Zakażenie, infekcja ( z łac.

Infectio)-

to wtargnięcie do organizmu

drobnoustrojów chorobotwórczych.

W celu wywołania choroby muszą

one pokonać odporność organizmu.

Jeżeli wrota zakażenia znajdują się

w pobliżu miejsca występowania infekcji

mówi się o zakażeniu miejscowym.

Gdy zakażeniu towarzyszą objawy

ogólnoustrojowej reakcji zapalnej taki

stan nazywa się sepsą.

Rodzaje zakażeń:



zakażenie podkliniczne (utajone, bezobjawowe) – zakażenie

przebiegające bez objawów choroby;



zakażenie poronne – o łagodnym i krótkotrwałym przebiegu;



zakażenie miejscowe;



zakażenie uogólnione (posocznica);



zakażenie pokarmowe – zakażenie wywołane przez

drobnoustroje chorobotwórcze znajdujące się w pokarmie i

wodzie, które dostały się przez układ trawienny;



zakażenie wewnątrzszpitalne (zakażenie szpitalne) – każde

zakażenie związane z pobytem w szpitalu;



zakażenie mieszane – jednocześnie wywołane przez kilka

różnych patogenów;



zakażenie kropelkowe – infekcja wywołane przez zarazki

znajdujące się we wdychanym powietrzu;



Zakażenie endogenne (samozakażenie,

autoinfekcja) – zakażenie wywołane przez florę

rezydentną (bytującą w organizmie człowieka);

większość z nich to zakażenia oportunistyczne;



nadkażenie (superinfekcja) – ponowne zakażenie

tym samym zarazkiem w czasie trwania leczenia

lub rekonwalescencji;



reinfekcja – ponowne zakażenie tym samym

patogenem po wyzdrowieniu;



zakażenie oportunistyczne.

Zakażenie szpitalne-

to każde zakażenie nabyte w szpitalu,

rozpoznane klinicznie i potwierdzone
laboratoryjnie, które nie ujawniło się w chwili
przyjęcia do szpitala, a dopiero w okresie
hospitalizacji lub po jej zakończeniu.

Zakażenia szpitalne mogą mieć źródło

egzogenne, czyli pochodzić od innego chorego lub
ze środowiska, a także endogenne w przypadku
zakażenia własną florą bakteryjną skóry czy też
błon śluzowych. Wraz z przebywaniem chorego w
szpitalu jego flora endogenna zastępowana jest
florą szpitalną. Szczepy własne chorego są
wrażliwe na antybiotyki, a zakażenia przez nie
wywoływane są łatwiejsze do leczenia. Natomiast
w szpitalu, gdzie często stosuje się
antybiotykoterapię, wyselekcjonowane szczepy są
oporne na wiele antybiotyków i leczenie takich
zakażeń jest trudne. Wymaga bowiem stosowania
antybiotyków o szerokim spektrum działania, które
mogą wpływać niekorzystnie na organizm.

Zakażenia szpitalne występują zwykle u

chorych o zmniejszonej odporności, głównie
noworodków i niemowląt oraz u osób w wieku
podeszłym, a także u osób wyniszczonych
chorobami.

Źródła zakażeń szpitalnych:

za główne źródło zakażenia uważa się

organizm ludzki lub zwierzęcy, w którym są
obecne drobnoustroje chorobotwórcze,
intensywnie namnażające się, rozsiewające do
otaczającego środowiska i mogące zakażać
wrażliwy ustrój.

Ponadto źródłem zakażenia mogą być:

- nosiciele (zdrowi i ozdrowieńcy);

- personel szpitalny;

- sprzęt szpitalny nieodpowiednio sterylizowany i

dezynfekowany (aparatura diagnostyczna,

narzędzia

chirurgiczne i zabiegowe,

materiały opatrunkowe);

- przedmioty osobiste - bielizna, odzież, pościel,

buty

szpitalne, materace, koce, poduszki;

- przedmioty szpitalne - łóżka, meble, klamki,

sedesy, nocniki, kaczki, baseny, wanny, butelki,

mydelniczki;

- leki - krew, plazma, krople do oczu, środki

dezynfekcyjne stosowane do odkażania ran;

- żywność i woda.

Najczęstsze przyczyny zakażeń
szpitalnych:

- brudne ręce personelu;

- zanieczyszczona odzież personelu;
- niejałowy sprzęt medyczny;
- nieodkażony sprzęt niemedyczny oraz skażone
otoczenie pacjenta;
- złe warunki sanitarno-higieniczne szpitali;
- brak systemu kontroli zakażeń w szpitalach.

