PAMIĘĆ ROBOCZA,

PAMIĘĆ ROBOCZA,

ROZUMOWANIE

ROZUMOWANIE

I MODELE

I MODELE

UMYSŁOWE

UMYSŁOWE

Pamięć robocza

Pamięć robocza - jest częścią
pamięci krótkotrwałej, która nie
tylko

biernie

przechowuje

informacje, lecz pozwala także na
ich przetwarzanie, nadzorowanie
i Koordynację.

Tę ideę pamięci roboczej
sformułowali Baddeley i Hitch.

Pamięć robocza

W obrębie pamięci roboczej
badacze ci wyróżnili cztery
podsystemy:

a)

centralny

system

wykonawczy - pełni on trzy
główne

funkcje:

na

bieżąco

przetwarza informacje, nadzoruje
to przetwarzanie oraz koordynuje
pracę podległych mu buforów
pamięci.

Pamięć robocza

b)

pętla

artykulacyjno

–

fonologiczna– składa się z dwóch
mechanizmów:

biernego

(fonologicznego)

odpowiedzialnego

za

krótkotrwałe

przechowywanie

informacji

fonologicznych

oraz

czynnego

(artykulacyjnego)

odpowiedzialnego

za

bieżące

przetwarzanie

informacji

fonologicznych

.

Pamięć robocza

c)

szkicownik

wzrokowo-

przestrzenny - składa się z

dwóch mechanizmów: biernego

magazynu

wzrokowego

odpowiedzialnego

za

krótkotrwałe

przechowywanie

informacji

wizualnych

oraz

czynnego

wewnętrznego

"skryby" odpowiedzialnego za

bieżące

przetwarzanie

informacji wizual

nych

Pamięć robocza

d) bufor epizodyczny - jest
odpowiedzialny za krótkotrwałe
przechowywanie

informacji

zapisanych

jednocześnie

w

kodzie

werbalnym

i

wizualnym.

Istnieje konkurencyjny dla modelu

Baddeleya

i Hitcha model pamięci roboczej. Autorem

tego modelu jest Cowan, według którego

istotą

pracy pamięci roboczej jest poziom

aktywacji (pobudzenia). Zgodnie z tym

modelem informacjom aktualnie

przetwarzanym towarzyszy wysoki poziom

pobudzenia i znajdują się one w ognisku

uwagi, co oznacza, że są one dostępne

świadomości. Pozostałe informacje znajdują

się poza ogniskiem uwagi, ale mogą zostać

do niego przeniesione jeśli uzyskają

odpowiedni poziom aktywacji.

Rozumowanie

Formułowanie wniosków na podstawie

dostępnych przesłanek.

Wyróżniamy kilka rodzajów

rozumowania:



dedukcyjne,



indukcyjne,



probabilistyczne,



nieformalne.

Dedukcja

Rodzaj rozumowania logicznego mającego

na

celu dojście do określonego wniosku na
podstawie założonego wcześniej zbioru
przesłanek. Istotą jest przechodzenie
od ogółu do szczegółów. Rozumowanie
dedukcyjne

jest

w

całości

zawarte

wewnątrz

swoich założeń, tzn. nie wymaga tworzenia
nowych twierdzeń czy pojęć, lecz jest tylko
prostym wyciągnięciem wniosków.

Indukcja

Typ

rozumowania

indukcyjnego

określonego

jako

wnioskowanie

od

szczegółu do ogółu tj. wnioskowanie z
prawdziwości

racji

(wniosków)

o prawdziwości następstw. Cechą indukcji
jest

dokonywanie

uogólnień

wyprowadzonych ze skończonej liczby
informacji na wszystkie możliwe obiekty.
W

odróżnieniu

od

rozumowania

dedukcyjnego,

indukcja

stanowi

rozumowanie zawodne, tj. takie, w którym
prawdziwość przesłanek nie gwarantuje
pewności wniosku. Prawdziwość mierzy się
prawdopodobieństwem.

