Slajd 1

Prof. dr hab. Jan Kulig

Finanse międzynarodowe:

konspekty i skrypt na V semestr studiów

zaocznych I stopnia (F i R),

w r. akad. 2014-15

Temat: Międzynarodowe organizacje finansowe (MOF)

wykłady 7-8

Treść i zakres wykładów:

1. Wprowadzenie - ogólne przesłanki i treść pojęcia międzynarodowej organizacji gospodarczej i finansowej

;

funkcje i podział, cechy wiodące: wybrane aspekty teoretyczne i definicyjne.

2. Bank Rozrachunków Międzynarodowych (ang.: BIS, Bank for International Settlements): geneza;

organizacja; kierunki działalności; Polska w BIS.

3. Międzynarodowy Fundusz Walutowy (MFW; ang.: IMF, International Monetary Fund): geneza i istota MFW -

cele i funkcje; zasoby finansowe i działalność kredytowa; struktura organizacyjna i członkostwo;
współpraca Polski z MFW.

4. Międzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju (BŚ: Bank Światowy; ang.: IBRD, International Bank for

Reconstruction and Development): Powstanie i cele Banku Światowego struktura organizacyjna
działalność kredytowa; Polska a Bank Światowy.

5. Wybrane, regionalne organizacje finansowe: Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju (EBOR; ang.: EBRD,

European Bank for Re-construction and Development): Polska a EBOR; Europejski Bank Inwestycyjny
(EBI; ang.: EIB; European Investment Bank); współpraca Polski z Europejskim Bankiem Inwestycyjnym.

Literatura:
Chrabonszczewska E., Międzynarodowe organizacje finansowe, Warszawa, 2006, wyd. SGH;

Kachniewski M., Waszkiewicz A., Finanse międzynarodowe, W-wa 2012, wyd. Open Links, r. 9, s. 172-215.

Wprowadzenie – ogólne przesłanki
uzasadniające rolę MOF
na współczesnych rynkach finansowych i
handlowych

Nie ma obecnie kraju, który rozwijałby się całkowicie samodzielnie, gdzieś poza rynkiem

światowym.  Wszystkie  kraje,  a  w  szczególności  uboższe,  odczuwają  potrzebę
utrzymywania  kontaktów  w  dziedzinie  wymiany  towarów,  usług,  kapitału,  ludzi,
informacji, itd. Z powodu znacznego wzrostu ryzyka na międzynarodowych rynkach
kredytowych,  wynika  konieczność  stosowania  nadzoru  nad  tym  rynkiem  -  i  szerzej
pojętym  -  rynkiem  finansowym,  co  w  konsekwencji  prowadzi  do  nasilania  się
tendencji  do  konsolidacji  tego  nadzoru.  Dlatego  niezbędna  jest  współpraca  między
bankami

centralnymi

innymi

krajowymi

instytucjami

gospodarczymi,

międzynarodowymi organizacjami finansowymi.

Konieczna jest też jest pomoc najbardziej zadłużonym krajom oraz kontynuacja

wzmocnionych przedsięwzięć służących likwidacji ubóstwa. Należy nadal szkolić dla
tych bardzo biednych krajów - urzędników średniego i wyższego szczebla zajmujących
się zarządzaniem gospodarką narodową, programami jej rozwoju oraz finansowaniem
konkretnych projektów w dziedzinie np. irygacji czy też - urbanizacji.

Bardzo przydatne jest również fachowe poradnictwo i szkolenie w zakresie opracowywania

metod i środków rozwiązywania aktualnych problemów gospodarczych tych państw
oraz poszczególnych dziedzin gospodarki. Konieczne jest również prowadzenie badań w
dziedzinie spraw gospodarczych i społecznych, których wyniki służyłyby pomocą krajom
rozwijającym się w formułowaniu i realizacji ich polityki gospodarczej i społecznej.

Wprowadzenie c.d.

Kolejny, nowy i wielce doniosły kierunek działalności MOF to szczególnie istotna i

twórcza  rola,  jaką  MOFy  odegrały  w  procesie  po-socjalistycznej
transformacji systemowej.  W Europie Wsch. i Środkowej dotyczyło to  szczególnie
Polski  (nadmiernie  zadłużonej  na  starcie  do  tego  procesu).  Przejście  do  gospodarki
rynkowej  wymagało  bowiem  wdrożenia  w  życie  dłuższego  szeregu  reform,
szczególnie utrudnionych,  przy braku własnych zasobów finansowych. Zapewne,  nie
byłoby  to  możliwie  bez  finansowego  wsparcia  zagranicy.  Służyć  temu  miała  właśnie
współpraca  z  MFW,  Bankiem  Światowym,  EBOR  oraz  EBI.  Pomoc  kredytowa  i
doradcza ze strony tychże organizacji ułatwiła Polsce przetrwanie, w latach 90-
tych, ciężkiego okresu przebudowy gospodarczo-ustrojowej.

Szczególnie istotne okazało się zakończenie renegocjacji polskiego zadłużenia z czasów

Gierkowskich  (r.  1994).  Równolegle,  pomoc  tychże  organizacji  przyczyniła  się
wydatnie  do  przyspieszenia  procesu  dostosowań  strukturalnych  i  instytucjonalnych,
mających w  końcowym efekcie doprowadzić do akcesji Polski (i innych kandydatów)
do  Unii  Europejskiej.  Wsparcie  finansowe  i  instytucjonalno-szkoleniowe,  jakie
otrzymała  Polska  w  tym  zakresie,  pomogło  szybciej  osiągnąć  standardy  Unii.
Przyczyniło się tym samym do wcześniejszego rozpoczęcia negocjacji członkowskich,
doprowadzając  w  konsekwencji  do  podpisania  traktatu  akcesyjnego  do  UE,  w
grudniu 2003 roku. Dzięki temu,  1 maja 2004 r. Polska stała się, jak powszechnie
wiadomo,  prawowitym członkiem Unii Europejskiej. W traktacie zawarto ideę, iż
będzie ona nadal korzystać z funduszy pomocowych od organizacji światowych, gdyż
proces  dostosowań  do  norm  unijnych  ma  wymiar  długookresowy,    nadal  trwa,
wymagając  konsekwencji  i  wytrwałości.  Warto  dodatkowo  mieć  świadomość,  iż  w
akcie przystąpienia Polski (jak i innych ówczesnych kandydatów) zawarta jest  nowa
klauzula,  stwierdzająca  mianowicie,  iż  kraj  nasz  staje  się  jednocześnie
członkiem EUGiW, ale -  z  tzw. derogacją.

Co się mieści w pojęciu

międzynarodowej organizacji gospodarczej i finansowej?

Wymienione powyżej we wstępie instytucje (jak i inne organizacje międzynarodowe)

są  aktywnym  podmiotem  gospodarki  światowej  -  organizacjami  państw
lub  banków  centralnych.  Powstały  one  w  wyniku  wielostronnej  umowy
międzynarodowej  dla  wspierania  rozwoju  gospodarczego  i  społecznego
państw  członkowskich  poprzez:  udzielanie  kredytów,  gwarancji  kredytowych,
dokonywanie  inwestycji  kapitałowych  oraz  doradztwo  i  pomoc  szkoleniową.  Do
najczęściej  wymienianych  instytucji  finansowych  zaliczyć  bez  zastrzeżeń  należy
organizacje wymienione wyżej we wprowadzeniu.

Celem obecnych wywodów jest prezentacja oraz zwięzła ocena zagadnień

dotyczących:  genezy,  istoty,  głównych  zadań  i  celów  powyższych,
wybranych  organizacji  finansowych.  Uwzględniono  też  zwięźle  kwestie
członkostwa  Polski  w  poszczególnych,  wymienionych  instytucjach.  W  tym
celu  przedstawimy  wpierw  teoretyczne  założenia  i  definicje  dotyczące
funkcjonowania  międzynarodowej  organizacji  oraz  jej  podstawowe  funkcje,  jakie
spełniają w świecie, a także - ich klasyfikację.

W każdym z rozpatrywanych punktów dotyczących światowych instytucji

finansowych, uwzględniono w miarę możności ich wpływ na procesy transformacji
gospodarki polskiej (głównie - okresu lat dziewięćdziesiątych). Definicje, jak
również dane liczbowe do poniższego wywodu zostały zasięgnięte z literatury
przedmiotu.

Wstępne aspekty teoretyczne, ustalenia

definicyjne i pojęciowe

Termin „organizacja” jest zazwyczaj wywodzony z dwóch słów: greckiego organon oraz

łacińskiego organum, z których pierwsze oznaczało narząd, a drugie - narzędzie. Jednak
najbliższy współczesnemu terminowi organizacja jest średniowieczny łaciński termin:
organisatio, przez który rozumiano urządzenie, układ, budowę organizmu. W znaczeniu
czynnościowym organizacja to proces porządkowania, a więc podporządkowanie,
urządzanie, zakładanie, układanie, regulowanie itd.

W znaczeniu atrybutowym organizacja to cecha przedmiotu (obiektu), którą nazywa się

zorganizowaniem,  będąca  skutkiem  rozpatrywanego  działania.  W  tym  przypadku
zwraca  się  uwagę  na  ustrój  złożonego  przedmiotu,  układ  jego  wewnętrznych
zależności, a więc to, co potocznie rozumiemy pod terminem: struktura. Łącznie więc
na  pojęcie  organizacji  składa  się  (i)  układ,  budowa;  (ii)  zespół  wewnętrznych
zależności, oraz  w - znaczeniu przedmiotowym-  (iii) sam jej obiekt  (cechujący się
właśnie - zorganizowaniem).

W odniesieniu do sfery międzynarodowej termin organizacja jest stosowany, jak wcześniej

wskazano, we wszystkich trzech znaczeniach. Służy on do określenia zarówno działań
porządkujących i regulujących stosunki między państwami, jak również - ich efektów.
Jednak

tylko

nieliczne

zabiegi

organizacyjne

stosowane

stosunkach

międzynarodowych  dają  rezultat  w  postaci  utworzenia  ściśle  rozumianej  organizacji
międzynarodowej.  Organizacje  międzynarodowe  definiuje  się  zazwyczaj  w  znaczeniu
przedmiotowym,  nawiązując  do  jednego  z  tradycyjnych,  socjologicznych  ujęć
organizacji  społecznej  jako:  grupy  celowej,  zrzeszenia  zmierzającego  do  realizacji
postawionych przed sobą zadań w sposób zorganizowany.

Podstawowe funkcje

Za organizację międzynarodową uznaje się więc zwykle: celowy - wielostronny

związek państw, który nie tylko jest odpowiednio zorganizowany, ale i
właściwie zinstytucjonalizowany. Podstawę prawną organizacji stanowi jej
statut  (czasem  noszący  nazwę  konstytucji).  Uznaje  się,  że  organizacje
międzynarodowe  funkcjonują  wg  trzech  typów  funkcji.  Są  to:  (a)  funkcje
regulacyjne,  polegające  na  ustanawianiu  norm  i  wzorców  o  charakterze
moralnym,  politycznym,  prawnym,  mających  odpowiednio  kształtować
postępowanie  uczestników  stosunków  międzynarodowych;  (b)    funkcje
kontrolne polegające na: ustalaniu stanu faktycznego oraz na konfrontowaniu
go  z  treścią  norm  i  wzorców  w  celu  przystosowania  do  nich  postępowania
uczestników

stosunków

międzynarodowych;

c) funkcje operacyjne polegające na bezpośrednim świadczeniu przez
organizację różnych usług na podstawie jej własnych decyzji, za pomocą jej
zasobów.

Podstawowa rola organizacji międzynarodowych polega na wywieraniu

wpływu  na  swe  środowisko,    w  tym  –  na  postępowanie  członków,  na
zmieniające się sytuacje oraz na rozwój spraw należących do ich kompetencji.
W  tym  celu  muszą  one  posiadać  swoją  osobowość,  odrębną  od  prostej,
arytmetycznej sumy swych członków, Jest to warunek posiadania przez każdą
organizację  podmiotowości  prawnej.  Posiadają  także  władzę  wobec
swych  członków  -  tym  większą,  im  bardziej  decyzje,  które  podejmują,
dotyczą żywotnych interesów państw członkowskich.

Typologia i klasyfikacja organizacji

Z punktu widzenia geograficznego zakresu działalności, wyróżniamy następujące trzy

typy organizacji.

(a). Pierwszy typ – to organizacje powszechne, otwarte dla wszystkich państw; w

praktyce członkostwo w tych organizacjach jest bliskie powszechności, ( w 1999 r.
stanowiły one około 14% wszystkich organizacji w świecie). Trafnym przykładem
organizacji

powszechnych

są

organizacje

tworzące

system

Narodów

Zjednoczonych, w tym:

Organizacja Narodów Zjednoczonych (ONZ), a w jej obrębie: Światowa Organizacja

Zdrowia  (WHO);  Organizacja  do  spraw  Oświaty,  Nauki  i  Kultury  (UNESCO);  Bank
Światowy  (BŚ);  Międzynarodowy  Fundusz  Walutowy  (MFW);  Międzynarodowa
Organizacja  Pracy  (MOP:  najstarsza  –  bo  powstała  w  r.  1919  –  organizacja  o  zasięgu
międzynarodowym);  Międzynarodowy  Związek  Telekomunikacyjny  (ITU);  Powszechny
Związek Pocztowy (UPU); Światowa Organizacja Meteorologiczna (WMO); Organizacja
do Spraw Wyżywienia i Rolnictwa (FAO); i in.

(b). Drugi typ – to organizacje regionalne, dostępne dla państw z określonego

regionu;  w  1999  roku  stanowiły  one  prawie  72%  łącznej  liczby  wszystkich
zarejestrowanych organizacji. Są wśród nich między innymi: Rada Europy, Organizacja
Paktu  Północnoatlantyckiego  (NATO);  Europejskie  Stowarzyszenie  Wolnego  Handlu
(EFTA); Unii Zachodnioeuropejskiej (UZE); Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w
Europie  (OBWE);  Organizacja  Państw  Amerykańskich  (OPA);  Organizacje  Jedności
Afrykańskiej  (OJA);  Liga  Państw  Arabskich  (LPA);  Stowarzyszenie  Narodów  Azji
Południowo-Wschodniej (ang.: ASEAN - Association of South-East Asian Nations).

Typologia organizacji… c. .d.

Kolejna grupa to organizacje niezwiązane z żadnym regionem, skupiające ograniczoną grupę

państw pochodzących z różnych kontynentów, na podstawie określonych kryteriów; w 1999 r.
stanowiły 14% łącznej liczby organizacji. Należą do nich m.in.: Organizacja Państw Eksportujących
Ropę Naftową (OPEC), czy Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD).

Biorąc za kryterium przedmiotowy zakres kompetencji, organizacje można podzielić na dwie

grupy.

(i) Grupa pierwsza to organizacje wszechstronne (ogólne, uniwersalne), mające szeroki zakres

kompetencji, obejmujący różne sfery i dziedziny życia. Stanowią one nieliczną grupę organizacji, a
należą do niej przede wszystkim już wymienione: ONZ, OPA, OJA, LPA; z pewnym zastrzeżeniem
do grupy tej można też zaliczyć Wspólnotę Europejską, Radę Europy i OBWE.

(ii) Grupa druga to organizacje wyspecjalizowane (funkcjonalne), mające ograniczony zakres

kompetencji,  pełniące  specyficzne  funkcje  w  określonym  obszarze  życia  społecznego.  Jest  to
dominująca  liczebnie  grupa  organizacji;  ze  względu  na  dziedziny  życia  w  jakich  działają  te
organizacje,  można  wyodrębnić  następujące  ich  podgrupy:  organizacje  gospodarcze  (np.  WTO,
IDA);  UNIDO;    organizacje  polityczno-wojskowe:  (NATO;  UZE);  organizacje  działające  w  sferze
socjalnej:  WHO;  MOP;  organizacje  działające  w  dziedzinie  kultury,  w  tym:  UNESCO;  organizacje
techniczne:  UPU;  ITU;  Organizacja  Międzynarodowego  Lotnictwa  Cywilnego  (ICAO);
Międzynarodowa Organizacja Morska (IMO); WMO.

(iii) W literaturze przedmiotu wyróżnia się również organizacje integracyjne i organizacje

niemające  takiego  charakteru.  Celem  tych  pierwszych  jest  inicjowanie  i  rozwiązywanie  procesu
integracji  w  określonych  dziedzinach,  zazwyczaj  wyłącznie,  lub  przede  wszystkim  w  sferze
gospodarczej.  Mają  one  z  reguły  zasięg  regionalny,  a  większość  z  nich  realizuje  początkowe
etapy integracji. Łączne zestawienie cech omówionych w tym punkcie zawiera poniższa Tablica 1.

Wstępna charakterystyka międzynarodowej instytucji/organizacji
finansowej (MOF).

Organizacje międzynarodowe powszechnie uznawane są za uczestników (tj. za podmioty)

stosunków  międzynarodowych.  Wynika  to  bowiem  z  tego,  iż  są  one  całościami
odrębnymi  od  państw  członkowskich,  dysponującymi  autonomią  w  stosunku  do  całej
grupy.  Decyzje  i  działania  organizacji  nie  są  zwykłą  sumą  oczekiwań  członków,  lecz
raczej  -  ich  wypadkową,  jak  również  skutkiem  różnych  innych  czynników,  w  tym
politycznych i instytucjonalnych.

Organizacje międzynarodowe mogą również rozporządzać podmiotowością prawno-

międzynarodową. W porównaniu z państwami, podmiotowość ta ma jednakowoż
charakter pochodny, a jej zakres jest ograniczony i równocześnie odmienny w każdej
poszczególnej organizacji.

Reasumpcja: Międzynarodowa organizacja finansowa (MOF) jest to zatem instytucja o

zasięgu  międzynarodowym  pełniąca  w  gospodarce  funkcję  podmiotu  dokonującego
operacji finansowych.  Za podstawowe ich cele uznaje się  dokonywanie tych operacji  w
krajach  swoich  członków.  Do  jej  założenia  niezbędny  jest  kapitał  założycielski,  który
wpłacają państwa członkowskie danej organizacji.

MOFy są wyspecjalizowanymi (tj. funkcjonalnymi) instytucjami, mającymi ograniczony

zakres kompetencji, pełniąc funkcje w określonym obszarze życia społeczno-gospodarczego.
Organizacje te wspomagają swoich członków finansowo, poprzez udzielanie różnego rodzaju
pożyczek i kredytów. Doradzają też w prowadzeniu inwestycji, polityki makroekonomicznej i
innych sprawach finansowych. W dalszych rozważaniach zostanie szczegółowo omówionych
pięć MOF: (i) Bank Rozrachunków Międzynarodowych (BIS); (ii) Międzynarodowy Fundusz
Walutowy; (iii) Bank Światowy; (iv) Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju (EBOR); oraz (v)
Europejski Bank Inwestycyjny.

