Prof. dr hab. Jan Kulig

Finanse międzynarodowe: konspekty i skrypt na V semestr studiów zaocznych I

stopnia (F i R),

w r. akad. 2013/14

Temat: Międzynarodowe organizacje finansowe (MOF)

wykłady 6-7

Treść i zakres wykładów:

1. Wprowadzenie - ogólne przesłanki i treść pojęcia międzynarodowej organizacji gospodarczej i

finansowej

;

funkcje i podział, cechy wiodące: wybrane aspekty teoretyczne i definicyjne.

2. Bank Rozrachunków Międzynarodowych (ang.: BIS, Bank for International Settlements): geneza;

organizacja; kierunki działalności; Polska w BIS.

3. Międzynarodowy Fundusz Walutowy (MFW; ang.: IMF, International Monetary Fund): geneza i istota

MFW - cele i funkcje; zasoby finansowe i działalność kredytowa; struktura organizacyjna i
członkostwo; współpraca Polski z MFW.

4. Międzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju (BŚ: Bank Światowy; ang.: IBRD, International Bank for

Reconstruction and Development): Powstanie i cele Banku Światowego struktura organizacyjna
działalność kredytowa; Polska a Bank Światowy.

5. Wybrane, regionalne organizacje finansowe: Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju (EBOR; ang.:

EBRD, European Bank for Re-construction and Development): Polska a EBOR; Europejski Bank
Inwestycyjny (EBI; ang.: EIB; European Investment Bank); współpraca Polski z Europejskim Bankiem
Inwestycyjnym.

Literatura:
Chrabonszczewska E., Międzynarodowe organizacje finansowe, Warszawa, 2006, wyd. SGH;

Kachniewski M., Waszkiewicz A., Finanse międzynarodowe, W-wa 2012, wyd. Open Links, r. 9, s.
172-215.

Wprowadzenie – ogólne przesłanki uzasadniające rolę MOF na
współczesnych rynkach

Nie ma obecnie kraju, który rozwijałby się całkowicie samodzielnie, gdzieś poza rynkiem

światowym. Wszystkie kraje, a w szczególności uboższe, odczuwają potrzebę
utrzymywania kontaktów w dziedzinie wymiany towarów, usług, kapitału, ludzi,
informacji, itd. Z powodu znacznego wzrostu ryzyka na międzynarodowych
rynkach kredytowych, wynika konieczność stosowania nadzoru nad tym rynkiem - i
szerzej pojętym - rynkiem finansowym, co w konsekwencji prowadzi do nasilania
się tendencji do konsolidacji tego nadzoru. Dlatego niezbędna jest współpraca
między bankami centralnymi i innymi krajowymi instytucjami gospodarczymi, a
międzynarodowymi organizacjami finansowymi.

Konieczna jest też jest pomoc najbardziej zadłużonym krajom oraz kontynuacja

wzmocnionych przedsięwzięć służących likwidacji ubóstwa. Należy nadal szkolić
dla tych bardzo biednych krajów - urzędników średniego i wyższego szczebla
zajmujących się zarządzaniem gospodarką narodową, programami jej rozwoju oraz
finansowaniem konkretnych projektów w dziedzinie np. irygacji czy też -
urbanizacji.

Bardzo przydatne jest również fachowe poradnictwo i szkolenie w zakresie

opracowywania

metod

środków

rozwiązywania

aktualnych

problemów

gospodarczych tych państw oraz poszczególnych dziedzin gospodarki. Konieczne jest
również prowadzenie badań w dziedzinie spraw gospodarczych i społecznych, których
wyniki służyłyby pomocą krajom rozwijającym się w formułowaniu i realizacji ich
polityki gospodarczej i społecznej.

Wprowadzenie c.d.

Kolejny, nowy i wielce doniosły kierunek działalności MOF to szczególnie istotna i

twórcza rola, jaką MOFy odegrały w procesie po-socjalistycznej
transformacji systemowej. W Europie Wsch. i Środkowej dotyczyło to szczególnie
Polski (nadmiernie zadłużonej na starcie do tego procesu). Przejście do gospodarki
rynkowej wymagało bowiem wdrożenia w życie dłuższego szeregu reform,
szczególnie utrudnionych, przy braku własnych zasobów finansowych. Zapewne, nie
byłoby to możliwie bez finansowego wsparcia zagranicy. Służyć temu miała właśnie
współpraca z MFW, Bankiem Światowym, EBOR oraz EBI. Pomoc kredytowa i
doradcza ze strony tychże organizacji ułatwiła Polsce przetrwanie, w latach 90-
tych, ciężkiego okresu przebudowy gospodarczo-ustrojowej.

Szczególnie istotne okazało się zakończenie renegocjacji polskiego zadłużenia z czasów

Gierkowskich (r. 1994). Równolegle, pomoc tychże organizacji przyczyniła się
wydatnie do przyspieszenia procesu dostosowań strukturalnych i instytucjonalnych,
mających w końcowym efekcie doprowadzić do akcesji Polski (i innych kandydatów)
do Unii Europejskiej. Wsparcie finansowe i instytucjonalno-szkoleniowe, jakie
otrzymała Polska w tym zakresie, pomogło szybciej osiągnąć standardy Unii.
Przyczyniło się tym samym do wcześniejszego rozpoczęcia negocjacji członkowskich,
doprowadzając w konsekwencji do podpisania traktatu akcesyjnego do UE, w
grudniu 2003 roku. Dzięki temu, 1 maja 2004 r. Polska stała się, jak powszechnie
wiadomo, prawowitym członkiem Unii Europejskiej. W traktacie zawarto ideę, iż
będzie ona nadal korzystać z funduszy pomocowych od organizacji światowych, gdyż
proces dostosowań do norm unijnych ma wymiar długookresowy, nadal trwa,
wymagając konsekwencji i wytrwałości. Warto dodatkowo mieć świadomość, iż w
akcie przystąpienia Polski (jak i innych ówczesnych kandydatów) zawarta jest nowa
klauzula, stwierdzająca mianowicie, iż kraj nasz staje się jednocześnie
członkiem EUGiW, ale - z tzw. derogacją.

Co się mieści w pojęciu międzynarodowej organizacji gospodarczej i
finansowej?

Wymienione powyżej we wstępie instytucje (jak i inne organizacje

międzynarodowe) są aktywnym podmiotem gospodarki światowej -
organizacjami państw lub banków centralnych. Powstały one w
wyniku wielostronnej umowy międzynarodowej dla wspierania
rozwoju gospodarczego i społecznego państw członkowskich
poprzez: udzielanie kredytów, gwarancji kredytowych, dokonywanie
inwestycji kapitałowych oraz doradztwo i pomoc szkoleniową. Do
najczęściej wymienianych instytucji finansowych zaliczyć bez zastrzeżeń
należy organizacje wymienione wyżej we wprowadzeniu.

Celem obecnych wywodów jest prezentacja oraz zwięzła ocena zagadnień

dotyczących: genezy, istoty, głównych zadań i celów powyższych,
wybranych organizacji finansowych. Uwzględniono też zwięźle
kwestie członkostwa Polski w poszczególnych, wymienionych
instytucjach. W tym celu przedstawimy wpierw teoretyczne założenia i
definicje dotyczące funkcjonowania międzynarodowej organizacji oraz jej
podstawowe funkcje, jakie spełniają w świecie, a także - ich klasyfikację.
W każdym z rozpatrywanych punktów dotyczących światowych instytucji
finansowych, uwzględniono w miarę możności ich wpływ na procesy
transformacji

gospodarki

polskiej

(głównie

okresu

lat

dziewięćdziesiątych). Definicje, jak również dane liczbowe do poniższego
wywodu zostały zasięgnięte z literatury przedmiotu, zwłaszcza - pozycji
[1] spisu literatury.

Wstępne aspekty teoretyczne, ustalenia definicyjne i pojęciowe.

Termin „organizacja” jest zazwyczaj wywodzony z dwóch słów: greckiego organon oraz

łacińskiego organum, z których pierwsze oznaczało narząd, a drugie - narzędzie.
Jednak najbliższy współczesnemu terminowi organizacja jest średniowieczny
łaciński termin: organisatio, przez który rozumiano urządzenie, układ, budowę
organizmu. W znaczeniu czynnościowym organizacja to proces porządkowania, a
więc podporządkowanie, urządzanie, zakładanie, układanie, regulowanie itd.

W znaczeniu atrybutowym organizacja to cecha przedmiotu (obiektu), którą nazywa się

zorganizowaniem, będąca skutkiem rozpatrywanego działania. W tym przypadku
zwraca się uwagę na ustrój złożonego przedmiotu, układ jego wewnętrznych
zależności, a więc to, co potocznie rozumiemy pod terminem: struktura. Łącznie
więc na pojęcie organizacji składa się (i) układ, budowa; (ii) zespół
wewnętrznych zależności, oraz w - znaczeniu przedmiotowym- (iii) sam jej
obiekt (cechujący się właśnie - zorganizowaniem).

W odniesieniu do sfery międzynarodowej termin organizacja jest stosowany, jak

wcześniej wskazano, we wszystkich trzech znaczeniach. Służy on do określenia
zarówno działań porządkujących i regulujących stosunki między państwami, jak
również - ich efektów. Jednak tylko nieliczne zabiegi organizacyjne stosowane w
stosunkach międzynarodowych dają rezultat w postaci utworzenia ściśle rozumianej
organizacji międzynarodowej. Organizacje międzynarodowe definiuje się zazwyczaj
w znaczeniu przedmiotowym, nawiązując do jednego z tradycyjnych,
socjologicznych ujęć organizacji społecznej jako: grupy celowej, zrzeszenia
zmierzającego do realizacji postawionych przed sobą zadań w sposób
zorganizowany.

Podstawowe funkcje

Za organizację międzynarodową uznaje się więc zwykle: celowy - wielostronny

związek państw, który nie tylko jest odpowiednio zorganizowany, ale i
właściwie zinstytucjonalizowany. Podstawę prawną organizacji stanowi jej
statut (czasem noszący nazwę konstytucji). Uznaje się, że organizacje
międzynarodowe funkcjonują wg trzech typów funkcji. Są to: (a) funkcje
regulacyjne, polegające na ustanawianiu norm i wzorców o charakterze
moralnym, politycznym, prawnym, mających odpowiednio kształtować
postępowanie uczestników stosunków międzynarodowych; (b) funkcje
kontrolne polegające na: ustalaniu stanu faktycznego oraz na konfrontowaniu
go z treścią norm i wzorców w celu przystosowania do nich postępowania
uczestników

stosunków

międzynarodowych;

c) funkcje operacyjne polegające na bezpośrednim świadczeniu przez
organizację różnych usług na podstawie jej własnych decyzji, za pomocą jej
zasobów.

Podstawowa rola organizacji międzynarodowych polega na wywieraniu

wpływu na swe środowisko, w tym – na postępowanie członków, na
zmieniające się sytuacje oraz na rozwój spraw należących do ich kompetencji.
W tym celu muszą one posiadać swoją osobowość, odrębną od prostej,
arytmetycznej sumy swych członków, Jest to warunek posiadania przez każdą
organizację podmiotowości prawnej. Posiadają także władzę wobec
swych członków - tym większą, im bardziej decyzje, które podejmują,
dotyczą żywotnych interesów państw członkowskich.

Typologia i klasyfikacja organizacji

Z punktu widzenia geograficznego zakresu działalności, wyróżniamy następujące trzy

typy organizacji.

(a). Pierwszy typ – to organizacje powszechne, otwarte dla wszystkich państw; w

praktyce członkostwo w tych organizacjach jest bliskie powszechności, ( w 1999 r.
stanowiły one około 14% wszystkich organizacji w świecie). Trafnym przykładem
organizacji powszechnych są organizacje tworzące system Narodów
Zjednoczonych, w tym:

Organizacja Narodów Zjednoczonych (ONZ), a w jej obrębie: Światowa Organizacja

Zdrowia (WHO); Organizacja do spraw Oświaty, Nauki i Kultury (UNESCO); Bank
Światowy (BŚ); Międzynarodowy Fundusz Walutowy (MFW); Międzynarodowa
Organizacja Pracy (MOP: najstarsza – bo powstała w r. 1919 – organizacja o
zasięgu międzynarodowym); Międzynarodowy Związek Telekomunikacyjny (ITU);
Powszechny Związek Pocztowy (UPU); Światowa Organizacja Meteorologiczna
(WMO); Organizacja do Spraw Wyżywienia i Rolnictwa (FAO); i in.

(b). Drugi typ – to organizacje regionalne, dostępne dla państw z określonego

regionu; w 1999 roku stanowiły one prawie 72% łącznej liczby wszystkich
zarejestrowanych organizacji. Są wśród nich między innymi: Rada Europy,
Organizacja Paktu Północnoatlantyckiego (NATO); Europejskie Stowarzyszenie
Wolnego Handlu (EFTA); Unii Zachodnioeuropejskiej (UZE); Organizacja
Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (OBWE); Organizacja Państw
Amerykańskich (OPA); Organizacje Jedności Afrykańskiej (OJA); Liga Państw
Arabskich (LPA); Stowarzyszenie Narodów Azji Południowo-Wschodniej (ang.:
ASEAN - Association of South-East Asian Nations).

Typologia organizacji… c. .d.

Kolejna grupa to organizacje niezwiązane z żadnym regionem, skupiające ograniczoną grupę

państw pochodzących z różnych kontynentów, na podstawie określonych kryteriów; w 1999 r.
stanowiły 14% łącznej liczby organizacji. Należą do nich m.in.: Organizacja Państw
Eksportujących Ropę Naftową (OPEC), czy Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju
(OECD).

Biorąc za kryterium przedmiotowy zakres kompetencji, organizacje można podzielić na dwie grupy.
(i) Grupa pierwsza to organizacje wszechstronne (ogólne, uniwersalne), mające szeroki zakres

kompetencji, obejmujący różne sfery i dziedziny życia. Stanowią one nieliczną grupę organizacji,
a należą do niej przede wszystkim już wymienione: ONZ, OPA, OJA, LPA; z pewnym
zastrzeżeniem do grupy tej można też zaliczyć Wspólnotę Europejską, Radę Europy i OBWE.

(ii) Grupa druga to organizacje wyspecjalizowane (funkcjonalne), mające ograniczony zakres

kompetencji, pełniące specyficzne funkcje w określonym obszarze życia społecznego. Jest to
dominująca liczebnie grupa organizacji; ze względu na dziedziny życia w jakich działają te
organizacje, można wyodrębnić następujące ich podgrupy: organizacje gospodarcze (np. WTO,
IDA); UNIDO; organizacje polityczno-wojskowe: (NATO; UZE); organizacje działające w sferze
socjalnej: WHO; MOP; organizacje działające w dziedzinie kultury, w tym: UNESCO; organizacje
techniczne: UPU; ITU; Organizacja Międzynarodowego Lotnictwa Cywilnego (ICAO);
Międzynarodowa Organizacja Morska (IMO); WMO.

(iii) W literaturze przedmiotu wyróżnia się również organizacje integracyjne i organizacje

niemające takiego charakteru. Celem tych pierwszych jest inicjowanie i rozwiązywanie procesu
integracji w określonych dziedzinach, zazwyczaj wyłącznie, lub przede wszystkim w sferze
gospodarczej. Mają one z reguły zasięg regionalny, a większość z nich realizuje początkowe
etapy integracji. Łączne zestawienie cech omówionych w tym punkcie zawiera poniższa Tablica
1.

Klasyfikacja międzynarodowych organizacji gospodarczych

(Źródło: E. Chrabonszczewska, 2006, str. 27)

Wstępna charakterystyka międzynarodowej instytucji/organizacji
finansowej (MOF).

Organizacje międzynarodowe powszechnie uznawane są za uczestników (tj. za

podmioty) stosunków międzynarodowych. Wynika to bowiem z tego, iż są one
całościami odrębnymi od państw członkowskich, dysponującymi autonomią w
stosunku do całej grupy. Decyzje i działania organizacji nie są zwykłą sumą
oczekiwań członków, lecz raczej - ich wypadkową, jak również skutkiem różnych
innych czynników, w tym politycznych i instytucjonalnych.

Organizacje międzynarodowe mogą również rozporządzać podmiotowością prawno-

międzynarodową. W porównaniu z państwami, podmiotowość ta ma jednakowoż
charakter pochodny, a jej zakres jest ograniczony i równocześnie odmienny w
każdej poszczególnej organizacji.

Reasumpcja: Międzynarodowa organizacja finansowa (MOF) jest to zatem

instytucja o zasięgu międzynarodowym pełniąca w gospodarce funkcję
podmiotu dokonującego operacji finansowych. Za podstawowe ich cele uznaje
się dokonywanie tych operacji w krajach swoich członków. Do jej założenia
niezbędny jest kapitał założycielski, który wpłacają państwa członkowskie danej
organizacji.

MOFy są wyspecjalizowanymi (tj. funkcjonalnymi) instytucjami, mającymi

ograniczony zakres kompetencji, pełniąc funkcje w określonym obszarze życia
społeczno-gospodarczego.
Organizacje te wspomagają swoich członków finansowo, poprzez udzielanie różnego
rodzaju pożyczek i kredytów. Doradzają też w prowadzeniu inwestycji, polityki
makroekonomicznej i innych sprawach finansowych. W dalszych rozważaniach
zostanie

szczegółowo

omówionych

pięć

MOF:

(i)

Bank

Rozrachunków

Międzynarodowych (BIS); (ii) Międzynarodowy Fundusz Walutowy; (iii) Bank
Światowy; (iv) Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju (EBOR); oraz (v) Europejski
Bank Inwestycyjny.

Wstępna charakterystyka MOF - dokończenie

Istotna cechą organizacji jest jej wielostronny charakter, co oznacza, że w skład

danej organizacji muszą wchodzić co najmniej trzy państwa. Kolejną istotną
cechą jest posiadanie przez daną organizację stałych organów. Organizacja w
swym zasadniczym kształcie, w praktyce istnieje i funkcjonuje właśnie w formie
systemu stałych organów, które wspólnie realizują postawione przed nią cele.
W ich ramach przebiegają wszystkie procesy uzgadniania stanowisk i
podejmowania decyzji. To one, w ramach otrzymanych uprawnień,
reprezentują organizację na zewnątrz i działają w jej imieniu.

