwach Europy
Środkowo-Wschodniej, poprzez udzielanie im pomocy finansowej. Pozostałe kluczowe cele EBOR są
następujące:

- bliska i skoordynowana współpraca w celu wspierania postępu gospodarczego w krajach Europy
Środkowej i Wschodniej,
- udzielanie pomocy finansowej krajom członkowskim w celu realizacji reform gospodarczych,
strukturalnych i sektorowych; zwłaszcza takie procesy, jak: demonopolizacja, czy prywatyzacja mogą w
szczególności liczyć na poparcie finansowe Banku,
- szereg inwestycji w regionie,
- umacnianie sektora finansowego,
- reforma systemu prawnego,
- rozwój infrastruktury niezbędnej do wzrostu sektora prywatnego,
- podtrzymywanie zasad demokracji, pluralizmu i gospodarki rynkowej w tych krajach.

Funkcje EBOR

EBOR, w krajach swoich operacji finansowych, wspiera działania związane z wdrażaniem

strukturalnych i sektorowych reform gospodarczych. Promuje konkurencyjność,
prywatyzację i przedsiębiorczość, z uwzględnieniem specyficznych potrzeb
poszczególnych krajów. Poprzez swoje inwestycje Bank promuje również działalność
sektora prywatnego, umacnianie instytucji i systemów prawnych oraz rozwój
infrastruktury niezbędnej dla funkcjonowania sektora prywatnego.

Do podstawowych funkcji EBOR należy:

- funkcja kredytowa, polegająca na dostarczaniu krajom członkowskim środków na
finansowanie określonych projektów,
- funkcja katalizatora procesów finansowania różnych projektów przez inne instytucje
finansowe,
- funkcja mobilizacyjna krajowego i zagranicznego kapitału oraz doświadczonej kadry
kierowniczej,
- funkcja popierania inwestycji produkcyjnych,
- funkcja doradcza, polegająca na udzielaniu pomocy technicznej w celu przygotowania,
finansowania i realizacji odpowiednich przedsięwzięć pojedynczych lub realizowanych w
ramach konkretnych programów inwestycyjnych,
- funkcja stymulująca rozwój rynków kapitałowych,
- funkcja wspierania ekonomicznych przedsięwzięć, rozwoju i modernizacji miast i wsi,
- funkcja promocyjna rozwoju: rolnictwa, transportu, oświaty i opieki zdrowotnej, jak
również promocja i wspieranie projektów z zakresu ochrony środowiska naturalnego,
- funkcja gwarancji,
- funkcja konsultacyjna.

Członkostwo w EBOR oraz jego kapitał

Członkami Europejskiego Banku Odbudowy i Rozwoju są kraje wysoko

uprzemysłowione oraz kraje Europy Środkowej i Wschodniej. Obecnie EBOR liczy 60
członków, w tym 58 krajów (z tego 26 państw - to kraje Europy Środkowej i Wschodniej), w
których Bank prowadzi swoją działalność. Członkami EBOR są więc cztery poniższe grupy
państw i dwie instytucje:

1. Kraje Europy Środkowej i Wschodniej: Albania, Armenia, Azerbejdżan, Białoruś,
Bośnia i Hercegowina, Bułgaria, Chorwacja, Gruzja, Kazachstan, Kirgizja, Republika
Macedonii, Mołdawia, Rumunia, Federacja Rosyjska, Tadżykistan, Turkmenistan, Ukraina,
Uzbekistan;
2. Kraje Unii Europejskiej (po 1 maja 2004): Austria, Belgia, Cypr, Republika Czech, Dania,
Estonia, Finlandia, Francja, Grecja, Hiszpania, Holandia, Irlandia, Litwa, Luksemburg, Łotwa,
Malta, Niemcy, Polska, Portugalia, Republika Słowacji, Słowenia, Szwecja, Węgry, Włochy,
Wielka Brytania;
3. Inne państwa europejskie: Islandia, Izrael, Lichtenstein, Norwegia, Szwajcaria, Turcja,
4. Państwa pozaeuropejskie: Australia, Egipt, Japonia, Kanada, Republika Korei
Południowej, Meksyk, Maroko, Nowa Zelandia, Stany Zjednoczone,
5. Dwie instytucje: Europejski Bank Inwestycyjny oraz sama Wspólnota Europejska.

Najważniejszym elementem kapitału Europejskiego Banku Odbudowy i Rozwoju jest statutowy

kapitał akcyjny. W skład zwykłych zasobów kapitałowych wchodzą także:

- fundusze uzyskane dzięki pożyczkom z krajów członkowskich;
- fundusze uzyskane dzięki pożyczkom na rynkach kapitałowych na całym świecie;
- fundusze uzyskane dzięki spłacie pożyczek lub gwarancji.