Wstępna charakterystyka MOF -

dokończenie

Istotna cechą organizacji jest jej wielostronny charakter, co oznacza, że w skład danej

organizacji  muszą  wchodzić  co  najmniej  trzy  państwa.  Kolejną  istotną  cechą    jest
posiadanie  przez  daną  organizację  stałych  organów.  Organizacja  w  swym  zasadniczym
kształcie,  w  praktyce  istnieje  i  funkcjonuje  właśnie  w  formie  systemu  stałych  organów,
które wspólnie realizują postawione przed nią cele. W ich ramach przebiegają wszystkie
procesy uzgadniania stanowisk i podejmowania decyzji. To one, w ramach otrzymanych
uprawnień, reprezentują organizację na zewnątrz i działają w jej imieniu.

Rdzeń organizacji stanowią właśnie powyżej wzmiankowane stałe organy. Powoływane są

na czas określony lub długi, o ustalonym składzie i kompetencjach; o stałych terminach
posiedzeń; a przede wszystkim - z przewidzianym mechanizmem podejmowania
decyzji.

Oznacza to, że ich istnienie, funkcjonowanie i działanie zostały trwale uregulowane przez

odpowiednie  systemy  zasad,  norm  i  wzorców  działania,  uznanych  przez  państwa  za
wiążące.  Za  minimalne  kryterium  uznania  związku  państw  za  organizację  przyjmuje  się
zazwyczaj  istnienie  co  najmniej  -    dwóch  organów:  międzynarodowego  organu
plenarnego, zbierającego się regularnie, oraz stałego sekretariatu. To właśnie powstanie i
funkcjonowanie stałego sekretariatu odróżnia organizację od konferencji ad hoc (lub serii
konferencji), których personel administracyjny nie działa między posiedzeniami.

Istotnym czynnikiem warunkującym zaliczenie związku państw w poczet organizacji

międzynarodowych jest również utworzenie jej na podstawie umowy międzynarodowej
będącej równocześnie statutem organizacji.

(

ad i): Bank Rozrachunków Międzynarodowych (BRM);

ang.: BIS – Bank for International Settlements):

geneza i kapitał

Jest to najstarszy ze wszystkich banków międzynarodowych, bowiem powstał w r. 1930, na

konferencji  w  Hadze.  Wśród  organizacji  międzynarodowych  zajmuje  on  miejsce
wyjątkowe, z racji  długoletniego doświadczenia i roli jaką pełni - od początku do dziś –
w międzynarodowym środowisku walutowym. Jego pierwsze funkcje – to ułatwianie
współpracy między bankami centralnymi i organizowanie rozliczeń  związanych
z odszkodowaniami wojennymi z czasów pierwszej wojnie światowej.

Podobnie jak wiele innych banków centralnych, BIS otrzymał prawną formę spółki z

kapitałem  akcyjnym.  Do  założenia  tej  instytucji  wykorzystano  konwencję  między
rządami:  Niemiec,  Belgii,  Francji,  Wielkiej  Brytanii,  Irlandii,  Włoch,  Japonii  –  a  rządem
Szwajcarii.  Zostały  tym  samym  uznane  zasady  -    niezbędne  dla  uznania  BIS  za
instytucję odpowiadającą wymogom prawnym (o których była wyżej mowa).

Obok ww. porozumienia z Hagi, powołano także Trybunał Arbitrażowy, złożony z pięciu

członków:  Belgii,  Francji,  Niemiec,  Włoch  i  Wielkiej  Brytanii.  Kapitał  BIS  jako  spółki
akcyjnej  sięgający  1,5  mld  franków    w  złocie,  zgodnie  ze  statutem,  pochodził  od
akcjonariuszy  złożonych  z  banków  centralnych.  W  kolejnych  emisjach  część  kapitału
akcyjnego  została  sprzedana  osobom  prywatnym  (z  Belgii,  Francji,  USA).  Sporo  później
(bo  w  r.  2001)  zniesiono  jednak  posiadanie  akcji  przez  osoby  prywatne,  a  całość  tego
typu  akcji  została  wykupiona.  Łączne  zasoby  Banku  składają  się  aktualnie  z:  kapitału
zakładowego; rezerw; funduszy pożyczonych i innych pasywów. Jednostką obrachunkową
od  początku  był  złoty  frank,  a  publikowane  rezerwy  wynosiły  (na  początku  obecnego
stulecia)  3,3  mld  złotych  fr.  szwajc.  (fr  =  0,29  grama  czystego  złota).  Jednak  od  1
kwietnia 2003 r. – po 73 latach funkcjonowania BIS - złote franki zostały zastąpione przez
SDRy.

Członkostwo; funkcje; organizacja BIS

Członkowie BIS to (obecnie) 50 banków centralnych, których przedstawiciele mają prawo

głosu  na  walnym  zgromadzeniu.  Wśród  nich  jest  także  Polska  (i  jeszcze  kilka  krajów
Europy  Wschodniej  i  Centralnej).  W  2000  r.  udziałowcem  BIS  stał  się  Europejski  Bank
Centralny [EBC]. Funkcja finansowa BIS polega na udzielaniu krajom członkowskim
pomocy  finansowej  w  postaci:  kredytów  o  ulgowym  oprocentowaniu;  przyznawaniu
dotacji,  gwarancji,  czy  ubezpieczeń.  Z  punktu  widzenia  krajów  członkowskich  –  jest  to
najważniejsza  z  funkcji,  szczególnie  –  gdy  kraj  traci  zdolność  kredytową,  a  pomoc
międzynarodowej organizacji stanowi  jedyne źródło finansowania potrzeb rozwojowych.

Siedzibą Banku jest Bazylea, z tym, że od 2001 r. BIS posiada przedstawicielstwa w

Hongkongu  SAR  (ang  skrót:  Special  Autonomous  Region;  po  pol.:  specjalny  region
autonomiczny;  wraz  z  sekretariatem),  oraz  w    Meksyku.  Najwyższą  władzą    Banku  jest
Zgromadzenie Ogólne, składające się z przedstawicieli wszystkich krajów członkowskich i
zbierające  się  raz  do  roku.    Przyjmuje  ono:  roczne  sprawozdania  Banku;  bilans  i  raporty
audytorów;  decyduje  udziale  dywidendy;  wynagrodzeniu  dyrektorów,  oraz  udziela
absolutorium    Radzie  Dyrektorów.  Przykładowo,  w  2001  r.  na  Walnym  Zgromadzeniu
dokonano  podziału  zysku  w  kwocie  271  mln  CHF,  z  czego  dywidendy  wyniosły  48,6  mln
CHF. (Przy okazji tego wydarzenia warto podać, iż Polska otrzymała wówczas dywidendę
w wysokości 2,88 mln CHF).

Rada Dyrektorów liczy 17 członków i składa się z 6 vice-dyrektorów pochodzących z

poszczególnych krajów członkowskich, oraz Urzędu Rezerwy Federalnej (FED) USA. Każdy
z nich mianuje jednego członka Rady Najwyższej – tej samej, co on narodowości. Ponadto
Statut przewiduje wybór nie więcej, niż dziewięciu dodatkowych członków. Rada wyłania
spośród siebie przewodniczącego, jego zastępcę oraz trzech dyrektorów departamentów.

Działalność BIS

Przy BIS działają cztery komitety: Bazylejski Komitet Nadzoru Bankowego; Komitet Płatności i

Systemu Rozliczeń; Komitet Globalnego Systemu Finansowego; Komitet Rynków. BIS gości
również sekretariaty: Forum Stabilizacji Finansowej; Międzynarodowego Stowarzyszenia Depozytów;
Międzynarodowego Stowarzyszenia Nadzoru Ubezpieczeń.

Początki aktywnej roli BIS wiążą się, jak wspomniano na początku, z problematyką rozliczeń odszkodowań

wojennych za  okres  I wojny św.  W  czasach  II  wojny św.,  dzięki temu, iż  znajdował się na terytorium
neutralnej  Szwajcarii,  BIS  mógł  podjąć  szereg  decyzji    dotyczących  krajów  członkowskich,  mimo
znacznego  ograniczania  jego  działalności.  Zabezpieczył  m.  in.  wkłady  wpisane  w  księgach;  pomagał
również  przelewać  rezerwy  w  złocie  do  krajów  zamorskich.  Po  zakończeniu  II  wojny  św.,  jego
działalność znacznie się ożywiła i to na wielu kierunkach.

Przykładowo wyliczyć można następujące obszary działań: rozwój współpracy między bankami

centralnymi  a  organizacjami  międzynarodowymi;  pomoc  finansowa  dla  banków
centralnych  krajów  członkowskich;  prace  badawcze  i  publikacje  danych  statystycznych  o
wysokiej  renomie;  łączność    i  powiernictwo  w  stosunku  do  różnych  organizacji
międzynarodowych  i  banków  centralnych.    BIS  aktualnie    jest  miejscem  spotkań  gubernatorów
banków  centralnych  tworząc  forum  współpracy  międzynarodowej  dla  organizacji  finansowych.  BIS
utworzył w 2001 r. Radę Konsultacyjną dla Azji i Pacyfiku.

Znacznym ułatwieniem dla ww. prac, konsultacji i pomocy jest wypracowanie głębokiej i

wszechstronnej  bazy  badawczej.  Dzięki  temu  BIS  stał  się  wysoko  cenionym,
autorytatywnym  centrum  badań;  szkoleń;  wymiany  danych;  kształcenia  kadr.  Początki
późniejszego  rozkwitu  tej  dziedziny  aktywności  przypadają  na  lata  1960-te,  kiedy  to  popularności
nabrały  tzw.  euro-rynki  i  euro-waluty,  (o  których    była  poprzednio  mowa).  Operacje  finansowe
szeroko rozgałęziły się w ówczesnych latach, wymykając się spod kontroli krajowych regulacji i
nadzoru  władz  odnośnych  państw.  Zakres  prac  i  studiów  BIS  szybko  ulegał  rozszerzaniu:  na
początku  lat  1990-tych    zaczęto    publikować    i    systematyzować  analizy  związane  z  tematyką
transakcji     poza-giełdowych  (czyli   znanych jako OTC, to znaczy,  po ang.:    over-the-counter);

kredytów konsorcjalnych (tj. kredytów ze wspólnych źródeł, z udziałem szeregu krajów

- uczestników takich transakcji); globalnego rynku walutowego; zadłużenia i oddłużania
się  krajów  na  różnych  kontynentach  świata.  Sprzyjała  temu  de-regulacja  rynków
finansowych,  wzrost  innowacyjności  badań  i  analiz,  oraz  i  tendencje  globalizacyjne  w
sferze finansowych transakcji różnego typu i na  różnych szczeblach.

Polska jest członkiem BIS od samego początku tj. podpisując w 1930 r.

konwencję jego utworzeniu. Nasze interesy reprezentuje w BIS  Prezes NBP. Mamy w
nim swój rachunek nostro oraz lokaty terminowe  w walutach wymienialnych.  Obecnie
NBP  posiada  8  tys.  akcji  BIS,  od  których  otrzymuje  dywidendę.    Już  na  początku
programu  stabilizacyjnego (w 1989) r. uzyskaliśmy   krótkoterminowy kredyt mostowy
(na  kwotę  129  mln  USD).  W  latach  1990-tych  BIS  oferował  pomoc  szkoleniową  i
techniczną, a nasi pracownicy uczestniczyli w  szkoleniach nie tylko jako słuchacze, ale
także – jako wykładowcy.

Najbardziej rozwinięta jest współpraca naszego NBP z: Bazylejskim Inspektoratem Nadzoru

Bankowego  w  dziedzinie  zasad  nadzoru;  współpracy  z  organizacjami  finansowymi;
dostosowań do wymogów Unii Europejskiej.  Członkostwo NBP w BIS zobowiązuje polski
sektor  bankowy  do  przestrzegania  międzynarodowych  standardów,  co  skutkuje  w
zmniejszeniu  ryzyka  bankowego,    podniesieniem  jakości  jego  usług,  a  także  -    w
ograniczeniu  dystansu  między  naszym  systemem  bankowym    a  systemem  UE.  Dzięki
naszemu  członkostwu  w  BIS,  NBP  jest  instytucją  budzącą  zaufanie
międzynarodowe  i prestiż zagranicą.

Działalność… dokończenie - Polska w BIS

(ad ii) - Międzynarodowy Fundusz Walutowy (MFW):

geneza i istota

Idea utworzenia organizacji międzynarodowej, której zadaniem miała być stabilizacja kursów

walutowych oraz regulowanie zasad funkcjonowania międzynarodowego rynku
walutowego pojawiła się już w latach trzydziestych XX wieku.

John M. Keynes wysunął wówczas projekt utworzenia unii płatniczej, a następnie

międzynarodowych  organizacji  finansowych  posługujących  się  wspólna  jednostką
monetarną  –  zwaną  bancorem,  która  miała  zastąpić  złoto  i  stać  się  pieniądzem
światowym.  Pomysł  ten  jednak  nie  został  zrealizowany.  Ówczesny  kryzys  gospodarczy
skłonił państwa o gospodarce kapitalistycznej do powołania  organizacji międzynarodowej,
mającej  za  zadanie  przeciwdziałanie  perturbacjom  na  międzynarodowym  rynku
walutowym.  Nad  projektem  jej  statutu  pracowano  równolegle  (jeszcze  podczas  II  wojny
światowej) w dwóch odrębnych gremiach,  i dzięki nim przedstawiono dwa ważne studia: w
Wielkiej  Brytanii  -  był  to  plan  J.  M.  Keynesa,  oraz  w  Stanach  Zjednoczonych  –  plan
ówczesnego sekretarza Skarbu USA -  White’a.

Plan Keynesa opierał się na konstrukcji unii clearingowej, w ramach której wszystkim

krajom  zostałaby  przyznana  kwota  równa  75%  wartości  średnich  rocznych  obrotów
handlowych. Była to koncepcja proponująca  kreację pieniądza międzynarodowego  (o
wyżej  wymienionej  nazwie:  bancor),  który  zastąpiłby  złoto  w  roli  pieniądza
światowego i służył rozliczaniu bilansów płatniczych krajów członkowskich. Sam
bancor  miał  być  określony  jako  pewna  ilość  złota,  z  ustalonym  parytetem  pieniądza
obiegowego w stosunku do kruszcu. Jednocześnie zostałyby ustalone  stałe parytety do
nowej  jednostki,  tworząc  tym  samym  podstawy  systemu  stałych  kursów
walutowych.  System  ten  dopuszczał  jednorazową  dewaluację  w  wysokości  nie
przekraczającej 5%, a dewaluacje głębsze musiałyby uzyskać zgodę unii clearingowej.

Plan Keynesa versus plan White’a – c.d.

Natomiast plan White'a opierał się na idei stworzenia międzynarodowego funduszu

strefy walutowej, tj. na idei opartej na założeniach przywrócenia systemu
dewizowo-złotego, w którym rolę pieniądza światowego odgrywałyby - obok złota -
wymienialne na złoto waluty narodowe.

Proponowane rozwiązanie zakładało utworzenie funduszu, który miał się składać: w

połowie  z  wkładów  państw  członkowskich  płaconych,  w  zależności  od  sytuacji
gospodarczej: w 10-25% w złocie, oraz w 25-40% w walucie narodowej i w połowie z
kredytów. Kredyty walutowe - przeznaczone wyłącznie na pokrycie deficytów bilansu
płatniczego  -  mogłyby  być  udzielane  do  wysokości  wkładu  członkowskiego  danego
kraju. Jeżeli natomiast jakiś kraj przekroczyłby swoją kwotę, aby sfinansować własny
deficyt  bilansu  płatniczego,  to  kredyt  walutowy  mógł  uzyskać  tylko  wówczas,
gdy  zobowiązał  się  do  poddania  odpowiednim  rygorom,  prowadzącym  do
przywrócenia równowagi w bilansie płatniczym.

Jeszcze w roku 1941 amerykański Departament Skarbu opracował memoriał na temat

problemów  monetarnych  i  finansowych,  zalecając  założenie  międzynarodowego
funduszu.  Rok  później  na  polecenie  prezydenta  USA  Franklina  Delano  Roosvelta
wyłoniono  komisję,  której  powierzono  opracowanie  stosownej  propozycji.  W  1943  r.
propozycję

dotyczącą

utworzenia

międzynarodowej

organizacji

walutowej

przedstawiono ministrom finansów krajów kapitalistycznych. Dyskusje tych ministrów
doprowadziły do opracowania wspólnego projektu powołania Międzynarodowego
Funduszu Walutowego. W dniach 1-22 lipca 1944 roku w Bretton Woods (w stanie
New Hampshire) w USA odbyła się konferencja założycielska MFW.

Główne treści decyzji z Bretton Woods

Sygnatariuszami MFW były 44 kraje świata. Statut MFW wszedł w życie 27 grudnia

1945  r.  po  ratyfikowaniu  go  przez  29  państw  uczestniczących  w  konferencji
walutowej  i  dostarczających  80%  kapitału  zakładowego  Międzynarodowego
Funduszu Walutowego. Sesja inauguracyjna już powołanego organu plenarnego MFW
odbyła się 8 marca 1946 roku, przy czym MFW zaczął funkcjonować dopiero od
1  marca  1947  roku.  W  roku  1947  MFW  popisał  umowę  z  Organizacją  Narodów
Zjednoczonych, stając się organizacją wyspecjalizowaną systemu ONZ.

Na powyższej konferencji w Bretton Woods zwyciężyła więc ostatecznie koncepcja

White'a,  w  myśl  której  równowaga  płatnicza  krajów  uczestniczących  miała  być
osiągana  nie  za  pomocą  ograniczania  wymienialności  walut  i  nie  -  przez
zdanie  się  na  działanie  wyłącznie  mechanizmów  rynkowych,  jak  miało  to
miejsce  w  przypadku  systemu  waluty  złotej,  lecz  -  przez  prowadzenie
odpowiedniej  polityki  gospodarczej,  do  czego  zobowiązały  się  kraje,  które
weszły w skład Funduszu.

System z Bretton Woods był tym samym pierwszym międzynarodowym

systemem walutowym, którego podstawę stanowiły następujące zasady:

- stabilność walutowa (dopuszczalne wahania kursów jedynie o +/- 1% od kursu

urzędowego);

wyznaczenie parytetu walut w złocie lub dolarach amerykańskich;

możliwość zmiany parytetu waluty, po uzgodnieniu z Funduszem, jedynie w
przypadku zaburzeń bilansu płatniczego.

Cele i funkcje MFW

Utworzenie MFW było rezultatem działań na rzecz ustanowienia nowego powojennego

ładu  polityczno-gospodarczego  i  finansowego  w  gospodarce  światowej.  MFW
miał  przeciwdziałać  częstym  zmianom  parytetów  walut  oraz  koordynować
współpracę  w  dziedzinie  polityki  walutowej.  Powołanie  MFW  było  więc  częścią
szerszego  programu  zmierzającego  do  stworzenia  trwałego  pokoju  po  wojnie  światowej,
opartego  na  zdrowych  ekonomicznych  i  politycznych  stosunkach  międzynarodowych.
Ośrodkami  tej  współpracy  miały  być  trzy  organizacje  międzynarodowe:    MFW,
MBOiR  oraz  Międzynarodowa  Organizacja  Handlowa  (GATT/WTO).  Na  czele
Międzynarodowego  Funduszu  Walutowego,  od  czasu  jego  utworzenia,  czyli  od  blisko  60
lat,  zawsze  stał  Europejczyk,  podczas  gdy  jego  „siostrzaną”  instytucją  -  Bankiem
Światowym - kieruje Amerykanin. [Jest tak nadal].