Rozumowanie

probabilistyczne

Dla każdego zadania można zbudować

więcej

niż jeden model (przykład).
Każdy z nich ma jednakową szansę

zostać

zbudowanym

w

umyśle.

Prawdopodobieństw

oceniane jest jako propozycja modeli, w

których

reguła zachodzi do tych, w którym nie

zachodzi.

Sposoby analizy przesłanek



analiza formalna: ocena poprawności

formalnej

rozumowania,

oparte

na

kanonach logiki. Jej efektem jest ocena

prawomocności wniosku.



analiza

materialna:

ocena

prawdziwości przesłanek, oparta na

wiedzy ogólnej, sądach i przekonaniach

podmiotu. Jej efektem jest ocena

prawdziwości

przesłanek

i

wniosku

w odniesieniu do wiedzy.

Spór przedstawicieli dwóch

głównych podejść do badania

rozumowania

Teoria

reguł

–

pierwsza

psychologiczna

teoria

rozumowania, zwana też teorią

logiki

umysłu,

której

przedstawiciele

zakładają

istnienie

swoistych

odpowiedników

reguł

logicznych, które miałyby być

zapisane w naszym umyśle.

Spór przedstawicieli dwóch

głównych podejść do badania

rozumowania

Teoria model

i – przedstawiciele tej

teorii twierdzą, że nie istnieje nic

takiego

jak

logika

umysłu.

Rozumowanie

oparte

jest

o

budowanie

umysłowych

modeli

będących

odpowiednikami

analizowanych przez nas sytuacji.

Wyciąganie

wniosków

to

„odczytywanie”

informacji

zawartych

w

modelu

oraz

sprawdzanie, czy nie istnieją jakieś

sytuacje alternatywne.

Teoria reguł

Jeśli logika określa reguły wyciągania

wniosków

z przesłanek, nic nie stoi na przeszkodzie,

aby twierdzić, że rachunek logiczny jest

w jakiś sposób zapisany w umyśle. Tezę

tę po raz pierwszy postawił Piaget.

Umysł jest „urządzeniem” dokonującym

operacji

na symbolach, w oparciu o zapisane w nim

reguły.

Rozumowania są tym trudniejsze, im więcej

reguł logiki umysłu należy zastosować.

Przykład prostej reguły

logiki umysłu – Modus

ponens

Rozumowanie wg przedstawicieli teorii

reguł

to budowanie umysłowych dowodów

wykorzystujących reguły podobne do

reguły modus ponens.

Ma ona swój odpowiednik w postaci

pewnego umysłowego mechanizmu,

który

zostanie

włączony,

ilekroć

przesłanki zostaną zidentyfikowane

jako ten właśnie schemat.

Modus ponens – schemat

działania

1. Tłumaczenie przesłanek na abstrakcyjna
symbole umysłowe.

2. Łączenie symboli w umysłowe zdania,
będącymi odpowiednikami zdań obecnych
w przesłankach.

3. Zinterpretowanie umysłowej
reprezentacji tych zdań jako implikacja i jej
poprzednik.

Modus ponens – schemat

działania

4. Dołączenie do symboli umysłowych
odpowiadających przesłankom – wniosku.

5.

Przetłumaczenie

wniosku

z

abstrakcyjnego
języka umysłu na wyrażenie języka

potocznego.

Modus ponens

Jeżeli Krzysztofowi uda się zdać
sesję, to zaprosi całą grupę na
domowe party.

Implikacja i prawdziwy poprzednik
+ prawdziwy następnik

Krzysztofowi udało się zdać sesję.

Modus ponens

Wniosek?

 Jeżeli p, to q
 p.
 Zatem: q.

Jeśli uznajemy prawdziwość

poprzednika prawdziwej implikacji, to
musimy uznać prawdziwość jej
następnika.

Przykład prostej reguły

logiki umysłu

- eliminacja alternatywy Lance’a Ripsa

(1994)

Krzysztof ogląda zwierzęta w ZOO lub
uczy się do sesji.