Rdzeń organizacji stanowią właśnie powyżej wzmiankowane stałe organy.

Powoływane są na czas określony lub długi, o ustalonym składzie i
kompetencjach; o stałych terminach posiedzeń; a przede wszystkim - z
przewidzianym mechanizmem podejmowania decyzji.

Oznacza to, że ich istnienie, funkcjonowanie i działanie zostały trwale

uregulowane przez odpowiednie systemy zasad, norm i wzorców działania,
uznanych przez państwa za wiążące. Za minimalne kryterium uznania związku
państw za organizację przyjmuje się zazwyczaj istnienie co najmniej - dwóch
organów: międzynarodowego organu plenarnego, zbierającego się regularnie,
oraz stałego sekretariatu. To właśnie powstanie i funkcjonowanie stałego
sekretariatu odróżnia organizację od konferencji ad hoc (lub serii konferencji),
których personel administracyjny nie działa między posiedzeniami.

Istotnym czynnikiem warunkującym zaliczenie związku państw w poczet

organizacji międzynarodowych jest również utworzenie jej na podstawie
umowy międzynarodowej będącej równocześnie statutem organizacji.

(ad i): Bank Rozrachunków Międzynarodowych (BRM; ang.: BIS – Bank
for International Settlements): geneza i kapitał

Jest to najstarszy ze wszystkich banków międzynarodowych, bowiem powstał w r.

1930, na konferencji w Hadze. Wśród organizacji międzynarodowych
zajmuje on miejsce wyjątkowe, z racji długoletniego doświadczenia i roli jaką
pełni - od początku do dziś – w międzynarodowym środowisku walutowym. Jego
pierwsze funkcje – to ułatwianie współpracy między bankami
centralnymi i organizowanie rozliczeń związanych z odszkodowaniami
wojennymi z czasów pierwszej wojnie światowej.

Podobnie jak wiele innych banków centralnych, BIS otrzymał prawną formę spółki z

kapitałem akcyjnym. Do założenia tej instytucji wykorzystano konwencję między
rządami: Niemiec, Belgii, Francji, Wielkiej Brytanii, Irlandii, Włoch, Japonii – a
rządem Szwajcarii. Zostały tym samym uznane zasady - niezbędne dla
uznania BIS za instytucję odpowiadającą wymogom prawnym (o których
była wyżej mowa).

Obok ww. porozumienia z Hagi, powołano także Trybunał Arbitrażowy, złożony z

pięciu członków: Belgii, Francji, Niemiec, Włoch i Wielkiej Brytanii. Kapitał BIS jako
spółki akcyjnej sięgający 1,5 mld franków w złocie, zgodnie ze statutem,
pochodził od akcjonariuszy złożonych z banków centralnych. W kolejnych
emisjach część kapitału akcyjnego została sprzedana osobom prywatnym (z
Belgii, Francji, USA). Sporo później (bo w r. 2001) zniesiono jednak posiadanie
akcji przez osoby prywatne, a całość tego typu akcji została wykupiona. Łączne
zasoby Banku składają się aktualnie z: kapitału zakładowego; rezerw; funduszy
pożyczonych i innych pasywów. Jednostką obrachunkową od początku był złoty
frank, a publikowane rezerwy wynosiły (na początku obecnego stulecia) 3,3 mld
złotych fr. szwajc. (fr = 0,29 grama czystego złota). Jednak od 1 kwietnia 2003 r. –
po 73 latach funkcjonowania BIS - złote franki zostały zastąpione przez SDRy.

Członkostwo; funkcje; organizacja BIS

Członkowie BIS to (obecnie) 50 banków centralnych, których przedstawiciele mają

prawo głosu na walnym zgromadzeniu. Wśród nich jest także Polska (i jeszcze
kilka krajów Europy Wschodniej i Centralnej). W 2000 r. udziałowcem BIS stał się
Europejski Bank Centralny [EBC]. Funkcja finansowa BIS polega na udzielaniu
krajom członkowskim pomocy finansowej w postaci: kredytów o ulgowym
oprocentowaniu; przyznawaniu dotacji, gwarancji, czy ubezpieczeń. Z punktu
widzenia krajów członkowskich – jest to najważniejsza z funkcji, szczególnie –
gdy kraj traci zdolność kredytową, a pomoc międzynarodowej organizacji stanowi
jedyne źródło finansowania potrzeb rozwojowych.

Siedzibą Banku jest Bazylea, z tym, że od 2001 r. BIS posiada przedstawicielstwa w

Hongkongu SAR (ang skrót: Special Autonomous Region; po pol.: specjalny region
autonomiczny, (wraz z sekretariatem), oraz w Meksyku. Najwyższą władzą Banku
jest Zgromadzenie Ogólne, składające się z przedstawicieli wszystkich krajów
członkowskich i zbierające się raz do roku. Przyjmuje ono: roczne sprawozdania
Banku; bilans i raporty audytorów; decyduje udziale dywidendy; wynagrodzeniu
dyrektorów, oraz udziela absolutorium Radzie Dyrektorów. Przykładowo, w 2001 r.
na Walnym Zgromadzeniu dokonano podziału zysku w kwocie 271 mln CHF, z
czego dywidendy wyniosły 48,6 mln CHF. (Przy okazji tego wydarzenia warto
podać, iż Polska otrzymała wówczas dywidendę w wysokości 2,88 mln CHF).

Rada Dyrektorów liczy 17 członków i składa się z 6 vice-dyrektorów pochodzących z

poszczególnych krajów członkowskich, oraz Urzędu Rezerwy Federalnej (FED) USA.
Każdy z nich mianuje jednego członka Rady Najwyższej – tej samej, co on
narodowości. Ponadto Statut przewiduje wybór nie więcej, niż dziewięciu
dodatkowych członków. Rada wyłania spośród siebie przewodniczącego, jego
zastępcę oraz trzech dyrektorów departamentów.

Działalność BIS

Przy BIS działają cztery komitety: Bazylejski Komitet Nadzoru Bankowego; Komitet Płatności i

Systemu Rozliczeń; Komitet Globalnego Systemu Finansowego; Komitet Rynków. BIS
gości również sekretariaty: Forum Stabilizacji Finansowej; Międzynarodowego Stowarzyszenia
Depozytów; Międzynarodowego Stowarzyszenia Nadzoru Ubezpieczeń.

Początki aktywnej roli BIS wiążą się, jak wspomniano na początku, z problematyką rozliczeń

odszkodowań wojennych za okres I wojny św. W czasach II wojny św., dzięki temu, iż znajdował się
na terytorium neutralnej Szwajcarii, BIS mógł podjąć szereg decyzji dotyczących krajów
członkowskich, mimo znacznego ograniczania jego działalności. Zabezpieczył m. in. wkłady
wpisane w księgach; pomagał również przelewać rezerwy w złocie do krajów zamorskich. Po
zakończeniu II wojny św., jego działalność znacznie się ożywiła i to na wielu kierunkach.

Przykładowo wyliczyć można następujące obszary działań: rozwój współpracy między bankami

centralnymi a organizacjami międzynarodowymi; pomoc finansowa dla banków
centralnych krajów członkowskich; prace badawcze i publikacje danych statystycznych
o wysokiej renomie; łączność i powiernictwo w stosunku do różnych organizacji
międzynarodowych i banków centralnych. BIS aktualnie jest miejscem spotkań gubernatorów
banków centralnych tworząc forum współpracy międzynarodowej dla organizacji finansowych. BIS
utworzył w 2001 r. Radę Konsultacyjną dla Azji i Pacyfiku.

Znacznym ułatwieniem dla ww. prac, konsultacji i pomocy jest wypracowanie głębokiej i

wszechstronnej bazy badawczej. Dzięki temu BIS stał się wysoko cenionym,
autorytatywnym centrum badań; szkoleń; wymiany danych; kształcenia kadr. Początki
późniejszego rozkwitu tej dziedziny aktywności przypadają na lata 1960-te, kiedy to popularności
nabrały tzw. euro-rynki i euro-waluty, (o których była poprzednio mowa). Operacje finansowe
szeroko rozgałęziły się w ówczesnych latach, wymykając się spod kontroli krajowych
regulacji i nadzoru władz odnośnych państw. Zakres prac i studiów BIS szybko ulegał
rozszerzaniu: na początku lat 1990-tych zaczęto publikować i systematyzować analizy związane
z tematyką transakcji poza-giełdowych (czyli znanych jako OTC, to znaczy, po ang.:
over-the-counter);

kredytów konsorcjalnych (tj. kredytów ze wspólnych źródeł, z udziałem szeregu

krajów - uczestników takich transakcji); globalnego rynku walutowego; zadłużenia i
oddłużania się krajów na różnych kontynentach świata. Sprzyjała temu de-regulacja
rynków finansowych, wzrost innowacyjności badań i analiz, oraz i tendencje
globalizacyjne w sferze finansowych transakcji różnego typu i na różnych
szczeblach.

Polska jest członkiem BIS od samego początku tj. podpisując w 1930 r.

konwencję jego utworzeniu. Nasze interesy reprezentuje w BIS Prezes NBP.
Mamy w nim swój rachunek nostro oraz lokaty terminowe w walutach
wymienialnych. Obecnie NBP posiada 8 tys. akcji BIS, od których otrzymuje
dywidendę. Już na początku programu stabilizacyjnego w 1989 r. uzyskaliśmy
krótkoterminowy kredyt mostowy (na kwotę 129 mln USD). W latach 1990-tych BIS
oferował pomoc szkoleniową i techniczną, a nasi pracownicy uczestniczyli w
szkoleniach nie tylko jako słuchacze, ale także – jako wykładowcy.

Najbardziej rozwinięta jest współpraca naszego NBP z: Bazylejskim Inspektoratem

Nadzoru Bankowego w dziedzinie zasad nadzoru; współpracy z organizacjami
finansowymi; dostosowań do wymogów Unii Europejskiej. Członkostwo NBP w BIS
zobowiązuje polski sektor bankowy do przestrzegania międzynarodowych
standardów, co skutkuje w zmniejszeniu ryzyka bankowego, podniesieniem jakości
jego usług, a także - w ograniczeniu dystansu między naszym systemem bankowym
a systemem UE. Dzięki naszemu członkostwu w BIS, NBP jest instytucją
budzącą zaufanie międzynarodowe i prestiż zagranicą.

Działalność… dokończenie. Polska w BIS

(ad ii): Międzynarodowy Fundusz Walutowy (MFW): geneza i istota
MFW

Idea utworzenia organizacji międzynarodowej, której zadaniem miała być stabilizacja

kursów walutowych oraz regulowanie zasad funkcjonowania międzynarodowego
rynku walutowego pojawiła się już w latach trzydziestych XX wieku.

John M. Keynes wysunął wówczas projekt utworzenia unii płatniczej, a następnie

międzynarodowych organizacji finansowych posługujących się wspólna jednostką
monetarną – zwaną bancorem, która miała zastąpić złoto i stać się
pieniądzem światowym. Pomysł ten jednak nie został zrealizowany. Ówczesny
kryzys gospodarczy skłonił państwa o gospodarce kapitalistycznej do powołania
organizacji międzynarodowej, mającej za zadanie przeciwdziałanie perturbacjom na
międzynarodowym rynku walutowym. Nad projektem jej statutu pracowano
równolegle (jeszcze podczas II wojny światowej) w dwóch odrębnych gremiach, i
dzięki nim przedstawiono dwa ważne studia: w Wielkiej Brytanii - był to plan J. M.
Keynesa, oraz w Stanach Zjednoczonych – plan ówczesnego sekretarza Skarbu
USA - White’a.

Plan Keynesa opierał się na konstrukcji unii clearingowej, w ramach której

wszystkim krajom zostałaby przyznana kwota równa 75% wartości średnich
rocznych obrotów handlowych. Była to koncepcja proponująca kreację pieniądza
międzynarodowego (o wyżej wymienionej nazwie: bancor), który zastąpiłby
złoto w roli pieniądza światowego i służył rozliczaniu bilansów płatniczych
krajów członkowskich. Sam bancor miał być określony jako pewna ilość złota, z
ustalonym parytetem pieniądza obiegowego w stosunku do kruszcu. Jednocześnie
zostałyby ustalone stałe parytety do nowej jednostki, tworząc tym samym
podstawy systemu stałych kursów walutowych. System ten dopuszczał
jednorazową dewaluację w wysokości nie przekraczającej 5%, a dewaluacje głębsze
musiałyby uzyskać zgodę unii clearingowej.

Plan Keynesa versus plan White’a – c.d.

Natomiast plan White'a opierał się na idei stworzenia międzynarodowego

funduszu strefy walutowej, tj. na idei opartej na założeniach przywrócenia
systemu dewizowo-złotego, w którym rolę pieniądza światowego
odgrywałyby - obok złota - wymienialne na złoto waluty narodowe.
Proponowane rozwiązanie zakładało utworzenie funduszu, który miał się
składać: w połowie z wkładów państw członkowskich płaconych, w zależności od
sytuacji gospodarczej: w 10-25% w złocie, oraz w 25-40% w walucie narodowej i
w połowie z kredytów. Kredyty walutowe - przeznaczone wyłącznie na pokrycie
deficytów bilansu płatniczego - mogłyby być udzielane do wysokości wkładu
członkowskiego danego kraju. Jeżeli natomiast jakiś kraj przekroczyłby swoją
kwotę, aby sfinansować własny deficyt bilansu płatniczego, to kredyt
walutowy mógł uzyskać tylko wówczas, gdy zobowiązał się do
poddania odpowiednim rygorom, prowadzącym do przywrócenia
równowagi w bilansie płatniczym.

Jeszcze w roku 1941 amerykański Departament Skarbu opracował memoriał na

temat

problemów

monetarnych

finansowych,

zalecając

założenie

międzynarodowego funduszu. Rok później na polecenie prezydenta USA
Franklina Delano Roosvelta wyłoniono komisję, której powierzono opracowanie
stosownej propozycji. W 1943 r. propozycję dotyczącą utworzenia
międzynarodowej organizacji walutowej przedstawiono ministrom finansów
krajów kapitalistycznych. Dyskusje tych ministrów doprowadziły do opracowania
wspólnego projektu powołania Międzynarodowego Funduszu Walutowego. W
dniach 1-22 lipca 1944 roku w Bretton Woods (w stanie New Hampshire) w
USA odbyła się konferencja założycielska MFW.

Główne treści decyzji z Bretton Woods

Sygnatariuszami MFW były 44 kraje świata. Statut MFW wszedł w życie 27 grudnia

1945 r. po ratyfikowaniu go przez 29 państw uczestniczących w konferencji
walutowej i dostarczających 80% kapitału zakładowego Międzynarodowego
Funduszu Walutowego. Sesja inauguracyjna już powołanego organu plenarnego
MFW odbyła się 8 marca 1946 roku, przy czym MFW zaczął funkcjonować
dopiero od 1 marca 1947 roku. W roku 1947 MFW popisał umowę z
Organizacją Narodów Zjednoczonych, stając się organizacją wyspecjalizowaną
systemu ONZ.

Na powyższej konferencji w Bretton Woods zwyciężyła więc ostatecznie

koncepcja White'a, w myśl której równowaga płatnicza krajów uczestniczących
miała być osiągana nie za pomocą ograniczania wymienialności walut i nie -
przez zdanie się na działanie wyłącznie mechanizmów rynkowych, jak
miało to miejsce w przypadku systemu waluty złotej, lecz - przez prowadzenie
odpowiedniej polityki gospodarczej, do czego zobowiązały się kraje, które
weszły w skład Funduszu.

System z Bretton Woods był tym samym pierwszym międzynarodowym

systemem walutowym, którego podstawę stanowiły następujące zasady:

- stabilność walutowa (dopuszczalne wahania kursów jedynie o +/- 1% od

kursu urzędowego);

wyznaczenie parytetu walut w złocie lub dolarach amerykańskich;

możliwość zmiany parytetu waluty, po uzgodnieniu z Funduszem, jedynie w
przypadku zaburzeń bilansu płatniczego.

Cele i funkcje MFW

Utworzenie MFW było rezultatem działań na rzecz ustanowienia nowego powojennego

ładu polityczno-gospodarczego i finansowego w gospodarce światowej. MFW
miał przeciwdziałać częstym zmianom parytetów walut oraz koordynować
współpracę w dziedzinie polityki walutowej. Powołanie MFW było więc częścią
szerszego programu zmierzającego do stworzenia trwałego pokoju po wojnie
światowej, opartego na zdrowych ekonomicznych i politycznych stosunkach
międzynarodowych. Ośrodkami tej współpracy miały być trzy organizacje
międzynarodowe: MFW, MBOiR oraz Międzynarodowa Organizacja Handlowa
(GATT/WTO). Na czele Międzynarodowego Funduszu Walutowego, od czasu jego
utworzenia, czyli od blisko 60 lat, zawsze stał Europejczyk, podczas gdy jego
„siostrzaną” instytucją - Bankiem Światowym - kieruje Amerykanin. [Jest tak nadal].

Cele MFW zostały określone w artykule I MFW, w postaci sześciu zadań, mających

stanowić wytyczne polityki i decyzji tej organizacji międzynarodowej. Są to
następujące zadania.

1). Popieranie międzynarodowej współpracy walutowej przez stałą instytucję wyposażoną

w aparat do konsultacji i współdziałanie w międzynarodowych sprawach walutowych.

2). Ułatwienie rozwoju i zrównoważonego wzrostu wymiany międzynarodowej,

przyczynianie się przez to do popierania i utrzymywania wysokiego poziomu
zatrudnienia i dochodu realnego oraz rozwijania zasobów produkcyjnych wszystkich
członków, jako naczelnych zadań polityki gospodarczej.

3).

Przyczynianie

się

utrzymania

stabilnych

walut,

utrzymanie

uporządkowanych stosunków walutowych między członkami i uniknięcie
deprecjacji

walut

celach

konkurencyjnych.

Cele … c.d.

4). Pomaganie w tworzeniu wielostronnego systemu regulowania zależności w

zakresie bieżących transakcji między członkami i w usuwaniu ograniczeń
dewizowych, które hamują wzrost handlu światowego.