Fundusze EBOR - c.d.

W początkowym okresie, tj. od końca 1998 r., fundusze dodatkowe zaangażowane

przez innych inwestorów jako część operacji EBOR - wyniosły 30,9 mld euro.
Proces oceny i zatwierdzania projektów przez EBOR, z wieloetapową analizą ich
celowości, stanowi dowód na realizację przez Bank przemyślanej strategii i
staranności wypełniania swojej misji. Inwestycje Banku wywierają w rezultacie
bardzo duży wpływ na właściwy kierunek reform i tempo rozwoju
poszczególnych państw operacji.

Pomoc finansowa EBOR ma szczególne znaczenie dla krajów Europy Środkowej i

Wschodniej, a tym samym również dla Polski. Dzięki udostępnionym przez
Bank środkom udało się rozpocząć i kontynuować proces transformacji wielu
gospodarek krajów tego regionu w kierunku gospodarek rynkowych.

Naczelnym organem EBOR jest Rada Gubernatorów, składająca się z

przedstawicieli wszystkich członków, którzy dysponują głosami, proporcjonalnie
do liczby posiadanych akcji. Podjęcie decyzji przez Radę wymaga co najmniej
75% wszystkich głosów. Rada Gubernatorów przekazuje prawo podejmowania
decyzji Radzie Dyrektorów, która składa się z 23 członków: 11 wybierają
państwa członkowskie Wspólnot Europejskich; po 4 - państwa Europy
Środkowej i Wschodniej; oraz pozostałe państwa europejskie i
pozaeuropejskie. Pozostałymi organami Banku są: komitet Wykonawczy i
Sekretarz Generalny. Personel EBOR liczy 350 osób. EBOR może tworzyć
oddziały w państwach członkowskich. W Polsce przedstawicielstwo EBOR ma
swą siedzibę w Warszawie.

Obszary i formy finansowania

Siłą Europejskiego Banku Odbudowy i Rozwoju jest jego zdolność do działania w obu sektorach: zarówno

prywatnym, jak i publicznym - oraz połączenie zasad funkcjonowania i procedury banków
inwestycyjnych i banków rozwoju.
EBOR proponuje szeroki zakres instrumentów finansowych, dostosowanych do wymagań poszczególnych
projektów. Oferuje takie formy finansowania jak: kredyty, inwestycje kapitałowe oraz gwarancje. W każdym
przypadku Bank kieruje się zdrowymi zasadami bankowymi i inwestycyjnymi.
Podstawowe formy finansowania przedsięwzięć przez EBOR to:
- pożyczki z maksymalnym okresem spłaty 10 lat (15 lat w przypadku przedsięwzięć infrastrukturalnych) dla
przedsiębiorstw prywatnych, prywatyzowanych lub państwowych);
- nabywanie udziałów kapitałowych w celu wzmocnienia kapitału krajowego i zagranicznego;
- udzielanie gwarancji i poręczeń w celu umożliwienia dostępu przedsiębiorstwom do międzynarodowego rynku
kapitałowego.

Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju jest jedną z kilku instytucji międzynarodowych, które swoją strategię od kilku

lat ukierunkowują na rozwój sektora małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP) w państwach Europy
Środkowej i Wschodniej. Efektem tych działań jest fakt, iż około 36% wszystkich użytych przez EBOR środków w
1996 roku skierowanych zostało do lokalnych instytucji finansowych. Można wyróżnić trzy pola aktywności EBOR
zmierzające do wzmocnienia małych i średnich przedsiębiorstw. S ą to następujące obszary.
1. Pierwszym jest wzmocnienie lokalnego sektora bankowego poprzez: uruchamianie linii kredytowych typu
„apel” z gwarancjami rządowymi dla banków lokalnych; udzielanie MŚP kredytów z wykorzystaniem instytucji
pośredniczących; współfinansowanie wraz z bankiem lokalnym projektów udziału kapitałowego MŚP w bankach
komercyjnych; pomoc bankom lokalnym w zarządzaniu aktywami; ułatwienia w uzyskaniu gwarancji dla banków
nowych lub działających w państwach, gdzie jedyną alternatywą dla transakcji handlowych jest pokrycie w
gotówce.
2. Drugą formą wspierania działań jest współfinansowanie lub finansowanie funduszy kapitałowych - tzw.
venture capital (kapitał ryzyka), działających na poziomie państw czy regionów.

Na ogół venture capital finansuje następujące fazy rozwoju MŚP :

- finansowanie tzw.. fazy „zasiewu” (seed financing) obejmującej wczesny etap rozwoju;
- finansowanie startu (start-up financing) rozpoczęcie działalności;
- wczesne faza finansowanie;
- finansowanie ekspansji i wzrostu.