Cele MFW zostały określone w artykule I MFW, w postaci sześciu zadań, mających

stanowić wytyczne polityki i decyzji tej organizacji międzynarodowej. Są to następujące
zadania.

1). Popieranie międzynarodowej współpracy walutowej przez stałą instytucję wyposażoną w

aparat do konsultacji i współdziałanie w międzynarodowych sprawach walutowych.

2). Ułatwienie rozwoju i zrównoważonego wzrostu wymiany międzynarodowej, przyczynianie

się przez to do popierania i utrzymywania wysokiego poziomu zatrudnienia i dochodu
realnego oraz rozwijania zasobów produkcyjnych wszystkich członków, jako naczelnych
zadań polityki gospodarczej.

3). Przyczynianie się do utrzymania stabilnych walut, utrzymanie uporządkowanych

stosunków walutowych między członkami i uniknięcie deprecjacji walut w
celach

konkurencyjnych.

Cele … c.d.

4). Pomaganie w tworzeniu wielostronnego systemu regulowania zależności w

zakresie bieżących transakcji między członkami i w usuwaniu ograniczeń
dewizowych, które hamują wzrost handlu światowego.

5). Wzmocnienie zaufania do członków przez stawianie do ich dyspozycji środków Funduszu,

przy odpowiednim zabezpieczeniu i umożliwianiu im w ten sposób korygowania
szkodliwych odchyleń od ich bilansów płatniczych bez uciekania się do środków
oddziaływujących ujemnie na pomyślność gospodarki krajowej lub światowej.

6). Skracanie, zgodnie z powyższym, czasu trwania, i zmniejszenie stopnia, braku równowagi

w bilansie płatniczym członków w obrotach światowych.

Aby te cele osiągnąć, kraje członkowskie współpracujące z MFW oraz między sobą

zobowiązały się do:

- kierowania swoją polityką gospodarczą i finansową w taki sposób, aby utrzymany został

zrównoważony wzrost gospodarczy;

- popierania stabilizacji gospodarczej przez zapewnienie uporządkowanych warunków

gospodarczych i finansowych;

- unikania manipulowania kursem walutowym lub wykorzystania międzynarodowego

systemu walutowego do osiągania nieuzasadnionych korzyści konkurencyjnych do innych
krajów;

- stosowania polityki kursu zgodnie z zasadami określonymi w statucie MFW.

Cele i funkcje - kontynuacja

Rozwój handlu uzależniony jest również od wzajemnego zaufania do polityki walutowej

krajów. Za konieczne uznano zatem współdziałanie i konsultacje krajów członkowskich
w sprawach dotyczących ich polityki walutowej oraz uruchomienie przez Fundusz
międzynarodowej pomocy potrzebnej do stabilizowania kursów i przywracania równowagi
płatniczej.

Na tej podstawie MFW stał się centralną instytucją walutową świata wyposażoną w

trzy ważne funkcje (wymienione niżej na podstawie statutu, które uzupełnia funkcja
czwarta). Są to następujące funkcje.

1). Regulacyjna - stworzenie forum wielostronnych negocjacji i współpracy w

dziedzinie międzynarodowych stosunków walutowych.

2).

Kontrolna

nadzorowanie

przestrzegania

przez

kraje

członkowskie

ustanowionych przez MFW reguł postępowania dotyczących polityki walutowej,
płatności międzynarodowych i wymienialności walut.

3). Operacyjna - dostarczanie krajom członkowskim środków finansowych w celu

umożliwienia przestrzegania reguł postępowania ustanowionych przez MFW, podczas
procesu wyrównywania lub utrzymywania nierównowagi bilansów płatniczych.

4). Konsultacyjna - nadzorowanie przez MFW uzgodnionych programów

dostosowawczych i wykorzystania kredytów zgodnie z ustalonymi wcześniej celami.

Uznając, że przyjęte cele nie mogą być zrealizowane natychmiast, głównie za względu na

słabość gospodarczą krajów europejskich po wojnie, w Umowie o MFW przewidywano
okres przejściowy. Nie określano wprawdzie długości tego okresu, ale ze sformułowań
tego I artykułu wynikało, że spodziewano się zniesienia podstawowych ograniczeń
walutowych w krajach członkowskich w ciągu pięciu lat od rozpoczęcia działalności MFW.

Cele i funkcje… c.d.

Każdy kraj członkowski ma swobodę ustalania reguł kursowych dla swej waluty. Jednakowoż, zgodnie ze

statutem,  MFW  sprawuje  ścisły  nadzór  nad  polityką  kursową  krajów  członkowskich.  W  ramach
tego  nadzoru  odbywają  się  okresowe  konsultacje  z  krajami  członkowskimi  dla    uzyskania  od  nich
informacji ekonomicznych.  Jest to niezbędne także w związku z  funkcjami  koordynacyjnymi  MFW  w
międzynarodowym systemie walutowym i międzynarodowej współpracy walutowej.

Sprawowany przez MFW nadzór nad polityką kursową krajów członkowskich uwzględnia głównie

potrzeby procesów dostosowawczych w zakresie bilansów płatniczych w skali całego świata.
MFW sprawuje ten nadzór nad polityką kursową krajów członkowskich poprzez poniższe działania:

regularną analizę polityki gospodarczej każdego, pojedyńczego kraju członkowskiego na tle innych
krajów, również w powiązaniu z rozwojem gospodarczym, jaki ma miejsce w tych innych krajach, oraz

regularne dyskusje na temat sytuacji gospodarczej w świecie. Pozwala to Funduszowi ocenić politykę
gospodarczą i walutową krajów członkowskich oraz analizować rozwój całej gospodarki światowej.

Przystąpienie do MFW wymagało więc od krajów członkowskich zobowiązania się do długofalowych ułatwień

wymiany handlowej. Drogą do tego miało być uwielostronnienie rozliczeń, a zatem - stopniowe
znoszenie ograniczeń dewizowych i wprowadzanie wymienialności walut.

MFW uczestniczy w koordynacji polityki gospodarczej w skali międzynarodowej poprzez opracowania

dotyczące  głównych  wskaźników  oraz  średnioterminowych  scenariuszy  rozwoju  gospodarczego.  W
ramach  prowadzonego  nadzoru  nad  polityką  kursową  MFW  odbywa  regularne  konsultacje  (z  reguły,  co
rok)  z  krajami  członkowskimi.  Dokonuje  wówczas  analizy  i  oceny  sytuacji  gospodarczej  krajów
członkowskich,  polityki  kursowej,  fiskalnej,  budżetowej  oraz  sytuacji  w  bilansie  płatniczym.
Jak  wspomniano wyżej, Fundusz zaczął działać w marcu 1947 roku. Jednakowoż,  wymienialność walut w
wysoko  rozwiniętych  krajach  Europy  Zachodniej,  a  w  związku  z  tym  rzeczywiste  uwielostronnienie
obrotów płatniczych, stało się faktem dopiero z końcem lat pięćdziesiątych.

Zasoby finansowe i działalność kredytowa

MFW

MFW uzyskuje środki finansowe na działalność z trzech źródeł. Pierwotnym źródłem są

składki  państw  członkowskich    (tzw.  kapitał  zakładowy  Funduszu).  Każdy  kraj
należący  do  MFW  ma  więc  wyznaczony  udział  członkowski,  którego  wartość  jest
wyrażona  w  specjalnych  jednostkach zwanych SDR  (od ang:  Special  Drawings Rights –
prawa specjalnych ciągnień).

Jest to „sztuczny” pieniądz rezerwowy funkcjonujący w obrębie MFW, gdzie kraje

członkowskie za własne waluty mogły nabywać ww. prawa ułatwiające
rozliczenia w wolnych walutach. Jest on wpłacany w chwili wstąpienia do Funduszu.
Wysokość udziału i sposób jego wpłaty określa Rada Gubernatorów, podobnie jak kapitał
zakładowy Funduszu niezbędny do działalności operacyjnej MFW. Bez tych wkładów nie
byłoby możliwe udzielanie pomocy krajom członkowskim.

Zasadnicze znaczenie kwot wnoszonych do działalności MFW jako kapitał zakładowy,

wynika z następujących przyczyn:

kwota stanowi podstawę zasobów finansowych MFW;

korzystanie z pomocy Funduszu jest określone proporcjonalnie do wysokości
kwoty każdego państwa członkowskiego;

przydziały SDR na rzecz krajów członkowskich są dokonywane proporcjonalnie do
ich wpłat do kapitału zakładowego Funduszu;

na podstawie wysokości kwoty jest obliczana liczba głosów poszczególnych
członków;

mianowani Dyrektorzy Wykonawczy pochodzą z państw posiadających najwyższe kwoty.

Zasoby finansowe … c. d.

Każdy udział członkowski składa się z dwóch części: pierwszej, wpłaconej Funduszowi

w  międzynarodowym  aktywie  rezerwowym,  i  drugiej,  wpłaconej  w  walucie
własnego  kraju  członkowskiego.  Obecnie  wszystkie  założycielskie  kraje
członkowskie  wpłacają  ¼  udziału  w  SDR-ach  lub  wyznaczonych  przez  Fundusz
walutach pełniących funkcje walut rezerwowych. Natomiast nowi uczestnicy wpłacają
tę część udziału w wybranych przez MFW walutach innych krajów członkowskich, za ich
zgodą. Część udziałów, która ma być wpłacana w zasobach rezerwowych, powinna być
ustalana  z  uwzględnieniem  średnich  (posiadanych  przez  Fundusz)  wpłat  w  zasobach
rezerwowych  dotyczących  krajów  członkowskich  Funduszu  oraz  zasobów  kraju
ubiegającego się o członkostwo.

Wtórnym źródłem finansowania działalności MFW jest emisja własnego środka

płatniczego  pod  wymienioną  już  wyżej  nazwą  specjalnych  praw  ciągnienia  (ang.
Special  Drawings  Rights  -  SDR).  Począwszy  od  1970  roku  uruchomiono  okresową
kreację  SDR,  tj.  wewnętrznego  pieniądza  międzynarodowego  tworzonego  przez  MFW
(który pełni rolę pieniądza fiducjarnego – nie wymagającego żadnego pokrycia, lecz
opartego  na  zaufaniu,  a  jednocześnie  -  cieszącego  się  poparciem  krajów
członkowskich i pełniącego podstawowe funkcje pieniądza międzynarodowego).

Współcześnie SDR-y na coraz większą skalę pełnią podstawowe funkcje pieniądza

międzynarodowego,  tj.  miernika  wartości,  środka  płatniczego  oraz  środka
tezauryzacji  w  warunkach  światowych.  (Nie  są  one  wszakże  środkiem  cyrkulacji.)
Dzieje  się  tak,  mimo  iż  zmieniają  się  zasady  ich  kreacji  i  wykorzystania.  Są  one  tym
niemniej

nadal

konsekwentnie

podporządkowane

podstawowym

regułom

funkcjonowania MFW. Chociaż zmienia się m.in. bieżąca wartość SDR, to przepisy
regulujące funkcjonowanie MFW nadal stanowią o tym, że cała j ewidencja Funduszu
prowadzona jest w SDR-ach.

Zasoby finansowe MFW - dokończenie

Największą kwotę w MFW mają, rzecz zrozumiała, Stany Zjednoczone; w 2000 roku było to 38 mld SDR

(co wówczas  dawało im około jednej piątej wszystkich głosów). Jeśli się weźmie pod uwagę fakt, że
główne decyzje w MFW zapadają większością 85% głosów, to oznacza to, że USA dysponują w MFW
tzw. ryglowaną większością głosów, (czyli:  indywidualnym prawem weta).  Kraje wchodzące
w skład Unii Europejskiej, jako blok, dysponują również w MFW grupowym prawem weta. Ich
łączna kwota w MFW wynosi bowiem ok. 25 mld  SDR,( co daje im blisko 27% głosów).

Obok SDR-ów, do własnych zasobów wtórnych zaliczyć można również: dochody osiągane z lokat,

funduszów powierniczych oraz emisji obligacji. Własne zasoby MFW uzupełniane są, w razie potrzeby,
zasobami pożyczonymi. MFW zaciągał dotychczas pożyczki ze źródeł oficjalnych (tzn. skarb państwa i
banki  centralne);  ze  Szwajcarii,  oraz  z  Banku  Rozrachunków  Międzynarodowych  (BIS).  Kwoty
udziałowe członków  stanowią podstawowe  źródło finansowe dla MFW. Niektórzy członkowie
zobowiązali  się  do  pożyczania  od  MFW  dodatkowych  środków,  kiedy  występuje  światowe
zapotrzebowanie w międzynarodowym systemie walutowym.

Poza powyższymi, istnieją dwa dodatkowe źródła uzupełniające:

Ogólne Porozumienie Pożyczkowe (ang.: General Arrangements to Borrow; GAB),

Nowe Porozumienie Pożyczkowe (New Arragments to Borrow; NAB).

W Ogólnym Porozumieniu 11 państw uprzemysłowionych (reprezentowanych przez ich banki centralne)

postanowiono  pożyczyć  Funduszowi  wyszczególnione  waluty  krajowe;  pożyczki  te  oparte  były  na
rynkowych stopach procentowych. Uruchomione zostały one w 1962 r., a odnawiane - co 4 lub 5 lat.
Kraje członkowskie Funduszu mogą  uzyskiwać od niego  pomoc finansową tylko z powodu
wystąpienia  u  nich  niekorzystnej  sytuacji  płatniczej,  i  to:  czasowo,    w  celu  rozwiązania
problemów płatniczych zgodnie z postanowieniami umowy.

Warunkowość pomocy MFW – jako „wierzyciela

ostatniej szansy”

(ang: Conditionality as a Lender of Last Resort)

Podstawowym warunkiem otrzymania kredytu przez państwo będące w trudnej

sytuacji gospodarczej jest uprzednie uzgodnienie programu dostosowawczego z
MFW  oraz  jego  efektywna  realizacja.  Przyznanie  kredytu  jest  poprzedzone
odpowiednimi badaniami gospodarki kraju ubiegającego się o pomoc. Badania
te  przeprowadzają  eksperci  Funduszu.  Negocjacje  są  niezbędnymi  warunkami,
których  spełnienie  jest  konieczne  dla  udzielenia  pomocy  kredytowej.  Każda
decyzja o przyznaniu kredytu obejmuje więc jednocześnie: szczegółowo określone
warunki,  terminy  przyznania  kolejnych  rat  kredytu  oraz  kryteria  oceny
realizacji programu dostosowawczego.

Państwa ubiegające się o pomoc Funduszu są zobligowane do przedstawienia

jego  organom  szczegółowych  informacji  obrazujących  stan  gospodarki.  Eksperci
MFW  następnie  analizują  bardzo  dokładnie  ten  stan  gospodarki.  Na  podstawie
przeprowadzonych badań są formułowane przez Fundusz programy dostosowawcze
zmierzające  do  uzdrowienia  gospodarki  oraz  usunięcia  trudności  płatniczych  kraju.
Wypłata  kolejnych  rat  kredytu  uzależniona  jest  od  pozytywnej  oceny
realizacji uzgodnionego programu dostosowawczego.

Pozytywna ocena Funduszu ma istotne, wręcz fundamentalne znaczenie dla gospodarki

zainteresowanego  kraju.  Chodzi  tu  bowiem  nie  tylko  o  cel  bezpośredni,  jakim  jest
uzyskanie  pomocy.  Ważniejsze  jest  zwiększenie  wiarygodności  kredytobiorcy  w
stosunkach  międzynarodowych  jako  partnera  handlowego  oraz  wzrost
zaufania  do  jego  waluty.  Wpływa  to  z  kolei  korzystnie  na  zwiększenie  możliwości
zaciągania  dalszych  kredytów  na  międzynarodowym  rynku  kapitałowym,  tym  razem
już ponad MFW. Jest on więc swego rodzaju „klucznikiem” do tego rynku.

Warunkowość pomocy MFW - kontynuacja

Aktualnie, obok kredytu podstawowego, obowiązują następujące ułatwienia kredytowe,

(ang.: credit facilities) dostępne dla krajów członkowskich:
1. Promesy kredytowe,
2. Ułatwienia rozszerzone,
3. Polityka rozszerzonego dostępu,
4. Kompensacyjne i awaryjne ułatwienia finansowe,
5. Ułatwienia finansowe zapasów buforowych,
6. Ułatwienia dostosowań strukturalnych,
7. Wzmocnienie dostosowań strukturalnych,
8. Systemowe ułatwienia transformacyjne.

Wyżej wskazane ułatwienia są udzielane, poniekąd, na odmienne cele priorytetowe; są też

one nieco inaczej uwarunkowane. Typowy program warunkujący przyznanie kredytu
obejmuje w rezultacie następujące instrumenty polityki ekonomicznej:

redukcje deficytu budżetowego dla ograniczenia inflacji,

redukcje subsydiów dla nierentownych przedsiębiorstw sektora publicznego gospodarki,

radykalne kontrole wzrostu płac i świadczeń społecznych, liberalizację handlu
zagranicznego, a zwłaszcza redukcję ceł dla zwiększenia konkurencji na rynku krajowym
oraz wymuszenia pożądanych przekształceń restrukturyzacyjnych przedsiębiorstwa,

zapewnienie korzystnych warunków dla napływu inwestycji zagranicznych.

Szerszym rozwinięciem omawianej warunkowości jest tzw. Konsensus Waszyngtoński.

Streszcza go 10 punktów, o których była szeroko mowa w kursie GG, na poprzednim
semestrze.

•

Struktura organizacyjna i członkostwo w MFW

Wymienione środki zastosowane łącznie stwarzają warunki średniookresowej, a tym

bardziej długookresowej poprawy sytuacji gospodarczej kraju ubiegającego się o
pomoc.

Jednakże

wskazane

instrumenty,

zwłaszcza

krótkookresowe

powodują

konieczność  ponoszenia  przez  społeczeństwo  znacznych  wyrzeczeń.  Wyzwalają
bowiem i ujawniają rezerwy zbędnego zatrudnienia i tworzą wrażenie, że przyczyniają się do
wzrostu  bezrobocia.  Ich  rygorystyczne  stosowanie  powoduje  w  rezultacie  najczęściej  ostry
sprzeciw  społeczny,  szczególnie  -  grup  pracowników  przedsiębiorstw  pracujących
nieefektywnie,  którym  cofnięto  dotacje  (np.  w  sektorze  publicznym).  Stanowi  to  element
szerokich

socjologiczno-ekonomicznych

procesów

transformacji

gospodarki

kraju

przechodzącego do funkcjonowania w powiązaniu z rynkiem światowym.

Siedzibą MFW stał się – i pozostaje nadal - Waszyngton. Najwyższą decyzyjną władzą

Międzynarodowego  Funduszu  Walutowego  jest  Rada  Gubernatorów.  Rada  Gubernatorów
składa  się  z  krajowych  gubernatorów  i  ich  zastępców  mianowanych  przez  kraje
członkowskie.  Reprezentowane  są  w  niej  wszystkie  państwa  członkowskie  tworzące  tę
organizację.  Gubernatorem  jest  minister  finansów  danego  kraju  członkowskiego,  a  jego
zastępcą - prezes Banku Centralnego. Do kompetencji Rady należą decyzje związane z:

członkostwem,

udziałami i parytetami walut,

współpracą z innymi organizacjami międzynarodowymi, podziałem czystego dochodu,
zatwierdzaniem zmiany statutu,

zajmowaniem się sprawami budżetowymi (w tym: zatwierdzaniem wysokości kredytów i ich
oprocentowania).