Drogi szerzenia drobnoustrojów w
środowisku szpitalnym:

- Najważniejszym nośnikiem zakażenia w

szpitalu są ręce pracowników, przede wszystkim
lekarzy i pielęgniarek.
Brakuje nawyków mycia i odkażania rąk
bezpośrednio po każdym kontakcie z pacjentem
lub z potencjalnie zakażonym sprzętem,
aparaturą, materiałami biologicznymi. Nie
przestrzega się także podstawowych zasad
higieny osobistej.

- Innym źródłem zakażeń szpitalnych jest

droga powietrzno-kropelkowa, którą szerzą się
zakażenia dróg oddechowych, przede wszystkim
wirusowe, ale także bakteryjne. W trakcie
kasłania i kichania drobnoustroje przenoszą się
wraz z powstającym w tym procesie aerozolem na
błony śluzowe kontaktujących się ze sobą chorych
oraz pracowników. Ponadto skażona woda do
respiratorów, nawilżaczy czy inhalatorów może
być przyczyną bezpośredniego podawania
zarazków do układu oddechowego.

- Zakażenia drogą wodno-pokarmową mogą

być spowodowane użyciem skażonej wody do
przygotowywania pokarmów. Infekcje te mają
często charakter epidemii szpitalnej.

Czynniki etiologiczne zakażeń
szpitalnych-

Są wśród nich bakterie, wirusy, grzyby i pierwotniaki.
- Najczęstsze bakterie powodujące zakażenia szpitalne

to: gronkowiec złocisty (Staphylococcus aureus),

gronkowiec skórny (Staphylococcus epidermilis),

paciorkowce, wśród których największe znaczenie mają

enterokoki (Enterococcus). Rzadszą przyczyną są

paciorkowce ropne gr. A (Streptococcus pyogenes),

paciorkowce ß-hemolizujące (Streptococcus agalactia oraz

Streptococcus pneumioniae), pałeczki Gram (-) z rodziny

Enterobacteriacae (Escherichia coli - pałeczka okrężnicy,

Salmonella, Shigella, Klebsiella pneumoniae, Enterobacter

oraz rodzaju Pseudomonas i Acinetobacter).

Najpopularniejsze postacie zakażeń

szpitalnych wywoływanych przez bakterie to:
bakteriemia lub posocznica, bakteryjne zapalenia
wsierdzia, zakażenia ran chirurgicznych i
oparzeniowych, zapalenia kości i stawów,
zakażenia skóry i tkanek miękkich, zapalenia
otrzewnej, zapalenia płuc, zapalenia opon
mózgowo-rdzeniowych, układu moczowego,
zatrucia pokarmowe, zapalenia żył, zakażenia
okołoporodowe, zakażenia okołoporodowe
noworodków oraz zakażenia oddechowe.

Zakażeniom grzybiczym sprzyja między

innymi stosowanie antybiotyków o szerokim

spektrum działania i żywienie parenteralne

(dojelitowe). Grzyby chorobotwórcze

odpowiedzialne za zakażenia skóry i

paznokci (dermatofity) to Microsporum,

Epidermophyton, Trichosporum. Drożdżaki

Candida i Cryptococcus mogą zajmować

narządy wewnętrzne oraz powodować np.

zapalenie jamy ustnej, zapalenie stawów,

zapalenie wsierdzia, zapalenie płuc czy

opon mózgowo-rdzeniowych. Z kolei

pleśnie mogą być przyczyną zapalenia płuc,

skąd mogą zostać przeniesione do innych

tkanek i narządów.

Osłabienie mechanizmów

odpornościowych u pacjentów poddanych
terapii immunosupresyjnej może sprzyjać
aktywacji wirusów z rodziny Herpesviridae
i występowaniu zakażeń wywoływanych
przez wirus cytomegalii (CMV), Epsteina-
Barr (EBV), a także przez wirusy
powodujące zapalenie wątroby (hepatitis)
typu C, B, D, oraz przez wirusa HIV. Za
wirusowe zakażenia dróg oddechowych
odpowiedzialny jest np. wirus paragrypy, a
za zakażenia przewodu pokarmowego
szczególnie u małych dzieci - rotawirusy.

Profilaktyka zakażeń
wewnątrzszpitalnych-

jest działaniem zespołowym, swoje zadania w

tym zakresie muszą znać wszyscy pracownicy
oddziału i każdej komórki organizacyjnej,
niezależnie od zajmowanego stanowiska, oraz
osoby mające wpływ na powstawanie i
modernizację placówek medycznych.