Mieszane formy finansowania. Dotychczasowa działalność
Polski w EBOR

Swoją strategią EBOR objął również finansowanie infrastruktury komunalnej i środowiska, oferując

swym klientom (miastom i gminom) zróżnicowane mechanizmy finansowania inwestycji
publicznych w zależności od stopnia rozwoju ekonomicznego i politycznego kraju kredytobiorcy, jak
również wielkości inwestycji oraz kondycji finansowej i statutu prawnego samego kredytobiorcy. Mogą być
przy tym wykorzystywane następujące mechanizmy finansowania: kredyty gwarantowane przez rząd;
pojedyncze oraz programowe - oraz kredyty gwarantowane przez miasto lub gminę.

Wśród mechanizmów finansowania inwestycji prywatnych w sektorze usług komunalnych wyróżnić

można:
- finansowanie pojedyńczych inwestycji prywatnych: finansowanie typu BOT (ang.: building-operation-
transfer, czyli: budowa-eksploatacja- przekazanie), oraz: finansowanie na zasadzie koncesji lub leasingu
przedsiębiorstw już istniejących,
- finansowanie prywatnych programów inwestycyjnych poprzez wyspecjalizowane linie kredytowe i
inwestycyjne, (nie wymagające gwarancji rządowych).

Główne założenia dotyczące działalności EBOR w Polsce znajdują wyraz w publikowanym co kilka lat

dokumencie pt. EBOR: Strategia dla Polski. Głównymi założeniami są:

- wspieranie i promocja rywalizacji, restrukturyzacji, konkurencji oraz rzetelnego zarządzania w sektorach,
które muszą być restrukturyzowane,
- dalsze wspomaganie rozwoju firm prywatnych, szczególnie przez finansowanie małych i średnich
przedsiębiorstw,
- stymulowanie rozwoju rynku finansowego przez współpracę z lokalnymi instytucjami finansowymi,
- finansowanie rozwoju struktury, inwestycji komunalnych i ochrony środowiska, wymagających
dostosowania do standardów Unii Europejskiej,
- dostarczanie szerokiego wachlarza usług finansowych,
- rozwój rynków kapitałowych, m.in. przez propagowanie nowoczesnych instrumentów finansowych.

Priorytety inwestowania w Polsce według EBOR

W opinii Banku sektory wymagające jak najszybszej i największej restrukturyzacji w Polsce to: rolnictwo,

agrobiznes, górnictwo węglowe, przemysł spalinowy i chemiczny, produkcja stali, przemysł stoczniowy i
dystrybucja prasy. Strategia tych sektorów powinna wywoływać jak najniższe koszty społeczne przy jednoczesnym
rozwoju ich potencjału w warunkach silnej konkurencji. Bank oferuje doświadczenie, ekspertyzy i fundusze. Pomoc
Banku polega na gromadzeniu wielu różnych instrumentów przydatnych w procesie prywatyzacji jakiegoś przedsiębiorstwa
czy też grupy przedsiębiorstw. Jest to więc: kombinacja bezpośrednich inwestycji kapitałowych, kredytów, funduszy
wysokiego ryzyka (venture capital) oraz środków dostępnych z funduszy przeznaczonych na ochronę środowiska.
W przypadku agrobiznesu EBOR wspomaga dostosowanie tego rodzaju usług do norm unijnych, a mianowicie norm
czystości, jakości i ochrony środowiska. Ma to na celu wzrost konkurencyjności na rynku unijnym tego sektora usług.

W przemyśle stalowym najważniejszym celem EBOR jest uczestnictwo w prywatyzacji i restrukturyzacji największych hut w

Polsce.
Pomoc dla sektora prywatnego wyraża się głównie przez finansowanie małych i średnich przedsiębiorstw,
szczególnie w gałęziach, w których Bank ma największe doświadczenie, czyli agrobiznesie, przemyśle lekkim,
budownictwie i niektórych innych usługach .
Bezpośrednie zaangażowanie pozwala Bankowi wywierać wpływ na poziom zarządzania oraz etyki działalności
gospodarczej, szczególnie w takich działach gospodarki jak: energetyka, nieruchomości, materiały budowlane, produkty
konsumpcyjne oraz pakowanie i dystrybucja żywności. Oprócz finansowania Bank może również występować jako
poręczyciel kredytów i współinwestor. Ponadto utworzono linie kredytowe dla small-bussinesu z pomocą Europejskiego
Banku Inwestycyjnego i programu PHARE.