5). Wzmocnienie zaufania do członków przez stawianie do ich dyspozycji środków

Funduszu, przy odpowiednim zabezpieczeniu i umożliwianiu im w ten sposób
korygowania szkodliwych odchyleń od ich bilansów płatniczych bez uciekania się do
środków oddziaływujących ujemnie na pomyślność gospodarki krajowej lub światowej.

6). Skracanie, zgodnie z powyższym, czasu trwania, i zmniejszenie stopnia, braku

równowagi w bilansie płatniczym członków w obrotach światowych.

Aby te cele osiągnąć, kraje członkowskie współpracujące z MFW oraz między sobą

zobowiązały się do:

- kierowania swoją polityką gospodarczą i finansową w taki sposób, aby utrzymany został

zrównoważony wzrost gospodarczy;

- popierania stabilizacji gospodarczej przez zapewnienie uporządkowanych warunków

gospodarczych i finansowych;

- unikania manipulowania kursem walutowym lub wykorzystania międzynarodowego

systemu walutowego do osiągania nieuzasadnionych korzyści konkurencyjnych do
innych krajów;

- stosowania polityki kursu zgodnie z zasadami określonymi w statucie MFW.

Cele i funkcje - kontynuacja

Rozwój handlu uzależniony jest również od wzajemnego zaufania do polityki

walutowej krajów. Za konieczne uznano zatem współdziałanie i konsultacje krajów
członkowskich w sprawach dotyczących ich polityki walutowej oraz uruchomienie
przez Fundusz międzynarodowej pomocy potrzebnej do stabilizowania kursów i
przywracania równowagi płatniczej.

Na tej podstawie MFW stał się centralną instytucją walutową świata wyposażoną

w trzy ważne funkcje (wymienione niżej na podstawie statutu, które uzupełnia
funkcja czwarta). Są to następujące funkcje.

1). Regulacyjna - stworzenie forum wielostronnych negocjacji i współpracy w

dziedzinie międzynarodowych stosunków walutowych.

2). Kontrolna - nadzorowanie przestrzegania przez kraje członkowskie

ustanowionych przez MFW reguł postępowania dotyczących polityki walutowej,
płatności międzynarodowych i wymienialności walut.

3). Operacyjna - dostarczanie krajom członkowskim środków finansowych w celu

umożliwienia przestrzegania reguł postępowania ustanowionych przez MFW, podczas
procesu wyrównywania lub utrzymywania nierównowagi bilansów płatniczych.

4). Konsultacyjna - nadzorowanie przez MFW uzgodnionych programów

dostosowawczych i wykorzystania kredytów zgodnie z ustalonymi wcześniej
celami.

Uznając, że przyjęte cele nie mogą być zrealizowane natychmiast, głównie za względu

na słabość gospodarczą krajów europejskich po wojnie, w Umowie o MFW
przewidywano okres przejściowy. Nie określano wprawdzie długości tego okresu,
ale ze sformułowań tego I artykułu wynikało, że spodziewano się zniesienia
podstawowych ograniczeń walutowych w krajach członkowskich w ciągu pięciu lat od
rozpoczęcia działalności MFW.

Cele i funkcje… c.d.

Każdy kraj członkowski ma swobodę ustalania reguł kursowych dla swej waluty. Jednakowoż, zgodnie ze

statutem, MFW sprawuje ścisły nadzór nad polityką kursową krajów członkowskich. W
ramach tego nadzoru odbywają się okresowe konsultacje z krajami członkowskimi dla uzyskania od
nich informacji ekonomicznych. Jest to niezbędne także w związku z funkcjami koordynacyjnymi
MFW w międzynarodowym systemie walutowym i międzynarodowej współpracy walutowej.
Sprawowany przez MFW nadzór nad polityką kursową krajów członkowskich uwzględnia głównie
potrzeby procesów dostosowawczych w zakresie bilansów płatniczych w skali całego
świata. MFW sprawuje ten nadzór nad polityką kursową krajów członkowskich poprzez poniższe
działania:

regularną analizę polityki gospodarczej każdego, pojedyńczego kraju członkowskiego na tle innych
krajów, również w powiązaniu z rozwojem gospodarczym, jaki ma miejsce w tych innych krajach, oraz

regularne dyskusje na temat sytuacji gospodarczej w świecie. Pozwala to Funduszowi ocenić politykę
gospodarczą i walutową krajów członkowskich oraz analizować rozwój całej gospodarki światowej.

Przystąpienie do MFW wymagało więc od krajów członkowskich zobowiązania się do długofalowych

ułatwień wymiany handlowej. Drogą do tego miało być uwielostronnienie rozliczeń, a zatem -
stopniowe znoszenie ograniczeń dewizowych i wprowadzanie wymienialności walut.

MFW uczestniczy w koordynacji polityki gospodarczej w skali międzynarodowej poprzez opracowania

dotyczące głównych wskaźników oraz średnioterminowych scenariuszy rozwoju gospodarczego. W
ramach prowadzonego nadzoru nad polityką kursową MFW odbywa regularne konsultacje (z reguły,
co rok) z krajami członkowskimi. Dokonuje wówczas analizy i oceny sytuacji gospodarczej krajów
członkowskich, polityki kursowej, fiskalnej, budżetowej oraz sytuacji w bilansie
płatniczym. Jak wspomniano wyżej, Fundusz zaczął działać w marcu 1947 roku. Jednakowoż,
wymienialność walut w wysoko rozwiniętych krajach Europy Zachodniej, a w związku z tym
rzeczywiste uwielostronnienie obrotów płatniczych, stało się faktem dopiero z końcem lat
pięćdziesiątych.

Zasoby finansowe i działalność kredytowa MFW

MFW uzyskuje środki finansowe na działalność z trzech źródeł. Pierwotnym źródłem są

składki państw członkowskich (tzw. kapitał zakładowy Funduszu). Każdy kraj
należący do MFW ma więc wyznaczony udział członkowski, którego wartość jest
wyrażona w specjalnych jednostkach zwanych SDR (od ang: Special Drawings Rights
– prawa specjalnych ciągnień).

Jest to „sztuczny” pieniądz rezerwowy funkcjonujący w obrębie MFW, gdzie kraje

członkowskie za własne waluty mogły nabywać ww. prawa ułatwiające
rozliczenia w wolnych walutach. Jest on wpłacany w chwili wstąpienia do
Funduszu. Wysokość udziału i sposób jego wpłaty określa Rada Gubernatorów,
podobnie jak kapitał zakładowy Funduszu niezbędny do działalności operacyjnej
MFW. Bez tych wkładów nie byłoby możliwe udzielanie pomocy krajom członkowskim.

Zasadnicze znaczenie kwot wnoszonych do działalności MFW jako kapitał

zakładowy, wynika z następujących przyczyn:

kwota stanowi podstawę zasobów finansowych MFW;

korzystanie z pomocy Funduszu jest określone proporcjonalnie do wysokości
kwoty każdego państwa członkowskiego;

przydziały SDR na rzecz krajów członkowskich są dokonywane proporcjonalnie
do ich wpłat do kapitału zakładowego Funduszu;

na podstawie wysokości kwoty jest obliczana liczba głosów poszczególnych
członków;

mianowani Dyrektorzy Wykonawczy pochodzą z państw posiadających najwyższe
kwoty.

Zasoby finansowe … c. d.

Każdy udział członkowski składa się z dwóch części: pierwszej, wpłaconej

Funduszowi w międzynarodowym aktywie rezerwowym, i drugiej, wpłaconej w
walucie własnego kraju członkowskiego. Obecnie wszystkie założycielskie
kraje członkowskie wpłacają ¼ udziału w SDR-ach lub wyznaczonych przez
Fundusz walutach pełniących funkcje walut rezerwowych. Natomiast nowi
uczestnicy wpłacają tę część udziału w wybranych przez MFW walutach innych
krajów członkowskich, za ich zgodą. Część udziałów, która ma być wpłacana w
zasobach rezerwowych, powinna być ustalana z uwzględnieniem średnich
(posiadanych przez Fundusz) wpłat w zasobach rezerwowych dotyczących krajów
członkowskich Funduszu oraz zasobów kraju ubiegającego się o członkostwo.

Wtórnym źródłem finansowania działalności MFW jest emisja własnego

środka płatniczego pod wymienioną już wyżej nazwą specjalnych praw
ciągnienia (ang. Special Drawings Rights - SDR). Począwszy od 1970 roku
uruchomiono

okresową

kreację

SDR,

tj.

wewnętrznego

pieniądza

międzynarodowego tworzonego przez MFW (który pełni rolę pieniądza
fiducjarnego – nie wymagającego żadnego pokrycia, lecz opartego na
zaufaniu, a jednocześnie - cieszącego się poparciem krajów członkowskich i
pełniącego podstawowe funkcje pieniądza międzynarodowego).

Współcześnie SDR-y na coraz większą skalę pełnią podstawowe funkcje

pieniądza międzynarodowego, tj. miernika wartości, środka płatniczego oraz
środka tezauryzacji w warunkach światowych. (Nie są one wszakże środkiem
cyrkulacji.) Dzieje się tak, mimo iż zmieniają się zasady ich kreacji i
wykorzystania. Są one tym niemniej nadal konsekwentnie podporządkowane
podstawowym regułom funkcjonowania MFW. Chociaż zmienia się m.in. bieżąca
wartość SDR, to przepisy regulujące funkcjonowanie MFW nadal stanowią o tym,
że cała j ewidencja Funduszu prowadzona jest w SDR-ach.

Zasoby finansowe MFW - dokończenie

Największą kwotę w MFW mają, rzecz zrozumiała, Stany Zjednoczone; w 2000 roku było to 38 mld

SDR (co wówczas dawało im około jednej piątej wszystkich głosów). Jeśli się weźmie pod
uwagę fakt, że główne decyzje w MFW zapadają większością 85% głosów, to oznacza to, że
USA dysponują w MFW tzw. ryglowaną większością głosów, (czyli: indywidualnym
prawem weta). Kraje wchodzące w skład Unii Europejskiej, jako blok, dysponują
również w MFW grupowym prawem weta. Ich łączna kwota w MFW wynosi bowiem ok. 25
mld SDR,( co daje im blisko 27% głosów).

Obok SDR-ów, do własnych zasobów wtórnych zaliczyć można również: dochody osiągane z lokat,

funduszów powierniczych oraz emisji obligacji. Własne zasoby MFW uzupełniane są, w razie
potrzeby, zasobami pożyczonymi. MFW zaciągał dotychczas pożyczki ze źródeł oficjalnych (tzn.
skarb państwa i banki centralne); ze Szwajcarii, oraz z Banku Rozrachunków
Międzynarodowych (BIS). Kwoty udziałowe członków stanowią podstawowe źródło
finansowe dla MFW. Niektórzy członkowie zobowiązali się do pożyczania od MFW
dodatkowych środków, kiedy występuje światowe zapotrzebowanie w międzynarodowym
systemie walutowym.

Poza powyższymi, istnieją dwa dodatkowe źródła uzupełniające:
-

Ogólne Porozumienie Pożyczkowe (ang.: General Arrangements to Borrow; GAB),

Nowe Porozumienie Pożyczkowe (New Arragments to Borrow; NAB).

W Ogólnym Porozumieniu 11 państw uprzemysłowionych (reprezentowanych przez ich banki

centralne) postanowiono pożyczyć Funduszowi wyszczególnione waluty krajowe; pożyczki te
oparte były na rynkowych stopach procentowych. Uruchomione zostały one w 1962 r., a
odnawiane - co 4 lub 5 lat. Kraje członkowskie Funduszu mogą uzyskiwać od niego
pomoc finansową tylko z powodu wystąpienia u nich niekorzystnej sytuacji
płatniczej, i to: czasowo, w celu rozwiązania problemów płatniczych zgodnie z
postanowieniami umowy.

Warunkowość pomocy MFW – jako „wierzyciela
ostatniej szansy

”

Podstawowym warunkiem otrzymania kredytu przez państwo będące w trudnej

sytuacji gospodarczej jest uprzednie uzgodnienie programu dostosowawczego
z MFW oraz jego efektywna realizacja. Przyznanie kredytu jest poprzedzone
odpowiednimi badaniami gospodarki kraju ubiegającego się o pomoc.
Badania te przeprowadzają eksperci Funduszu. Negocjacje są niezbędnymi
warunkami, których spełnienie jest konieczne dla udzielenia pomocy
kredytowej. Każda decyzja o przyznaniu kredytu obejmuje więc jednocześnie:
szczegółowo określone warunki, terminy przyznania kolejnych rat kredytu
oraz kryteria oceny realizacji programu dostosowawczego.

Państwa ubiegające się o pomoc Funduszu są zobligowane do przedstawienia

jego organom szczegółowych informacji obrazujących stan gospodarki. Eksperci
MFW następnie analizują bardzo dokładnie ten stan gospodarki. Na podstawie
przeprowadzonych

badań

są

formułowane

przez

Fundusz

programy

dostosowawcze zmierzające do uzdrowienia gospodarki oraz usunięcia trudności
płatniczych kraju. Wypłata kolejnych rat kredytu uzależniona jest od
pozytywnej oceny realizacji uzgodnionego programu dostosowawczego.

Pozytywna ocena Funduszu ma istotne, wręcz fundamentalne znaczenie dla gospodarki

zainteresowanego kraju. Chodzi tu bowiem nie tylko o cel bezpośredni, jakim jest
uzyskanie pomocy. Ważniejsze jest zwiększenie wiarygodności kredytobiorcy w
stosunkach międzynarodowych jako partnera handlowego oraz wzrost
zaufania do jego waluty. Wpływa to z kolei korzystnie na zwiększenie możliwości
zaciągania dalszych kredytów na międzynarodowym rynku kapitałowym, tym razem
już ponad MFW. Jest on więc swego rodzaju „klucznikiem” do tego rynku.

Warunkowość pomocy MFW - kontynuacja

Aktualnie, obok kredytu podstawowego, obowiązują następujące ułatwienia kredytowe,

(ang.: credit facilities) dostępne dla krajów członkowskich:
1. Promesy kredytowe,
2. Ułatwienia rozszerzone,
3. Polityka rozszerzonego dostępu,
4. Kompensacyjne i awaryjne ułatwienia finansowe,
5. Ułatwienia finansowe zapasów buforowych,
6. Ułatwienia dostosowań strukturalnych,
7. Wzmocnienie dostosowań strukturalnych,
8. Systemowe ułatwienia transformacyjne.

Wyżej wskazane ułatwienia są udzielane, poniekąd, na odmienne cele priorytetowe; są też

one nieco inaczej uwarunkowane. Typowy program warunkujący przyznanie kredytu
obejmuje w rezultacie następujące instrumenty polityki ekonomicznej:

redukcje deficytu budżetowego dla ograniczenia inflacji,

redukcje subsydiów dla nierentownych przedsiębiorstw sektora publicznego gospodarki,

radykalne kontrole wzrostu płac i świadczeń społecznych, liberalizację handlu
zagranicznego, a zwłaszcza redukcję ceł dla zwiększenia konkurencji na rynku krajowym
oraz wymuszenia pożądanych przekształceń restrukturyzacyjnych przedsiębiorstwa,

zapewnienie korzystnych warunków dla napływu inwestycji zagranicznych.

Szerszym rozwinięciem omawianej warunkowości jest tzw. Konsensus Waszyngtoński.

Streszcza go 10 punktów, o których była szeroko mowa w kursie GG, na poprzednim
semestrze.

•

Struktura organizacyjna i członkostwo w MFW

Wymienione środki zastosowane łącznie stwarzają warunki średniookresowej, a tym

bardziej długookresowej poprawy sytuacji gospodarczej kraju ubiegającego się o
pomoc.

Jednakże

wskazane

instrumenty,

zwłaszcza

krótkookresowe

powodują

konieczność ponoszenia przez społeczeństwo znacznych wyrzeczeń. Wyzwalają
bowiem i ujawniają rezerwy zbędnego zatrudnienia i tworzą wrażenie, że przyczyniają się do
wzrostu bezrobocia. Ich rygorystyczne stosowanie powoduje w rezultacie najczęściej ostry
sprzeciw społeczny, szczególnie - grup pracowników przedsiębiorstw pracujących
nieefektywnie, którym cofnięto dotacje (np. w sektorze publicznym). Stanowi to element
szerokich

socjologiczno-ekonomicznych

procesów

transformacji

gospodarki

kraju

przechodzącego do funkcjonowania w powiązaniu z rynkiem światowym.

Siedzibą MFW stał się – i pozostaje nadal - Waszyngton. Najwyższą decyzyjną władzą

Międzynarodowego Funduszu Walutowego jest Rada Gubernatorów. Rada Gubernatorów
składa się z krajowych gubernatorów i ich zastępców mianowanych przez kraje
członkowskie. Reprezentowane są w niej wszystkie państwa członkowskie tworzące tę
organizację. Gubernatorem jest minister finansów danego kraju członkowskiego, a jego
zastępcą - prezes Banku Centralnego. Do kompetencji Rady należą decyzje związane z:

członkostwem,

udziałami i parytetami walut,

współpracą z innymi organizacjami międzynarodowymi, podziałem czystego dochodu,
zatwierdzaniem zmiany statutu,

zajmowaniem się sprawami budżetowymi (w tym: zatwierdzaniem wysokości kredytów i ich
oprocentowania).

Rada pełni także funkcje nadzorcze w stosunku do Dyrekcji Wykonawczej, której może

przekazać wszystkie inne uprawnienia, poza wyżej wymienionymi. Organ ten spotyka się
rutynowo raz do roku, dokonując przeglądu sytuacji finansowej na rynku międzynarodowym.
Sesje nadzwyczajne mogą być zwoływane na życzenie 15 członków dysponujących 25%
głosów. Kworum stanowi 2/3 ilości głosów. Co trzecia sesja odbywać się ma w innym kraju
członkowskim, natomiast pozostałe przeprowadzane są w Waszyngtonie.