Rada pełni także funkcje nadzorcze w stosunku do Dyrekcji Wykonawczej, której może

przekazać wszystkie inne uprawnienia, poza wyżej wymienionymi. Organ ten spotyka się
rutynowo raz do roku, dokonując przeglądu sytuacji finansowej na rynku międzynarodowym.
Sesje nadzwyczajne mogą być zwoływane na życzenie 15 członków dysponujących 25%
głosów. Kworum stanowi 2/3 ilości głosów. Co trzecia sesja odbywać się ma w innym kraju
członkowskim, natomiast pozostałe przeprowadzane są w Waszyngtonie.

Struktura… - działalność operacyjna i członkostwo -

kontynuacja

Działalnością operacyjną MFW zajmuje się również szereg departamentów i jednostek. Do

głównych organów należą: Sekretariat, Departamenty Regionalne, Departament Prawny. W
Departamentach  Regionalnych  analizuje  się  sytuację  gospodarczą  poszczególnych
regionów. Departamenty Funkcjonalne i Usług Specjalnych opracowują procedury pomocy
konkretnym krajom członkowskim i świadczą im pomoc. Zajmują się również kształceniem
nowych kadr w ramach kursów prowadzonych przez Instytut MFW. D. Informacja i Łączność
odpowiadają  za  kontakt  i  współpracę  MFW  z  innymi  organizacjami  lub  regionami.
Departament  Usług  Pomocniczych,  w  tym  usługi  administracyjne,  lingwistyczne,  oraz
Sekretariat -  służą MFW jako całość.

Pierwotnymi członkami Międzynarodowego Funduszu Walutowego są państwa, które

podpisały  jego  statut  na  konferencji  walutowo-finansowej  w  Bretton  Woods
przed  1  grudnia  1945  r.  Członkiem  wtórnym  MFW  może  natomiast  zostać  każde
autonomiczne  państwo,  które  wyrazi  gotowość  i  chęć  uczestnictwa  w  MFW  (złoży  akces,
przyjmie  pracowników  Funduszu  i  dokona  negocjacji  członkowskich);  które  jest  w  stanie
sprostać  i  zaakceptować  wymagania  statutowe  Funduszu  oraz  -  zostanie  przyjęte  na
członka  MFW  (w  tym  -  otrzyma  co  najmniej  85%  ogólnej  liczby  głosów  w  organie
plenarnym – Radzie Gubernatorów).

Liczba krajów członkowskich MFW szybko wzrastała. Członkami założycielami było 41 państw

(w tym, również Polska). W 1947 r. skład członkowski stanowiły 43 kraje, w 1960 r. - 69, a
już 1969 roku MFW zrzeszał 115 państw; następnie w 1974 r. liczba ta wzrosła do 126, w
1985 r. -148, w 1990 r. - 152, a w 1995 r. - 178, w 1999 r. członkami MFW było już 182
państwa

świata.

Członkostwo w MFW – c.d.

Polska była, jak wspomniano poprzednio, jednym z krajów założycielskich Funduszu.

Jednak pod naciskiem ZSRR wystąpiła z MFW 14 marca 1950 roku; nieco później
wystąpiły również inne kraje (Czechosłowacja w 1954 roku oraz Kuba w roku 1964).

W 1981 r. Polska zwróciła się z prośbą o ponowne przyjęcie do MFW, jednak za względów

politycznych jej rozpatrzenie zostało odłożone. Ponownie Polska stała się członkiem
MFW dopiero 12 czerwca 1986 roku.

Członkostwo w Funduszu daje możliwość korzystania z niżej oprocentowanych

kredytów niż w innych źródłach komercyjnych, przy jednoczesnym skoncentrowaniu
miejsca  pobierania  kredytu.  W  przypadku  emisji  SDR  członek  uzyskuje  możliwość
otrzymania  nieoprocentowanej  i  bezzwrotnej    pożyczki.  Dodatkową  zaletą
przynależności  do  MFW  jest  podniesienie  wiarygodności  kredytowej  danego
kraju na arenie międzynarodowej.

Każdy kraj członkowski zobowiązany jest do zgłoszenia przynależności do wybranego

fragmentu systemu walutowego i przestrzegania jego zasad, informowania o
bieżącej sytuacji gospodarczej w dziedzinie handlu panicznego, bilansu płatniczego,
rezerw dewizowych itp. Zobowiązany jest on również do przedstawiania programów
stabilizacyjnych i równoważenia bilansu płatniczego, oraz przestrzegania wskazówek
MFW.

Członkostwo - kontynuacja

Każdy członek MFW ma prawo do wystąpienia z organizacji w drodze

pisemnego zawiadomienia. Wystąpienie uzyskuje moc prawną w momencie
otrzymania zawiadomienia przez MFW. MFW może również zawiesić kraj
członkowski w jego prawach.

Zgodnie z postanowieniami statutowymi, kraj członkowski może zostać

wykluczony z organizacji, gdy nie dopełnia swych obowiązków wynikających
ze statutu. Jednak, przed podjęciem jakichkolwiek działań w kwestii
wykluczenia, państwo członkowskie powinno być poinformowane i mieć czas
na odniesienie się do danej sytuacji zarówno ustnie, jak i pisemnie.

Status MFW przewiduje, iż w większości decyzje podejmowane są przez
głosowanie ważone - odróżnia to MFW od innych organizacji
międzynarodowych. Głosowanie powyższe polega na tym, że każde państwo
członkowskie dysponuje nie jednym głosem, lecz różną ich liczbą.

Zasada przydziału głosów jest następująca: każdy kraj członkowski posiada 250

głosów,  a  każdy  kolejny  głos  jest  przyznawany  za  wpłatę  do  kapitału  MFW
kwoty  100  tys.  SDR.  Największą  liczbą  głosów  w  MFW  dysponują  przede
wszystkim USA, a następnie -  Japonia, Niemcy, Francja i Wielka Brytania.

Współpraca Polski z MFW

Polska, która uczestniczyła w konferencji w Bretton Woods, należała do grupy państw

założycielskich  MFW.  Na  czele  delegacji  polskiej  stał  ówczesny  minister  skarbu  Ludwik
Grosfeld. Dokument przystąpienia Polski do tej organizacji został złożony w dniu 26 marca
1946  r.  Kwota  udziałowa  Polski  w  1946  r.  wynosiła  125  mln  USD,  co  stanowiło  1,52%
ogólnej  kwoty  kapitału  własnego  Funduszu.  Suma,  którą  Polska  wpłacała  na  początku
działalności  funduszu,  plasowała  ją  na  dziesiątym  miejscu  pod  względem  udziału
poszczególnych państw w kapitale zakładowym Funduszu.

Niestety, współpraca między MFW a Polską nie układała się dobrze. Wynikało to głównie z

napiętej  sytuacji  politycznej  w  stosunkach  międzynarodowych  na  przełomie  lat  1940.  i
1950tych.  Jedną  z  najważniejszych  kwestii  spornych  w  stosunkach  Polski  z
Funduszem  należało  ustalenie  parytetu  polskiej  jednostki  pieniężnej,  gdyż
stanowiło  to podstawowy warunek uzyskania dostępu do kredytów MFW.

Ponadto Polska w wyniku złej kondycji gospodarczej po II wojnie światowej nie była w stanie

wpłacić 25% swojej kwoty udziałowej w złocie. W następstwie tych oraz wszystkich
pozostałych, niekorzystnych okoliczności Polska wystąpiła z Funduszu w marcu 1950 roku.

W latach 70-tych nastąpiła zmiana negatywnego stanowiska Polski wobec Funduszu. Wiązało

się to niewątpliwie z poprawą stosunków politycznych i handlowych na linii Wschód -
Zachód zachodzących w tym czasie. Jednakowoż, na początku lat 1980tych Polska
znalazła się w obliczu gwałtownego kryzysu finansowego. Zadłużenie Polski u wierzycieli
zachodnich w 1971 roku wynosiło 1,14 mld USD, natomiast do 1979 r. drastycznie wzrosło
- o ponad 20 mld USD.

Polska w MFW - zadłużenie

Wskazana wysokość zadłużenia zagranicznego i problem jego obsługi spowodował,

że  Polska  zaczęła  odczuwać  coraz  dotkliwiej  potrzebę  pomocy  na  dużą  skalę.
Dnia  10  listopada  1981  r.  Polska  przedłożyła  odpowiednim  władzom  MFW  oficjalny
wniosek o ponowną akcesję. Ostatecznie, dopiero 12 czerwca 1996 r. Polska po raz drugi
została  członkiem  MFW.  Kwota  udziałowa  wynosiła  wówczas  680  mln  SDR,  jednak  po
ostatniej  podwyżce  (przed  samą  akcesją)  kwot  suma  ta  wzrosła  do  988,5  mln  SDR.
Obecnie  kwota  udziałowa  Polski  jest  najważniejszą  spośród  państw  byłego  bloku
wschodniego,  które  przystąpiły  do  Funduszu.  Interesy  Polski  w  MFW  reprezentowane  są
przez  Ministra  Finansów.  Narodowy  Bank  Polski  jest  właścicielem  tej  części  wkładu
naszego kraju w MFW, który wnoszony jest w walucie krajowej.

Po ponownym przyjęciu do MFW Polska nie została jednakowoż w sposób automatyczny

objęta  kredytami  Funduszu.  Dopiero  zmiany,  jakie  dokonały  się  w  Polsce  r.  na
płaszczyźnie politycznej i gospodarczej w trakcie 1989 r. i później sprawiły, że zasadniczo
zmienił  się  klimat  wzajemnych  stosunków.  Od  tamtej  pory  Fundusz  zaczął  odgrywać
centralną  rolę  we  wspieraniu  wysiłków  polskich  w  procesie  zmian
gospodarczych i ekonomicznych. W ciągu lat 1990-tych Polska podpisała cztery
porozumienia  z  MFW  o  przyznaniu  kredytów,    m.in.  na  reorganizację  systemu
gospodarczego i zmniejszenie deficytu płatniczego. Oprócz wsparcia finansowego, Polska
mogła  skorzystać  także  z  pomocy  technicznej  oraz  doradztwa  w  zakresie  polityki
makroekonomicznej. Poniżej przedstawiono szczegóły kolejnych porozumień zawartych w
ówczesnym okresie. Na tym najbliższym nam przykładzie: własnego kraju jaskrawo widać,
iż pomoc MFW ma silnie uwarunkowany charakter. Gdy wcześniej uzgodnione warunki
nie są spełnione – po prostu nie dochodzi do wypłaty odnośnych rat. Na następnych
slajdach przedstawione są etapy odnośnych porozumień po upadku komunizmu.

Polska w MFW – oddłużanie: etapy

). Pierwsze porozumienie Polski z MFW zostało zatwierdzone 5 lutego 1990 r. Dotyczyło

ono wsparcia rządowego programu stabilizacyjnego. Poprzedzone było wystosowaniem w
grudniu 1989 r. do władz MFW listu intencyjnego (ang.: letter of intent), który zawierał
szczegóły programu gospodarczej stabilizacji w Polsce. Uzgodniony program stał się podstawą
do przyznania Polsce kredytu typu „promesy kredytowej” w wysokości 545 mln SDR, tj. około
710 mln USD, na okres od lutego 1990 r. do marca 1991 r.

Polska nie uzyskała jednak całej pożyczonej kwoty, gdyż nie była w stanie sprostać warunkom

umowy zawartej z Funduszem. Już na początku 1990 r. nastąpił bowiem wyraźny wzrost cen, a
następnie doszło do obniżenia się dochodów ludności aż o 25%. PKB w całym 1990 r. był
niższy o 12% w porównaniu z 1989 roku. Zatem stan polskiego zadłużenia zagranicznego w
walutach wymienialnych wzrósł pod koniec 1990 roku o prawie 6 mln USD w porównaniu z
końcem 1989 r. W wyniku niekorzystnej oceny sytuacji gospodarczej Fundusz zawiesił
wypłacanie kolejnych transz kredytu. W rezultacie Polska wykorzystała zaledwie 345 mln z
SDR z ogólnej, wyżej wymienionej kwoty pożyczki.

2). Drugie porozumienie z MFW typu tzw. „ułatwienia rozszerzone”, zostało zawarte w

kwietniu 1991 r. na okres trzech lat. Wynosiło ono tym razem 1,8 mld  SDR, (tj. około 2,5 mld
USD). Aby uruchomić to porozumienie Polska musiała wystosować kolejny  list intencyjny oraz
memorandum  rządu  polskiego    omawiające  program  przekształceń  strukturalnych  naszej
gospodarki w latach 1991-1993.

Kłopoty gospodarcze związane m. in. ze zbyt szybkim narastaniem deficytu budżetowego w

połowie 1991 roku, spowodowały jednak, że MFW i tym razem wypłacił Polsce tylko 13%
z ogólnej sumy środków przewidzianych w ramach drugiego porozumienia.

Oddłużanie - kontynuacja

3) Trzecie porozumienie między Polską a MFW, typu: „promesy kredytowej” zostało

zawarte w marcu 1993 r. na okres 12 miesięcy. Przyznawało ono Polsce kredyt w wysokości
476  mln  SDR,  (tj.  około  655  mln  USD).  Część  powyższej  sumy  została  przeznaczona  na
pokrycie redukcji zadłużenia Polski wobec banków komercyjnych. Tym razem Polsce udało
się  wykorzystać  pozostałe  środki  finansowe  do  marca  1994 r.,  po  stwierdzeniu  wykonania
przez  Polskę  kryteriów  wykonawczych  na  przebudowę  systemu  podatkowego  i
przyspieszenie procesu prywatyzacji.

4) Czwarte porozumienie z MFW, również typu „promesy kredytowej”, zostało

zatwierdzone w sierpniu 1994 r. Wysokość kredytu ustalono na sumę 545 mln SDR, t(j.
około 791 mln USD). Podobnie jak w przypadku trzeciego porozumienia, otrzymane środki
Polska przeznaczyła na finansowanie redukcji zadłużenia wobec banków komercyjnych. W
ramach powyższych porozumień Polska uzyskała kredyty na łączną kwotę 1 237,4 mln SDR
(1,8 mld USD). Całe zadłużenie wobec Funduszu zostało spłacone przedterminowo w 1995
r.

Ogólnie rzecz biorąc, członkostwo Polski w MFW daje jej szereg korzyści: wymiernych i

niewymiernych. Do korzyści wymiernych należy korzystanie, jak wskazano, z kredytów
MFW i przydział SDR po wznowieniu ich dalszej kreacji. Do korzyści niewymiernych z kolei
zaliczyć należy włączenie Polski do międzynarodowego systemu walutowego i
międzynarodowej współpracy walutowej. Były to w szczególności następujące elementy:

- uzyskanie dostępu do kredytów innych międzynarodowych organizacji finansowych;
- utworzenie Funduszu Stabilizacyjnego na zapewnienie wewnętrznej wymienialności

polskiego złotego;

Oddłużanie Polski wobec MFW -

dokończenie

- uzgodnienie i przeprowadzenie redukcji i reorganizacji polskiego zadłużenia w ramach

porozumienia zawartego z tzw. Klubem Paryskim (obejmującego długi z państwami);

- zawarcie umowy o redukcji polskiego zadłużenia wobec prywatnych banków komercyjnych

zgrupowanych w tzw. Klubie Londyńskim,

- przekształcenie Funduszu Stabilizacyjnego - w Fundusz Prywatyzacji Banków Polskich.

Ponadto, obowiązkiem Polski było dostarczanie do MFW wielu informacji ekonomicznych; odbywanie

corocznych konsultacji z tą instytucją; prowadzenie polityki walutowej, gospodarczej i finansowej, która
ma  sprzyjać  przywracaniu  równowagi  gospodarczej  i  płatniczej.  Per  saldo,  Polska  plasuje  się  w  MFW
raczej  na  liście  beneficjentw  Funduszu,  niż  na  liście  państw,  które  wnoszą  istotny  wkład  netto  w  jego
funkcjonowanie.  Dla  Polski  współpraca    z  MFW  miała  istotne  znaczenie  nie  tylko  dla  zmniejszenia
wysokości  jej  zadłużenia  ,  ale  –  zwłaszcza  dla  poprawy  międzynarodowej  wiarygodności
finansowej.

Dzięki negocjacjom zmniejszającym wielkość tego długu Polska uzyskała bowiem ponownie dostęp do

międzynarodowego  rynku  kapitałowego  i  zagranicznych  kredytów,  np.  Banku  Światowego  czy
Europejskiego  Banku  Inwestycyjnego.  Władze  polskie  musiały  jednak  uwzględniać  fakt,  iż  spłata
polskiego zadłużenia w ciągu następnych lat będzie stanowić ogromne obciążenie dla budżetu państwa.
W  latach  1990-1999  Polska  została  objęta  okresem  przejściowym,  w  którym  spłaty  zadłużenia
ograniczono do minimum tak, aby nie spowalniać tempa transformacji gospodarczej w naszym kraju.

Od 2000 r. koszty obsługi długu zagranicznego stopniowo wzrastały. Były to poważne kwoty. Spłaty rat i

odsetek  tylko  z  tytułu  zadłużenia  budżetu  państwa  w  latach  2000-2009  wyniosły  około  35  mld  USD,
(wobec  16  mld  USD  w  latach  1990-1999).  Najwyższe  płatności  przypadały  na  lata  2007  i  2008,  kiedy
średnio w roku Polska musiała przeznaczyć na ten cel po 5 mld USD.  Ostateczny termin spłat łącznego
zadłużenia przypadł dopiero w końcu ubiegłego, 2012 r.

•

(

ad iii): World Bank - Międzynarodowy Bank

Odbudowy i Rozwoju

(MBOiR; Bank Światowy) - powstanie i cele

Międzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju (Bank Światowy) jest kolejną z najważniejszych

międzynarodowych organizacji finansowych. Został powołany jednocześnie z MFW na Monetarnej
i Finansowej Konferencji w Bretton Woods, która odbyła się w dniach 1-22 lipca 1944 roku. Bank
Światowy rozpoczął swoją działalność 25 czerwca 1946 roku.

Członkami Banku Światowego mogą być tylko kraje zrzeszone w Międzynarodowym Funduszu

Walutowym.  Pierwotnymi  członkami  były  44  kraje,  w  tym  również  Polska  i  Kuba,  (które  jednak
wystąpiły z Banku Światowego z powodów gospodarczo-politycznych odpowiednio w czerwcu 1950 i w
listopadzie  1960).  Początkowo  członkiem  organizacji  była  także  Czechosłowacja,  która  z  powodu
niewykonania  swych  zobowiązań  wobec  Banku  Światowego  została  w  toku  odpowiednich  procedur
wyłączona z członkostwa.