Pomoc w zakresie rynku finansowego polega na współpracy z lokalnymi instytucjami finansowymi w tworzeniu

szerszej gamy produkt bankowych oraz promowaniu idei otwierania rynku dla kapitału zagranicznego. Ponadto
ważnym celem jest pomoc w dziedzinie rozwoju instytucji kredytu hipotecznego i bankowości detalicznej. Biorąc
pod uwagę wprowadzenie reform ubezpieczeń społecznych, EBOR zainwestował w PWE Winterthur.

Finansowanie rozwoju infrastruktury i ochrony środowiska należy do priorytetowych zadań EBOR w Polsce.

Odbywa się to na poziomie lokalnym. oferowane są różne mechanizmy finansowania inwestycji publicznych: kredyty
pojedyńcze lub grupowe, gwarantowane przez urząd; ośrodki komunalne kierowane przez pośredników finansowych; zaś
dla miast o dość wysokiej wiarygodności kredytowej - kredyty gwarantowane przez gminę lub miasto.

Strategia Banku dla polski w dziedzinie infrastruktury koncentruje się głównie na:

- podnoszeniu jakości podstawowych usług komunalnych w celu dostosowania kraju do standardów UE w dziedzinie
transportu miejskiego, usług wodociągowych i kanalizacji, oczyszczania wód oraz systemu grzewczego,
- zapoczątkowaniu współpracy podmiotów państwowych i prywatnych w większych miastach,
- rozwoju działalności w zakresie kredytowania wielosektorowych inwestycji w infrastrukturę w małych i średnich ośrodkach
komunalnych.

Priorytety … dokończenie

Istotnym dla rozwoju polskiej infrastruktury jest fakt, iż EBOR ze względu na swoje cele statutowe jest gotowy

podejmować ryzyko, którego nie chcą brać na siebie banki komercyjne i rynek kapitałowy. Bank uczestniczył
również w zakładaniu funduszy kapitałowych dla przedsiębiorstw w szczególności na szczeblu gminnym, kierowanych do
mniejszych przedsiębiorców oraz funduszy przygranicznych, które mogą finansować rozwój i integrację polskich firm na
zasadach regionalnych.

W zakresie finansowania inwestycji małych i średnich przedsiębiorstw Bank współpracuje z następującymi instytucjami

finansowymi:

- Pionier Poland Fund,
- Polski Prywatny Fundusz Kapitałowy,
- Caresbac-Polska S.A.,
- Nowy Fundusz Inwestycyjny Europy Wschodniej,
- Europejski kapitał Odrodzenia,
- Alliance Scan-east Fund.

Efekty działalności EBOR w Polsce są bezpośrednio powiązane ze zmieniającą się w czasie strategią Banku dla Polski,

która każdorazowo określa jego priorytety i zadania do realizacji w czasie kolejnych 2-3 lat. Według stanu na 30 czerwca 2010
roku EBOR uczestniczył w finansowaniu 102 projektów inwestycyjnych w Polsce, przez bezpośrednie inwestycje w kwocie 1
431,2 mln euro. Stawia to Bank na pierwszym miejscu pośród zagranicznych inwestorów kapitałowych. Udział
finansowy EBOR umożliwił zmobilizowanie dodatkowych środków finansowych na te projekty w kwocie sięgającej
aż 5 751,0 mln euro.

Obecnie EBOR kontynuuje strategię wspierania procesu przemian ustrojowych jako instytucja „uzupełniająca” przez

podejmowanie szerokiej gamy inicjatyw. Strategia uzupełniania - jest realizowana przez zaangażowanie w różnych
segmentach rynku oraz tworzenie nowych metod finansowania w miarę postępowania procesu transformacji w
Polsce. Bank dostosowuje swoją działalność do zmian na polskim rynku, zastępując kredytowanie inwestycjami kapitałowymi,
rozszerza działalność z okolic Warszawy na inne regiony kraju, przenosi swoje zainteresowanie spółkami z udziałem
kapitału zagranicznego na spółki z kapitałem polskim oraz odchodzi od klasycznej działalności kredytowej na
rzecz transakcji rynku kapitałowego. Bank prowadzi aktywną działalność przede wszystkim w sektorach: infrastruktury,
restrukturyzacji przemysłu oraz wspierania małych i średnich przedsiębiorstw.
Działalność Banku w sektorze prywatnym stanowi 89% finansowania oferowanego przez EBOR, co jest wskaźnikiem
znacznie wyższym niż pierwotnie planowano. 44% finansowania jest oferowane w postaci inwestycji kapitałowych, a 56% w
postaci kredytów. Finansowanie za pośrednictwem innych instytucji finansowych stanowi około 47%, co znacznie przewyższa
założoną wielkość docelową.