Struktura… - działalność operacyjna i członkostwo - kontynuacja

Działalnością operacyjną MFW zajmuje się również szereg departamentów i jednostek. Do

głównych organów należą: Sekretariat, Departamenty Regionalne, Departament
Prawny. W Departamentach Regionalnych analizuje się sytuację gospodarczą
poszczególnych regionów. Departamenty Funkcjonalne i Usług Specjalnych opracowują
procedury pomocy konkretnym krajom członkowskim i świadczą im pomoc. Zajmują
się również kształceniem nowych kadr w ramach kursów prowadzonych przez Instytut
MFW. D. Informacja i Łączność odpowiadają za kontakt i współpracę MFW z innymi
organizacjami lub regionami. Departament Usług Pomocniczych, w tym usługi
administracyjne, lingwistyczne, oraz Sekretariat - służą MFW jako całość.

Pierwotnymi członkami Międzynarodowego Funduszu Walutowego są państwa, które

podpisały jego statut na konferencji walutowo-finansowej w Bretton Woods
przed 1 grudnia 1945 r. Członkiem wtórnym MFW może natomiast zostać każde
autonomiczne państwo, które wyrazi gotowość i chęć uczestnictwa w MFW (złoży
akces, przyjmie pracowników Funduszu i dokona negocjacji członkowskich); które jest
w stanie sprostać i zaakceptować wymagania statutowe Funduszu oraz - zostanie
przyjęte na członka MFW (w tym - otrzyma co najmniej 85% ogólnej liczby głosów w
organie plenarnym – Radzie Gubernatorów).

Liczba krajów członkowskich MFW szybko wzrastała. Członkami założycielami było 41

państw (w tym, również Polska). W 1947 r. skład członkowski stanowiły 43 kraje, w
1960 r. - 69, a już 1969 roku MFW zrzeszał 115 państw; następnie w 1974 r. liczba ta
wzrosła do 126, w 1985 r. -148, w 1990 r. - 152, a w 1995 r. - 178, w 1999 r. członkami
MFW

było

już

182

państwa

świata.

Członkostwo w MFW – c.d.

Polska była, jak wspomniano poprzednio, jednym z krajów założycielskich

Funduszu. Jednak pod naciskiem ZSRR wystąpiła z MFW 14 marca 1950 roku;
nieco później wystąpiły również inne kraje (Czechosłowacja w 1954 roku oraz
Kuba w roku 1964).

W 1981 r. Polska zwróciła się z prośbą o ponowne przyjęcie do MFW, jednak za

względów politycznych jej rozpatrzenie zostało odłożone. Ponownie Polska stała
się członkiem MFW dopiero 12 czerwca 1986 roku.

Członkostwo w Funduszu daje możliwość korzystania z niżej oprocentowanych

kredytów niż w innych źródłach komercyjnych, przy jednoczesnym
skoncentrowaniu miejsca pobierania kredytu. W przypadku emisji SDR członek
uzyskuje możliwość otrzymania nieoprocentowanej i bezzwrotnej pożyczki.
Dodatkową zaletą przynależności do MFW jest podniesienie wiarygodności
kredytowej danego kraju na arenie międzynarodowej.

Każdy kraj członkowski zobowiązany jest do zgłoszenia przynależności do

wybranego fragmentu systemu walutowego i przestrzegania jego zasad,
informowania o bieżącej sytuacji gospodarczej w dziedzinie handlu panicznego,
bilansu płatniczego, rezerw dewizowych itp. Zobowiązany jest on również do
przedstawiania programów stabilizacyjnych i równoważenia bilansu płatniczego,
oraz przestrzegania wskazówek MFW.

Członkostwo - kontynuacja

Każdy członek MFW ma prawo do wystąpienia z organizacji w drodze

pisemnego zawiadomienia. Wystąpienie uzyskuje moc prawną w
momencie otrzymania zawiadomienia przez MFW. MFW może
również zawiesić kraj członkowski w jego prawach.

Zgodnie z postanowieniami statutowymi, kraj członkowski może

zostać wykluczony z organizacji, gdy nie dopełnia swych
obowiązków wynikających ze statutu. Jednak, przed podjęciem
jakichkolwiek

działań

kwestii

wykluczenia,

państwo

członkowskie powinno być poinformowane i mieć czas na
odniesienie się do danej sytuacji zarówno ustnie, jak i pisemnie.

Status MFW przewiduje, iż w większości decyzje podejmowane są
przez głosowanie ważone - odróżnia to MFW od innych organizacji
międzynarodowych. Głosowanie powyższe polega na tym, że
każde państwo członkowskie dysponuje nie jednym głosem, lecz
różną ich liczbą. Zasada przydziału głosów jest następująca:
każdy kraj członkowski posiada 250 głosów, a każdy kolejny głos
jest przyznawany za wpłatę do kapitału MFW kwoty 100 tys. SDR.
Największą liczbą głosów w MFW dysponują przede wszystkim
USA, a następnie - Japonia, Niemcy, Francja i Wielka Brytania.

Współpraca Polski z MFW

Polska, która uczestniczyła w konferencji w Bretton Woods, należała do grupy państw

założycielskich MFW. Na czele delegacji polskiej stał ówczesny minister skarbu
Ludwik Grosfeld. Dokument przystąpienia Polski do tej organizacji został złożony w
dniu 26 marca 1946 r. Kwota udziałowa Polski w 1946 r. wynosiła 125 mln USD, co
stanowiło 1,52% ogólnej kwoty kapitału własnego Funduszu. Suma, którą Polska
wpłacała na początku działalności funduszu, plasowała ją na dziesiątym miejscu
pod względem udziału poszczególnych państw w kapitale zakładowym Funduszu.

Niestety, współpraca między MFW a Polską nie układała się dobrze. Wynikało to

głównie z napiętej sytuacji politycznej w stosunkach międzynarodowych na
przełomie lat 1940. i 1950tych. Jedną z najważniejszych kwestii spornych w
stosunkach Polski z Funduszem należało ustalenie parytetu polskiej
jednostki pieniężnej, gdyż stanowiło to podstawowy warunek uzyskania
dostępu do kredytów MFW. Ponadto Polska w wyniku złej kondycji
gospodarczej po II wojnie światowej nie była w stanie wpłacić 25% swojej kwoty
udziałowej w złocie. W następstwie tych oraz wszystkich pozostałych,
niekorzystnych okoliczności Polska wystąpiła z Funduszu w marcu 1950 roku.

W latach 70-tych nastąpiła zmiana negatywnego stanowiska Polski wobec Funduszu.

Wiązało się to niewątpliwie z poprawą stosunków politycznych i handlowych na
linii Wschód - Zachód zachodzących w tym czasie. Jednakowoż, na początku lat
1980tych Polska znalazła się w obliczu gwałtownego kryzysu finansowego.
Zadłużenie Polski u wierzycieli zachodnich w 1971 roku wynosiło 1,14 mld USD,
natomiast do 1979 r. drastycznie wzrosło - o ponad 20 mld USD.

Polska w MFW - zadłużenie

Wskazana wysokość zadłużenia zagranicznego i problem jego obsługi

spowodował, że Polska zaczęła odczuwać coraz dotkliwiej potrzebę pomocy
na dużą skalę. Dnia 10 listopada 1981 r. Polska przedłożyła odpowiednim władzom
MFW oficjalny wniosek o ponowną akcesję. Ostatecznie, dopiero 12 czerwca 1996 r.
Polska po raz drugi została członkiem MFW. Kwota udziałowa wynosiła wówczas 680
mln SDR, jednak po ostatniej podwyżce (przed samą akcesją) kwot suma ta wzrosła do
988,5 mln SDR. Obecnie kwota udziałowa Polski jest najważniejszą spośród państw
byłego bloku wschodniego, które przystąpiły do Funduszu. Interesy Polski w MFW
reprezentowane są przez Ministra Finansów. Narodowy Bank Polski jest właścicielem tej
części wkładu naszego kraju w MFW, który wnoszony jest w walucie krajowej.

Po ponownym przyjęciu do MFW Polska nie została jednakowoż w sposób

automatyczny objęta kredytami Funduszu. Dopiero zmiany, jakie dokonały się w
Polsce r. na płaszczyźnie politycznej i gospodarczej w trakcie 1989 r. i później sprawiły,
że zasadniczo zmienił się klimat wzajemnych stosunków. Od tamtej pory Fundusz
zaczął odgrywać centralną rolę we wspieraniu wysiłków polskich w procesie
zmian gospodarczych i ekonomicznych. W ciągu lat 1990-tych Polska
podpisała cztery porozumienia z MFW o przyznaniu kredytów, m.in. na
reorganizację systemu gospodarczego i zmniejszenie deficytu płatniczego. Oprócz
wsparcia finansowego, Polska mogła skorzystać także z pomocy technicznej oraz
doradztwa w zakresie polityki makroekonomicznej. Poniżej przedstawiono szczegóły
kolejnych porozumień zawartych w ówczesnym okresie. Na tym najbliższym nam
przykładzie: własnego kraju jaskrawo widać, iż pomoc MFW ma silnie
uwarunkowany charakter. Gdy wcześniej uzgodnione warunki nie są spełnione – po
prostu nie dochodzi do wypłaty odnośnych rat. Na następnych slajdach
przedstawione są etapy odnośnych porozumień po upadku komunizmu.

Polska w MFW – oddłużanie: etapy

). Pierwsze porozumienie Polski z MFW zostało zatwierdzone 5 lutego 1990 r.

Dotyczyło ono wsparcia rządowego programu stabilizacyjnego. Poprzedzone było
wystosowaniem w grudniu 1989 r. do władz MFW listu intencyjnego (ang.: letter of
intent), który zawierał szczegóły programu gospodarczej stabilizacji w Polsce.
Uzgodniony program stał się podstawą do przyznania Polsce kredytu typu „promesy
kredytowej” w wysokości 545 mln SDR, tj. około 710 mln USD, na okres od lutego 1990
r. do marca 1991 r. Polska nie uzyskała jednak całej pożyczonej kwoty, gdyż nie była w
stanie sprostać warunkom umowy zawartej z Funduszem. Już na początku 1990 r.
nastąpił bowiem wyraźny wzrost cen, a następnie doszło do obniżenia się dochodów
ludności aż o 25%. PKB w całym 1990 r. był niższy o 12% w porównaniu z 1989 roku.
Zatem stan polskiego zadłużenia zagranicznego w walutach wymienialnych wzrósł pod
koniec 1990 roku o prawie 6 mln USD w porównaniu z końcem 1989 r. W wyniku
niekorzystnej oceny sytuacji gospodarczej Fundusz zawiesił wypłacanie kolejnych
transz kredytu. W rezultacie Polska wykorzystała zaledwie 345 mln z SDR z ogólnej,
wyżej wymienionej kwoty pożyczki.

2). Drugie porozumienie z MFW typu tzw. „ułatwienia rozszerzone”, zostało zawarte w

kwietniu 1991 r. na okres trzech lat. Wynosiło ono tym razem 1,8 mld SDR, (tj. około
2,5 mld USD). Aby uruchomić to porozumienie Polska musiała wystosować kolejny list
intencyjny oraz memorandum rządu polskiego omawiające program przekształceń
strukturalnych naszej gospodarki w latach 1991-1993. Kłopoty gospodarcze związane
m. in. ze zbyt szybkim narastaniem deficytu budżetowego w połowie 1991 roku,
spowodowały jednak, że MFW i tym razem wypłacił Polsce tylko 13% z ogólnej
sumy środków przewidzianych w ramach drugiego porozumienia.

Oddłużanie - kontynuacja

3) Trzecie porozumienie między Polską a MFW, typu: „promesy kredytowej”

zostało zawarte w marcu 1993 r. na okres 12 miesięcy. Przyznawało ono Polsce
kredyt w wysokości 476 mln SDR, (tj. około 655 mln USD). Część powyższej sumy
została przeznaczona na pokrycie redukcji zadłużenia Polski wobec banków
komercyjnych. Tym razem Polsce udało się wykorzystać pozostałe środki finansowe
do marca 1994 r., po stwierdzeniu wykonania przez Polskę kryteriów wykonawczych
na przebudowę systemu podatkowego i przyspieszenie procesu prywatyzacji.

4) Czwarte porozumienie z MFW, również typu „promesy kredytowej”, zostało

zatwierdzone w sierpniu 1994 r. Wysokość kredytu ustalono na sumę 545 mln SDR,
t(j. około 791 mln USD). Podobnie jak w przypadku trzeciego porozumienia,
otrzymane środki Polska przeznaczyła na finansowanie redukcji zadłużenia wobec
banków komercyjnych. W ramach powyższych porozumień Polska uzyskała kredyty
na łączną kwotę 1 237,4 mln SDR (1,8 mld USD). Całe zadłużenie wobec Funduszu
zostało spłacone przedterminowo w 1995 r.

Ogólnie rzecz biorąc, członkostwo Polski w MFW daje jej szereg korzyści: wymiernych i

niewymiernych. Do korzyści wymiernych należy korzystanie, jak wskazano, z
kredytów MFW i przydział SDR po wznowieniu ich dalszej kreacji. Do korzyści
niewymiernych z kolei zaliczyć należy włączenie Polski do międzynarodowego
systemu walutowego i międzynarodowej współpracy walutowej. Były to w
szczególności następujące elementy:

- uzyskanie dostępu do kredytów innych międzynarodowych organizacji finansowych;
- utworzenie Funduszu Stabilizacyjnego na zapewnienie wewnętrznej

wymienialności polskiego złotego;

Oddłużanie Polski wobec MFW - dokończenie

- uzgodnienie i przeprowadzenie redukcji i reorganizacji polskiego zadłużenia w

ramach porozumienia zawartego z tzw. Klubem Paryskim (obejmującego długi z
państwami);

- zawarcie umowy o redukcji polskiego zadłużenia wobec prywatnych banków komercyjnych

zgrupowanych w tzw. Klubie Londyńskim,

- przekształcenie Funduszu Stabilizacyjnego - w Fundusz Prywatyzacji Banków Polskich.

Ponadto, obowiązkiem Polski było dostarczanie do MFW wielu informacji ekonomicznych; odbywanie

corocznych konsultacji z tą instytucją; prowadzenie polityki walutowej, gospodarczej i finansowej, która
ma sprzyjać przywracaniu równowagi gospodarczej i płatniczej. Per saldo, Polska plasuje się w MFW
raczej na liście beneficjentw Funduszu, niż na liście państw, które wnoszą istotny wkład netto w jego
funkcjonowanie. Dla Polski współpraca z MFW miała istotne znaczenie nie tylko dla zmniejszenia
wysokości jej zadłużenia , ale – zwłaszcza dla poprawy międzynarodowej wiarygodności
finansowej.

Dzięki negocjacjom zmniejszającym wielkość tego długu Polska uzyskała bowiem ponownie dostęp do

międzynarodowego rynku kapitałowego i zagranicznych kredytów, np. Banku Światowego czy
Europejskiego Banku Inwestycyjnego. Władze polskie musiały jednak uwzględniać fakt, iż spłata
polskiego zadłużenia w ciągu następnych lat będzie stanowić ogromne obciążenie dla budżetu
państwa. W latach 1990-1999 Polska została objęta okresem przejściowym, w którym spłaty zadłużenia
ograniczono do minimum tak, aby nie spowalniać tempa transformacji gospodarczej w naszym kraju.

Od 2000 r. koszty obsługi długu zagranicznego stopniowo wzrastały. Były to poważne kwoty. Spłaty rat i

odsetek tylko z tytułu zadłużenia budżetu państwa w latach 2000-2009 wyniosły około 35 mld USD,
(wobec 16 mld USD w latach 1990-1999). Najwyższe płatności przypadały na lata 2007 i 2008, kiedy
średnio w roku Polska musiała przeznaczyć na ten cel po 5 mld USD. Ostateczny termin spłat łącznego
zadłużenia przypadł dopiero w końcu ubiegłego, 2012 r.

•

(

ad iii): World Bank - Międzynarodowy Bank Odbudowy

i Rozwoju
(MBOiR; Bank Światowy) - powstanie i cele

Międzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju (Bank Światowy) jest kolejną z najważniejszych

międzynarodowych organizacji finansowych. Został powołany jednocześnie z MFW na
Monetarnej i Finansowej Konferencji w Bretton Woods, która odbyła się w dniach 1-22 lipca 1944
roku. Bank Światowy rozpoczął swoją działalność 25 czerwca 1946 roku.

Członkami Banku Światowego mogą być tylko kraje zrzeszone w Międzynarodowym

Funduszu Walutowym. Pierwotnymi członkami były 44 kraje, w tym również Polska i Kuba,
(które jednak wystąpiły z Banku Światowego z powodów gospodarczo-politycznych odpowiednio
w czerwcu 1950 i w listopadzie 1960). Początkowo członkiem organizacji była także
Czechosłowacja, która z powodu niewykonania swych zobowiązań wobec Banku Światowego
została w toku odpowiednich procedur wyłączona z członkostwa.

Celem Banku Światowego miało być skierowanie gospodarki światowej na właściwe,

rynkowe tory po II wojnie światowej. Stojące przed krajami potrzeby były ogromne,
dotycząc: odbudowy dróg i innych połączeń komunikacyjnych, systemów energetycznych i
innych podstawowych urządzeń infrastruktury gospodarki, zniszczonych wojną krajów Europy.
To zadanie zostało powierzone właśnie Międzynarodowemu Bankowi dla Odbudowy i Rozwoju.
Pierwszą formą pomocy dla krajów Europy Zachodniej stał się dobrze znany w Europie
amerykański Plan Marshalla. Następnie Bank Światowy przesunął kierunek swojej działalności
pomocowej na rozwijające się kraje Azji, Afryki i Ameryki Łacińskiej.

Założyciele Banku mieli na myśli uczynienie go instytucją globalną, której członkostwo

obejmowałoby w końcu wszystkie kraje świata. Wkrótce jednak po spotkaniach w Bretton Woods
stało się oczywiste, że duch międzynarodowej współpracy został wyparty przez rozłam
ideologiczny, dotyczący struktury systemów polityczno-ekonomicznych. Aczkolwiek Związek
Radziecki wysłał swoich delegatów do Bretton Woods, to jednak nie stał się on członkiem
założycielem Banku. Kraje znajdujące się w strefie jego wpływów, które były pierwotnymi
członkami Banku, wkrótce zmuszone zostały z niego wycofać się.

MBOiR - członkostwo

Spośród 45 członków założycieli, w 1947 r. były to: 32 to kraje europejskie i latynoskie.