Celem Banku Światowego miało być skierowanie gospodarki światowej na właściwe, rynkowe

tory  po  II  wojnie  światowej.  Stojące  przed  krajami    potrzeby  były  ogromne,  dotycząc:    odbudowy
dróg i innych połączeń komunikacyjnych, systemów energetycznych i innych podstawowych urządzeń
infrastruktury  gospodarki, zniszczonych wojną krajów Europy. To zadanie zostało powierzone właśnie
Międzynarodowemu  Bankowi  dla  Odbudowy  i  Rozwoju.  Pierwszą  formą  pomocy    dla  krajów  Europy
Zachodniej stał się  dobrze znany w Europie amerykański Plan Marshalla. Następnie Bank Światowy
przesunął  kierunek  swojej  działalności  pomocowej  na  rozwijające  się    kraje  Azji,  Afryki  i  Ameryki
Łacińskiej.

Założyciele Banku mieli na myśli uczynienie go instytucją globalną, której członkostwo obejmowałoby

w końcu wszystkie kraje świata. Wkrótce jednak po spotkaniach w Bretton Woods stało się oczywiste,
że  duch  międzynarodowej  współpracy  został  wyparty  przez  rozłam  ideologiczny,  dotyczący  struktury
systemów  polityczno-ekonomicznych.  Aczkolwiek  Związek  Radziecki  wysłał  swoich  delegatów  do
Bretton  Woods,  to  jednak  nie  stał  się  on  członkiem  założycielem  Banku.  Kraje  znajdujące  się  w
strefie  jego  wpływów,  które  były  pierwotnymi  członkami  Banku,  wkrótce  zmuszone  zostały  z  niego
wycofać się.

MBOiR - członkostwo

Spośród 45 członków założycieli, w 1947 r. były to: 32 to kraje europejskie i latynoskie. W

następnej  dekadzie  dołączyły  również  kraje  azjatyckie,  a  w  1967  roku,  po  uzyskaniu
niepodległości  -  kraje  afrykańskie;  wówczas  członkostwo  Banku  wyniosło  106  krajów.
Obecnie (w roku 2011) liczba członków Banku Światowego wynosi 2008 krajów (włączając
w to również od 1986 roku Polskę). Członkostwo w Banku Światowym można podzielić na
członkostwo pierwotne  oraz wtórne.

Pierwotni członkowie to państwa, które podpisały Kartę Banku na konferencji

założycielskiej. W momencie powstania Bank liczył 45 członków. Do państw, które miały
największy udział w kapitale założycielskim należały: USA, Wielka Brytania, Chiny, Francja,
Indie,  Kanada,  Holandia,  Belgia,  Austria.  Członkostwo  nabyte  (wtórne)  przypada
państwom,  które  podpisały  statut  Banku  w  okresie  późniejszym  i  spełniły  warunki
określone przez tę organizację. Jak wspomniano wyżej, warunek niezbędny do nabycia w
nim  członkostwa  w  Banku  Światowym  to  przynależność  do  MFW.  Państwo,  które  chce
nabyć  członkostwo  w  Banku  powinno  podpisać  umowę  i  ratyfikować  statut.  O  przyjęciu
decyduje  Rada  Gubernatorów.  Po  uzyskaniu  członkostwa,  kraj  nowoprzyjęty  musi  wpłacić
wyznaczony udział członkowski.

Zawieszenie państwa w prawach członkowskich jest rodzajem sankcji, którą stosuje się w

przypadku  niewypełnienia  przez  nie  zobowiązań  wobec  Banku.  Sankcja  ta  jest
uruchamiana  z  reguły  automatycznie  wobec  państwa,  które  zalega  ze  składką
członkowską  za  okres  dwóch  lat;  jest  ona  związana  z  pozbawieniem  go  prawa  do
głosowania.  Decyzję  o  zawieszeniu  podejmuje  Rada  Gubernatorów.  Członkostwo  może
zostać  przywrócone  po  wpłaceniu  zaległych  składek,  jednak  nie  później  niż  po  upływie
jednego roku od zawieszenia.

MBOIR – warunki uczestnictwa

Spośród 45 członków założycieli, w 1947 r. były to 32 to kraje europejskie i latynoskie. W następnej

dekadzie dołączyły również kraje azjatyckie, a w 1967 roku, po uzyskaniu niepodległości kraje
afrykańskie - wówczas członkostwo Banku wyniosło 106 krajów. W roku 2011 liczba członków
Banku Światowego wyniosła 2008 krajów (włączając w to również od 1986 roku Polskę).

Członkostwo w Banku Światowym można podzielić na członkostwo pierwotne oraz wtórne.

Pierwotni członkowie to państwa, które podpisały Kartę Banku na konferencji założycielskiej. W
momencie powstania Bank liczył 45 członków. Do państw, które miały największy udział w
kapitale założycielskim należały: USA, Wielka Brytania, Chiny, Francja, Indie, Kanada, Holandia,
Belgia, Austria. Członkostwo nabyte (wtórne) przypada państwom, które podpisały statut Banku
w okresie późniejszym i spełniły warunki określone przez tę organizację.

Jak wspomniano wyżej, warunek niezbędny do nabycia członkostwa w Banku Światowym stanowi

przynależność do MFW. Państwo, które chce nabyć członkostwo powinno podpisać umowę i
ratyfikować statut. O przyjęciu decyduje Rada Gubernatorów.

Po uzyskaniu członkostwa, kraj nowoprzyjęty musi wpłacić wyznaczony udział członkowski.

Zawieszenie  państwa  w  prawach  członkowskich  jest  rodzajem  sankcji,  którą  stosuje  się  w
przypadku  niewypełnienia  przez  nie  zobowiązań  wobec  Banku.  Sankcja  ta  jest  uruchamiana  z
reguły automatycznie wobec państwa, które zalega ze składką członkowską za okres dwóch lat i
jest związana z pozbawieniem go prawa do głosowania. Decyzję o zawieszeniu podejmuje Rada
Gubernatorów.  Członkostwo  może  zostać  przywrócone  po  wpłaceniu  zaległych  składek,  jednak
nie później niż po upływie jednego roku od zawieszenia.

Uczestnictwo - kontynuacja

Po upływie tego terminu państwo takie automatycznie przestaje być

członkiem Banku. Utratę członkostwa w Banku powoduje również utrata
członkostwa w MFW. W pewnych sytuacjach Rada Gubernatorów poprzez
głosowanie, może podjąć decyzję o utrzymania w prawach członkowskich
MFW państwa, które utraciło status członka Banku Światowego.

Każdy członek Banku ma prawo do wystąpienia z jego szeregów na własne

żądanie. Dokonuje się to poprzez wysłanie pisemnej informacji o
wystąpieniu z organizacji, wcześniej jednak musi uregulować wszystkie
zobowiązania finansowe wobec Banku, (jeśli takowe posiada).

Aktualnie priorytetowym celem powstania Banku jest wspieranie

rozwoju  gospodarczego  i  ograniczenie  ubóstwa  w  krajach
rozwijających się. Bank udziela kredytów w celu zmniejszenia ubóstwa
oraz  finansowania  inwestycji  przyczyniających  się  do  wzrostu
gospodarczego  tych  krajów.  Inwestycje  obejmują  pomoc  doraźną
realizowaną  przez  budowę  dróg,  elektrowni,  szkół  czy  systemów
irygacyjnych,  jak  również  dostarczanie  pomocy  merytorycznej  i
doradztwa  fachowego  oraz  organizowanie  różnego  rodzaju  służb
szkolenia  rolniczego,  szkoleń  nauczycieli,  programów  żywienia  oraz
poprawy sytuacji dzieci i kobiet w krajach Trzeciego Świata .

Obszary działalności Banku Światowego

Najważniejsze dziedziny działalności Banku Światowego są następujące:
-  odbudowa zniszczonych przez wojnę gospodarek krajów członkowskich;
-  popieranie prywatnych inwestycji zagranicznych na terytorium krajów członkowskich;
-  doprowadzenie do równowagi w wymianie międzynarodowej;
-  rozwój przedsiębiorstw lokalnych poprzez dostarczanie im zagranicznych źródeł finansowania.

Do celów statutowych Banku, które zostały określone w Karcie Banku, należą następujące

zadania.

1. Pomoc w odbudowie i rozwoju państw członkowskich przez ułatwienie inwestycji, łącznie z

odbudową przedsiębiorstw zniszczonych podczas wojny i przystosowaniem produkcyjnych
możliwości do celów pokojowych oraz pobudzanie postępu gospodarczego w krajach mniej
rozwiniętych.

2. Popieranie prywatnych inwestycji zagranicznych za pomocą gwarancji albo udziałów w pożyczkach

i innych lokatach, dokonywanych przez prywatnych inwestorów. Natomiast, jeśli nie dysponuje
się kapitałem prywatnym na odpowiednich warunkach, Bank ma prawo uzupełniać prywatne
środki na inwestycje przez dofinansowanie przedsięwzięcia na dogodnych warunkach z własnego
kapitału i zgromadzonych funduszów oraz z innych własnych środków.

3. Popieranie długofalowego zrównoważonego wzrostu międzynarodowej wymiany i utrzymanie

równowagi bilansów płatniczych przez zachęcanie do międzynarodowych inwestycji, mających na
celu rozwijanie zasobów produkcyjnych członków, co ma spowodować podniesienie stopy
życiowej i polepszenie warunków pracy w krajach członkowskich.

4. Koordynowanie własnych pożyczek ze środków uzyskanych od innych organizacji

międzynarodowych oraz dbanie o rozwój i finansowanie przedsiębiorstw lokalnych ze źródeł
zagranicznych

Cele Banku - ewolucja

Po ponad 50 latach działalności Banku doświadczenie potwierdziło słuszność

podstawowych jego celów. Jednak problemy, z którymi borykają się kraje wraz z
rozwojem gospodarczym i rozwojem nowych technologii zmieniły się. Dlatego też do sfer
zainteresowania Banku dołączyły nowe wyzwania, które są związane z:

1.  inwestowaniem w ludzi, ze szczególnym naciskiem na ochronę zdrowia i edukację;
2.  działaniami  na rzecz ochrony środowiska naturalnego;
3.   stymulowaniem rozwoju sektora prywatnego;
4.   wzmacnianiem zdolności działania rządów różnych państw;
5. promowaniem pro-rynkowych reform gospodarczych.

Liczne, poprzednio odbyte, konferencje ONZ inicjowane przez MBOiR (dotyczące w

szczególności  Milenijnych  Celów  Rozwoju  do  2015  r.),  przyjęły  wówczas  szereg
kluczowych    zadań  i    celów  na  XXI  wiek.  Bank  Światowy  pomaga  je  osiągnąć  i
nadzoruje  ich  realizację  w  krajach,  które  współfinansuje.  Celami  tymi  są  w
szczególności:

-  zredukowanie do połowy liczby osób żyjących w skrajnym ubóstwie, do roku 2015;
-  tworzenie uniwersalnego systemu edukacji podstawowej do 2015;
-  osiągnięcie równości płci wśród uczniów w szkołach podstawowych i średnich do roku

2015;

- zmniejszenie śmiertelności noworodków i dzieci do 5-tego roku życia, oraz śmiertelności

urodzeń - o ¾, do roku 2015;

- wprowadzenie powszechnego dostępu do usług medycznych do roku 2015;
- obniżenie obecnego globalnego i krajowego zużycia zasobów naturalnych do roku 2015.

Cele - rekapitulacja

Międzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju pomyślany został jako instytucja koordynująca i

kontrolująca działalność inwestycyjną w skali światowej, a tym samym - gwarantująca
możliwie  najlepsze  efekty  gospodarcze,  przyczyniające  się  (przez  oddziaływanie  na
inwestycje)  do  zrównoważonego  i  w  miarę  bezkonfliktowego  wzrostu  wymiany
międzynarodowej.  Bank  pośredniczy  między  instytucjami  finansowymi  pożyczającymi  swe
kapitały a członkami korzystającymi z tych pożyczek. Zgodnie ze statutem MBOiR oddziałuje
na kierunki i charakter cyrkulacji kapitału prywatnego.

Własne zasoby angażuje natomiast tylko w te inwestycje, które nie zdołają

przyciągnąć  prywatnego  kapitału  (z  powodu  np.  długiego  cyklu  inwestycyjnego  czy
niskiej rentowności). Szczególnie ważne dla rozwoju gospodarczego inwestycje w dziedzinach
takich,  jak:  transport,  łączność,  rolnictwo,  oświata,  leśnictwo  i  in.  –  mogą  tu  liczyć  na
priorytetową  pomoc  Banku,  gdyż  ich  pomyślny  rozwój  stwarza  jednocześnie  warunki  do
napływu kapitału prywatnego.

Należy także zaznaczyć, że pomimo iż Bank Światowy nie jest instytucją tworzącą standardy

odnośnie do pożądanych zmian systemowych, to jednak  jego doświadczenia okazały się
pomocne  przy  wspieraniu  realizacji  procesu  reform  w  krajach  rozwijających  się.
Bank  Światowy  pomagał  MFW  np.  w  tworzeniu  Kodeksu  Dobrych  Praktyk  w  dziedzinie
Przejrzystości Skarbowej, a obecnie -  współpracuje przy jego wprowadzaniu w życie. W ślad
za  tym  opracowano  szereg  zasad  instytucjonalnych,  które  mogą  przyczyniać  się  do
prawidłowej realizacji reformy sektora publicznego i stosowania metod dobrego zarządzania.

Grupa Banku Światowego obejmuje, oprócz samego Międzynarodowego Banku Odbudowy i

Rozwoju (ang.: International Bank for Re-construction and Development - IBRD), inne
afiliowane przy nim instytucje finansowe. Instytucje te udzielają kredytów i pożyczek dla
szerzonych w swoich kręgu państw. Do instytucji tych zaliczyć należy w pierwszym rzędzie
wymienione poniżej, czyli:

-      Międzynarodowe Stowarzyszenie Rozwoju (International Development Association - IDA);
-     Międzynarodową Korporację Finansową (International Finance Corporation - IFC);
-      Wielostronną Agencję Gwarancji Inwestycyjnych (Multilateral Investment Guarantee

Agency - MIGA);

- Międzynarodowe Centrum dla Rozwiązywania Sporów Inwestycyjnych (International Center

for Settlement of Investment Disputes - ICSID).

Bank Światowy jest utworzony w formie spółki akcyjnej, gdzie liczba głosów jest

proprcjonalnie adekwatna do kapitału włożonego do MFW. Bank działa pod kierownictwem
Zarządu Gubernatorów. Każdy z krajów członkowskich Banku reprezentowany jest przez
jednego gubernatora, którym jest zwykle funkcjonariusz rządowy szczebla ministerialnego.

Zarząd Gubernatorów przekazuje swoje uprawnienia mniejszemu gronu przedstawicieli -

Zarządowi Dyrektorów Wykonawczych, z siedzibą w Waszyngtonie. Zarząd Dyrektorów
Wykonawczych odpowiedzialny jest za politykę Banku Światowego w zakresie jego operacji
oraz  za  zatwierdzanie  wszystkich  pożyczek.  Decyzje  pożyczkowe  oparte  są  na  kryteriach
ekonomicznych,  a  nie  politycznych.  Prezes  Banku  Światowego  jest  przewodniczącym
Zarządu  Dyrektorów  Wykonawczych.  Kierownictwo  i  codzienna  działalność  Banku
prowadzone są przez około 7100 członków personelu z ponad 100 krajów.

Struktura Grupy Banku Światowego

Organizacja MBOiR

Szczegółowa struktura organizacyjna Banku Światowego obejmuje pięć składowych

oddziałów organizacyjnych wymienionych poniżej. Są to:

Rada Gubernatorów - składająca się z przedstawicieli wszystkich członków, którzy noszą
godność gubernatorów. Każde państwo wyznacza po jednym gubernatorze i jednym jego
zastępcy za okres pięciu lat. Rada ustala ogólną politykę Banku i może podejmować decyzje
we wszystkich sprawach dotyczących Banku. Jest uprawniona do przekazywania Dyrektorom
Wykonawczym części swych kompetencji. Do jej wyłącznych kompetencji należy:

-  przyjmowanie nowych członków i ustalanie warunków ich przyjęcia,
-  zawieszanie w prawach członkowskich,
-  zwiększanie lub zmniejszanie kapitału zakładowego,
-  zawieszanie na stałe operacji Banku,
-  dzielenie czystego dochodu i jego aktywów,
-  zawieranie porozumień o współpracy z innymi organizacjami międzynarodowymi.

Każdy członek dysponuje w Radzie 250 głosami, plus 1 głos za każdą posiadaną akcję kapitału

zakładowego Banku. Pięć najbardziej uprzemysłowionych państw zachodnich miało w połowie
1991 rok ponad 43% wszystkich głosów, w tym: USA - 17,59%; Japonia - 8,01%; Niemcy -
6,19%; Wielka Brytania - 5,93%; Francja - 5,93%. Podjęcie decyzji w większości spraw
wymaga

zwykłej

większości

oddanych

głosów.

nielicznych,

najważniejszych

podejmowanych  decyzjach,  wymaga  większości  gubernatorów  dysponujących  większością
wszystkich  głosów,  a  nawet  większością  3/5  gubernatorów  dysponujących  większością  4/5
wszystkich  głosów.  Kworum  Rady  stanowi  większość  gubernatorów,  dysponujących  co
najmniej 2/3 wszystkich głosów. Rada zbiera się raz do roku (jesienią), równocześnie z sesją
Rady

Gubernatorów

MFW.

Organizacja B. Św. – c.d.

2. Dyrekcja Banku - organ ten składa się z prezesa i 24 dyrektorów wykonawczych. Pięciu

dyrektorów  mianowanych  jest  przez  państwa,  mające  największy  udział  w  kapitale
zakładowym  Banku,  (tj.  USA,  Wielka  Brytania,  Niemcy,  Francja  i  Japonia).  Dyrektorzy
wykonawczy  prowadzą  bieżące  operacje,  powołują  komitety  pożyczkowe  i  inne
komitety,  przyznają  pożyczki  oraz  wykonują  funkcje  delegowane  im  przez  Radę
Gubernatorów.

Decyzje podejmują zwykłą większością głosów. Kworum stanowi większość dyrektorów

dysponujących  co  najmniej  połową  wszystkich  głosów.  Dyrektorzy  mianowani
dysponują  taką  liczba  głosów,  jaką  mają  państwa,  przez  które  zostali  mianowani.
Natomiast każdy dyrektor z wyboru ma tyle głosów, ile mają państwa, które na niego
głosowały. Posiedzeniom dyrektorów wykonawczych przewodniczy Prezes, który jednak
nie  ma  prawa  głosowania,  posiada  natomiast  decydujący  głos  w  przypadku  równego
podziału  głosów.  Dyrektorzy  wykonawczy  zbierają  się  tak  często,  jak  wymaga  tego
sytuacja.

3. Grupa Doradcza - składająca się z siedmiu członków wybieranych przez Radę

Gubernatorów spośród specjalistów z dziedziny bankowości, przemysłu rolnictwa i
handlu. Służy ona radami organom Banku w sprawach jej ogólnej polityki. Ma biura w
nowym Jorku, Paryżu, Londynie, Genewie; misje regionalne w Tokio, Bangkoku,
Abidżanie; zaś przedstawicielstwa - w 45 stolicach krajów rozwijających się.