Podsumowanie

Podsumowując rolę Europejskiego Banku Odbudowy i Rozwoju podczas jego ponad

dziesięcioletniej działalności w Polsce, można zauważyć, iż brał on aktywny
udział w transformacji systemowej Polski - głównie poprzez:
- wspieranie rozwoju prywatnych firm, zwłaszcza przez pośrednie
wyspecjalizowane

narzędzia przeznaczone dla małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP),

- rozwój rynków kapitałowych,
- wspieranie instytucji finansowych i funduszy kapitałowych,
- mobilizację inwestycji krajowych, jak i zagranicznych,
- finansowanie prywatnej i państwowej infrastruktury,
- wspieranie inwestycji komunalnych,
- wspieranie inwestycji w zakresie ochrony środowiska.

W swojej dotychczasowej działalności w Polsce EBOR uczestniczył w wielu udanych

inwestycjach kapitałowych, jak również udzielił istotnych dla rozwoju
Polski pożyczek we współpracy z lokalnymi oraz zagranicznymi
partnerami. W przypadku inwestycji kapitałowych wśród partnerów zagranicznych
EBOR znaleźli się m.in.: Polish Enterprise Fund/Polish Private Equity Fund; Lafarge;
Danuta, czy Danone Ciastka. Przykładowi partnerzy lokalni w tej dziedzinie to:
Pekao S.A./Unicredito; Rolimpex; Hortex; Stalexport; czy Telekomunikacja Polska
S.A. Jeśli idzie o działalność kredytową – to warto wspomnieć o tak znanych
partnerach zagranicznych, jak: Fiat; Huta Luccini; Pilkington; Kwidzyn - International
Paper; Warsaw Financial Centre; czy Cementownia Chełm - RMC Group. Wśród
partnerów lokalnych wymienić można: Polish Railways; Bronisz i Eastbridge/ECI .

(

b): Europejski Bank Inwestycyjny (EBI):

podstawowe zadania

Europejski Bank Inwestycyjny został utworzony na mocy artykułu 198 d) i e) Traktatu Rzymskiego

podpisanego 25 marca 1957 roku. Rozpoczął pracę 1 stycznia 1958 roku. Statut EBI został
załączony do ww. Traktatu Rzymskiego w formie Protokołu. Europejski Bank Inwestycyjny jest
agencją wyspecjalizowaną Unii Europejskiej. Działalność Banku jest nadzorowana przez Radę
Unii

Europejskiej.

Siedzibą

Banku

jest

Luksemburg.

Członkami Banku są państwa należące do Wspólnot Europejskich. Pierwotnie było sześć krajów:
Francja, Niemcy, Belgia, Holandia, Luksemburg i Włochy. Nabywanie członkostwa w Banku jest
ściśle związane z przyjmowaniem nowych członków do Wspólnot. W 1973 roku. Członkami Banku
zostały również Wielka Brytania, Dania i Irlandia, w 1981 r. Grecja, w 1986 r. Hiszpania i Portugalia,
a

1995

Austria,

Finlandia

Szwecja.

Działalnością Banku kierują następujące organy:

- Rada Gubernatorów,
- Rada Dyrektorów, Komitet Kierowniczy, Komitet kontrolny.

Europejski Bank Inwestycyjny ma zadanie przyczyniać się w oparciu o rynki kapitałowe i o

swe własne zasoby, do równomiernego, pozbawionego zakłóceń rozwoju wspólnego
rynku w interesie Wspólnoty. W tym celu ułatwia on przez udzielanie pożyczek lub gwarancji,
nie mając na względzie zysku, finansowanie wymienionych niżej projektów we wszystkich
gałęziach gospodarki:

- projektów dotyczących rozwoju regionów słabiej rozwiniętych,
- projektów dotyczących modernizacji czy przekształcenia przedsiębiorstw lub tworzenia w
związku ze stopniowym organizowaniem wspólnego rynku nowych placówek, które - ze względu
na swe rozmiary lub swój charakter - nie mogą być w pełni finansowane z różnych środków,
pozostających do dyspozycji poszczególnych członków Wspólnoty,
- projektów, którymi wspólnie jest zainteresowanych kilku członków Wspólnoty i które -
ze względu na swoje rozmiary lub swój charakter - nie mogą być w pełni sfinansowane przez
poszczególnych członków Wspólnoty.

Środki kapitałowe w dyspozycji EBI

Kapitał zakładowy EBI pochodzi z wkładów państw członkowskich i ze środków

uzyskanych na międzynarodowych rynkach kapitałowych. Na 1999 r. kapitał
subskrybowany wynosił 100 mld euro. Największe udziały w Banku mają: Niemcy,
Francja, Włochy i Wielka Brytania -po 17,7%. Pozostałe udziały kształtują się
następująco: Hiszpania - 6,54%, Belgia i Holandia - po 4,92%, Szwecja - 3,25%, Dania
- 2,50%, Austria - 2,44%, Finlandia - 1,40%, Grecja - 1,35%, Portugalia - 0,86%,
Irlandia - 0,62% i Luksemburg - 12%.