W następnej dekadzie dołączyły również kraje azjatyckie, a w 1967 roku, po
uzyskaniu niepodległości - kraje afrykańskie; wówczas członkostwo Banku wyniosło
106 krajów. Obecnie (w roku 2011) liczba członków Banku Światowego wynosi 2008
krajów (włączając w to również od 1986 roku Polskę). Członkostwo w Banku
Światowym można podzielić na członkostwo pierwotne oraz wtórne. Pierwotni
członkowie to państwa, które podpisały Kartę Banku na konferencji
założycielskiej. W momencie powstania Bank liczył 45 członków. Do państw, które
miały największy udział w kapitale założycielskim należały: USA, Wielka Brytania,
Chiny, Francja, Indie, Kanada, Holandia, Belgia, Austria. Członkostwo nabyte
(wtórne) przypada państwom, które podpisały statut Banku w okresie późniejszym i
spełniły warunki określone przez tę organizację. Jak wspomniano wyżej, warunek
niezbędny do nabycia w nim członkostwa w Banku Światowym to przynależność do
MFW. Państwo, które chce nabyć członkostwo w Banku powinno podpisać umowę i
ratyfikować statut. O przyjęciu decyduje Rada Gubernatorów. Po uzyskaniu
członkostwa, kraj nowoprzyjęty musi wpłacić wyznaczony udział członkowski.

Zawieszenie państwa w prawach członkowskich jest rodzajem sankcji, którą stosuje się

w przypadku niewypełnienia przez nie zobowiązań wobec Banku. Sankcja ta jest
uruchamiana z reguły automatycznie wobec państwa, które zalega ze składką
członkowską za okres dwóch lat; jest ona związana z pozbawieniem go prawa do
głosowania. Decyzję o zawieszeniu podejmuje Rada Gubernatorów. Członkostwo
może zostać przywrócone po wpłaceniu zaległych składek, jednak nie później niż po
upływie jednego roku od zawieszenia.

MBOIR – warunki uczestnictwa

Spośród 45 członków założycieli, w 1947 r. były to 32 to kraje europejskie i latynoskie. W

następnej dekadzie dołączyły również kraje azjatyckie, a w 1967 roku, po uzyskaniu
niepodległości kraje afrykańskie - wówczas członkostwo Banku wyniosło 106 krajów. W
roku 2011 liczba członków Banku Światowego wyniosła 2008 krajów (włączając w to
również od 1986 roku Polskę). Członkostwo w Banku Światowym można podzielić na
członkostwo pierwotne oraz wtórne. Pierwotni członkowie to państwa, które podpisały
Kartę Banku na konferencji założycielskiej. W momencie powstania Bank liczył 45
członków. Do państw, które miały największy udział w kapitale założycielskim należały:
USA, Wielka Brytania, Chiny, Francja, Indie, Kanada, Holandia, Belgia, Austria.
Członkostwo nabyte (wtórne) przypada państwom, które podpisały statut Banku w
okresie późniejszym i spełniły warunki określone przez tę organizację.

Jak wspomniano wyżej, warunek niezbędny do nabycia członkostwa w Banku Światowym

stanowi przynależność do MFW. Państwo, które chce nabyć członkostwo powinno
podpisać umowę i ratyfikować statut. O przyjęciu decyduje Rada Gubernatorów. Po
uzyskaniu członkostwa, kraj nowoprzyjęty musi wpłacić wyznaczony udział członkowski.
Zawieszenie państwa w prawach członkowskich jest rodzajem sankcji, którą stosuje się
w przypadku niewypełnienia przez nie zobowiązań wobec Banku. Sankcja ta jest
uruchamiana z reguły automatycznie wobec państwa, które zalega ze składką
członkowską za okres dwóch lat i jest związana z pozbawieniem go prawa do
głosowania. Decyzję o zawieszeniu podejmuje Rada Gubernatorów. Członkostwo może
zostać przywrócone po wpłaceniu zaległych składek, jednak nie później niż po upływie
jednego roku od zawieszenia.

Uczestnictwo - kontynuacja

Po upływie tego terminu państwo takie automatycznie przestaje być

członkiem Banku. Utratę członkostwa w Banku powoduje również utrata
członkostwa w MFW. W pewnych sytuacjach Rada Gubernatorów
poprzez głosowanie, może podjąć decyzję o utrzymania w prawach
członkowskich MFW państwa, które utraciło status członka Banku
Światowego.

Każdy członek Banku ma prawo do wystąpienia z jego szeregów na własne

żądanie. Dokonuje się to poprzez wysłanie pisemnej informacji o
wystąpieniu z organizacji, wcześniej jednak musi uregulować wszystkie
zobowiązania finansowe wobec Banku, (jeśli takowe posiada).

Aktualnie priorytetowym celem powstania Banku jest wspieranie

rozwoju gospodarczego i ograniczenie ubóstwa w krajach
rozwijających się. Bank udziela kredytów w celu zmniejszenia
ubóstwa oraz finansowania inwestycji przyczyniających się do wzrostu
gospodarczego tych krajów. Inwestycje obejmują pomoc doraźną
realizowaną przez budowę dróg, elektrowni, szkół czy systemów
irygacyjnych, jak również dostarczanie pomocy merytorycznej i
doradztwa fachowego oraz organizowanie różnego rodzaju służb
szkolenia rolniczego, szkoleń nauczycieli, programów żywienia oraz
poprawy sytuacji dzieci i kobiet w krajach Trzeciego Świata .

Obszary działalności Banku Światowego

Najważniejsze dziedziny działalności Banku Światowego są następujące:
- odbudowa zniszczonych przez wojnę gospodarek krajów członkowskich;
- popieranie prywatnych inwestycji zagranicznych na terytorium krajów członkowskich;
- doprowadzenie do równowagi w wymianie międzynarodowej;
- rozwój przedsiębiorstw lokalnych poprzez dostarczanie im zagranicznych źródeł finansowania.

Do celów statutowych Banku, które zostały określone w Karcie Banku, należą następujące

zadania.

1. Pomoc w odbudowie i rozwoju państw członkowskich przez ułatwienie inwestycji, łącznie z

odbudową przedsiębiorstw zniszczonych podczas wojny i przystosowaniem produkcyjnych
możliwości do celów pokojowych oraz pobudzanie postępu gospodarczego w krajach mniej
rozwiniętych.

2. Popieranie prywatnych inwestycji zagranicznych za pomocą gwarancji albo udziałów w

pożyczkach i innych lokatach, dokonywanych przez prywatnych inwestorów. Natomiast, jeśli
nie dysponuje się kapitałem prywatnym na odpowiednich warunkach, Bank ma prawo
uzupełniać prywatne środki na inwestycje przez dofinansowanie przedsięwzięcia na
dogodnych warunkach z własnego kapitału i zgromadzonych funduszów oraz z innych
własnych środków.

3. Popieranie długofalowego zrównoważonego wzrostu międzynarodowej wymiany i utrzymanie

równowagi bilansów płatniczych przez zachęcanie do międzynarodowych inwestycji,
mających na celu rozwijanie zasobów produkcyjnych członków, co ma spowodować
podniesienie stopy życiowej i polepszenie warunków pracy w krajach członkowskich.

4. Koordynowanie własnych pożyczek ze środków uzyskanych od innych organizacji

międzynarodowych oraz dbanie o rozwój i finansowanie przedsiębiorstw lokalnych ze źródeł
zagranicznych

Cele Banku - ewolucja

Po ponad 50 latach działalności Banku doświadczenie potwierdziło słuszność

podstawowych jego celów. Jednak problemy, z którymi borykają się kraje wraz z
rozwojem gospodarczym i rozwojem nowych technologii zmieniły się. Dlatego też do
sfer zainteresowania Banku dołączyły nowe wyzwania, które są związane z:

1. inwestowaniem w ludzi, ze szczególnym naciskiem na ochronę zdrowia i edukację;
2. działaniami na rzecz ochrony środowiska naturalnego;
3. stymulowaniem rozwoju sektora prywatnego;
4. wzmacnianiem zdolności działania rządów różnych państw;
5. promowaniem pro-rynkowych reform gospodarczych.

Ostatnie konferencje ONZ inicjowane przez MBOiR (dotyczące w szczególności

Milenijnych Celów Rozwoju do 2015 r.), przyjęły szereg nowych zadań i
celów na XXI wiek. Bank Światowy pomaga je osiągnąć i będzie nadzorował ich
realizację w krajach, które współfinansuje. Celami tymi są w szczególności:

- zredukowanie do połowy liczby osób żyjących w skrajnym ubóstwie, do roku 2015;
- tworzenie uniwersalnego systemu edukacji podstawowej do 2015;
- osiągnięcie równości płci wśród uczniów w szkołach podstawowych i średnich do roku

2005;

- zmniejszenie śmiertelności noworodków i dzieci do 5 roku życia, oraz śmiertelności

urodzeń - o ¾ do roku 2015;

- wprowadzenie powszechnego dostępu do usług medycznych do roku 2015;
- obniżenie obecnego globalnego i krajowego zużycia zasobów naturalnych do roku

2015.

Cele - rekapitulacja

Międzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju pomyślany został jako instytucja

koordynująca i kontrolująca działalność inwestycyjną w skali światowej, a tym
samym - gwarantująca możliwie najlepsze efekty gospodarcze, przyczyniające się
(przez oddziaływanie na inwestycje) do zrównoważonego i w miarę bezkonfliktowego
wzrostu wymiany międzynarodowej. Bank pośredniczy między instytucjami
finansowymi pożyczającymi swe kapitały a członkami korzystającymi z tych pożyczek.
Zgodnie ze statutem MBOiR oddziałuje na kierunki i charakter cyrkulacji kapitału
prywatnego.

Własne zasoby angażuje natomiast tylko w te inwestycje, które nie zdołają przyciągnąć

prywatnego kapitału (z powodu np. długiego cyklu inwestycyjnego czy niskiej
rentowności). Szczególnie ważne dla rozwoju gospodarczego inwestycje w dziedzinach
takich, jak: transport, łączność, rolnictwo, oświata, leśnictwo i in. – mogą tu liczyć na
priorytetową pomoc Banku, gdyż ich pomyślny rozwój stwarza jednocześnie warunki do
napływu kapitału prywatnego.

Należy także zaznaczyć, że pomimo iż Bank Światowy nie jest instytucją tworzącą

standardy odnośnie do pożądanych zmian systemowych, to jednak jego
doświadczenia okazały się pomocne przy wspieraniu realizacji procesu reform
w krajach rozwijających się. Bank Światowy pomagał MFW np. w tworzeniu Kodeksu
Dobrych Praktyk w dziedzinie Przejrzystości Skarbowej, a obecnie współpracuje przy
jego wprowadzaniu w życie. W ślad za tym opracowano szereg zasad instytucjonalnych,
które mogą przyczyniać się do prawidłowej realizacji reformy sektora publicznego i
stosowania metod dobrego zarządzania.

Grupa Banku Światowego obejmuje, oprócz samego Międzynarodowego Banku Odbudowy

i Rozwoju (ang.: International Bank for Re-construction and Development - IBRD), inne
afiliowane przy nim instytucje finansowe. Instytucje te udzielają kredytów i pożyczek dla
szerzonych w swoich kręgu państw. Do instytucji tych zaliczyć należy :

- Międzynarodowe Stowarzyszenie Rozwoju (International Development Association - IDA);
- Międzynarodową Korporację Finansową (International Finance Corporation - IFC);
- Wielostronną Agencję Gwarancji Inwestycyjnych (Multilateral Investment Guarantee

Agency - MIGA);

- Międzynarodowe Centrum dla Rozwiązywania Sporów Inwestycyjnych (International

Center for Settlement of Investment Disputes - ICSID).

Bank Światowy jest utworzony w formie spółki akcyjnej, gdzie liczba głosów jest

proprcjonalnie adekwatna do kapitału włożonego do MFW. Bank działa pod
kierownictwem Zarządu Gubernatorów. Każdy z krajów członkowskich Banku
reprezentowany jest przez jednego gubernatora, którym jest zwykle funkcjonariusz
rządowy szczebla ministerialnego.

Zarząd Gubernatorów przekazuje swoje uprawnienia mniejszemu gronu przedstawicieli -

Zarządowi Dyrektorów Wykonawczych, z siedzibą w Waszyngtonie. Zarząd
Dyrektorów Wykonawczych odpowiedzialny jest za politykę Banku Światowego w zakresie
jego operacji oraz za zatwierdzanie wszystkich pożyczek. Decyzje pożyczkowe oparte są
na kryteriach ekonomicznych, a nie politycznych. Prezes Banku Światowego jest
przewodniczącym Zarządu Dyrektorów Wykonawczych. Kierownictwo i codzienna
działalność Banku prowadzone są przez około 7100 członków personelu z ponad 100
krajów.

Struktura Grupy Banku Światowego

Organizacja MBOiR

Szczegółowa struktura organizacyjna Banku Światowego obejmuje pięć składowych

oddziałów organizacyjnych wymienionych poniżej.

Rada Gubernatorów - składająca się z przedstawicieli wszystkich członków, którzy noszą
godność gubernatorów. Każde państwo wyznacza po jednym gubernatorze i jednym jego
zastępcy za okres pięciu lat. Rada ustala ogólną politykę Banku i może podejmować
decyzje we wszystkich sprawach dotyczących Banku. Jest uprawniona do przekazywania
Dyrektorom Wykonawczym części swych kompetencji. Do jej wyłącznych kompetencji
należy:

- przyjmowanie nowych członków i ustalanie warunków ich przyjęcia,
- zawieszanie w prawach członkowskich,
- zwiększanie lub zmniejszanie kapitału zakładowego,
- zawieszanie na stałe operacji Banku,
- dzielenie czystego dochodu i jego aktywów,
- zawieranie porozumień o współpracy z innymi organizacjami międzynarodowymi.

Każdy członek dysponuje w Radzie 250 głosami plus 1 głos za każdą posiadaną akcję kapitału

zakładowego Banku. Pięć najbardziej uprzemysłowionych państw zachodnich miało w
połowie 1991 rok ponad 43% wszystkich głosów, w tym: USA - 17,59%; Japonia - 8,01%;
Niemcy - 6,19%; Wielka Brytania - 5,93%; Francja - 5,93%. Podjęcie decyzji w większości
spraw wymaga zwykłej większości oddanych głosów. W nielicznych, najważniejszych
podejmowanych

decyzjach,

wymaga

większości

gubernatorów

dysponujących

większością wszystkich głosów, a nawet większością 3/5 gubernatorów dysponujących
większością 4/5 wszystkich głosów. Kworum Rady stanowi większość gubernatorów,
dysponujących co najmniej 2/3 wszystkich głosów. Rada zbiera się raz do roku (jesienią),
równocześnie

sesją

Rady

Gubernatorów

MFW.

Organizacja B. Św. – c.d.

2. Dyrekcja Banku - organ ten składa się z prezesa i 24 dyrektorów wykonawczych.

Pięciu dyrektorów mianowanych jest przez państwa, mające największy udział w
kapitale zakładowym Banku, (tj. USA, Wielka Brytania, Niemcy, Francja i Japonia).
Dyrektorzy wykonawczy prowadzą bieżące operacje, powołują komitety
pożyczkowe i inne komitety, przyznają pożyczki oraz wykonują funkcje
delegowane im przez Radę Gubernatorów. Decyzje podejmują zwykłą większością
głosów. Kworum stanowi większość dyrektorów dysponujących co najmniej połową
wszystkich głosów. Dyrektorzy mianowani dysponują taką liczba głosów, jaką mają
państwa, przez które zostali mianowani. Natomiast każdy dyrektor z wyboru ma
tyle głosów, ile mają państwa, które na niego głosowały. Posiedzeniom dyrektorów
wykonawczych przewodniczy Prezes, który jednak nie ma prawa głosowania,
posiada natomiast decydujący głos w przypadku równego podziału głosów.
Dyrektorzy wykonawczy zbierają się tak często, jak wymaga tego sytuacja.

3. Grupa Doradcza - składająca się z siedmiu członków wybieranych przez Radę

Gubernatorów spośród specjalistów z dziedziny bankowości, przemysłu rolnictwa i
handlu. Służy ona radami organom Banku w sprawach jej ogólnej polityki. Ma
biura w nowym Jorku, Paryżu, Londynie, Genewie; misje regionalne w Tokio,
Bangkoku, Abidżanie; zaś przedstawicielstwa - w 45 stolicach krajów rozwijających
się. Bieżące sprawy Banku prowadzi Prezes, powołany i odwoływany przez
dyrektorów wykonawczych, którzy także nadzorują jego działalność. Funkcji tej nie
może jednak pełnić gubernator ani dyrektor. Prezes kieruje też pracami personelu
Banku.

Organizacja - dokończenie

4. Departamenty Operacyjne: koncentrują swoją działalność na

sześciu regionach geograficznych (Afryka Zachodnia, Afryka
Wschodnia i Południowa, Europa, Bliski Wschód i Afryka
Północna, Azja Wschodnia i Pacyfik, Azja Południowa, Ameryka
Łacińska i Karaiby). W ten sposób występuje podwójna
kontrola wykorzystania pożyczek Banku. Każda inwestycja
znajduje się pod nadzorem pracowników departamentu
zajmującego się daną dziedziną gospodarki oraz pracowników
departamentu

zajmującego

się

określonym

regionem

geograficznym.

5. Departamenty Funkcjonalne: zajmują się różnymi dziedzinami

m.in. finansami, usługami prawnymi i ekonomicznymi.
Podzielone są na dziewięć jednostek, ze względu na sfery,
którymi się zajmują, np. Departament Rolnictwa, czy
Departament Zasobów Ludzkich. Każdy projekt finansowany
przez Bank znajduje się pod nadzorem zarówno departamentu
funkcjonalnego, jaka i departamentu operacyjnego.

Działalność kredytowa Banku Światowego

Bank Światowy zorganizowany jest, jak wcześniej wspomniano, w formie spółki akcyjnej,

przy czym wszystkie akcje są w posiadaniu krajów członkowskich Banku Światowego i
polegają na udzielaniu pożyczek z funduszów własnych i z funduszów obcych,
wypożyczonych przez Bank na międzynarodowym rynku kredytowym (przez emisję
obligacji). Bank udziela również gwarancji pożyczkom zaciąganym przez rządy krajów
członkowskich, ich banki i przedsiębiorstwa (z gwarancjami rządowymi) w bankach
komercyjnych. Jego zasoby zasilane są z czterech źródeł wymienionych niżej.