Bieżące sprawy Banku prowadzi Prezes, powołany i odwoływany przez dyrektorów

wykonawczych, którzy także nadzorują jego działalność. Funkcji tej nie może jednak
pełnić gubernator ani dyrektor. Prezes kieruje też pracami personelu Banku.

Organizacja - dokończenie

4. Departamenty Operacyjne: koncentrują swoją działalność na

sześciu  regionach  geograficznych  (Afryka  Zachodnia,  Afryka
Wschodnia  i  Południowa,  Europa,  Bliski  Wschód  i  Afryka  Północna,
Azja  Wschodnia  i  Pacyfik,  Azja  Południowa,  Ameryka  Łacińska  i
Karaiby).

W ten sposób występuje podwójna kontrola wykorzystania pożyczek

Banku.  Każda  inwestycja  znajduje  się  pod  nadzorem  pracowników
departamentu  zajmującego  się  daną  dziedziną  gospodarki  oraz
pracowników departamentu zajmującego się  określonym regionem
geograficznym.

5. Departamenty Funkcjonalne: zajmują się różnymi dziedzinami m.in.

finansami, usługami prawnymi i ekonomicznymi. Podzielone są na
dziewięć jednostek, ze względu na sfery, którymi się zajmują, np.
Departament Rolnictwa, czy Departament Zasobów Ludzkich.

Każdy projekt finansowany przez Bank znajduje się pod podwójnym

nadzorem:

zarówno

departamentu

funkcjonalnego,

jak

departamentu operacyjnego.

Działalność kredytowa Banku Światowego

Bank Światowy zorganizowany jest, jak wcześniej wspomniano, w formie spółki akcyjnej, przy czym

wszystkie  akcje  są  w  posiadaniu  krajów  członkowskich  Banku  Światowego  i  polegają  na  udzielaniu
pożyczek  z  funduszów  własnych  i  z  funduszów  obcych,  wypożyczonych  przez  Bank  na
międzynarodowym  rynku  kredytowym  (przez  emisję  obligacji).  Bank  udziela  również  gwarancji
pożyczkom  zaciąganym  przez  rządy  krajów  członkowskich,  ich  banki,  oraz    przez
przedsiębiorstwa  (z  gwarancjami  rządowymi)  w  bankach  komercyjnych.  Jego  zasoby  zasilane  są  z
czterech źródeł wymienionych niżej. Są to:

1. Kapitał zakładowy powstały w drodze subskrypcji akcji rozprowadzonych między kraje członkowskie.

Udziały państw członkowskich składają się z dwóch części:
- kapitału wpłaconego, z czego 1% uiszczany jest w złocie lub w dolarach, natomiast pozostałe 9% w

walucie narodowej;
- funduszu gwarancyjnego (90%), stanowiącego zabezpieczenie zobowiązań Banku z tytułu
emitowanych obligacji i udzielanych gwarancji.

Kapitał zakładowy ustalony początkowo w wysokości 10 mld USD zwiększył się następnie kilkakrotnie.

Wiązało się to ze wzrostem liczby członków, rozszerzeniem działalności banku i podwyższeniem kapitału
zakładowego. W 1995 roku kapitał subskrybowany Banku Światowego wynosił 176,4 mld USD, czyli
96% kapitału zakładowego (184 mld USD). Obecnie kwota powyższa jest znakomicie wyższa.

2. Emisja własnych długoterminowych obligacji lokowanych na najbardziej chłonnych rynkach kapitałowych

(USA, Kanada, Wielka Brytania, Szwajcaria) i na międzynarodowym rynku kapitałowym (np. na
eurorynku), przy czym obligacje te są oprocentowane, a termin ich umorzenia wynosi 15-30 lat.
Obligacje te, gwarantowane przez wspomniany poprzednio fundusz gwarancyjny Banku, są uważane za
pierwszorzędne papiery wartościowe i cieszą się dużym popytem na rynkach kapitałowych.

Źródła kredytowania – c.d.

3. Sprzedaż obligacji w kraju, który zaciągnął pożyczkę w Banku.
4. Dochód uzyskiwany z różnych, pozostałych operacji przeprowadzonych przez Bank.

Nadwyżki i rezerwy uzupełniają kapitał wpłacony do Banku. Źródłem finansowania Banku

Światowego jest również cesja wierzytelności. Polega ona na udostępnianiu przez Bank
niespłaconej części udzielonej pożyczki innym instytucjom finansowym. Poprzez taką operację
Bank odnawia zdolność udzielania nowych pożyczek. Zasoby finansowe Banku powiększane są
również

dzięki

kwotom

spłat

udzielanych

pożyczek

W swej działalności kredytowej Bank stosuje szereg kryteriów.

Każdy projekt inwestycyjny finansowany przez Bank musi być ściśle określony.

Finansowanie  danego  projektu  inwestycyjnego  nie  może  konkurować  z  już  działającym  w
danym  kraju  mechanizmem  finansowym.  Stanowi  ono  również  finansowanie  uzupełniające,
występujące  równolegle  z  udziałem  środków  wewnętrznych  kraju  korzystającego  z  kredytów
Banku  Światowego.  Środki  pochodzące  z  pożyczek  Banku  powinny  być  głównie  przeznaczane
na wydatki dewizowe, przy czym mogą być wykorzystywane do zakupów w dowolnej walucie i
w  dowolnym  kraju.  Wydatki  wewnętrzne  (lokalne)  związane  z  realizacją  dofinansowywanej
inwestycji powinny być pokryte w walucie danego kraju.

Z posiadanych funduszy Bank może udzielać pożyczek rządom krajów członkowskich oraz

instytucjom  publicznym  i  prywatnym,  jeśli  korzystają  one  z  gwarancji  rządów,  Banku
Centralnego lub innej instytucji państwa członkowskiego. Kredyty przeznaczane są w zasadzie
tylko  na  sfinansowanie  konkretnych  przedsięwzięć  inwestycyjnych,  ale  zdarzają  się  również
przypadki  przyznania  kredytów  na  cele  bardziej  ogólne.  Bank  Światowy  może  także  udzielać
pożyczek  bankom  krajowym  finansującym  inwestycje.  W  takich  przypadkach  kredyty  te  są
dzielone przez te właśnie banki na konkretne przedsięwzięcia inwestycyjne, realizowane przez
miejscowe przedsiębiorstwa, a nawet osoby fizyczne.

Działalność kredytowa MBiR – c.d.

Terminy spłaty kredytów udzielonych przez Bank Światowy są ustalane na 5-20 lat. Ich

oprocentowanie zależy od oprocentowania środków pieniężnych, które Bank gromadzi
na rynkach kapitałowych, a więc kształtuje się na rynkowych zasadach
komercyjnych.

Ten sposób oprocentowania kredytów Banku Światowego był jednak krytykowany przez

wiele  krajów  mniej  rozwiniętych  pod  względem  gospodarczym,  gdyż  kredyty  te  były
dla  nich  po  prostu  za  drogie.  Od  pożyczek  i  udzielanych  gwarancji  Bank  pobiera
prowizję  od  zaangażowania  w  wysokości  0,5%-1,5%  rocznie  w  stosunku  do
niewykorzystanej sumy udzielanych kredytów. Okres karencji wynosi z reguły 5 lat.

Udzielane przez Bank Światowy kredyty i pożyczki mają zmienną stopę procentową. Kraje

najuboższe uzyskują kredyty nieoprocentowane. Kredyty udzielane są długoterminowo,
na okres 15-25 lat, najczęściej na finansowanie rolnictwa, przemysłu i sektora
publicznego.
Bank Światowy udziela czterech rodzajów pożyczek:

na dostosowanie strukturalne - udzielane są rządom lub agencjom rządowym na rozwój
lub transformację gospodarek w formie kredytu w ramach transz;

na przeznaczenia celowe - udzielane na konkretny projekt rządom bądź ministerstwom

linie kredytowe - udzielane ministrom bądź bankom, które popożyczają uzyskane od
Banku Światowego środki na konkretne przedsięwzięcia inwestycyjne;

4. gwarancje dla państw członkowskich zaciągających pożyczki w innych organizacjach

międzynarodowych.

Pożyczki Banku Światowego - kontynuacja

Rozpatrując pożyczki Banku Światowego według sektorów zauważa się, że w największym stopniu

finansowane są takie sektory jak: finansowy i opieka socjalna: między 22-27%; transport i edukacja
około 25-30%; oraz rolnictwo i przemysł (łącznie: 10-12%). Najmniej finansowane są wodociągi i
kanalizacja - około 4-8% całości kredytowania; (patrz wykres, następny slajd i dalszy komentarz). Przy
udzielaniu kredytów Bank Światowy stosuje następujące zasady:

- zasada nie przekraczania przez niespłacone pożyczki kapitału wpłaconego do Banku powiększonego
o kapitał na żądanie i zatrzymane zysk i nadwyżki;
- zasada podziału ryzyka między różne regiony geograficzne i objęcia pomocą największej liczby
krajów;
- zasada udzielania kredytów w walutach w jakich Bank sam zaciąga pożyczki;
- zasada udziału funduszów własnych kraju członkowskiego w finansowym projekcie;
- zasada spłaty kredytu i transferu, co oznacza, że kraj pożyczający powinien być w stanie samodzielnie
spłacić zaciągniętą pożyczkę długoterminową;
- zasada rentowności ogólnej projektu, co oznacza, iż podlegający projekt inwestycyjny powinien mieć
odpowiednią rangę gospodarczą dla uzasadnienia pożyczki dewizowej;
- zasada realności projektu; oznacza to, że każda koncepcja danej inwestycji musi być dobrze
przygotowana i możliwa do realizacji.

Każdy wniosek o pożyczkę badany jest przez ekspertów Banku w tzw. sześciostopniowym „cyklu

projektowym”. Jest to rodzaj zabezpieczania się Banku. Procedura związana z udzielaniem pożyczek
przewiduje sześć następujących etapów:

1. identyfikacja projektu - głównie leży to w gestii rządów krajów pożyczających;
2. przygotowanie - pożyczający ma za zadanie zbadanie technicznych, ekonomicznych, społecznych i
środowiskowych aspektów projektu;
3. oszacowanie - Bank Światowy dokonuje własnej, niezależnej oceny projektu w czterech głównych
obszarach: technicznym, instytucjonalnym, ekonomicznym i finansowym;
4. negocjacje i przedłożenie Zarządowi Dyrektorów Wykonawczych niezbędnych raportów i dokumentów
pożyczkowych do aprobaty;
5. realizacja projektu i nadzór Banku jego wykonywania;
6. ocena - porównanie kosztów projektu, jego korzyści, harmonogramu realizacji i efektywności z
pierwotnymi założeniami.

Polska a Bank Światowy

Polska należała, jak poprzednio podkreślono, do państw założycielskich Banku Światowego i

MFW.  Konflikt  polityczny  między  Wschodem  a  Zachodem  spowodował  jednakowoż  wystąpienie
Polski  w  dniu  14  marca  1950  r.  z  obu  wymienionych  organizacji  finansowych.  Po  zmianach
politycznych  w  roku  1956  -  zostały  podjęte  starania  o  ponowne  przystąpienie  Polski  do  tych
organizacji,  jednakże  początkowo  nie  zostały  uwieńczone  powodzeniem,  z  uwagi  na  sprzeciw
Stanów Zjednoczonych.

Po zawieszeniu wypłacalności Polski wobec wierzycieli oraz rozmów z przedstawicielami Klubu

Paryskiego i MFW, Polska złożyła 10 listopada 1981 roku wniosek o ponowne przyjęcie do MFW i
Banku Światowego. Po przyjęciu do MFW Polska - 27 czerwca 1986 roku - została przyjęta także w
poczet  członków  Banku  Światowego.  Stała  się  tym  samym  150  członkiem  Banku  z  własnym
udziałem  w  kapitale  zakładowym  w  wysokości  1,3  mld  USD.  Polska  została  również  członkiem
organizacji  afiliowanych  przy  Banku  Światowym.  Koordynatorem  współpracy  Polski  z  Bankiem
Światowym jest Prezes NBP.

Poczynając od 1990 roku Bank Światowy aktywnie wspiera zmiany przeprowadzane w

polskiej gospodarce. Jego celem jest również wzmocnienie perspektyw stałego rozwoju i wzrost
stopy życiowej Polaków. Wsparcie Banku może przybierać różnorodne formy. Wymieniamy je
poniżej:

- współpracy personelu Banku z przedstawicielami polskich instytucji w zakresie tworzenia polityki
gospodarczej i społecznej oraz programów i projekt finansowych przez Bank;
- udzielania pożyczek;
- wsparcia w zakresie koordynacji pomocy technicznej i finansowej z innymi międzynarodowymi
instytucjami finansowymi;
- współpraca w analizie kwestii rozwojowych i wyborze optymalnych rozwiązań z wykorzystaniem
globalnych doświadczeń Banku Światowego.

Polska w MBOiR – c.d.

W pierwszym okresie powrotu do B. Św., (tj. w latach 1990-1996) skoncentrowano się na

obszarach omówionych poniżej w kolejnych punktach.

1. Odtworzenie stabilizacji makroekonomicznej i wzmocnienie wiarygodności kredytowej.

Warunkiem skutecznego wdrażania reform w Polsce było więc właśnie - odtworzenie stabilizacji
i rozwiązanie problemu ogromnego zadłużenia. W tym celu Bank przyznał Polsce na początku
1990  r.,  przy  ścisłej  współpracy  z  MFW,  Pożyczkę  Dostosowania  Strukturalnego.  Miała  ona
zapewnić  międzynarodowe wsparcie  dla zmiany harmonogramu spłaty polskiego zadłużenia i
ułatwić  proces  zawierania  umów  oddłużających  z  Klubem  Paryskim  (wierzyciele  państw)  i
Klubem Londyńskim (banki komercyjne).

2. Wsparcie rozwoju sektora prywatnego. Pomoc Banku Światowego w tej dziedzinie nie była,

niestety,    zbyt  udana  i  spotykała  się  często  ze  słuszną  krytyką.  Ten  rodzaj  kredytowania
najczęściej  rozmijał  się  z  rzeczywistością.  Okazało  się,  że  to  nie  small-business  jest  w Polsce
najbardziej  kapitałochłonny  (i  że  nie  stać  go  na  drogie  pożyczki),  ale  dawne,  duże
przedsiębiorstwa państwowe. Barierą mogły tu być również sztywne zasady statutu Banku
Światowego,  wymagające  uzyskania  kosztownych  gwarancji.  Nie  cieszyły  się  również
powodzeniem  pożyczki  na  rozwój  rolno-spożywczy.  Były  one  drogie  i  opiewały  w  dewizach,
podczas  gdy  polscy  przedsiębiorcy  przestawiali  się  na  rozliczenia  złotowe.  Kredyty
inwestycyjne były długoterminowe, podczas gdy przedsiębiorcy oczekiwali krótkoterminowych
kredytów obrotowych.

3. Poprawa systemu zabezpieczeń socjalnych. W celu zapobieżenia negatywnym skutkom

przekształceń gospodarki (w postaci wzrostu bezrobocia i zwiększenia się liczby ludzi ubogich),
Bank  Światowy  zaoferował  Polsce  pomoc  techniczną  i  finansową  wspomagającą  wzrost
zatrudnienia  oraz  poprawę  stanu  opieki  zdrowotnej,  szkolenia  osób  dorosłych  oraz
finansowanie  projektu  kredytu  na  budownictwo  mieszkaniowe.  Jednakże  wdrożenie
powyższych projektów napotykało spore trudności.

Polska i Bank Św. - kontynuacja

4. Reforma sektora energetyki. Tu - pomoc Banku Światowego polegała na przeprowadzeniu

dogłębnych analiz, doradztwa w dziedzinie technologii i wpływu zmian w sektorze na całą
gospodarkę.

5. Przebudowa podstawowej infrastruktury. W tej dziedzinie Bank Światowy przyznał

priorytet finansowaniu inwestycji przyczyniających się do poprawy sytuacji polskiej
infrastruktury technicznej. Z pożyczek Banku finansowano przykładowo: przekształcenia w
Polskich Kolejach Państwowych, restrukturyzację Telekomunikacji Polskiej S.A., budowę nowych
i modernizację istniejących dróg.

6. Ochrona środowiska. Mając na uwadze zniszczenia polskiego środowiska naturalnego, Bank

przyznał Polsce pożyczkę na wzmocnienie zarządzania ekologicznego. W tej dziedzinie
przyznano również pożyczkę na wdrożenie odpowiednich praktyk zarządzania gospodarką
zasobów leśnych, odbudowę lasów skażonych, sadzenie drzew na terenach nienadających się
pod uprawy rolne, wzmocnienie struktury zarządzania finansami.

W drugim okresie wzmiankowanej dekady,, czyli w latach 1997-1999 Bank Światowy wspierał

Polskę w jej aspiracjach do uzyskania członkostwa w Unii Europejskiej. Polska
uzyskała w tym celu:

- pomoc w zakresie formułowania i wdrażania założeń polityki - koniecznych z punktu widzenia
trwałego wzrostu;
- pomoc tym dziedzinom polskiej gospodarki, które mogą doświadczyć niekorzystnych dla nich
zmian kierunków polityki Wspólnot Europejskich, lub stanowić źródło znacznych strat
ekonomicznych dla kraju, przez udostępnienie niezależnego potencjału analitycznego oraz
wsparcia inwestycyjnego;
- pomoc w społecznym ugruntowaniu reform i redukcji ubóstwa.

Polska i MBOiR - dokończenie

W omawianych, i dalszych latach kontynuowano część projektów rozpoczętych wcześniej. Ponadto

finansowano projekty z zakresu m. in. :
- poprawy zarządzania i funkcjonowania instytucji gminnych,
- modernizacji najważniejszych dróg krajowych oraz remont dwóch mostów i budowę trzech nowych oraz
budowę 12 obwodnic,
- likwidacji skutków powodzi w Polsce południowej,
- budowy komercyjnych, samofinansujących się miejskich rynków hurtowych,
- restrukturyzacji górnictwa węgla kamiennego.

W roku 2000 pomoc Banku Światowego koncentrowała się głównie na:

- przygotowaniu i wdrażaniu kompleksowych programów wielosektorowych obejmujących problemy
zabezpieczenia socjalnego (chodzi tu przede wszystkim o restrukturyzację górnictwa węgla kamiennego i
tworzenie miejsc pracy poza rolnictwem - na obszarach wiejskich);
- doradztwie w realizacji reformy finansów publicznych i kwestii związanych z członkostwem w Unii
Europejskiej i przystąpieniem do Wspólnot; w reformie samorządu terytorialnego, konsolidacji i
prywatyzacji sektora elektroenergetycznego, opracowania metod oceny wpływu przystąpienia do UE na
kluczowe sektory, analiza efektywności kosztowej i programów społecznych w zakresie edukacji, służby
zdrowia i opieki socjalnej;
- opracowanie projektów i inicjatyw związanych z konkretnymi problemami rozwojowymi z zakresu ochrony
środowiska naturalnego, reformy sektorów socjalnych, inwestycji prywatnych w zakresie infrastruktury.