Przyjęcie nowego członka pociąga za sobą wzrost kapitału subskrybowanego

odpowiednio do kapitału wniesionego przez nowego członka.

Państwa członkowskie wpłacają 25% ogólnej sumy subskrybowanego kapitału. Pozostała

zaś część ma charakter funduszu gwarancyjnego za zobowiązania EBI i jest wpłacana
na

żądanie

Banku.

Odpowiedzialność poszczególnych państw członkowskich z tytułu działalności
kredytowej sięga wielkości kapitału subskrybowanego, a nie wpłaconego. Rada
Dyrektorów może zażądać pozostałej części kapitału subskrybowanego do wysokości,
która jest niezbędna do pokrycia zobowiązań Banku.

Każdy członek powinien wtedy uiścić wpłatę proporcjonalnie do swego udziału. Rada

gubernatorów może kwalifikowana większością zdecydować o udzieleniu przez kraje
członkowskie specjalnych oprocentowanych pożyczek, jeżeli Bank prosi o takie
pożyczki do finansowania specyficznych projektów i gdy Rada Dyrektorów wykaże, że
Bank nie jest zdolny do osiągnięcia potrzebnych funduszów na rynku kapitałowym na
warunkach właściwych dla rodzaju i celu projektów, które mają być sfinansowane.

Źródła kredytów udzielanych przez EBI

Źródłem udzielanych kredytów są przede wszystkim pożyczki zaciągane na międzynarodowych

rynkach kapitałowych. Na rynkach tych Bank cieszy się dobrą renomą, co wynika z
przestrzegania przez niego reguł gry, do których należą: wiarygodność i solidność dłużnika, stała
obecność na rynkach kapitałowych oraz umiejętność przystosowania się do zmieniających się
warunków rynkowych. Pożyczki zaciągane przez Bank pochodzą od instytucji publicznych i
prywatnych. Kwota zaciąganych przez Bank pożyczek nieustannie rośnie, co dowodzi jego
znaczenia w finansowaniu zadań Wspólnot.

Fundusze pożyczkowe Banku są gromadzone w drodze: emisji na rynkach kapitałowych własnych

obligacji długoterminowych, oprocentowanych według stopy rynkowej oraz w wyniku sprzedaży na
tych rynkach obligacji wypuszczonych przez dłużników Banku i stanowiących pokrycie udzielonych
przez Bank pożyczek długoterminowych. Lokowanie obligacji Banku na rynku kapitałowym jest
uwarunkowane charakterem podaży funduszów pieniężnych na tym rynku. Obligacje Banku mogą
być lokowane na trzech rodzajach rynków kapitałowych: krajowych Wspólnoty, w krajach nie-
członkowskich oraz międzynarodowym rynku, tzw. rynku euro-emisji.

Obligacje lokowane na rynkach krajowych Wspólnoty są wyrażane w europejskiej walucie

kraju wierzycielskiego. Podaż funduszów pieniężnych na tym rynku jest wyznaczana
przez oszczędności osób fizycznych, rezerwy instytucji prawa publicznego i towarzystw
ubezpieczeniowych, przez fundusze specjalnych instytucji lokacyjnych. Obligacje lokowane
na pojedynczych rynkach zagranicznych są emitowane zgodnie z panującymi na tych rynkach
metodami emisji i przepisami dotyczącymi pożyczek zagranicznych.

Odmienny charakter mają międzynarodowe obligacje lokowane na rynku euro-emisji. W zakresie

działalności emisyjnej EBI występują dwie alternatywy gwarancji walutowych. Alternatywa pierwsza -
bank udziela pożyczek wyrażonych w różnych walutach, z wyjątkiem waluty kraju dłużnika,
alternatywa druga - bank udziela pożyczek w różnych walutach

a także w walucie narodowej

dłużnika.

68.

Wytyczne EBI w przydzielaniu
kredytów

EBI może udzielać nisko oprocentowanych pożyczek, przeznaczonych na priorytetowe cele

UE. Duża część kredytów jest udzielanie mniej rozwiniętym regionom Wspólnoty. EBI
ma również swój udział w rozszerzaniu programów pomocy Wspólnoty Europejskiej
stymulujących rozwój, w szczególności w oparciu o porozumienia o współpracy i
umowy stowarzyszeniowe, które Wspólnota zawarła z 12 krajami basenu Morza
Śródziemnego oraz z 70 krajami Afryki, Karaibów i Pacyfiku. Bank pożycza również
poważne sumy w oparciu o programy Wspólnot Europejskich - PHARE i TACIE,
państwom Europy Środkowej i Wschodniej, byłemu ZSRR, a także na mniejszą skalę,
pewnej liczbie państw Azji i Ameryki Łacińskiej, a od 1995 r. również Afryce
Południowej.