W celu eliminowania drobnoustrojów

stosowane są czyszczenie , dezynfekcja i
sterylizacja. Dobór metody postępowania zależy
między innym i od ryzyka zakażenia ,związanego
z zastosowaniem sprzętu, rodzajem kontaktu z
pacjentem, stanem pacjenta.

Do standardowych sposobów
zapobiegania zakażeniom należy między
innymi:

- stosowanie środków ochrony osobistej, których

rodzaj zależy od zagrożenia i drogi przenoszenia

czynników zakaźnych

- postępowania z zanieczyszczonymi przedmiotami ,

powierzchniami, które pozwala zminimalizować

rozprzestrzenianie się drobnoustrojów w

środowisku (np. umieszczanie zanieczyszczonego

sprzętu , bielizny w odpowiednich pojemnikach)

- eliminowanie drobnoustrojów z rąk, narzędzi,

sprzętu i wyposażenia medycznego, powierzchni.

- użycie w leczeniu i opiece nad pacjentem narzędzi,

sprzętu, bielizny o odpowiedniej czystości

mikrobiologicznej.

Do najważniejszych podstawowych
działań mających na celu zapobieganie
występowania zakażeń wewnątrz
szpitalnych należą :

1) stosowanie zasad higieny i aseptyki, antyseptyki:
-higiena rąk przed i po kontakcie z pacjentem;
-mycie chirurgiczne rąk na bloku operacyjnym przed

każdą operacją;

-zakładanie jałowych rękawic oraz odzieży przed

zabiegiem operacyjnym;

-posługiwanie się tylko jałowym sprzętem na bloku

operacyjnym (stosowanie obowiązujących procedur

co do posługiwania ,dezynfekowania

przechowywania transportowania sprzętu

wielorazowego użycia);

-zakładanie rękawiczek higienicznych podczas

wykonywania wszystkich czynności przy pacjencie;

-utrzymanie higieny osobistej;

2) Stosowanie zasad i technik wykonywania

zabiegów z grup aseptycznych :

- częsta obserwacja miejsc wkłucia, ujścia drenów i

cewników;

-dbanie o czystość cewników;
-obserwacja rany i opatrunków (codzienna zmiana a

w razie potrzeby częściej);

-posługiwanie się jałowymi narzędziami podczas

zmiany opatrunku na ranie pooperacyjnej;

-dokładne czyszczenie i dezynfekcja ran;
3) Odpowiednie przygotowanie pacjenta do operacji

(kąpiel aseptyczna całego ciała, golenie miejsca

operacyjnego);

4) Przestrzeganie izolacji i segregacji pacjentów w

celu zapobiegania, rozprzestrzeniania się zakażeń

wewnątrzszpitalnych stosowanie określonych

zasad i procedur w
usprawnianiu pacjenta;

5) Prawidłowa pielęgnacja pacjentów

zaintubowanych i rurki intubacyjnej;

6) Okresowa ocena stanu zdrowia pielęgniarek,

ocena stanu odporności;

7) Poddawanie się szczepieniom które chronią

pielęgniarkę przed zachorowaniem na groźną

chorobę zakaźną;

8) Prowadzenie dokumentacji tzw. zranień i ukłuć.

Powinniśmy zatem stosować:

- procedury zapobiegania i zwalczania zakażeń

zakładowych;

-

Zasady zapobiegania zakażeń wśród personelu

medycznego (wg ustawy o chorobach zakaźnych i

zakażeniach z 6 września 2001 r);

-

Profilaktykę swoistą przedekspozycyjną i

poekspozycyjną u personelu medycznego;

-

Zasady zapobiegania szerzeniu się infekcji

krwiopochodnych;

-

Zasady zapobiegania zakażeniom na blok

operacyjnym i oddziałach zabiegowych;

-

Procedury kontrolne przeciwdziałające zakażeniom.

Bibliografia:

1.

Dzierżanowski D., Jeljaszewicz J. Zakażenia

szpitalne. ?-medica press, Bielsko-Biała 1999.

2.

Przondo-Mordawska A. Zakażenia szpitalne.

Etiologia i przebieg. Continuo, Wrocław 1999.

3.

Anusz Z. Podstawy epidemiologii i kliniki

chorób zakaźnych. PZWL, Warszawa 1998.

4.

Magdzik W., Naruszewicz-Lesiuk D., Zieliński

A. Choroby zakaźne i pasożytnicze -

epidemiologia i profilaktyka. ?-medica press,

Bielsko-Biała 2004.