W kolejnym roku 2001 Polska otrzymała następne pożyczki na: restrukturyzację górnictwa, na dostosowania

strukturalne, poprawę sprawności energetycznej w rejonie Krakowa, wprowadzenie podatku
manipulacyjnego oraz na modernizację portów. Udostępnione przez Bank Światowy linie kredytowe zostały
jednak  wykorzystane w niskim stopniu. Przyczyny tego stanu mają przede wszystkim charakter
przedmiotowy: luki w informacjach  o kredytach Banku Światowego, dostępne zazwyczaj w dużych
ośrodkach miejskich. Ponadto,  kolejna bariera miała charakter psychologiczny. Ważną barierą, która
ograniczała wykorzystanie przydzielonych kredytów  - było również niezbyt sprzyjające otoczenie
makroekonomiczne w kraju i szereg innych, konkretnych i szczegółowych wymagań -  dotyczących
zakupów towarów i usług.

(ad iv). Regionalne organizacje

finansowe:
(a) Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju
(EBOR)

Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju – EBOR (ang.: European Bank for Reconstruction and

Development) jest instytucją finansową o charakterze regionalnym, która ze względu na
przyświecające jej cele ma dla Polski istotne znaczenie. Głównym celem, dla którego utworzono
Bank była pomoc finansowa państw Zachodu na rzecz gospodarek  Europy Środkowej i
Wschodniej - w ich procesie transformacji systemowych. Inicjatywę powołania do życia takiego
Banku po raz pierwszy oficjalnie przedstawił prezydent Francji F. Mitterand, jeszcze  w październiku
1989 roku. Po zorganizowaniu kilku spotkań z udziałem tzw.  „technicznych ekspertów” oraz trzech
plenarnych spotkań odbywających się w Paryżu (15-16 stycznia, 8-11 marca i 9 kwietnia 1990 r.), 29
maja 1990 roku utworzono EBOR, gdy 40 państw oraz dwie organizacje, tj. Europejska Wspólnota
Gospodarcza i Europejski Bank Inwestycyjny, podpisały umowę powołująca do życia tę instytucję.
Umowa weszła w życie w końcu marca 1991 roku. Na siedzibę Banku wybrano Londyn.

Podstawowym celem Europejskiego Banku Odbudowy i Rozwoju jest wspieranie transformacji

ustrojowej  i  zmian  w  modelu  gospodarczym  -  przejście  od  gospodarki  państwowej,
dotychczas  -  centralnie  zarządzanej,    do  gospodarki  wolnorynkowej  -  w  państwach  Europy
Środkowo-Wschodniej,  poprzez  udzielanie  im  pomocy  finansowej.  Pozostałe  kluczowe  cele  EBOR  są
następujące:

- bliska i skoordynowana współpraca w celu wspierania postępu gospodarczego w krajach Europy
Środkowej i Wschodniej,
- udzielanie pomocy finansowej krajom członkowskim w celu realizacji reform gospodarczych,
strukturalnych i sektorowych; zwłaszcza takie procesy, jak: demonopolizacja, czy prywatyzacja mogą w
szczególności liczyć na poparcie finansowe Banku,
- szereg inwestycji w regionie,
- umacnianie sektora finansowego,
- reforma systemu prawnego,
- rozwój infrastruktury niezbędnej do wzrostu sektora prywatnego,
- podtrzymywanie zasad demokracji, pluralizmu i gospodarki rynkowej w tych krajach.

Funkcje EBOR

EBOR, w krajach swoich operacji finansowych, wspiera działania związane z wdrażaniem

strukturalnych i sektorowych reform gospodarczych. Promuje konkurencyjność,
prywatyzację i przedsiębiorczość, z uwzględnieniem specyficznych potrzeb
poszczególnych krajów. Poprzez swoje inwestycje Bank promuje również działalność
sektora prywatnego, umacnianie instytucji i systemów prawnych oraz rozwój
infrastruktury niezbędnej dla funkcjonowania sektora prywatnego.

Do podstawowych funkcji EBOR należy:

- funkcja kredytowa, polegająca na dostarczaniu krajom członkowskim środków na
finansowanie określonych projektów,
- funkcja katalizatora procesów finansowania różnych projektów przez inne instytucje
finansowe,
- funkcja mobilizacyjna krajowego i zagranicznego kapitału oraz doświadczonej kadry
kierowniczej,
- funkcja popierania inwestycji produkcyjnych,
- funkcja doradcza, polegająca na udzielaniu pomocy technicznej w celu przygotowania,
finansowania i realizacji odpowiednich przedsięwzięć pojedynczych lub realizowanych w
ramach konkretnych programów inwestycyjnych,
- funkcja stymulująca rozwój rynków kapitałowych,
- funkcja wspierania ekonomicznych przedsięwzięć, rozwoju i modernizacji miast i wsi,
- funkcja promocyjna rozwoju: rolnictwa, transportu, oświaty i opieki zdrowotnej, jak
również promocja i wspieranie projektów z zakresu ochrony środowiska naturalnego,
- funkcja gwarancji,
- funkcja konsultacyjna.

Członkostwo w EBOR oraz jego kapitał

Członkami Europejskiego Banku Odbudowy i Rozwoju są kraje wysoko

uprzemysłowione oraz kraje Europy Środkowej i Wschodniej. Obecnie EBOR liczy 60
członków, w tym 58 krajów (z tego 26 państw - to kraje Europy Środkowej i Wschodniej), w
których Bank prowadzi swoją działalność. Członkami EBOR są więc cztery poniższe grupy
państw i dwie instytucje:

1. Kraje Europy Środkowej i Wschodniej: Albania, Armenia, Azerbejdżan, Białoruś,
Bośnia i Hercegowina, Bułgaria, Chorwacja, Gruzja, Kazachstan, Kirgizja, Republika
Macedonii, Mołdawia, Rumunia, Federacja Rosyjska, Tadżykistan, Turkmenistan, Ukraina,
Uzbekistan;
2. Kraje Unii Europejskiej (po 1 maja 2004): Austria, Belgia, Cypr, Republika Czech, Dania,
Estonia, Finlandia, Francja, Grecja, Hiszpania, Holandia, Irlandia, Litwa, Luksemburg, Łotwa,
Malta, Niemcy, Polska, Portugalia, Republika Słowacji, Słowenia, Szwecja, Węgry, Włochy,
Wielka Brytania;
3. Inne państwa europejskie: Islandia, Izrael, Lichtenstein, Norwegia, Szwajcaria, Turcja,
4. Państwa pozaeuropejskie: Australia, Egipt, Japonia, Kanada, Republika Korei
Południowej, Meksyk, Maroko, Nowa Zelandia, Stany Zjednoczone,
5. Dwie instytucje: Europejski Bank Inwestycyjny oraz sama Wspólnota Europejska.

Najważniejszym elementem kapitału Europejskiego Banku Odbudowy i Rozwoju jest statutowy

kapitał akcyjny. W skład zwykłych zasobów kapitałowych wchodzą także:

- fundusze uzyskane dzięki pożyczkom z krajów członkowskich;
- fundusze uzyskane dzięki pożyczkom na rynkach kapitałowych na całym świecie;
- fundusze uzyskane dzięki spłacie pożyczek lub gwarancji.

Fundusze EBOR - c.d.

W początkowym okresie, tj. od końca 1998 r., fundusze dodatkowe zaangażowane

przez  innych  inwestorów  jako  część  operacji  EBOR  -  wyniosły  30,9  mld  euro.
Proces oceny i zatwierdzania projektów przez EBOR, z wieloetapową analizą ich
celowości,  stanowi  dowód  na  realizację  przez  Bank  przemyślanej  strategii  i
staranności wypełniania swojej misji. Inwestycje Banku wywierają w rezultacie
bardzo  duży  wpływ  na  właściwy  kierunek  reform  i  tempo  rozwoju
poszczególnych państw operacji.

Pomoc finansowa EBOR ma szczególne znaczenie dla krajów Europy Środkowej i

Wschodniej, a tym samym również dla Polski. Dzięki udostępnionym przez
Bank środkom udało się rozpocząć i kontynuować proces transformacji wielu
gospodarek krajów tego regionu w kierunku gospodarek rynkowych.

Naczelnym organem EBOR jest Rada Gubernatorów, składająca się z

przedstawicieli wszystkich członków, którzy dysponują głosami, proporcjonalnie
do  liczby  posiadanych  akcji.  Podjęcie  decyzji  przez  Radę  wymaga  co  najmniej
75%  wszystkich  głosów.  Rada  Gubernatorów  przekazuje  prawo  podejmowania
decyzji  Radzie  Dyrektorów,  która  składa  się  z  23  członków:  11  wybierają
państwa  członkowskie  Wspólnot  Europejskich;  po  4  -  państwa  Europy
Środkowej  i  Wschodniej;    oraz  pozostałe  państwa  europejskie  i
pozaeuropejskie.  Pozostałymi  organami  Banku  są:  komitet  Wykonawczy  i
Sekretarz  Generalny.  Personel  EBOR  liczy  350  osób.  EBOR  może  tworzyć
oddziały  w  państwach  członkowskich.  W  Polsce  przedstawicielstwo  EBOR  ma
swą siedzibę w Warszawie.

Obszary i formy finansowania

Siłą Europejskiego Banku Odbudowy i Rozwoju jest jego zdolność do działania w obu sektorach: zarówno

prywatnym, jak i publicznym - oraz połączenie zasad funkcjonowania i procedury banków
inwestycyjnych i banków rozwoju.
EBOR proponuje szeroki zakres instrumentów finansowych, dostosowanych do wymagań poszczególnych
projektów. Oferuje takie formy finansowania jak: kredyty, inwestycje kapitałowe oraz gwarancje. W każdym
przypadku Bank kieruje się zdrowymi zasadami bankowymi i inwestycyjnymi.
Podstawowe formy finansowania przedsięwzięć przez EBOR to:
- pożyczki z maksymalnym okresem spłaty 10 lat (15 lat w przypadku przedsięwzięć infrastrukturalnych) dla
przedsiębiorstw prywatnych, prywatyzowanych lub państwowych);
- nabywanie udziałów kapitałowych w celu wzmocnienia kapitału krajowego i zagranicznego;
- udzielanie gwarancji i poręczeń w celu umożliwienia dostępu przedsiębiorstwom do międzynarodowego rynku
kapitałowego.

Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju jest jedną z kilku instytucji międzynarodowych, które swoją strategię od kilku

lat ukierunkowują na rozwój sektora małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP) w państwach Europy
Środkowej i Wschodniej. Efektem tych działań jest fakt, iż około 36% wszystkich użytych przez EBOR środków w
1996 roku skierowanych zostało do lokalnych instytucji finansowych. Można wyróżnić trzy pola aktywności EBOR
zmierzające do wzmocnienia małych i średnich przedsiębiorstw. S ą to następujące obszary.
1. Pierwszym jest wzmocnienie lokalnego sektora bankowego poprzez: uruchamianie linii kredytowych typu
„apel” z gwarancjami rządowymi dla banków lokalnych; udzielanie MŚP kredytów z wykorzystaniem instytucji
pośredniczących; współfinansowanie wraz z bankiem lokalnym projektów udziału kapitałowego MŚP w bankach
komercyjnych; pomoc bankom lokalnym w zarządzaniu aktywami; ułatwienia w uzyskaniu gwarancji dla banków
nowych lub działających w państwach, gdzie jedyną alternatywą dla transakcji handlowych jest pokrycie w
gotówce.
2. Drugą formą wspierania działań jest współfinansowanie lub finansowanie funduszy kapitałowych - tzw.
venture capital (kapitał ryzyka), działających na poziomie państw czy regionów.

Na ogół venture capital finansuje następujące fazy rozwoju MŚP :

- finansowanie tzw.. fazy „zasiewu” (seed financing) obejmującej wczesny etap rozwoju;
- finansowanie startu (start-up financing) rozpoczęcie działalności;
- wczesne faza finansowanie;
- finansowanie ekspansji i wzrostu.

Mieszane formy finansowania. Dotychczasowa działalność
Polski w EBOR

Swoją strategią EBOR objął również finansowanie infrastruktury komunalnej i środowiska, oferując

swym  klientom  (miastom  i  gminom)  zróżnicowane  mechanizmy  finansowania  inwestycji
publicznych  w  zależności  od  stopnia  rozwoju  ekonomicznego  i  politycznego  kraju  kredytobiorcy,  jak
również wielkości inwestycji oraz kondycji finansowej i statutu prawnego samego kredytobiorcy. Mogą być
przy  tym  wykorzystywane  następujące  mechanizmy  finansowania:  kredyty  gwarantowane  przez  rząd;
pojedyncze oraz programowe - oraz kredyty gwarantowane przez miasto lub gminę.

Wśród mechanizmów finansowania inwestycji prywatnych w sektorze usług komunalnych wyróżnić

można:
- finansowanie pojedyńczych inwestycji prywatnych: finansowanie typu BOT (ang.: building-operation-
transfer, czyli: budowa-eksploatacja- przekazanie), oraz: finansowanie na zasadzie koncesji lub leasingu
przedsiębiorstw już istniejących,
- finansowanie prywatnych programów inwestycyjnych poprzez wyspecjalizowane linie kredytowe i
inwestycyjne, (nie wymagające gwarancji rządowych).

Główne założenia dotyczące działalności EBOR w Polsce znajdują wyraz w publikowanym co kilka lat

dokumencie pt. EBOR: Strategia dla Polski. Głównymi założeniami są:

- wspieranie i promocja rywalizacji, restrukturyzacji, konkurencji oraz rzetelnego zarządzania w sektorach,
które muszą być restrukturyzowane,
- dalsze wspomaganie rozwoju firm prywatnych, szczególnie przez finansowanie małych i średnich
przedsiębiorstw,
- stymulowanie rozwoju rynku finansowego przez współpracę z lokalnymi instytucjami finansowymi,
- finansowanie rozwoju struktury, inwestycji komunalnych i ochrony środowiska, wymagających
dostosowania do standardów Unii Europejskiej,
- dostarczanie szerokiego wachlarza usług finansowych,
- rozwój rynków kapitałowych, m.in. przez propagowanie nowoczesnych instrumentów finansowych.

Priorytety inwestowania w Polsce według EBOR

W opinii Banku sektory wymagające jak najszybszej i największej restrukturyzacji w Polsce to: rolnictwo,

agrobiznes, górnictwo węglowe, przemysł spalinowy i chemiczny, produkcja stali, przemysł stoczniowy i
dystrybucja prasy. Strategia tych sektorów powinna wywoływać jak najniższe koszty społeczne przy jednoczesnym
rozwoju ich potencjału w warunkach silnej konkurencji. Bank oferuje doświadczenie, ekspertyzy i fundusze. Pomoc
Banku polega na gromadzeniu wielu różnych instrumentów przydatnych w procesie prywatyzacji jakiegoś przedsiębiorstwa
czy też grupy przedsiębiorstw. Jest to więc: kombinacja bezpośrednich inwestycji kapitałowych, kredytów, funduszy
wysokiego ryzyka (venture capital) oraz środków dostępnych z funduszy przeznaczonych na ochronę środowiska.
W przypadku agrobiznesu EBOR wspomaga dostosowanie tego rodzaju usług do norm unijnych, a mianowicie norm
czystości, jakości i ochrony środowiska. Ma to na celu wzrost konkurencyjności na rynku unijnym tego sektora usług.

W przemyśle stalowym najważniejszym celem EBOR jest uczestnictwo w prywatyzacji i restrukturyzacji największych hut w

Polsce.
Pomoc dla sektora prywatnego wyraża się głównie przez finansowanie małych i średnich przedsiębiorstw,
szczególnie w gałęziach, w których Bank ma największe doświadczenie, czyli agrobiznesie, przemyśle lekkim,
budownictwie i niektórych innych usługach .
Bezpośrednie zaangażowanie pozwala Bankowi wywierać wpływ na poziom zarządzania oraz etyki działalności
gospodarczej, szczególnie w takich działach gospodarki jak: energetyka, nieruchomości, materiały budowlane, produkty
konsumpcyjne oraz pakowanie i dystrybucja żywności. Oprócz finansowania Bank może również występować jako
poręczyciel kredytów i współinwestor. Ponadto utworzono linie kredytowe dla small-bussinesu z pomocą Europejskiego
Banku Inwestycyjnego i programu PHARE.

Pomoc w zakresie rynku finansowego polega na współpracy z lokalnymi instytucjami finansowymi w tworzeniu

szerszej gamy produkt bankowych oraz promowaniu idei otwierania rynku dla kapitału zagranicznego. Ponadto
ważnym celem jest pomoc w dziedzinie rozwoju instytucji kredytu hipotecznego i bankowości detalicznej. Biorąc
pod uwagę wprowadzenie reform ubezpieczeń społecznych, EBOR zainwestował w PWE Winterthur.

Finansowanie rozwoju infrastruktury i ochrony środowiska należy do priorytetowych zadań EBOR w Polsce.

Odbywa się to na poziomie lokalnym. oferowane są różne mechanizmy finansowania inwestycji publicznych: kredyty
pojedyńcze lub grupowe, gwarantowane przez urząd; ośrodki komunalne kierowane przez pośredników finansowych; zaś
dla miast o dość wysokiej wiarygodności kredytowej - kredyty gwarantowane przez gminę lub miasto.

Strategia Banku dla polski w dziedzinie infrastruktury koncentruje się głównie na:

- podnoszeniu jakości podstawowych usług komunalnych w celu dostosowania kraju do standardów UE w dziedzinie
transportu miejskiego, usług wodociągowych i kanalizacji, oczyszczania wód oraz systemu grzewczego,
- zapoczątkowaniu współpracy podmiotów państwowych i prywatnych w większych miastach,
- rozwoju działalności w zakresie kredytowania wielosektorowych inwestycji w infrastrukturę w małych i średnich ośrodkach
komunalnych.

Priorytety … dokończenie

Istotnym dla rozwoju polskiej infrastruktury jest fakt, iż EBOR ze względu na swoje cele statutowe jest gotowy

podejmować ryzyko, którego nie chcą brać na siebie banki komercyjne i rynek kapitałowy. Bank uczestniczył
również w zakładaniu funduszy kapitałowych dla przedsiębiorstw w szczególności na szczeblu gminnym, kierowanych do
mniejszych przedsiębiorców oraz funduszy przygranicznych, które mogą finansować rozwój i integrację polskich firm na
zasadach regionalnych.

W zakresie finansowania inwestycji małych i średnich przedsiębiorstw Bank współpracuje z następującymi instytucjami

finansowymi:

- Pionier Poland Fund,
- Polski Prywatny Fundusz Kapitałowy,
- Caresbac-Polska S.A.,
- Nowy Fundusz Inwestycyjny Europy Wschodniej,
- Europejski kapitał Odrodzenia,
- Alliance Scan-east Fund.

Efekty działalności EBOR w Polsce są bezpośrednio powiązane ze zmieniającą się w czasie strategią Banku dla Polski,

która każdorazowo określa jego priorytety i zadania do realizacji w czasie kolejnych 2-3 lat. Według stanu na 30 czerwca 2010
roku EBOR uczestniczył w finansowaniu 102 projektów inwestycyjnych w Polsce, przez bezpośrednie inwestycje w kwocie 1
431,2 mln euro. Stawia to Bank na pierwszym miejscu pośród zagranicznych inwestorów kapitałowych. Udział
finansowy EBOR umożliwił zmobilizowanie dodatkowych środków finansowych na te projekty w kwocie sięgającej
aż 5 751,0 mln euro.