Przy udzielaniu pożyczek Bank kieruje się następującymi wytycznymi:

- pożyczki udzielane są pod warunkiem, że inne środki również są zaangażowane,
- finansowane są projekty, które przyczyniają się do wzrostu ogólnej efektywności,
- inwestycje produkcyjne powinny być rentowne i zyskowne,
- pożyczka musi być poręczona poprzez inne państwo, lub instytucje prawa
publicznego,
- łączna kwota pożyczek i gwarancji udzielonych przez Bank nie może przekraczać
250% jego kapitału subskrybowanego,
- pożyczki udzielane są z reguły na 7-12 lat,
- stopa procentowa od pożyczek udzielonych przez Bank oraz prowizja od gwarancji
jest kształtowana na warunkach panujących na rynku kapitałowym i powinna być
kształtowana w taki sposób, aby przychody z nich były w stanie sprostać
zobowiązaniom Banku i pokryć wszelkie wydatki i utrzymać środki rezerwowe,
- na pokrycie kosztów administracyjnych Bank pobiera tylko 0,15% marży.

Procedury udzielania pożyczek – c.d.

Wnioski o udzielenie pożyczki lub gwarancji mogą być składane do Banku za pośrednictwem Komisji

bądź organów kraju członkowskiego, na którego terytorium projekt ma być realizowany. Wnioski
mogą być również składane bezpośrednio do Banku. Wnioski te są przedkładane w pierwszym
przypadku do zaopiniowania przez kraj członkowski, w drugiej sytuacji Komisji. Kraj członkowski i
Komisja powinny udzielić opinii w ciągu dwóch miesięcy od ich otrzymania. Rada Dyrektorów
rozpatruje przedstawione jej wnioski o udzielenie pożyczki lub gwarancji po rekomendacji
Komitetu Kierowniczego. Komitet Kierowniczy bada, czy złożone wnioski odpowiadają
postanowieniom Statutu.

Gdy Komitet Kierowniczy poprze udzielenie pożyczki bądź też gwarancji, powinien przestawić projekt

kontraktu Radzie Dyrektorów, może również wydać własną popierającą opinię, która w tym
przypadku może być uznana za istotną .
Bank udziela kredytów i poręczeń, jeśli przedłożone projekty w całości lub części przyczyniają się
do realizacji poniższych celów:

- rozwoju regionów zacofanych strukturalnie,
- zwiększenia konkurencyjności przemysłu europejskiego, np. przez rozwój nowych technologii lub
wspieranie małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP),
- poprawy infrastruktury europejskiej,
- ochrony środowiska naturalnego,
- zaopatrzenia w energię.

Na wielkie projekty są przyznawane pożyczki indywidualne, na mniejsze - środki są udzielane w

postaci pożyczek ramowych (pożyczek globalnych). Są one instrumentem wspierania MŚP.
Pożyczki ramowe są przyznawane bankom lub innym instytucjom finansowym, które wykorzystują
pozostawione im do dyspozycji środki na finansowanie poszczególnych projektów, stosowanie do
przedstawionych wyżej kryteriów kredytowania EBI. Kredyty udzielane przez EBI są klasyfikowane
z trzech punków widzenia: według gałęzi gospodarczego przeznaczenia, według gałęzi
gospodarczych, według miejsca inwestycji.

Współpraca Polski z EBI datuje się od końca listopada 1989 r., gdy Rada Gubernatorów EBI

przyznała Polsce i Węgrom fundusz kredytowy w wysokości 1 mld ecu na lata 1990-1993,
przeznaczony na pomoc w restrukturyzacji gospodarki. Oficjalne stosunki Polska nawiązała
z EBI, podpisując 3 lipca 1990 r. Porozumienie Ramowe o Współpracy Finansowej.

Od 1990 r. EBI w porozumieniu z władzami polskimi wspierał między innymi

następujące sektory: komunikacyjny i telekomunikacyjny, energetyczny i
przemysłowy. W latach 1990-1999 Bank Inwestycyjny udzielił Polsce pożyczek na ogólną
sumę około 2.797 mln euro.

Polska znalazła się w gronie państw, które w największym stopniu dotychczas

korzystały z pomocy finansowej Banku. Od 2001 r. kredyty EBI dla Europy Środkowej i
Wschodniej sięgają 3,5-4,0 mld euro rocznie, z tego dla Polski około 1 mld euro. Oznacza
to, że Polska stała się największym kredytobiorcą w EBI .