1. Kapitał zakładowy powstały w drodze subskrypcji akcji rozprowadzonych między kraje

członkowskie. Udziały państw członkowskich składają się z dwóch części:
- kapitału wpłaconego, z czego 1% uiszczany jest w złocie lub w dolarach, natomiast
pozostałe 9% w walucie narodowej;
- funduszu gwarancyjnego (90%), stanowiącego zabezpieczenie zobowiązań Banku z tytułu
emitowanych obligacji i udzielanych gwarancji.

Kapitał zakładowy ustalony początkowo w wysokości 10 mld USD zwiększył się następnie

kilkakrotnie. Wiązało się to ze wzrostem liczby członków, rozszerzeniem działalności banku
i podwyższeniem kapitału zakładowego. W 1995 roku kapitał subskrybowany Banku
Światowego wynosił 176,4 mld USD, czyli 96% kapitału zakładowego (184 mld USD).

2. Emisja własnych długoterminowych obligacji lokowanych na najbardziej chłonnych rynkach

kapitałowych (USA, Kanada, Wielka Brytania, Szwajcaria) i na międzynarodowym rynku
kapitałowym (np. na eurorynku), przy czym obligacje te są oprocentowane, a termin ich
umorzenia wynosi 15-30 lat. Obligacje te, gwarantowane przez wspomniany poprzednio
fundusz gwarancyjny Banku, są uważane za pierwszorzędne

papiery wartościowe i cieszą się dużym popytem na rynkach kapitałowych.

Źródła kredytowania – c.d.

3. Sprzedaż obligacji w kraju, który zaciągnął pożyczkę w Banku.
4. Dochód uzyskiwany z różnych, pozostałych operacji przeprowadzonych przez Bank.

Nadwyżki i rezerwy uzupełniają kapitał wpłacony do Banku. Źródłem finansowania Banku

Światowego jest również cesja wierzytelności. Polega ona na udostępnianiu przez Bank
niespłaconej części udzielonej pożyczki innym instytucjom finansowym. Poprzez taką
operację Bank odnawia zdolność udzielania nowych pożyczek. Zasoby finansowe Banku
powiększane są również dzięki kwotom spłat udzielanych pożyczek .
W swej działalności kredytowej Bank stosuje szereg kryteriów. Każdy projekt
inwestycyjny finansowany przez Bank musi być ściśle określony. Finansowanie
danego projektu inwestycyjnego nie może konkurować z już działającym w danym kraju
mechanizmem finansowym. Stanowi ono również finansowanie uzupełniające,
występujące równolegle z udziałem środków wewnętrznych kraju korzystającego z
kredytów Banku Światowego. Środki pochodzące z pożyczek Banku powinny być głównie
przeznaczane na wydatki dewizowe, przy czym mogą być wykorzystywane do zakupów w
dowolnej walucie i w dowolnym kraju. Wydatki wewnętrzne (lokalne) związane z
realizacją dofinansowywanej inwestycji powinny być pokryte w walucie danego kraju.

Z posiadanych funduszy Bank może udzielać pożyczek rządom krajów członkowskich oraz

instytucjom publicznym i prywatnym, jeśli korzystają one z gwarancji rządów, Banku
Centralnego lub innej instytucji państwa członkowskiego. Kredyty przeznaczane są w
zasadzie tylko na sfinansowanie konkretnych przedsięwzięć inwestycyjnych, ale zdarzają
się również przypadki przyznania kredytów na cele bardziej ogólne. Bank Światowy może
także udzielać pożyczek bankom krajowym finansującym inwestycje. W takich
przypadkach kredyty te są dzielone przez te właśnie banki na konkretne przedsięwzięcia
inwestycyjne, realizowane przez miejscowe przedsiębiorstwa, a nawet osoby fizyczne.

Działalność kredytowa MBiR – c.d.

Terminy spłaty kredytów udzielonych przez Bank Światowy są ustalane na 5-20 lat. Ich

oprocentowanie zależy od oprocentowania środków pieniężnych, które Bank
gromadzi na rynkach kapitałowych, a więc kształtuje się na zasadach
komercyjnych.

Ten sposób oprocentowania kredytów Banku Światowego był krytykowany przez wiele

krajów mniej rozwiniętych pod względem gospodarczym, gdyż kredyty te były dla
nich po prostu za drogie. Od pożyczek i udzielanych gwarancji Bank pobiera prowizję
od zaangażowania w wysokości 0,5%-1,5% rocznie w stosunku do niewykorzystanej
sumy udzielanych kredytów. Okres karencji wynosi z reguły 5 lat.

Udzielane przez Bank Światowy kredyty i pożyczki mają zmienną stopę procentową.

Kraje najuboższe uzyskują kredyty nieoprocentowane. Kredyty udzielane są
długoterminowo, na okres 15-25 lat, najczęściej na finansowanie rolnictwa,
przemysłu

sektora

publicznego.

Bank Światowy udziela czterech rodzajów pożyczek:

1. na dostosowanie strukturalne - udzielane są rządom lub agencjom rządowym na

rozwój lub transformację gospodarek w formie kredytu w ramach transz;

2. na przeznaczenia celowe - udzielane na konkretny projekt rządom bądź

ministerstwom

3. linie kredytowe - udzielane ministrom bądź bankom, które popożyczają uzyskane od

Banku Światowego środki na konkretne przedsięwzięcia inwestycyjne;

4. gwarancje dla państw członkowskich zaciągających pożyczki w innych organizacjach

międzynarodowych.

Pożyczki Banku Światowego - kontynuacja

Rozpatrując pożyczki Banku Światowego według sektorów zauważa się, że w największym stopniu

finansowane są takie sektory jak: finansowy i opieka socjalna: między 22-27%, transport i
edukacja około 25-30% oraz rolnictwo i przemysł (łącznie: 10-12%). Najmniej finansowane
są wodociągi i kanalizacja - około 4-8% całości kredytowania; (patrz wykres, następny slajd). Przy
udzielaniu kredytów Bank Światowy stosuje następujące zasady :

- zasada nie przekraczania przez niespłacone pożyczki kapitału wpłaconego do Banku
powiększonego o kapitał na żądanie i zatrzymane zysk i nadwyżki;
- zasada podziału ryzyka między różne regiony geograficzne i objęcia pomocą największej ilości
krajów;
- zasada udzielania kredytów w walutach w jakich Bank sam zaciąga pożyczki;
- zasada udziału funduszów własnych kraju członkowskiego w finansowym projekcie;
- zasada spłaty kredytu i transferu, co oznacza, że kraj pożyczający powinien być w stanie
spłacić zaciągniętą pożyczkę długoterminową;
- zasada rentowności ogólnej projektu, co oznacza, iż podlegający projekt inwestycyjny powinien
mieć odpowiednią rangę gospodarczą dla uzasadnienia pożyczki dewizowej;
- zasada realności projektu, oznacza że każda koncepcja danej inwestycji musi być dobrze
przygotowana i możliwa do realizacji.

Każdy wniosek o pożyczkę badany jest przez ekspertów Banku w tzw. sześciostopniowym „cyklu

projektowym”. Jest to rodzaj zabezpieczania się Banku. Procedura związana z udzielaniem pożyczek
przewiduje sześć następujących etapów:

1. identyfikacja projektu - głównie leży to w gestii rządów krajów pożyczających;
2. przygotowanie - pożyczający ma za zadanie zbadanie technicznych, ekonomicznych,
społecznych i środowiskowych aspektów projektu;
3. oszacowanie - Bank Światowy dokonuje własnej, niezależnej oceny projektu w czterech głównych
obszarach: technicznym, instytucjonalnym, ekonomicznym i finansowym;
4. negocjacje i przedłożenie Zarządowi Dyrektorów Wykonawczych niezbędnych raportów i
dokumentów pożyczkowych do aprobaty;
5. realizacja projektu i nadzór Banku jego wykonywania;
6. ocena - porównanie kosztów projektu, jego korzyści, harmonogramu realizacji i efektywności z
pierwotnymi założeniami.

Pożyczki BŚ wg sektorów (

za: Latoszek E., Proczek M.: Organizacje międzynarodowe w

współczesnym świecie,W-wa 2006; str. 242)

Polska a Bank Światowy

Polska należała do państw założycielskich Banku Światowego i MFW. Konflikt polityczny

między Wschodem a Zachodem spowodował wystąpienie Polski w dniu 14 marca 1950 r. z
obu wymienionych organizacji finansowych. Po zmianach politycznych w roku 1956 zostały
podjęte starania o ponowne przystąpienie Polski do tych organizacji, jednakże początkowo
nie zostały uwieńczone powodzeniem, z uwagi na sprzeciw Stanów Zjednoczonych.

Po zawieszeniu wypłacalności Polski wobec wierzycieli oraz rozmów z przedstawicielami Klubu

Paryskiego i MFW Polska złożyła wniosek o przyjęcie do MFW i Banku Światowego 10
listopada 1981 roku. Po przyjęciu do MFW Polska została przyjęta w poczet członków Banku
Światowego 27 czerwca 1986 roku. Stała się tym samym 150 członkiem Banku z udziałem w
kapitale zakładowym w wysokości 1,3 mld USD. Polska została również członkiem
organizacji afiliowanych przy Banku Światowym. Koordynatorem współpracy Polski z
Bankiem Światowym jest Prezes NBP.

Poczynając od 1990 roku Bank Światowy aktywnie wspiera zmiany przeprowadzane

w polskiej gospodarce. Jego celem jest również wzmocnienie perspektyw stałego rozwoju
i wzrost stopy życiowej Polaków. Wsparcie Banku może przybierać różnorodne formy:

- współpracy personelu Banku z przedstawicielami polskich instytucji w zakresie tworzenia
polityki gospodarczej i społecznej oraz programów i projekt finansowych przez Bank;
- udzielania pożyczek;
- wsparcia w zakresie koordynacji pomocy technicznej i finansowej z innymi
międzynarodowymi instytucjami finansowymi;
- współpraca w analizie kwestii rozwojowych i wyborze optymalnych rozwiązań z
wykorzystaniem globalnych doświadczeń Banku Światowego.

Polska w MBOiR – c.d.

W pierwszym okresie powrotu do B. Św., (lata 1990-1996) skoncentrowano się na obszarach

omówionych poniżej w kolejnych punktach.

1. Odtworzenie stabilizacji makroekonomicznej i wzmocnienie wiarygodności

kredytowej.
Warunkiem skutecznego wdrażania reform w Polsce było odtworzenie stabilizacji i
rozwiązanie problemu ogromnego zadłużenia. W tym celu Bank przyznał Polsce na
początku 1990 r., przy ścisłej współpracy z MFW Pożyczkę Dostosowania Strukturalnego.
Miała ona zapewnić międzynarodowe wsparcie dla zmiany harmonogramu spłaty
polskiego zadłużenia i ułatwić proces zawierania umów oddłużających z Klubem
Paryskim i Klubem Londyńskim.

2. Wsparcie rozwoju sektora prywatnego. Pomoc Banku Światowego w tej dziedzinie

nie była zbyt udana i spotykała się często ze słuszną krytyką. Ten rodzaj kredytowania
najczęściej rozmijał się z rzeczywistością. Okazało się, że to nie small-business jest w
Polsce najbardziej kapitałochłonny (i że nie stać go na drogie pożyczki), ale dawne,
duże przedsiębiorstwa państwowe. Barierą mogły być również sztywne zasady
statutu Banku Światowego, wymagające uzyskania kosztownych gwarancji. Nie cieszyły
się również powodzeniem pożyczki na rozwój rolno-spożywczy. Były one drogie i
opiewały w dewizach, podczas gdy polscy przedsiębiorcy przestawiali się na rozliczenia
złotowe. Kredyty inwestycyjne były długoterminowe, podczas gdy przedsiębiorcy
oczekiwali krótkoterminowych kredytów obrotowych.

3. Poprawa systemu zabezpieczeń socjalnych. W celu zapobieżenia negatywnym

skutkom przekształceń gospodarki (wzrost bezrobocia i liczby ludzi ubogich) Bank
Światowy zaoferował Polsce pomoc techniczną i finansową wspomagającą wzrost
zatrudnienia oraz poprawę stanu opieki zdrowotnej, szkolenia osób dorosłych oraz
finansowanie projektu kredytu na budownictwo mieszkaniowe. Jednakże wdrożenie
powyższych projektów napotykało spore trudności.

Polska i Bank Św. - kontynuacja

4. Reforma sektora energetyki. Pomoc Banku Światowego polegała na

przeprowadzeniu dogłębnych analiz, doradztwa w dziedzinie technologii i wpływu
zmian w sektorze na całą gospodarkę.

5. Przebudowa podstawowej infrastruktury. Bank Światowy przyznał priorytet

finansowaniu inwestycji przyczyniających się do poprawy sytuacji polskiej
infrastruktury technicznej. Z pożyczek Banku finansowano: przekształcenia w
Polskich kolejach Państwowych, restrukturyzację Telekomunikacji Polskiej S.A.,
budowę nowych i modernizację istniejących dróg.

6. Ochrona środowiska. Mając na uwadze zniszczenia polskiego środowiska

naturalnego, Bank przyznał Polsce pożyczkę na wzmocnienie zarządzania
ekologicznego. W tej dziedzinie przyznano również pożyczkę na wdrożenie
odpowiednich praktyk zarządzania gospodarką zasobów leśnych, odbudowę
lasów skażonych, sadzenie drzew na terenach nienadających się pod uprawy
rolne, wzmocnienie struktury zarządzania finansami.

W drugim okresie, czyli w latach 1997-1999 Bank Światowy wspierał Polskę w

jej aspiracjach do uzyskania członkostwa w Unii Europejskiej. Polska
uzyskała:
- pomoc w zakresie formułowania i wdrażania założeń polityki, koniecznych z
punktu widzenia trwałego wzrostu;
- pomoc tym dziedzinom polskiej gospodarki, które mogą doświadczyć
niekorzystnych dla nich zmian kierunków polityki Wspólnot lub stanowić źródło
znacznych strat ekonomicznych dla kraju, przez udostępnienie niezależnego
potencjału analitycznego oraz wsparcia inwestycyjnego;
- pomoc w społecznym ugruntowaniu reform i redukcji ubóstwa.

Polska i MBOiR - dokończenie

W omawianych latach kontynuowano część projektów rozpoczętych wcześniej. Ponadto finansowano

projekty z zakresu m. in :
- poprawy zarządzania i funkcjonowania instytucji gminnych,
- modernizacji najważniejszych dróg krajowych oraz remont dwóch mostów i budowę trzech nowych
oraz budowę 12 obwodnic,
- likwidacji skutków powodzi w Polsce południowej,
- budowy komercyjnych, samofinansujących się miejskich rynków hurtowych,
- restrukturyzacji górnictwa węgla kamiennego.

W roku 2000 pomoc Banku Światowego koncentrowała się głównie na:

- przygotowaniu i wdrażaniu kompleksowych programów wielosektorowych obejmujących problemy
zabezpieczenia socjalnego (chodzi tu przede wszystkim o restrukturyzację górnictwa węgla
kamiennego i tworzenie miejsc pracy poza rolnictwem - na obszarach wiejskich);
- doradztwie w realizacji reformy finansów publicznych i kwestii związanych z członkostwem w Unii
Europejskiej i przystąpieniem do Wspólnot; w reformie samorządu terytorialnego, konsolidacji i
prywatyzacji sektora elektroenergetycznego, opracowania metod oceny wpływu przystąpienia do UE
na kluczowe sektory, analiza efektywności kosztowej i programów społecznych w zakresie edukacji,
służby zdrowia i opieki socjalnej;
- opracowanie projektów i inicjatyw związanych z konkretnymi problemami rozwojowymi z zakresu
ochrony środowiska naturalnego, reformy sektorów socjalnych, inwestycji prywatnych w zakresie
infrastruktury.

W kolejnym roku 2001 Polska otrzymała kolejne pożyczki na restrukturyzację górnictwa, na dostosowania

strukturalne, poprawę sprawności energetycznej w rejonie Krakowa, wprowadzenie podatku
manipulacyjnego orazmodernizację portów. Udostępnione przez Bank Światowy linie kredytowe,
zostały jednak wykorzystane w niskim stopniu. Przyczyny tego stanu mają przede wszystkim
charakter przedmiotowy: luki informacyjnej o kredytach Banku Światowego, dostępne zazwyczaj w
dużych ośrodkach miejskich. Ponadto koleją bariera ma charakter psychologiczny. Ważną barierą,
która ograniczyła wykorzystanie przydzielonych kredytów było również niezbyt sprzyjające otoczenie
makroekonomiczne w kraju i szereg wymagań dotyczących zakupów towarów i usług.

(

ad iv): Regionalne organizacje finansowe: (a)

Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju (EBOR)

Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju – EBOR (ang.: European Bank for Reconstruction and

Development) jest instytucją finansową o charakterze regionalnym, która ze względu na
przyświecające jej cele ma dla Polski istotne znaczenie. Głównym celem, dla którego
utworzono Bank, była pomoc finansowa państw Zachodu na rzecz państw Europy
Środkowej i Wschodniej w ich procesie transformacji systemowych. Inicjatywę powołania
do życia takiego Banku po raz pierwszy oficjalnie przedstawił prezydent Francji F. Mitterand w
październiku 1989 roku. Po zorganizowaniu kilku spotkań z udziałem „technicznych ekspertów”
oraz trzech plenarnych spotkań odbywających się w Paryżu (15-16 stycznia, 8-11 marca i 9
kwietnia 1990 r.), 29 maja 1990 roku utworzono EBOR, gdy 40 państw oraz dwie organizacje,
tj. Europejska Wspólnota Gospodarcza i Europejski Bank Inwestycyjny, podpisały umowę
powołująca do życia tę instytucję. Umowa weszła w życie w końcu marca 1991 roku. Na siedzibę
Banku

wybrano

Londyn.