Obecnie EBOR kontynuuje strategię wspierania procesu przemian ustrojowych jako instytucja „uzupełniająca” przez

podejmowanie szerokiej gamy inicjatyw. Strategia uzupełniania - jest realizowana przez zaangażowanie w różnych
segmentach rynku oraz tworzenie nowych metod finansowania w miarę postępowania procesu transformacji w
Polsce. Bank dostosowuje swoją działalność do zmian na polskim rynku, zastępując kredytowanie inwestycjami kapitałowymi,
rozszerza działalność z okolic Warszawy na inne regiony kraju, przenosi swoje zainteresowanie spółkami z udziałem
kapitału zagranicznego na spółki z kapitałem polskim oraz odchodzi od klasycznej działalności kredytowej na
rzecz transakcji rynku kapitałowego. Bank prowadzi aktywną działalność przede wszystkim w sektorach: infrastruktury,
restrukturyzacji przemysłu oraz wspierania małych i średnich przedsiębiorstw.
Działalność Banku w sektorze prywatnym stanowi 89% finansowania oferowanego przez EBOR, co jest wskaźnikiem
znacznie wyższym niż pierwotnie planowano. 44% finansowania jest oferowane w postaci inwestycji kapitałowych, a 56% w
postaci kredytów. Finansowanie za pośrednictwem innych instytucji finansowych stanowi około 47%, co znacznie przewyższa
założoną wielkość docelową.

Podsumowanie

Podsumowując rolę Europejskiego Banku Odbudowy i Rozwoju podczas jego ponad

dziesięcioletniej działalności w Polsce, można zauważyć, iż brał on aktywny
udział w transformacji systemowej Polski - głównie poprzez:
- wspieranie rozwoju prywatnych firm, zwłaszcza przez pośrednie
wyspecjalizowane

narzędzia przeznaczone dla małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP),

- rozwój rynków kapitałowych,
- wspieranie instytucji finansowych i funduszy kapitałowych,
- mobilizację inwestycji krajowych, jak i zagranicznych,
- finansowanie prywatnej i państwowej infrastruktury,
- wspieranie inwestycji komunalnych,
- wspieranie inwestycji w zakresie ochrony środowiska.

W swojej dotychczasowej działalności w Polsce EBOR uczestniczył w wielu udanych

inwestycjach  kapitałowych,  jak  również  udzielił  istotnych  dla  rozwoju
Polski  pożyczek  we  współpracy  z  lokalnymi  oraz  zagranicznymi
partnerami. W przypadku inwestycji kapitałowych wśród partnerów zagranicznych
EBOR  znaleźli  się  m.in.:  Polish  Enterprise  Fund/Polish  Private  Equity  Fund;  Lafarge;
Danuta,  czy  Danone  Ciastka.  Przykładowi  partnerzy  lokalni  w  tej  dziedzinie  to:
Pekao  S.A./Unicredito;    Rolimpex;  Hortex;  Stalexport;  czy  Telekomunikacja  Polska
S.A.  Jeśli  idzie  o  działalność  kredytową  –  to  warto  wspomnieć  o  tak  znanych
partnerach zagranicznych, jak: Fiat; Huta Luccini; Pilkington; Kwidzyn - International
Paper;  Warsaw  Financial  Centre;  czy  Cementownia  Chełm  -  RMC  Group.  Wśród
partnerów lokalnych wymienić można: Polish Railways; Bronisz i Eastbridge/ECI .

(

b): Europejski Bank Inwestycyjny (EBI):

podstawowe zadania

Europejski Bank Inwestycyjny został utworzony na mocy artykułu 198 d) i e) Traktatu Rzymskiego

podpisanego 25 marca 1957 roku. Rozpoczął pracę 1 stycznia 1958 roku. Statut EBI został
załączony do ww. Traktatu Rzymskiego w formie Protokołu. Europejski Bank Inwestycyjny jest
agencją wyspecjalizowaną Unii Europejskiej. Działalność Banku jest nadzorowana przez Radę
Unii

Europejskiej.

Siedzibą

Banku

jest

Luksemburg.

Członkami Banku są państwa należące do Wspólnot Europejskich. Pierwotnie było sześć krajów:
Francja, Niemcy, Belgia, Holandia, Luksemburg i Włochy. Nabywanie członkostwa w Banku jest
ściśle związane z przyjmowaniem nowych członków do Wspólnot. W 1973 roku. Członkami Banku
zostały również Wielka Brytania, Dania i Irlandia, w 1981 r. Grecja, w 1986 r. Hiszpania i Portugalia,
a

1995

Austria,

Finlandia

Szwecja.

Działalnością Banku kierują następujące organy:

- Rada Gubernatorów,
- Rada Dyrektorów, Komitet Kierowniczy, Komitet kontrolny.

Europejski Bank Inwestycyjny ma zadanie przyczyniać się w oparciu o rynki kapitałowe i o

swe własne zasoby, do równomiernego, pozbawionego zakłóceń rozwoju wspólnego
rynku w interesie Wspólnoty. W tym celu ułatwia on przez udzielanie pożyczek lub gwarancji,
nie mając na względzie zysku, finansowanie wymienionych niżej projektów we wszystkich
gałęziach gospodarki:

- projektów dotyczących rozwoju regionów słabiej rozwiniętych,
- projektów dotyczących modernizacji czy przekształcenia przedsiębiorstw lub  tworzenia w
związku ze stopniowym organizowaniem wspólnego rynku nowych placówek, które - ze względu
na swe rozmiary lub swój charakter  - nie mogą być w pełni finansowane z różnych środków,
pozostających do dyspozycji poszczególnych członków Wspólnoty,
- projektów, którymi wspólnie jest zainteresowanych kilku członków Wspólnoty i które   -
ze względu na swoje rozmiary lub swój charakter -  nie mogą być w pełni sfinansowane przez
poszczególnych członków Wspólnoty.

Środki kapitałowe w dyspozycji EBI

Kapitał zakładowy EBI pochodzi z wkładów państw członkowskich i ze środków

uzyskanych  na  międzynarodowych  rynkach  kapitałowych.  Na  1999  r.  kapitał
subskrybowany  wynosił  100  mld  euro.  Największe  udziały  w  Banku  mają:    Niemcy,
Francja,  Włochy  i  Wielka  Brytania  -po  17,7%.  Pozostałe  udziały  kształtują  się
następująco: Hiszpania - 6,54%, Belgia i Holandia - po 4,92%, Szwecja - 3,25%, Dania
-  2,50%,  Austria  -  2,44%,  Finlandia  -  1,40%,  Grecja  -  1,35%,  Portugalia  -  0,86%,
Irlandia - 0,62% i Luksemburg - 12%.

Przyjęcie nowego członka pociąga za sobą wzrost kapitału subskrybowanego

odpowiednio do kapitału wniesionego przez nowego członka.

Państwa członkowskie wpłacają 25% ogólnej sumy subskrybowanego kapitału. Pozostała

zaś część ma charakter funduszu gwarancyjnego za zobowiązania EBI i jest wpłacana
na

żądanie

Banku.

Odpowiedzialność poszczególnych państw członkowskich z tytułu działalności
kredytowej sięga wielkości kapitału subskrybowanego, a nie wpłaconego. Rada
Dyrektorów może zażądać pozostałej części kapitału subskrybowanego do wysokości,
która jest niezbędna do pokrycia zobowiązań Banku.

Każdy członek powinien wtedy uiścić wpłatę proporcjonalnie do swego udziału. Rada

gubernatorów może kwalifikowana większością zdecydować o udzieleniu przez kraje
członkowskie specjalnych oprocentowanych pożyczek, jeżeli Bank prosi o takie
pożyczki do finansowania specyficznych projektów i gdy Rada Dyrektorów wykaże, że
Bank nie jest zdolny do osiągnięcia potrzebnych funduszów na rynku kapitałowym na
warunkach właściwych dla rodzaju i celu projektów, które mają być sfinansowane.

Źródła kredytów udzielanych przez EBI

Źródłem udzielanych kredytów są przede wszystkim pożyczki zaciągane na międzynarodowych

rynkach  kapitałowych.  Na  rynkach  tych  Bank  cieszy  się  dobrą  renomą,  co  wynika  z
przestrzegania  przez  niego  reguł  gry,  do  których  należą:  wiarygodność  i  solidność  dłużnika,  stała
obecność  na  rynkach  kapitałowych  oraz  umiejętność  przystosowania  się  do  zmieniających  się
warunków rynkowych. Pożyczki zaciągane przez Bank pochodzą od instytucji publicznych i
prywatnych.  Kwota  zaciąganych  przez  Bank  pożyczek  nieustannie  rośnie,  co  dowodzi  jego
znaczenia w finansowaniu zadań Wspólnot.

Fundusze pożyczkowe Banku są gromadzone w drodze: emisji na rynkach kapitałowych własnych

obligacji  długoterminowych,  oprocentowanych  według  stopy  rynkowej  oraz  w wyniku  sprzedaży na
tych  rynkach  obligacji  wypuszczonych  przez  dłużników  Banku  i  stanowiących  pokrycie  udzielonych
przez  Bank  pożyczek  długoterminowych.  Lokowanie  obligacji  Banku  na  rynku  kapitałowym  jest
uwarunkowane  charakterem  podaży  funduszów  pieniężnych  na  tym  rynku.  Obligacje  Banku  mogą
być  lokowane  na  trzech  rodzajach  rynków  kapitałowych:  krajowych  Wspólnoty,  w  krajach  nie-
członkowskich oraz międzynarodowym rynku, tzw. rynku euro-emisji.

Obligacje lokowane na rynkach krajowych Wspólnoty są wyrażane w europejskiej walucie

kraju  wierzycielskiego.  Podaż  funduszów  pieniężnych  na  tym  rynku  jest  wyznaczana
przez  oszczędności  osób  fizycznych,  rezerwy  instytucji  prawa  publicznego  i  towarzystw
ubezpieczeniowych, przez fundusze specjalnych instytucji lokacyjnych. Obligacje lokowane
na  pojedynczych  rynkach  zagranicznych  są  emitowane  zgodnie  z  panującymi  na  tych  rynkach
metodami emisji i przepisami dotyczącymi pożyczek zagranicznych.

Odmienny charakter mają międzynarodowe obligacje lokowane na rynku euro-emisji. W zakresie

działalności emisyjnej EBI występują dwie alternatywy gwarancji walutowych. Alternatywa pierwsza -
bank udziela pożyczek wyrażonych w różnych walutach, z wyjątkiem waluty kraju dłużnika,
alternatywa druga - bank udziela pożyczek w różnych walutach

a także w walucie narodowej

dłużnika.

68.

Wytyczne EBI w przydzielaniu
kredytów

EBI może udzielać nisko oprocentowanych pożyczek, przeznaczonych na priorytetowe cele

UE.  Duża  część  kredytów  jest  udzielanie  mniej  rozwiniętym  regionom  Wspólnoty.  EBI
ma  również  swój  udział  w  rozszerzaniu  programów  pomocy  Wspólnoty  Europejskiej
stymulujących  rozwój,  w  szczególności  w  oparciu  o  porozumienia  o  współpracy  i
umowy  stowarzyszeniowe,  które  Wspólnota  zawarła  z  12  krajami  basenu  Morza
Śródziemnego  oraz  z  70  krajami  Afryki,  Karaibów  i  Pacyfiku.  Bank  pożycza  również
poważne  sumy  w  oparciu  o  programy  Wspólnot  Europejskich  -  PHARE  i  TACIE,
państwom  Europy  Środkowej  i  Wschodniej,  byłemu  ZSRR,  a  także  na  mniejszą  skalę,
pewnej  liczbie  państw  Azji  i  Ameryki  Łacińskiej,  a  od  1995  r.  również  Afryce
Południowej.

Przy udzielaniu pożyczek Bank kieruje się następującymi wytycznymi:

- pożyczki udzielane są pod warunkiem, że inne środki również są zaangażowane,
- finansowane są projekty, które przyczyniają się do wzrostu ogólnej efektywności,
- inwestycje produkcyjne powinny być rentowne i zyskowne,
- pożyczka musi być poręczona poprzez inne państwo, lub instytucje prawa
publicznego,
- łączna kwota pożyczek i gwarancji udzielonych przez Bank nie może przekraczać
250% jego kapitału subskrybowanego,
- pożyczki udzielane są z reguły na 7-12 lat,
- stopa procentowa od pożyczek udzielonych przez Bank oraz prowizja od gwarancji
jest kształtowana na warunkach panujących na rynku kapitałowym i powinna być
kształtowana w taki sposób, aby przychody z nich były w stanie sprostać
zobowiązaniom Banku i pokryć wszelkie wydatki i utrzymać środki rezerwowe,
- na pokrycie kosztów administracyjnych Bank pobiera tylko 0,15% marży.

Procedury udzielania pożyczek – c.d.

Wnioski o udzielenie pożyczki lub gwarancji mogą być składane do Banku za pośrednictwem Komisji

bądź  organów  kraju  członkowskiego,  na  którego  terytorium  projekt  ma  być  realizowany.  Wnioski
mogą  być  również  składane  bezpośrednio  do  Banku.  Wnioski  te  są  przedkładane  w  pierwszym
przypadku do zaopiniowania przez kraj członkowski, w drugiej sytuacji Komisji. Kraj członkowski i
Komisja  powinny  udzielić  opinii  w  ciągu  dwóch  miesięcy  od  ich  otrzymania.  Rada  Dyrektorów
rozpatruje  przedstawione  jej  wnioski  o  udzielenie  pożyczki  lub  gwarancji  po  rekomendacji
Komitetu  Kierowniczego.  Komitet  Kierowniczy  bada,  czy  złożone  wnioski  odpowiadają
postanowieniom Statutu.

Gdy Komitet Kierowniczy poprze udzielenie pożyczki bądź też gwarancji, powinien przestawić projekt

kontraktu Radzie Dyrektorów, może również wydać własną popierającą opinię, która w tym
przypadku może być uznana za istotną .
Bank udziela kredytów i poręczeń, jeśli przedłożone projekty w całości lub części przyczyniają się
do realizacji poniższych celów:

- rozwoju regionów zacofanych strukturalnie,
- zwiększenia konkurencyjności przemysłu europejskiego, np. przez rozwój nowych technologii lub
wspieranie małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP),
- poprawy infrastruktury europejskiej,
- ochrony środowiska naturalnego,
- zaopatrzenia w energię.

Na wielkie projekty są przyznawane pożyczki indywidualne, na mniejsze - środki są udzielane w

postaci pożyczek ramowych (pożyczek globalnych). Są one instrumentem wspierania MŚP.
Pożyczki ramowe są przyznawane bankom lub innym instytucjom finansowym, które wykorzystują
pozostawione im do dyspozycji środki na finansowanie poszczególnych projektów, stosowanie do
przedstawionych wyżej kryteriów kredytowania EBI. Kredyty udzielane przez EBI są klasyfikowane
z trzech punków widzenia: według gałęzi gospodarczego przeznaczenia, według gałęzi
gospodarczych, według miejsca inwestycji.

Współpraca Polski z EBI datuje się od końca listopada 1989 r., gdy Rada Gubernatorów EBI

przyznała Polsce i Węgrom fundusz kredytowy w wysokości 1 mld ecu na lata 1990-1993,
przeznaczony na pomoc w restrukturyzacji gospodarki. Oficjalne stosunki Polska nawiązała
z EBI, podpisując 3 lipca 1990 r. Porozumienie Ramowe o Współpracy Finansowej.

Od 1990 r. EBI w porozumieniu z władzami polskimi wspierał między innymi

następujące sektory: komunikacyjny i telekomunikacyjny, energetyczny i
przemysłowy. W latach 1990-1999 Bank Inwestycyjny udzielił Polsce pożyczek na ogólną
sumę około 2.797 mln euro.

Polska znalazła się w gronie państw, które w największym stopniu dotychczas

korzystały z pomocy finansowej Banku. Od 2001 r. kredyty EBI dla Europy Środkowej i
Wschodniej sięgają 3,5-4,0 mld euro rocznie, z tego dla Polski około 1 mld euro. Oznacza
to, że Polska stała się największym kredytobiorcą w EBI .

Do najważniejszych pożyczek udzielonych Polsce przez EBI w latach dziewięćdziesiątych

można przykładowo zakwalifikować:

- kredyt w wysokości 200 mln ecu przeznaczony na modernizację linii kolejowej

Warszawa-Berlin;
- pożyczkę w wysokości 225 mln ecu na budowę odcinka autostrady A4 (Wrocław-Gliwice);
- kredyt na sumę 50 mln ecu, który prawie w całości został wykorzystany przez stronę
polską na przebudowę lotniska w Warszawie.

(Graficzną ilustrację podziału pożyczek EBI dla Polski wg sektorów przedstawia następny slajd).

Współpraca Polski z Europejskim
Bankiem Inwestycyjnym

EBI - dokończenie

EBI wraz z EBOR oraz - funduszem PHARE, opracowały projekty inwestycyjne, których celem była

odbudowa infrastruktury w Polsce na obszarach zniszczonych przez powódź w lipcu 1997 r.; na ten
cel analizowany Bank uruchomił linię kredytową w wysokości 300 mln ecu;

pożyczkę w wysokości 150 mln ecu przeznaczoną na budowę 25 km odcinka autostrady A4 na
południu od Katowic;

kredyt w wysokości 150 mln ecu na rozwój mobilnych sieci telefonii,

kredyt w wysokości 200 mln ecu przeznaczony na modernizację linii kolejowej na odcinku
Warszawa-Terespol.

Bank angażuje się również w prace w dziedzinie szeroko pojętej ekologii. W tym celu w Sztokholmie

podpisano umowę o otwarciu nowej linii kredytowej w wysokości 35 mln ecu na sfinansowanie
inwestycji prowadzonych przez małe firmy w Polsce. Po zaproszeniu Polski do negocjacji
akcesyjnych z Unią Europejską EBI zdecydował, że będzie wspierał, wraz z Bankiem Światowym i
EBOR, proces dostosowań polskiej gospodarki do wymogów unijnych.

Współpraca Polski z EBI, podobnie jak z pozostałymi międzynarodowymi instytucjami finansowymi

dotyczyła  głównie    czerpania  z  ich  pomocy  finansowej.  Podjęcie  przez  Polskę  procesu
całościowych  reform  gospodarczych  sprawiło,  że  pomoc  finansowa,  jaką  uzyskała
Polska  ze  strony  międzynarodowych  organizacji  finansowych,  okazała  się  bardzo
pożądanym  elementem  zasilającym  proces  reform.  Pomoc  instytucji  finansowych  w
latach dziewięćdziesiątych sięgnęła ponad 7 mld  ecu. Najnowsze dane dotyczące kredytów EBI
udzielonych Polsce w ostatnich 5 latach przedstawiono na następnym slajdzie. Przedstawione tam
kwoty są kilkakrotnie wyższe od przytaczanych wyżej; dotyczą ostatnich 5 lat.

(Patrz następny, końcowy slajd niniejszego wykładu).

Document Outline