Do najważniejszych pożyczek udzielonych Polsce przez EBI w latach dziewięćdziesiątych

można przykładowo zakwalifikować:

- kredyt w wysokości 200 mln ecu przeznaczony na modernizację linii kolejowej

Warszawa-Berlin;
- pożyczkę w wysokości 225 mln ecu na budowę odcinka autostrady A4 (Wrocław-Gliwice);
- kredyt na sumę 50 mln ecu, który prawie w całości został wykorzystany przez stronę
polską na przebudowę lotniska w Warszawie.

(Graficzną ilustrację podziału pożyczek EBI dla Polski wg sektorów przedstawia następny slajd).

Współpraca Polski z Europejskim
Bankiem Inwestycyjnym

Struktura sektorowa pożyczek EBI dla Polski,
lata 1990-2004

(za: Latoszek; Proczek, op. cit., str. 331)

EBI - dokończenie

EBI wraz z EBOR oraz - funduszem PHARE, opracowały projekty inwestycyjne, których celem była

odbudowa infrastruktury w Polsce na obszarach zniszczonych przez powódź w lipcu 1997 r.; na ten
cel analizowany Bank uruchomił linię kredytową w wysokości 300 mln ecu;

pożyczkę w wysokości 150 mln ecu przeznaczoną na budowę 25 km odcinka autostrady A4 na
południu od Katowic;

kredyt w wysokości 150 mln ecu na rozwój mobilnych sieci telefonii,

kredyt w wysokości 200 mln ecu przeznaczony na modernizację linii kolejowej na odcinku
Warszawa-Terespol.

Bank angażuje się również w prace w dziedzinie szeroko pojętej ekologii. W tym celu w Sztokholmie

podpisano umowę o otwarciu nowej linii kredytowej w wysokości 35 mln ecu na sfinansowanie
inwestycji prowadzonych przez małe firmy w Polsce. Po zaproszeniu Polski do negocjacji
akcesyjnych z Unią Europejską EBI zdecydował, że będzie wspierał, wraz z Bankiem Światowym i
EBOR, proces dostosowań polskiej gospodarki do wymogów unijnych.

Współpraca Polski z EBI, podobnie jak z pozostałymi międzynarodowymi instytucjami finansowymi

dotyczyła głównie czerpania z ich pomocy finansowej. Podjęcie przez Polskę procesu
całościowych reform gospodarczych sprawiło, że pomoc finansowa, jaką uzyskała
Polska ze strony międzynarodowych organizacji finansowych, okazała się bardzo
pożądanym elementem zasilającym proces reform. Pomoc instytucji finansowych w
latach dziewięćdziesiątych sięgnęła ponad 7 mld ecu. Najnowsze dane dotyczące kredytów EBI
udzielonych Polsce w ostatnich 5 latach przedstawiono na następnym slajdzie. Przedstawione tam
kwoty są kilkakrotnie wyższe od przytaczanych wyżej; dotyczą ostatnich 5 lat.

(Patrz następny, końcowy slajd niniejszego wykładu).

Document Outline

Slide 1
Slide 2
Slide 3
Slide 4
Slide 5
Slide 6
Slide 7
Slide 8
Slide 9
Slide 10
Slide 11
Slide 12
Slide 13
Slide 14
Slide 15
Slide 16
Slide 17
Slide 18
Slide 19
Slide 20
Slide 21
Slide 22
Slide 23
Slide 24
Slide 25
Slide 26
Slide 27
Slide 28
Slide 29
Slide 30
Slide 31
Slide 32
Slide 33
Slide 34
Slide 35
Slide 36
Slide 37
Slide 38
Slide 39
Slide 40
Slide 41
Slide 42
Slide 43
Slide 44
Slide 45
Slide 46
Slide 47
Slide 48
Slide 49
Slide 50
Slide 51
Slide 52
Slide 53
Slide 54
Slide 55
Slide 56
Slide 57
Slide 58
Slide 59
Slide 60
Slide 61
Slide 62
Slide 63
Slide 64
Slide 65
Slide 66
Slide 67
Slide 68
Slide 69
Slide 70
Slide 71
Slide 72
Slide 73
Slide 74

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
FM zaocz W3 pp
FM zaocz W6 7 pp
PP W7, Podstawy programowania
W8 ZAOCZ pp
ZHP PP 1
Firma PP
Zagrożenia powodziowe zachowanie podczas powodzi PP
Lasery pp
W7 zarządzanie zapasami
Nawigacja fragmenty wykładu 4 ( PP 2003 )
osobowosc wyklad 4 pp
W7 Mosty
W7 IMMUNOLOGIA INFEKCJI

więcej podobnych podstron

FM zaocz W7 8 pp

Document Outline