Podstawowym celem Europejskiego Banku Odbudowy i Rozwoju jest wspieranie transformacji

ustrojowej i zmian w modelu gospodarczym - przejście od gospodarki państwowej,
centralnie zarządzanej do gospodarki wolnorynkowej - w państwach Europy Środkowo-
Wschodniej poprzez udzielanie im pomocy finansowej. Pozostałe kluczowe cele EBOR to:

- bliska i skoordynowana współpraca w celu wspierania postępu gospodarczego w krajach Europy
Środkowej i Wschodniej,
- udzielanie pomocy finansowej krajom członkowskim w celu realizacji reform gospodarczych,
strukturalnych i sektorowych, zwłaszcza takie procesy, jak demonopolizacja, czy prywatyzacja
mogą liczyć na poparcie finansowe Banku,
- szereg inwestycji w regionie,
- umacnianie sektora finansowego,
- reforma systemu prawnego,
- rozwój infrastruktury niezbędnej do wzrostu sektora prywatnego,
- podtrzymywanie zasad demokracji, pluralizmu i gospodarki rynkowej w tych krajach.

Funkcje EBOR

EBOR w krajach swoich operacji finansowych wspiera działania związane z

wdrażaniem strukturalnych i sektorowych reform gospodarczych. Promuje
konkurencyjność, prywatyzację i przedsiębiorczość, z uwzględnieniem
specyficznych potrzeb poszczególnych krajów. Poprzez swoje inwestycje Bank
promuje również działalność sektora prywatnego, umacnianie instytucji i
systemów prawnych oraz rozwój infrastruktury niezbędnej dla funkcjonowania
sektora prywatnego.
Do podstawowych funkcji EBOR należy :
- funkcja kredytowa, polegająca na dostarczaniu krajom członkowskim środków na
finansowanie określonych projektów,
- funkcja katalizatora procesów finansowania różnych projektów przez inne
instytucje finansowe,
- funkcja mobilizacyjna krajowego i zagranicznego kapitału oraz
doświadczonej kadry kierowniczej,
- funkcja popierania inwestycji produkcyjnych,
- funkcja doradcza, polegająca na udzielaniu pomocy technicznej w celu
przygotowania, finansowania i realizacji odpowiednich przedsięwzięć pojedynczych
lub realizowanych w ramach konkretnych programów inwestycyjnych,
- funkcja stymulująca rozwoju rynków kapitałowych,
- funkcja wspierania ekonomicznych przedsięwzięć, rozwoju i modernizacji miast i
wsi,
- funkcja promocyjna rozwoju rolnictwa, transportu, oświaty i opieki zdrowotnej, jak
również promocja i wspieranie projektów z zakresu ochrony środowiska naturalnego,
- funkcja gwarancji,
- funkcja konsultacyjna.

Członkostwo w EBOR oraz jego kapitał

Członkami Europejskich Odbudowy i Rozwoju są kraje wysoko uprzemysłowione oraz kraje

Europy Środkowej i Wschodniej. Obecnie EBOR liczy 60 członków, w tym 58 krajów, z
tego 26 państw - to kraje Europy Środkowej i Wschodniej, w których Bank prowadzi
swoją działalność. Członkami EBOR są cztery poniższe grupy państw i dwie
instytucje:

1. Kraje Europy Środkowej i Wschodniej: Albania, Armenia, Azerbejdżan, Białoruś,
Bośnia i Hercegowina, Bułgaria, Chorwacja, Gruzja, Kazachstan, Kirgizja, Republika
Macedonii, Mołdawia, Rumunia, Federacja Rosyjska, Tadżykistan, Turkmenistan,
Ukraina, Uzbekistan;
2. Kraje Unii Europejskiej (po 1 maja 2004): Austria, Belgia, Cypr, Republika Czech,
Dania, Estonia, Finlandia, Francja, Grecja, Hiszpania, Holandia, Irlandia, Litwa,
Luksemburg, Łotwa, Malta, Niemcy, Polska, Portugalia, Republika Słowacji, Słowenia,
Szwecja, Węgry, Włochy, Wielka Brytania;
3. Inne państwa europejskie: Islandia, Izrael, Lichtenstein, Norwegia, Szwajcaria,
Turcja,
4. Państwa pozaeuropejskie: Australia, Egipt, Japonia, Kanada, Republika Korei
Południowej, Meksyk, Maroko, Nowa Zelandia, Stany Zjednoczone,
5. Dwie instytucje: Europejski Bank Inwestycyjny i Wspólnota Europejska.

Najważniejszym elementem kapitału Europejskiego Banku Odbudowy i Rozwoju jest

statutowy kapitał akcyjny. W skład zwykłych zasobów kapitałowych wchodzą także:
- fundusze uzyskane dzięki pożyczkom z krajów członkowskich;
- fundusze uzyskane dzięki pożyczkom na rynkach kapitałowych na całym świecie;
- fundusze uzyskane dzięki spłacie pożyczek lub gwarancji.

Fundusze EBOR - c.d.

Do końca 1998 r. fundusze dodatkowe zaangażowane przez innych

inwestorów jako część operacji EBOR wyniosły 30,9 mld euro. Proces
oceny i zatwierdzania projektów przez EBOR, z wieloetapową analizą ich
celowości, stanowi dowód na realizację przez Bank przemyślanej strategii
i staranności wypełniania swojej misji. Inwestycje Banku wywierają
bardzo duży wpływ na właściwy kierunek reform i tempo rozwoju
poszczególnych państw operacji.

Pomoc finansowa EBOR ma szczególne znaczenie dla krajów Europy

Środkowej i Wschodniej, a tym samym również dla Polski. Dzięki
udostępnionym przez Bank środkom udało się rozpocząć i kontynuować
proces transformacji wielu gospodarek krajów tego regiony w kierunku
gospodarek rynkowych.

Naczelnym organem EBOR jest Rada Gubernatorów, składająca się z

przedstawicieli wszystkich członków, którzy dysponują głosami,
proporcjonalnie do liczby posiadanych akcji. Podjęcie decyzji przez Radę
wymaga co najmniej 75% wszystkich głosów. Rada Gubernatorów
przekazuje prawo podejmowania decyzji Radzie Dyrektorów, która składa
się z 23 członków: 11 wybierają państwa Wspólnot Europejskich, po 4
państwa Europy Środkowej i Wschodniej oraz pozostałe państwa
europejskie i pozaeuropejskie. Pozostałymi organami Banku są: komitet
Wykonawczy i Sekretarz Generalny. Personel EBOR liczy 350 osób. EBOR
może tworzyć oddziały w państwach członkowskich. W Polsce
przedstawicielstwo EBOR ma swą siedzibę w Warszawie.

Obszary i formy finansowania

Siłą Europejskiego Banku Odbudowy i Rozwoju jest jego zdolność do działania w obu sektorach,

zarówno prywatnym, jak i publicznym oraz połączenie zasad funkcjonowania i procedury
banków inwestycyjnych i banków rozwoju.
EBOR proponuje szeroki zakres instrumentów finansowych, dostosowanych do wymagań
poszczególnych projektów. Oferuje takie formy finansowania jak kredyty, inwestycje kapitałowe oraz
gwarancje. W każdym przypadku Bank kieruje się zdrowymi zasadami bankowymi i inwestycyjnymi.
Podstawowe formy finansowania przedsięwzięć przez EBOR to:
- pożyczki z maksymalnym okresem spłaty 10 lat (15 lat w przypadku przedsięwzięć
infrastrukturalnych) dla przedsiębiorstw prywatnych, prywatyzowanych lub państwowych;
- nabywanie udziałów kapitałowych w celu wzmocnienia kapitału krajowego i zagranicznego;
- udzielanie gwarancji i poręczeń w celu umożliwienia dostępu przedsiębiorstwom do
międzynarodowego rynku kapitałowego.
Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju jest jedną z kilku instytucji międzynarodowych, które swoja
strategię od kilku lat ukierunkowują na rozwój sektora małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP)
w państwach Europy Środkowej i Wschodniej. Efektem tych działań jest fakt, iż około 36% wszystkich
użytych przez EBOR środków w 1996 roku skierowanych zostało do lokalnych instytucji finansowych.
Można wyróżnić trzy pola aktywności EBOR zmierzające do wzmocnienia małych i średnich
przedsiębiorstw.
1. Pierwszym jest wzmocnienie lokalnego sektora bankowego: poprzez uruchamianie linii
kredytowych typu „apel” z gwarancjami rządowymi dla banków lokalnych; udzielanie MŚP kredytów z
wykorzystaniem instytucji pośredniczących; współfinansowanie wraz z bankiem lokalnym projektów
udziału kapitałowego MŚP w bankach komercyjnych; pomoc bankom lokalnym w zarządzaniu
aktywami; ułatwienia w uzyskaniu gwarancji dla banków nowych lub działających w państwach, gdzie
jedyną alternatywą dla transakcji handlowych jest pokrycie w gotówce.
2. Drugą formą wspierania działań jest współfinansowanie lub finansowanie funduszy kapitałowych
tzw. venture capital (kapitał ryzyka), działających na poziomie państw czy regionów.
Na ogół venture capital finansuje następujące fazy rozwoju MŚP :
- finansowanie fazy „zasiewu” (seed financing) wczesny etap rozwoju,
- finansowanie startu (start-up financing rozpoczęcie działalności,
- wczesne faza finansowanie,
- finansowanie ekspansji i wzrostu.

Mieszane formy finansowania. Polska w EBOR

Swoją strategią EBOR objął również finansowanie infrastruktury komunalnej i środowiska, oferując

swym klientom (miastom i gminom) zróżnicowane mechanizmy finansowania inwestycji publicznych w
zależności od stopnia rozwoju ekonomicznego i politycznego kraju kredytobiorcy, jak również wielkości
inwestycji oraz kondycji finansowej i statutu prawnego samego kredytobiorcy. Mogą być przy tym
wykorzystywane następujące mechanizmy finansowania: kredyty gwarantowane przez rząd pojedyncze
oraz programowe oraz kredyty gwarantowane przez miasto lub gminę.

Wśród mechanizmów finansowania inwestycji prywatnych w sektorze usług komunalnych

wyróżnić

można:

- finansowanie pojedynczych inwestycji prywatnych: finansowanie typu BOT (budowa-eksploatacja-
przekazanie) oraz finansowanie na zasadzie koncesji lub leasingu przedsiębiorstw już istniejących,
- finansowanie prywatnych programów inwestycyjnych poprzez wyspecjalizowane linie kredytowe i
inwestycyjne, nie wymagające gwarancji rządowych.

Główne założenia dotyczące działalności EBOR w Polsce znajdują wyraz w publikowanym co kilka lat

dokumencie pt. EBOR: Strategia dla Polski. Głównymi założeniami są:
- wspieranie i promocja rywalizacji, restrukturyzacji, konkurencji oraz rzetelnego zarządzania w
sektorach, które muszą być restrukturyzowane,
- dalsze wspomaganie rozwoju firm prywatnych, szczególnie przez finansowanie małych i średnich
przedsiębiorstw,
- stymulowanie rozwoju rynku finansowego przez współpracę z lokalnymi instytucjami finansowymi,
- finansowanie rozwoju struktury, inwestycji komunalnych i ochrony środowiska, wymagających
dostosowania do standardów Unii Europejskiej,
- dostarczanie szerokiego wachlarza usług finansowych,
- rozwój rynków kapitałowych, m.in. przez propagowanie nowoczesnych instrumentów finansowych.

Priorytety inwestowania w Polsce według EBOR

W opinii Banku sektory wymagające jak najszybszej i największej restrukturyzacji w Polsce to: rolnictwo,

agrobiznes, górnictwo węglowe, przemysł spalinowy i chemiczny, produkcja stali, przemysł
stoczniowy i dystrybucja prasy. Strategia tych sektorów powinna wywoływać jak najniższe koszty społeczne
przy jednoczesnym rozwoju ich potencjału w warunkach silnej konkurencji. Bank oferuje doświadczenie,
ekspertyzy i fundusze. Pomoc Banku polega na gromadzeniu wielu różnych instrumentów przydatnych w
prywatyzacji jakiegoś przedsiębiorstwa czy też grupy przedsiębiorstw. Jest to, więc kombinacja bezpośrednich
inwestycji kapitałowych, kredytów, funduszy wysokiego ryzyka (venture capital) oraz środków dostępnych z
funduszy przeznaczonych na ochronę środowiska.
W przypadku agrobiznesu EBOR wspomaga dostosowanie tego rodzaju usług do norm unijnych, a
mianowicie norm czystości, jakości i ochrony środowiska. Ma to na celu wzrost konkurencyjności na rynku
unijnym tego sektora usług.
W przemyśle stalowym najważniejszym celem EBOR jest uczestnictwo w prywatyzacji i restrukturyzacji
największych hut w Polsce.
Pomoc dla sektora prywatnego wyraża się głównie przez finansowanie małych i średnich
przedsiębiorstw, szczególnie w gałęziach, w których Bank ma największe doświadczenie, czyli agrobiznesie,
przemyśle lekkim, budownictwie i niektórych innych usługach .
Bezpośrednie zaangażowanie pozwala Bankowi wywierać wpływ na poziom zarządzania oraz etyki działalności
gospodarczej, szczególnie w takich działach gospodarki jak: energetyka, nieruchomości, materiały budowlane,
produkty konsumpcyjne oraz pakowanie i dystrybucja żywności. Oprócz finansowania Bank może również
występować jako poręczyciel kredytów i współinwestor. Ponadto utworzono linie kredytowe dla small bussinesu z
pomocą Europejskiego Banku Inwestycyjnego i programu PHARE.
Pomoc w zakresie rynku finansowego polega na współpracy z lokalnymi instytucjami finansowymi w
tworzeniu szerszej gamy produkt bankowych oraz promowaniu idei otwierania rynku dla kapitału
zagranicznego. Ponadto ważnym celem jest pomoc w dziedzinie rozwoju instytucji kredytu hipotecznego
i bankowości detalicznej. Biorąc pod uwagę wprowadzenie reform ubezpieczeń społecznych, EBOR
zainwestował w PWE Winterthur.
Finansowanie rozwoju infrastruktury i ochrony środowiska należy do priorytetowych zadań EBOR w
Polsce. Odbywa się to na poziomie lokalnym. oferowane są różne mechanizmy finansowania inwestycji
publicznych: kredyty pojedyncze lub grupowe, gwarantowane przez urząd, komunalne, kierowane przez
pośredników finansowych, zaś dla miast o dość wysokiej wiarygodności kredytowej, kredyty gwarantowane przez
gminę lub miasto.
Strategia Banku dla polski w dziedzinie infrastruktury koncentruje się głównie na:
- podnoszeniu jakości podstawowych usług komunalnych, w celu dostosowania kraju do standardów UE w
dziedzinie transportu miejskiego, usług wodociągowych i kanalizacji, oczyszczania wód oraz systemu
grzewczego,
- zapoczątkowaniu współpracy podmiotów państwowych i prywatnych w większych miastach,
- rozwoju działalności w zakresie kredytowania wielosektorowych inwestycji w infrastrukturę w małych i średnich
ośrodkach komunalnych.

Priorytety … dokończenie

Istotnym dla rozwoju polskiej infrastruktury jest fakt, iż EBOR ze względu na swoje cele statutowe jest

gotowy podejmować ryzyko, którego nie chcą brać na siebie banki komercyjne i rynek kapitałowy.
Bank uczestniczył również w zakładaniu funduszy kapitałowych dla przedsiębiorstw w szczególności na szczeblu
gminnym, kierowanych do mniejszych przedsiębiorców oraz funduszy przygranicznych, które mogą finansować
rozwój i integrację polskich firm na zasadach regionalnych.

W zakresie finansowania inwestycji małych i średnich przedsiębiorstw Bank współpracuje z następującymi

instytucjami finansowymi:
- Pionier Poland Fund,
- Polski Prywatny Fundusz Kapitałowy,
- Caresbac-Polska S.A.,
- Nowy Fundusz Inwestycyjny Europy Wschodniej,
- Europejski kapitał Odrodzenia,
- Alliance Scaneast Fund.

Efekty działalności EBOR w Polsce są bezpośrednio powiązane ze zmieniającą się w czasie strategią

Banku dla Polski, która każdorazowo określa jego priorytety i zadania do realizacji w czasie kolejnych 2-3 lat.
Według stanu na 30 czerwca 2000 roku EBOR uczestniczył w finansowaniu 102 projektów inwestycyjnych w
Polsce, przez bezpośrednie inwestycje w kwocie 1 431,2 mln euro. Stawia to Bank na pierwszym
miejscu pośród zagranicznych inwestorów kapitałowych. Udział finansowy EBOR umożliwił
zmobilizowanie dodatkowych środków finansowych na te projekty w kwocie 5 751,0 mln euro.

Obecnie EBOR kontynuuje strategię wspierania procesu przemian ustrojowych jako instytucja

„uzupełniająca” przez podejmowanie szerokiej gamy inicjatyw. Strategia uzupełniania - jest realizowana
przez zaangażowanie w różnych segmentach rynku oraz tworzenie nowych metod finansowania w
miarę postępowania procesu transformacji w Polsce. Bank dostosowuje swoją działalność do zmian na
polskim rynku, zastępując kredytowanie inwestycjami kapitałowymi, rozszerza działalność z okolic Warszawy na
inne regiony kraju, przenosi swoje zainteresowanie spółkami z udziałem kapitału zagranicznego na
spółki z kapitałem polskim oraz odchodzi od klasycznej działalności kredytowej na rzecz transakcji
rynku kapitałowego. Bank prowadzi aktywną działalność przede wszystkim w sektorach: infrastruktury,
restrukturyzacji przemysłu oraz wspierania małych i średnich przedsiębiorstw.
Działalność Banku w sektorze prywatnym stanowi 89% finansowania oferowanego przez EBOR, co
jest wskaźnikiem znacznie wyższym niż pierwotnie planowano. 44% finansowania jest oferowane w postaci
inwestycji kapitałowych, a 56% w postaci kredytów. Finansowanie za pośrednictwem innych instytucji
finansowych stanowi około 47%, co znacznie przewyższa założoną wielkość docelową.