Krzysztofa nie ma w ZOO.

Wniosek: ?

Modus tollens

W tym schemacie tylko ok. 60%
uczestników eksperymentu wyciąga
poprawny wniosek, podczas gdy w
schemacie modus ponens liczba ta
przekracza 90%. Trudność polega na
przeprowadzeniu swego rodzaju
dowodu umysłowego.

Modus tollens



p lub q

 nie p
 Zatem: q
Jeżeli uznajemy alternatywę i
fałszywość jednego z jej
członków, musi uznać
prawdziwość drugiego członu.

Teoria modeli

Analogia do obrazu tworzonego przez
program komputerowy wykorzystywany
przez architektów wnętrz.

(Philip Johson Larid, How we reason)

Tak jak model tworzony przez architekta

jest wynikiem tego, w jaki sposób

zrozumiał on informacje swego klienta, tak

też

i

model

umysłowy

jest

odzwierciedleniem tego, w jaki sposób

człowiek zrozumiał informacje w danym

momencie.

Teoria modeli

Modele semantyczne tworzone zgodnie z
zasadą prawdziwości (Marciszewski, 1998)
tzn. reprezentowane są w nich tylko te
obiekty, które są obecne w danym opisie
sytuacji problemowej.

Zbiór symboli, które są ułożone w pewnej
relacji.
Sytuacja problemowa jest reprezentowana
w

postaci

pewnych

symboli

odpowiadających

treściowo

obiektom

świata

zewnętrznego

oraz

ich

uszeregowania jako reprezentacji relacji.

Teoria modeli

Mają dynamiczny charakter – treść i

relacje w modelu mogą ulegać zmianie

w miarę pojawiania się nowych

informacji.

(Johson-Larid)

oraz

semantyczny tzn. decydującą rolę w

ich

tworzeniu

odgrywa

treść

przesłanek.

Błędy w rozumowaniu

1. Ograniczone możliwości pamięci
roboczej.
2. Zbyt duża liczba modeli.
3. Zbyt wiele relacji relacji między
elementami nazwanymi w modelach.
4. Zbyt wiele elementów, które należy
zintegrować w jednym modelu.

Dwusystemowe teorie –

istnienie dwóch systemów rozumowań (Stanovich i West, 2000)

oraz dwóch umysłów (Evans, 2003)

Nowe

podejście

dot.

rozumowania zakłada istnienie
dwóch

systemów

rozumowania:
 pierwszy – asocjacyjny
 drugi – oparty na regułach.

Dwusystemowe teorie –

istnienie dwóch systemów rozumowań (Stanovich i West, 2000)

oraz dwóch umysłów (Evans, 2003)

Asocjacyjny

–

ewolucyjnie

starszy

(pierwotny), jest domyślnie uruchamiany
jako

pierwszy,

zawiera

wcześniejszą

wiedzę

i

przekonania

oraz

dane

pochodzące

z

percepcji

(odpowiada

mu

autonomiczny

umysł

nieświadomy). Produkty tego systemu
dostarczane są do pasywnych magazynów
pamięci roboczej (pętla fonologiczna lub
szkicownik wzrokowo przestrzenny).

Dwusystemowe teorie –

istnienie dwóch systemów rozumowań (Stanovich i West, 2000)

oraz dwóch umysłów (Evans, 2003)

Oparty

na

regułach

–

wymaga

uruchomienia

mechanizmów

przetwarzania, czyli wykonawczych funkcji
pamięci roboczej (odpowiada mu umysł
świadomy).

Pytania do testu

1. Wymień podsystemy pamięci roboczej

i opisz jeden z nich.

2. Czym różni się rozumowanie dedukcyjne od

rozumowania indukcyjnego?

3. Wyjaśnij czego dotyczy spór między

zwolennikami teorii reguł a teorii modeli?

4. Scharakteryzuj schemat modus ponens.
5. O czym mówią dwusystemowe teorie?