Podsumowanie

Podsumowując rolę Europejskiego Banku Odbudowy i Rozwoju podczas jego ponad

dziesięcioletniej działalności w Polsce, można zauważyć, iż brał on aktywny
udział w transformacji systemowej Polski głównie poprzez:
- wspieranie rozwoju prywatnych firm, zwłaszcza przez pośrednie
wyspecjalizowane

narzędzia przeznaczone dla małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP),

- rozwój rynków kapitałowych,
- wspieranie instytucji finansowych i funduszy kapitałowych,
- mobilizację inwestycji krajowych, jak i zagranicznych,
- finansowanie prywatnej i państwowej infrastruktury,
- wspieranie inwestycji komunalnych,
- wspieranie inwestycji w zakresie ochrony środowiska.

W swojej dotychczasowej działalności w Polsce EBOR uczestniczył w wielu

udanych inwestycjach kapitałowych, jak również udzielił istotnych dla
rozwoju Polski pożyczek we współpracy z lokalnymi oraz zagranicznymi
partnerami. W przypadku inwestycji kapitałowych wśród partnerów
zagranicznych EBOR znaleźli się m.in.: Polish Enterprise Fund/Polish Private Equity
Fund, Lafarge, Danuta czy Danone Ciastka. Przykładowi partnerzy lokalni w tej
dziedzinie to: Pekao S.A./Unicredito, Rolimpex, Hortex, Stalexport, czy
Telekomunikacja Polska S.A. Jeśli chodzi o działalność kredytową warto wspomnieć
o tak znanych partnerach zagranicznych, jak: Fiat, Huta Luccini, Pilkington,
Kwidzyn - International Paper, Warsaw Financial Centra czy Cementownia Chełm -
RMC Group. Wśród partnerów lokalnych wymienić można: Polish Railways,
Bronisz i Eastbridge/ECI .

(b): Europejski Bank Inwestycyjny (EBI): podstawowe
zadania

EBI został utworzony na mocy artykułu 198 d) i e) Traktatu Rzymskiego podpisanego 25 marca

1957 roku. Rozpoczął pracę 1 stycznia 1958 roku. Statut EBI został załączony do ww.
Traktatu Rzymskiego w formie Protokołu. Europejski Bank Inwestycyjny jest agencją
wyspecjalizowaną Unii Europejskiej. Działalność Banku jest nadzorowana przez Radę
Unii

Europejskiej.

Siedzibą

Banku

jest

Luksemburg.

Członkami Banku są państwa należące do Wspólnot Europejskich. Pierwotnie było sześć
krajów: Francja, Niemcy, Belgia, Holandia, Luksemburg i Włochy. Nabywanie członkostwa w
Banku jest ściśle związane z przyjmowaniem nowych członków do Wspólnot. W 1973 roku.
Członkami Banku zostały również Wielka Brytania, Dania i Irlandia, w 1981 r. Grecja, w
1986 r. Hiszpania i Portugalia, a w 1995 r. Austria, Finlandia i Szwecja .

Działalnością Banku kierują następujące organy:

- Rada Gubernatorów,
- Rada Dyrektorów, Komitet Kierowniczy, Komitet kontrolny.

Europejski Bank Inwestycyjny ma zadanie przyczyniać się w oparciu o rynki

kapitałowe i o swe własne zasoby, do równomiernego, pozbawionego zakłóceń
rozwoju wspólnego rynku w interesie Wspólnoty. W tym celu ułatwia on przez
udzielanie pożyczek lub gwarancji, nie mając na względzie zysku, finansowanie
wymienionych niżej projektów we wszystkich gałęziach gospodarki:
- projektów dotyczących rozwoju regionów słabiej rozwiniętych,
- projektów dotyczących modernizacji czy przekształcenia przedsiębiorstw lub tworzenia w
związku ze stopniowym organizowaniem wspólnego rynku nowych placówek, które ze
względu na swe rozmiary lub swój charakter nie mogą być w pełni finansowane z różnych
pozostających do dyspozycji poszczególnych członków Wspólnoty,
- projektów, którymi wspólnie jest zainteresowanych kilku członków Wspólnoty i które ze
względu na swoje rozmiary lub swój charakter nie mogą być w pełni sfinansowane przez
poszczególnych członków Wspólnoty.

Środki kapitałowe w dyspozycji EBI

Kapitał zakładowy EBI pochodzi z wkładów państw członkowskich i ze środków

uzyskanych na międzynarodowych rynkach kapitałowych. Na 1999 r. kapitał
subskrybowany wynosił 100 mld euro. Największe udziały w Banku mają
Niemcy, Francja, Włochy i Wielka Brytania -po 17,7. Pozostałe udziały
kształtują się następująco: Hiszpania - 6,54%, Belgia i Holandia - po 4,92%,
Szwecja - 3,25%, Dania - 2,50%, Austria - 2,44%, Finlandia - 1,40%, Grecja -
1,35%, Portugalia - 0,86%, Irlandia - 0,62% i Luksemburg - 12%. Przyjęcie
nowego członka pociąga za sobą wzrost kapitału subskrybowanego
odpowiednio do kapitału wniesionego przez nowego członka.

Państwa członkowskie wpłacają 25% ogólnej sumy subskrybowanego kapitału

Pozostała zaś część ma charakter funduszu gwarancyjnego za zobowiązania
EBI

jest

wpłacana

żądanie

Banku.

Odpowiedzialność poszczególnych państw członkowskich z tytułu działalności
kredytowej sięga wielkości kapitału subskrybowanego, a nie wpłaconego.
Rada Dyrektorów może zażądać pozostałej części kapitału subskrybowanego
do wysokości, która jest niezbędna do pokrycia zobowiązań Banku.

Każdy członek powinien wtedy uiścić wpłatę proporcjonalnie do swego udziału.

Rada gubernatorów może kwalifikowana większością zdecydować o
udzieleniu przez kraje członkowskie specjalnych oprocentowanych pożyczek,
jeżeli Bank prosi o takie pożyczki do finansowania specyficznych projektów i
gdy Rada Dyrektorów wykaże, że Bank nie jest zdolny do osiągnięcia
potrzebnych funduszów na rynku kapitałowym na warunkach właściwych dla
rodzaju i celu projektów, które mają być sfinansowane.

Źródła kredytów udzielanych przez EBI

Źródłem

udzielanych

kredytów

są

przede

wszystkim

pożyczki

zaciągane

międzynarodowych rynkach kapitałowych. Na rynkach tych Bank cieszy się dobrą
renomą, co wynika z przestrzegania przez niego reguł gry, do których należą: wiarygodność i
solidność dłużnika, stała obecność na rynkach kapitałowych oraz umiejętność przystosowania się
do zmieniających się warunków rynkowych. Pożyczki zaciągane przez Bank pochodzą od
instytucji publicznych i prywatnych. Kwota zaciąganych przez Bank pożyczek nieustannie
rośnie, co dowodzi jego znaczenia w finansowaniu zadań Wspólnot.

Fundusze pożyczkowe Banku są gromadzone w drodze emisji na rynku kapitałowych własnych

obligacji długoterminowych, oprocentowanych według stopy rynkowej oraz w wyniku sprzedaży
na tych rynkach obligacji wypuszczonych przez dłużników Banku i stanowiących pokrycie
udzielonych przez Bank pożyczek długoterminowych. Lokowanie obligacji Banku na rynku
kapitałowym jest uwarunkowane charakterem podaży funduszów pieniężnych na tym rynku.
Obligacje Banku mogą być lokowane na trzech rodzajach rynków kapitałowych: krajowych
Wspólnoty, w krajach nie-członkowskich oraz międzynarodowym rynku, tzw. rynku euro-emisji.

Obligacje lokowane na rynkach krajowych Wspólnoty są wyrażane w europejskiej walucie

kraju wierzycielskiego. Podaż funduszów pieniężnych na tym rynku jest wyznaczana
przez oszczędności osób fizycznych, rezerwy instytucji prawa publicznego i
towarzystw ubezpieczeniowych, przez fundusze specjalnych instytucji lokacyjnych.
Obligacje lokowane na pojedynczych rynkach zagranicznych są emitowane zgodnie z
panującymi na tych rynkach metodami emisji i przepisami dotyczącymi pożyczek zagranicznych.

Odmienny charakter mają międzynarodowe obligacje lokowane na rynku euro-emisji. W zakresie

działalności emisyjnej EBI występują dwie alternatywy gwarancji walutowych. Alternatywa
pierwsza - bank udziela pożyczek wyrażonych w różnych walutach, z wyjątkiem waluty kraju
dłużnika, alternatywa druga - bank udziela pożyczek w różnych walutach

a także w walucie

narodowej dłużnika.

68.

Wytyczne EBI w przydzielaniu kredytów

EBI może udzielać nisko oprocentowanych pożyczek, przeznaczonych na priorytetowe

cele UE. Duża część kredytów jest udzielanie mniej rozwiniętym regionom
Wspólnoty. EBI ma również swój udział w rozszerzaniu programów pomocy
Wspólnoty Europejskiej stymulujących rozwój, w szczególności w oparciu o
porozumienia o współpracy i umowy stowarzyszeniowe, które Wspólnota zawarła z
12 krajami basenu Morza Śródziemnego oraz z 70 krajami Afryki, Karaibów i
Pacyfiku. Bank pożycza również poważne sumy w oparciu o programy Wspólnot
Europejskich - PHARE i TACIE, państwom Europy Środkowej i Wschodniej, byłemu
ZSRR, a także na mniejszą skalę, pewnej liczbie państw Azji i Ameryki Łacińskiej, a
od 1995 r. również Afryce Południowej.

Przy udzielaniu pożyczek Bank kieruje się następującymi wytycznymi:

- pożyczki udzielane są pod warunkiem, że inne środki również są zaangażowane,
- finansowane są projekty, które przyczyniają się do wzrostu ogólnej efektywności,
- inwestycje produkcyjne powinny być rentowne i zyskowne,
- pożyczka musi być poręczona poprzez inne państwo, lub instytucje prawa
publicznego,
- łączna kwota pożyczek i gwarancji udzielonych przez Bank nie może przekraczać
250% jego kapitału subskrybowanego,
- pożyczki udzielane są z reguły na 7-12 lat,
- stopa procentowa od pożyczek udzielonych przez Bank oraz prowizja od
gwarancji jest kształtowana na warunkach panujących na rynku kapitałowym i
powinna być kształtowana w taki sposób, aby przychody z nich były w stanie
sprostać zobowiązaniom Banku i pokryć wszelkie wydatki i utrzymać środki
rezerwowe,
- na pokrycie kosztów administracyjnych Bank pobiera tylko 0,15% marży.

Procedury udzielania pożyczek – c.d.

Wnioski o udzielenie pożyczki lub gwarancji mogą być składane do Banku za pośrednictwem

Komisji bądź organów kraju członkowskiego, na którego terytorium projekt ma być
realizowany. Wnioski mogą być również składane bezpośrednio do Banku. Wnioski te są
przedkładane w pierwszym przypadku do zaopiniowania przez kraj członkowski, w drugiej
sytuacji Komisji. Kraj członkowski i Komisja powinny udzielić opinii w ciągu dwóch
miesięcy od ich otrzymania. Rada Dyrektorów rozpatruje przedstawione jej wnioski o
udzielenie pożyczki lub gwarancji po rekomendacji Komitetu Kierowniczego. Komitet
Kierowniczy bada, czy złożone wnioski odpowiadają postanowieniom Statutu.

Gdy Komitet Kierowniczy poprze udzielenie pożyczki bądź też gwarancji, powinien

przestawić projekt kontraktu Radzie Dyrektorów, może również wydać własną popierającą
opinię, która w tym przypadku może być uznana za istotną .
Bank udziela kredytów i poręczeń, jeśli przedłożone projekty w całości lub części
przyczyniają się do realizacji poniższych celów:
- rozwoju regionów zacofanych strukturalnie,
- zwiększenia konkurencyjności przemysłu europejskiego, np. przez rozwój nowych
technologii lub wspieranie małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP),
- poprawy infrastruktury europejskiej,
- ochrony środowiska naturalnego,
- zaopatrzenia w energię.

Na wielkie projekty są przyznawane pożyczki indywidualne, na mniejsze - środki są udzielane

w postaci pożyczek ramowych (pożyczek globalnych). Są one instrumentem wspierania
MŚP. Pożyczki ramowe są przyznawane bankom lub innym instytucjom finansowym, które
wykorzystują pozostawione im do dyspozycji środki na finansowanie poszczególnych
projektów, stosowanie do przedstawionych wyżej kryteriów kredytowania EBI. Kredyty
udzielane przez EBI są klasyfikowane z trzech punków widzenia: według gałęzi
gospodarczego przeznaczenia, według gałęzi gospodarczych, według miejsca inwestycji.

Współpraca Polski z EBI datuje się od końca listopada 1989 r., gdy Rada Gubernatorów EBI

przyznała Polsce i Węgrom fundusz kredytowy w wysokości 1 mld ecu na lata 1990-
1993, przeznaczony na pomoc w restrukturyzacji gospodarki. Oficjalne stosunki Polska
nawiązała z EBI, podpisując 3 lipca 1990 r. Porozumienie Ramowe o Współpracy
Finansowej.

Od 1990 r. EBI w porozumieniu z władzami polskimi wspierał między innymi

następujące sektory: komunikacyjny i telekomunikacyjny, energetyczny i
przemysłowy. W latach 1990-1999 Bank Inwestycyjny udzielił Polsce pożyczek na
ogólną sumę około 2.797 mln euro.

Polska znalazła się w gronie państw, które w największym stopniu dotychczas

korzystały z pomocy finansowej Banku. Od 2001 r. kredyty EBI dla Europy
Środkowej i Wschodniej sięgają 3,5-4,0 mld euro rocznie, z tego dla Polski około 1 mld
euro. Oznacza to, że Polska stała się największym kredytobiorcą w EBI .

Do najważniejszych pożyczek udzielonych Polsce przez EBI w latach dziewięćdziesiątych,

można zakwalifikować:

- kredyt w wysokości 200 mln ecu przeznaczony na modernizację linii kolejowej

Warszawa-Berlin,
- pożyczkę w wysokości 225 mln ecu na budowę odcinka autostrady A4 (Wrocław-
Gliwice),
- kredyt na sumę 50 mln ecu, który prawie w całości został wykorzystany przez stronę
polską na przebudowę lotniska w Warszawie,

(Graficzną ilustrację podziału pożyczek EBI dla Polski wg sektorów przedstawia następny slajd).

Współpraca Polski z Europejskim Bankiem
Inwestycyjnym

Struktura sektorowa pożyczek EBI dla Polski, lata
1990-2004

(za: Latoszek; Proczek, op. cit., str. 331)

EBI - dokończenie

EBI wraz z EBOR oraz funduszem PHARE opracował projekty inwestycyjne, których celem była

odbudowa infrastruktury w Polsce na obszarach zniszczonych przez powódź w lipcu 1997 r.;
na ten cel Bank uruchomił linię kredytową w wysokości 300 mln ecu,

pożyczkę w wysokości 150 mln ecu przeznaczoną na budowę 25 km odcinka autostrady A4
na południu od Katowic; kredyt w wysokości 150 mln ecu na rozwój mobilnych sieci
telefonii,

kredyt w wysokości 200 mln ecu przeznaczony na modernizację linii kolejowej na odcinku
Warszawa-Terespol.

Bank angażuje się również w prace w dziedzinie szeroko pojętej ekologii. W tym celu w

Sztokholmie podpisano umowę o otwarciu nowej linii kredytowej w wysokości 35 mln ecu na
sfinansowanie inwestycji prowadzonych przez małe firmy w Polsce. Po zaproszeniu Polski do
negocjacji akcesyjnych z Unią Europejską EBI zdecydował, że będzie wspierał, wraz z
Bankiem Światowym i EBOR, proces dostosowań polskiej gospodarki do wymogów unijnych.

Współpraca Polski z EBI, podobnie jak z pozostałymi międzynarodowymi instytucjami

finansowymi, dotyczyła głównie czerpania z ich pomocy finansowej. Podjęcie
przez Polskę procesu całościowych reform gospodarczych sprawiło, że pomoc
finansowa, jaką uzyskała Polska ze strony międzynarodowych organizacji
finansowych, okazała się bardzo pożądanym elementem zasilającym proces
reform. Pomoc instytucji finansowych w latach dziewięćdziesiątych sięgnęła ponad 7
mld ecu. Najnowsze dane dotyczące kredytów EBI udzielonych Polsce w ostatnich 5 latach
przedstawiono na następnym slajdzie. Przedstawione tam kwoty są kilkakrotnie wyższe od
przytaczanych wyżej; dotyczą ostatnich 5 lat.

(Patrz następny slajd).

Document Outline

Slide 1
Slide 2
Slide 3
Slide 4
Slide 5
Slide 6
Slide 7
Slide 8
Slide 9
Slide 10
Slide 11
Slide 12
Slide 13
Slide 14
Slide 15
Slide 16
Slide 17
Slide 18
Slide 19
Slide 20
Slide 21
Slide 22
Slide 23
Slide 24
Slide 25
Slide 26
Slide 27
Slide 28
Slide 29
Slide 30
Slide 31
Slide 32
Slide 33
Slide 34
Slide 35
Slide 36
Slide 37
Slide 38
Slide 39
Slide 40
Slide 41
Slide 42
Slide 43
Slide 44
Slide 45
Slide 46
Slide 47
Slide 48
Slide 49
Slide 50
Slide 51
Slide 52
Slide 53
Slide 54
Slide 55
Slide 56
Slide 57
Slide 58
Slide 59
Slide 60
Slide 61
Slide 62
Slide 63
Slide 64
Slide 65
Slide 66
Slide 67
Slide 68
Slide 69
Slide 70
Slide 71
Slide 72
Slide 73
Slide 74

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
FM zaocz W7 8 pp
FM zaocz W3 pp
FM zaocz W7 8 pp
PP W6, Podstawy programowania
W8 ZAOCZ pp
ZHP PP 1
Firma PP
W6 Technika harmonogramów i CPM
w6 Czołowe przekładanie walcowe o zebach srubowych
Zagrożenia powodziowe zachowanie podczas powodzi PP
Lasery pp
Nawigacja fragmenty wykładu 4 ( PP 2003 )
osobowosc wyklad 4 pp
AM1 W6
W9 zaocz

więcej podobnych podstron

FM zaocz W6 7 pp

Document Outline